NEUROLEPTYKI

NEUROLEPTYKI

Schizofrenia – nowe definicje

Jest to zaburzenie lub grupa zaburzeń , w których w

róŜnych proporcjach występują

objawy pozytywne

(wytwórcze)

oraz

negatywne (ubytkowe)

Objawy wytwórcze:

urojenia, omamy, pobudzenie

psychomotoryczne

Objawy ubytkowe:

autyzm, stępienie afektu, apatia,

zuboŜenie myślenia oraz treści wypowiedzi, deficyty

poznawcze

SCHIZOFRENIA – WYSTĘPOWANIE

• Ryzyko zachorowania: 1%.
• Początek choroby: męŜczyźni: 15 – 25 r. Ŝ.,

kobiety: 25 – 35 r. Ŝ.

• Związek z płcią: równie często u obu płci.
• Pozycja społ.-ekonomiczna: zapadalność

jednakowa we wszystkich warstwach społ.,
później w przypadku niekorzystnego
przebiegu choroby “przesuwanie się” chorych
do niŜszych warstw społ. (hipoteza
“dryfowania ku dołowi”).

SCHIZOFRENIA – PRZEBIEG

POCZĄTEK I OBJAWY

Najczęstszy POCZĄTEK: 20 – 30 r. Ŝycia.

początek nagły

– objawy narastają i w

pełni się wykształcają do 6 miesiąca
choroby. Nagła zmiana zachowania (np.
atak szału, podniecenie, dziwaczność,
urojenia, próba samobójcza, etc.).

początek rzekomonerwicowy

– objawy

podobne do nerwicy, ale bardzo zmienne,
róŜnorodne a chory niechętnie szuka
pomocy lekarza; skargi dziwaczne, poczucie
pustki, apatia, odczucie inności, dziwności.

SCHIZOFRENIA – PRZEBIEG

Najczęściej typ falujący –przebieg przewlekły z

remisjami - przeciętnie remisje trwają rok lub
kilka lat, ale mogą i kilkadziesiąt.

Typ prosty (20 – 40%) – szybkie lub wolne,

stopniowe lub skokowe narastanie zaburzeń

osamotnienie, inwalidztwo, objawy
wytwórcze, degradacja (moŜe wiązać się z
samym pobytem w szpitalu).

Leki p/psychotyczne

I generacji

(neuroleptyki typowe)

Szeroki zakres działania na przekaźnictwo

dopaminergiczne w OUN

(układ mezolimbiczny i nigro-striatalny)

antagonizm do receptora 5HT

działanie cholinolityczne

przeciwhistaminowe

adrenolityczne

Leki p/psychotyczne

II generacji

(neuroleptyki atypowe)

Wpływ p/dopaminowy ograniczony

w znacznym stopniu do układu

mezolimbicznego

antagonizm do receptora 5HT

działanie cholinolityczne (klozapina)

adrenolityczne

LEKI P/PSYCHOTYCZNE II GENERACJI

•

MAŁE RYZYKO OBJAWÓW POZAPIRAMIDOWYCH

•

KSZA SKUTECZNO

ŚĆ

U CHORYCH, U KTÓRYCH LEKI KLASYCZNE

NIE PRZYNIOSŁY POPRAWY

•

BRAK WYST

POWANIA CO NAJMNIEJ 2 Z WYMIENIONYCH OBJAWÓW :

SUBIEKTYWNEGO ODCZUWANIA DYSFORII

DZIAŁANIA SEDATYWNEGO

OBJAWÓW AUTONOMICZNYCH LUB DZIAŁANIA KARDIOTOKSYCZNEGO

ZWI

KSZONEGO WYDZIELANIA PROLAKTYNY

DYSFUNKCJI SEKSUALNYCH

PRZYROSTU MASY CIAŁA

•

KORZYSTNY WPŁYW NA ZABURZENIA FUNKCJI POZNAWCZYCH

Działanie psychotropowe

lek I generacji

lek II generacji

Objawy pozytywne +++

+++

Objawy negatywne +

Poprawa procesów poznawczych +

Sedacja

Działanie normotymiczne

Działania niepoŜądane

Ostre dystonie

+++ +

Parkinsonizm

+++ +

Późne dyskinezy

++ +

Złośliwy zespół neuroleptyczny

++ +

Tolerancja

+ ++

I generacja

chloropromazyna

chlorprotiksen

flufenazyna
flupentiksol

haloperidol

lewomepromazyna

perazyna

perfenazyna

prochloperazyna

promazyna

sulpiryd

tiorydazyna

trifluoperazyna

zuklopentiksol

II generacja

amisulpiryd

klozapina

kwetiapina

olanzapina

risperidon

ziprasidon

Układ dopaminergiczny

kora

czołowa

prąŜkowie

substancja

czarna

Neuroleptyki klasyczne (typowe) wykazują wpływ

na neuroprzekaźnictwo dopaminergiczne

w układzie limbicznym oraz nigro-striatalnym

DOPAMINA

NORADRENALINA

HISTAMINA

ACETYLOCHOLINA

SEROTONINA

GABA

NEUROLEPTYKI

SILNE NEUROLEPTYKI

PIMOZID

FLUFENAZYNA

TRIFLUOPERAZYNA

PENFLURIDOL

FLUSPIRILEN

HALOPERIDOL

SŁABE NEUROLEPTYKI

LEWOMEPROMAZYNA

CHLORPROMAZYNA

TIORYDAZYNA

PERAZYNA

KLOZAPINA

OBJAWY

POZAPIRAMIDOWE

SŁABE

RZADKO

STE

NASILONE

OBJAWY

ANTYCHOLINERGICZNE

I ADRENOLITYCZNE

NADMIERNA

SEDACJA

STE

NASILONE

SŁABE

RZADKO

ZUKLOPENTIKSOL

LEWOMEPROMAZYNA

KLOZAPINA

CHLORPROMAZYNA

OLANZAPINA

RISPERIDON
AMISULPRID

SULPIRYD

FLUPENTIKSOL

PIMOZYD

TŁUMI

SEDATYWNE

AKTYWIZUJ

POBUDZAJ

WSKAZANIA

zaostrzenia

z pobudzeniem

psychoruchowym

stany ubytkowe

nasilone objawy

negatywne

spadek aktywno

HALOPERIDOL

CHLORPROMAZYNA

FLUFENAZYNA

FLUPENTIKSOL

TIORYDAZYNA

CHLORPROTIKSEN

SULPIRID

AMISULPRID

LEWOMEPROMAZYNA

DEPRESJOGENNE

WSKAZANIA

MANIE

P/DEPRESYJNE

DEPRESJE

CHLORPROTIKSEN

KLOZAPINA

TIORIDAZYNA

ZUKLOPENTIKSOL

LEWOMEPROMAZYNA

HALOPERIDOL

FLUFENAZYNA

SULPIRID

AMISULPIRID

RISPERIDON

ZIPRAZIDON

SILNE

P/WSKAZANIA

OGRANICZENIA

PODESZŁY WIEK

JASKRA

RETENCJA MOCZU

PRZEROST GRUCZOŁU

KROKOWEGO

SŁABE

DZIAŁANIE CHOLINOLITYCZNE

Mechanizmy działań niepoŜądanych

Działanie dopaminolityczne

zaburzenia ruchowe

akatyzja

objawy dystoniczne

parkinsonizm polekowy

późne dyskinezy

zaburzenia hormonalne

hiperprolaktynemia

zaburzenia cyklu

miesiączkowego

zaburzenia seksualne

hiperglikemia

Mechanizmy działań niepoŜądanych

Działanie cholinolityczne

zaburzenia akomodacji

zaparcia

suchość jamy ustnej

zaburzenia seksualne (opóźnienie wytrysku)

zaburzenia procesów poznawczych

tachykardia

zespół antycholinergiczny ośrodkowy

wzrost ciśnienia śródgałkowego

hipertermia

Mechanizmy działań niepoŜądanych

Działanie adrenolityczne

spadek ciśnienia

tachykardia

zawroty głowy

Działanie p/histaminowe

spadek ciśnienia

sedacja

wzrost masy ciała

• redukcja dawki leku

p/psychotycznego

• leki p/parkinsonowskie o działaniu

cholinolitycznym (biperiden, pridinol,
triheksyfenidyl)

• leki dopaminergiczne (amantadyna)

Zespół Parkinsona

poneuroleptyczny - leczenie

CHLOROPROMAZYNA

Fenactil

Pochodna alifatyczna

fenotiazyny

. Wykazuje silne działanie

sedatywne i p/psychotyczne. Wpływ

cholinolityczny

znaczny.

Powoduje tachykardię,

ortostatyczny

spadek ciśnienia,

wydłuŜenie odcinka QT oraz wzrost masy.

Dawkowanie 300

600 mg/d

CHLORPROTIKSEN

Chlorprotiksen

Pochodna

tioksantenu

. Działanie p/psychotyczne słabe, wyraźny

efekt sedatywny i p/lękowy oraz

komponenta

wpływu p/depresyjnego. Stosowany w leczeniu depresji z lękiem,

niepokojem, pobudzeniem ruchowym, zaburzeniami snu, depresjach

w przebiegu schizofrenii. W małych dawkach

–

w zaburzeniach snu,

zaburzeniach lękowych (efekt doraźny)

Rzadko wywołuje zaburzenia

pozapiramidowe

Działanie

cholinolityczne

wyraźne.

Dawkowanie : zaburzenia psychotyczne 300

450 mg/d, zaburzenia snu

50 mg, lęk, niepokój 30

50 mg/d

FLUFENAZYNA

Mirenil

Pochodna

piperazynowa fenotiazyny

o silnym działaniu

p/psychotycznym, w małych dawkach wywiera wpływ

stymulujący (

przeciwautystycczny

). MoŜe jako powikłanie

Wywoływać depresję. Często powoduje zaburzenia

pozapiramidowe

(

akatyzja

, parkinsonizm). Wyraźne działanie

cholinolityczne

MoŜe powodować tachykardię i spadek ciśnienia.

Dawkowanie 5

10 mg/d

FLUPENTIKSOL

Fluanxol

Pochodna

tioksantenu

. Stosowany w terapii przewlekłych psychoz

schizofrenicznych, wykazuje działanie p/psychotyczne

i p/autystyczne, słabe działanie p/depresyjne.

Powinowactwo do układu

pozapiramidowego

średnie, wyraźne

działanie

cholinolityczne

ortostatyczny

spadek ciśnienia.

Dawkowanie 3

10 mg/d

HALOPERIDOL

Haloperidol

Pochodna

butyrofenonu

o silnym działaniu neuroleptycznym

i wyraźnym sedatywnym. Wykazuje silny wpływ na układ

pozapiramidowy

Wpływ na układ krąŜenia i działanie

cholinolityczne

niewielkie. Niska toksyczność narządowa.

Dawkowanie 10

30 mg/d

LEWOMEPROMAZYNA

Tisercin

Pochodna alifatyczna

fenotiazyny

o wyraźnym działaniu sedatywnym

słabym p/depresyjnym. Stosowany w terapii depresji z duŜym

lękiem, niepokojem, pobudzeniem ruchowym

i w depresjach w przebiegu schizofrenii. Wyraźny wpływ

cholinolityczny

, moŜe powodować tachykardię i spadek ciśnienia.

Powinowactwo do układu

pozapiramidowego

znikome

Dawkowanie 150

300 mg/d

PERAZYNA

Pernazinum

Pochodna

piperazynowa

fenotiazyny

stosowana w terapii schizofrenii

i innych zaburzeń psychotycznych. Wywołuje umiarkowaną

sedację

oraz słaby efekt p/depresyjny. Powoduje tachykardię i spadek

ciśnienia krwi. Działanie

cholinolityczne

umiarkowane, powinowactwo

do układu

pozapiramidowego

średnie.

Dawkowanie 300

450 mg/d

PERFENAZYNA

Trilafon

Pochodna

piperazynowa fenotiazyny

wykazująca silne działanie

p/psychotyczne i sedatywne. Stosowana głównie w przewlekłej

schizofrenii. Wykazuje duŜe powinowactwo do układu

pozapiramidowego

i moŜe powodować zespoły

parkinsonowskie

Powoduje tachykardię i spadek ciśnienia. Działanie

cholinolityczne

umiarkowane

Dawkowanie 24

32 mg/d

PROCHLOROPERAZYNA

Chlorpernazinum

Pochodna

piperazynowa fenotiazyny

o wyraźnym działaniu

p/wymiotnym. Rzadko stosowana w terapii zaburzeń

psychotycznych.

Dawkowanie: w wymiotach 5

20 mg/d,

w zaburzeniach psychotycznych 50

100 mg/d

PROMAZYNA

Promazin

Alifatyczna pochodna

fenotiazyny

o wyraźnym działaniu

sedatywnym, słabszym p/psychotycznym.

Działa

cholinolitycznie

, obniŜa ciśnienie powoduje tachykardię

i przyrost masy ciała

Rzadziej wywołuje zaburzenia

pozapiramidowe

Dawkowanie 300

450 mg/d

TIORYDAZYNA

Thioridazin

Pochodna

piperydynowa

fenotiazyny

o słabym działaniu

p/psychotycznym, silnym sedatywnym, słabym p/depresyjnym

Wyraźny wpływ

cholinolityczny

. Często

–

tachykardia,

spadek ciśnienia krwi, wydłuŜenie odcinka QT,

sporadycznie

–

częstoskurcz komorowy

torsades

pointes

Dawkowanie: 300

450 mg/d

SULPIRID

Sulpirid

Pochodna

benzamidu

wykazująca pewne cechy atypowego

neuroleptytku

. Działa wyraźnie sedatywnie, słabo p/depresyjnie

aktywizująco

. Stosowany w przewlekłej schizofrenii, w terapii

depresji w przebiegu schizofrenii, depresji z duŜym lękiem,

niepokojem i pobudzeniem ruchowym. Powinowactwo do

układu

pozapiramidowego

małe.

Dawkowanie 300

600 mg/d

TRIFLUOPERAZYNA

Apo

trifluoperazine

Piperazynowa

pochodna

fenotiazyny

stosowana głównie

w terapii przewlekłych psychoz schizofrenicznych.

Wykazuje duŜe powinowactwo do układu

pozapiramidowego

MoŜe powodować spadek ciśnienia, tachykardię i przyrost

masy ciała.

Dawkowanie: 20

40 mg/d

ZUKLOPENTIKSOL

Clopixol

Pochodna

tioksantenu

o silnym wpływie sedatywnym, stosowana

w stanach podniecenia ruchowego w przebiegu schizofrenii, manii.

Wykazuje duŜe powinowactwo do układu

pozapiramidowego

Dawkowanie 10

50 mg/d

AMISULPRID

Solian

Pochodna

benzamidu

stosowany w schizofreniach.

Powinowactwo do układu

pozapiramidowego

niewielkie.

MoŜe powodować bradykardię, wydłuŜenie odcinka QT,

hiperprolaktynemię

, przyrost masy ciała.

Dawkowanie: 300

600 mg/d

KLOZAPINA

Klozapol

Leponex

Pochodna

dibenzodiazepiny

stosowana w terapii schizofrenii

Oprócz działania p/psychotycznego wykazuje silne działanie

sedatywne, p/maniakalne, słabe p/depresyjne.

Rzadko daje zaburzenia

pozapiramidowe

. Wykazuje wyraźny

wpływ

cholinolityczny

, znaczny potencjał

drgawkorodny

MoŜe powodować leukopenię z agranulocytozą.

Dawkowanie 300

450 mg/d

KWETIAPINA

Seroquel

Wyraźne działanie sedatywne, słabe

cholinolityczne

Sporadycznie zaburzenia

pozapiramidowe

Powoduje przyrost masy, zwiększa poziom

triglicerydów

i cholesterolu, obniŜa ciśnienie.

Dawkowanie: 300

750 mg/d

OLANZAPINA

Zolafren

Zyprexa

Oprócz działania p/psychotycznego wywiera działanie sedatywne,

p/maniakalne, słabe p/depresyjne. Działa

cholinolitycznie

Rzadko powoduje objawy

pozapiramidowe

. MoŜe wywołać leukopenię

granulocytopenią

. Powoduje zwiększenie masy ciała, spadek

ciśnienia i tachykardię

Dawkowanie 15

20 mg/d

RISPERIDON

Rispolept

Stosowany w schizofrenii jako lek I rzutu. Działa sedatywnie,

p/maniakalnie, słabiej p/depresyjnie. Wywołuje

hiperprolaktynemię

przyrost masy ciała, skórne odczyny alergiczne, spadek ciśnienia

rzadziej objawy

pozapiramidowe

Dawkowanie: 2

6 mg/d

ZIPRASIDON

Pochodna

indolinonu

stosowana w schizofrenii, działa sedatywnie,

podwyŜsza obniŜony nastrój. Mały wpływ na układ

pozapiramidowy

Rzadziej powoduje przyrost masy. MoŜe powodować tachykardię,

spadek ciśnienia, wydłuŜenie odcinka QT.

Dawkowanie 80

160 mg/d