MIEJSCE I ROLA EPIDEMIOLOGII W 
NAUKACH MEDYCZNYCH 

KONSPEKT 

•

Miejsce i rola epidemiologii w naukach medycznych - 
sprzężenia zwrotne pomiędzy naukami podstawowymi, 
dyscyplinami klinicznymi i epidemiologią.  

•

Trójkąt epidemiologiczny.  

•

Prawa epidemiologiczne. 

ROLA EPIDEMIOLOGII 

Epidemiologia zajmuje się tworzeniem i formowaniem zaleceń 
profilaktycznych czy kanonów takich jak: 

•

znajomość częstości chorób w społeczeństwie w danym czasie,  

•

występowania choroby zależnej od wieku, płci pacjenta czy 
charakteru jego pracy zawodowej.  

Zalecenia te i kanony powstają dzięki materiałom jakie 
dostarczają epidemiologom klinicyści, w połączeniu z  wiedzą jaką 
zawierają nauki podstawowe.  To wszystko ma wpływ na rozwój 
medycyny i zależny jest w dużej mierze od epidemiologii 

 

SPRZĘŻENIE ZWROTNE MIĘDZY 
EPIDEMIOLOGIĄ, NAUKAMI PODSTAWOWYMI I 
NAUKAMI KLINICZNYMI 

NAUKI 

PODSTAWOWE 

DYSCYPLINY 

KLINICZNE 

EPIDEMIOLOGIA 

OSIĄGNIĘCIA EPIDEMIOLOGII 

•

Wprowadzenie szczepień ochronnych 

•

Fluoryzacja zębów 

•

Badania przesiewowe noworodków w kierunku 
fenuloketonurii oraz niedoczynności tarczycy 

•

Uchwalenie ustawy o ochronie zdrowia przed wyrobami 
tytoniowymi (np. informacje o zagrożeniach na paczkach 
papierosów) 

TRÓJKĄT EPIDEMIOLOGICZNY 

CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE: 
- czynniki biologiczne  
- czynniki fizykochemiczne (cechy otoczenia)  
- czynniki (warunki) społeczne: 

 

CZYNNIKI GOSPODARCZE: 
dziedziczność, wiek, płeć, stan 
odporności, stan odżywiania, 
ogólny stan zdrowia, choroby 
przebyte i aktualne, uprzednie 
(i trwające) narażenie na 
czynniki szkodliwe itp 

SWOISTE CZYNNIKI 
CHOROBOTWÓRCZE: 
wirusy, bakterie, 
grzyby, pasożyty 

ODDZIAŁYWANIE CZYNNIKÓW 

Współdziałanie czynników może ulec wzmocnieniu lub 
osłabieniu: 

•

- działanie addytywne – sumowanie się efektów biologicznego 
działania (zwykle mniejsze – rzadko większe, niż proste 
sumowanie się efektów), 

•

- działanie antagonistyczne – działanie jednego czynnika 
„chroni” przed szkodliwym działaniem innego lub ogranicza 
szkodliwe następstwa tego działania.  

Działanie czynników na człowieka jest korzystne lub niekorzystne. 
 

PRAWA EPIDEMIOLOGICZNE 

1.

Prawo zagęszczenia populacji – nasilenie działania czynnika 
szkodliwego na zdrowie populacji jest wprost proporcjonalne do jej 
zagęszczenia.  
 

2.

Prawo długości drogi – nasilenie działania czynnika szkodliwego na 
zdrowie poszczególnych jednostek populacji jest odwrotnie 
proporcjonalne do długości drogi od miejsca największego stężenia 
czynnika (źródła) do wrażliwego organizmu.   
Dodatkowo, w przypadku działania: 
- związków chemicznych –oprócz odległości, duże natężenie na 
stężenie związku, np. w powietrzu, w wodzie, 
- biologicznych czynników chorobotwórczych – odległości od źródła 
zakażenia i liczby ogniw w drodze przenoszenia, istotna jest ilość 
drobnoustrojów, z którymi zetknął się organizm.  
 

PRAWA EPIDEMIOLOGICZNE 

3.

Prawo styczności ewolucyjnej – nasilenie działania czynnika 
szkodliwego na zdrowie poszczególnych jednostek populacji 
jest odwrotnie proporcjonalne do częstotliwości ewolucyjnej 
styczności z nim przodków aktualnej populacji - populacja 
ludzka charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem podatności 
na działanie nieznanych lub nowo-ujawniających się 
szkodliwych czynników.  
 

4.

Prawo skuteczności odpowiedzi organizmu na działanie 
szkodliwego czynnika - stopień skutecznej odpowiedzi 
obronnej organizmu zawiera się od 0% do 100% i głównie 
zależy od szybkości i nasilenia działania szkodliwego 
czynnika. 
 

DZIĘKUJE ZA UWAGĘ.