CUKRZYCA -
to choroba układowa, charakteryzująca się
Wystąpieniem hiperglikemii, hiperlipidemii,
hiperaminoacydemii, a spowodowana spowodowana
Spadkiem wydzielania lub zmniejszoną aktywnoscią
Insuliny.
Choroba ta często powiązana jest ze stanami
patologicznymi o typie
makroangiopatii
,
polineuropati
i,
Jest czynnikiem usposabiającym do narastania zmian
Miażdżycowych.
BADANIA DIAGNOSTYCZNE W CUKRZYCY
Do badań wykonywanych w cukrzycy tzw. Samokontrolii
Należy oznaczanie glukozy we krwi i w moczu oraz
Związków ketonowych w moczu.
Analizy te można wykonywać w domu za pomocą
Tzw. Metod
paskowy
(suchych testów). Wspólną cechą tych
Metod jest
to,że do wykonania analizy używa się
Odpowiedniego paska papieru, w kontakcie z krwią lub
Moczem zmienia swoje właściwości (kolor, przewodnictwo
Elektryczne). Do wykrywania glukozy we krwi i w moczu
Używa się zwykle pasków nasączonych barwnikiem
(chromogenem), w których zachodzi swoista reakcja
Enzymatyczna dla glukozy (paski posiadają aktywność
enzymatyczną glukoosksydazy peroksydazy wodoru). Do
wykrywania związków ketonowych stosuje się paski, w
których zachodzi barwna reakcja chemiczna związków
ketonowych z nitroprusydkiem sodu (w metodzie tej
wykrywa się głównie aceton).
Ocena stężenia glukozy we krwi
Do kontrolowania stężenia glukozy we krwi (glikemii)
bezpośrednio przez chorego na cukrzycę używa się krwi
włośniczkowej. Określenie stężenia glukozy we krwi dla
kontroli glikemii w ciągu doby jest zalecane szczególnie u
pacjentów z cukrzycą leczonych insuliną. Zwykle zaleca się
ocenę glikemii w następujących porach w ciągu doby: rano
na czczo,
2 godziny po śniadaniu,
przed obiadem,
przed kolacją,
późno wieczorem przed snem.
Lekarz może często zalecić, aby powyższy schemat do
oceny dobowego profilu stężenia glukozy był uzupełniony
o oznaczenie glukozy we krwi: 2 godziny po obiedzie i 2
godziny po kolacji. W wyjątkowych sytuacjach może
zalecić wykonanie jeszcze dodatkowo oznaczenia glukozy
we krwi około 3-4-tej godziny nad ranem.
Dla każdego pacjenta z cukrzycą lekarz prowadzący może
ustalić indywidualnie najbardziej korzystne momenty w
ciągu doby do kontroli glikemii. W zależności od przebiegu
choroby lekarz może też ustalić indywidualnie częstość
określania dobowych profili stężenia glukozy we krwi w
poszczególnych dniach tygodnia.
Należy pamiętać, że zawsze obowiązuje następująca
kolejność podejmowanych czynności: najpierw
sprawdzenie stężenia glukozy we krwi, następnie
wstrzyknięcie insuliny, potem jedzenie.
Ocena stężenia glukozy w domu przez pacjenta nie
zastępuje pomiaru stężenia glukozy we krwi
wykonywanego w laboratorium. Częstość okresowego
powtarzania tej analizy w laboratorium powinna być
zgodna z zaleceniami lekarza prowadzącego.
Ocena stężenia glukozy w moczu
Glukoza w moczu pojawia się wtedy, kiedy jej stężenie we
krwi jest na tyle wysokie, że ilość przesączającej się w
nerkach do moczu glukozy jest zbyt duża, aby mogła być w
całości reabsorbowana (ponownie wchłaniana) przez nerki.
Dochodzi do przekroczenia tzw. progu nerkowego dla
glukozy, czyli stężenie glukozy we krwi wynosi ponad 10
mmol
/l (180 mg/dl). Ilość wydalanej wówczas z moczem
glukozy u chorych na cukrzycę odzwierciedla wartość
glikemii. Wyjątkowo, u niektórych osób wartość progowego
stężenia glukozy we krwi, powyżej którego glukoza pojawia
się w moczu, może być znacząco niższa. U tych osób może
występować glukoza w moczu, mimo że nie stwierdza się u
nich cukrzycy.
Pomiar glukozy w moczu zaleca się wszystkim chorym na
cukrzycę. Mocz należy badać codziennie, 2-3 razy na dobę
w ściśle określonych porach dnia. Lekarz prowadzący
pomaga ustalić, w których porcjach oddawanego moczu
należy badać zawartość glukozy. Decyzja o tym uzależniona
jest od informacji, którą chce się z tego badania uzyskać.
Zawartość glukozy w moczu zaleca się badać
w porcji moczu oddanego rano będąc na czczo,
po 2 godzinach po przyjęciu leku (insuliny lub doustnego leku
obniżającego stężenie glukozy we krwi) i jedzeniu,
w zbiórkach moczu z kilku godzin (np. w 3 kolejnych 8 godzinnych
zbiórkach moczu),
zbiórce dobowej moczu.
Ocena stężenia związków ketonowych w moczu
W stanie utrzymującego się niedoboru insuliny organizm produkuje
związki ketonowe, które wydalane są z moczem: kwas
hydroksymasłowy, kwas acetooctowy i produkt ich przemiany -
aceton.
Badanie moczu na związki ketonowe powinno być wykonywane
zawsze, jeśli w samokontroli cukrzycy stwierdzono obecność
znacznej ilości glukozy w moczu. Należy wykonać tę analizę, zawsze
jeśli istnieje jakiekolwiek przypuszczenie, że związki ketonowe mogą
być wytwarzane w organizmie (np. wystąpienie dodatkowej choroby
przebiegającej z gorączką, wymiotami lub biegunką). Związki
ketonowe są przypuszczalnie obecne w moczu w znacznej ilości,
jeśli oznaczane kilka razy stężenie glukozy we krwi przekracza 13,3
mmol
/l (240 mg/dl) lub jeśli jakiekolwiek pojedyncze oznaczenie
stężenia glukozy przekracza 16,7 mmol/l (300 mg/dl).
PODZIAŁ :
1. Cukrzyca typu I - cukrzyca
insulinozależna
występuje u 10 – 15% osób chorujących na
cukrzycę.
Zwykle ujawnia się przed 40 rokiem życia ze
skłonnością do kwasicy metabolicznej. Ten typ cukrzycy
Jest powiązany z całkowitym lub prawie całkowitym
Brakiem wydzielania insuliny endogennej przez komórki
beta wysp trzustki.
Cukrzyca typu II -
nieinsulinozależna
W cukrzycy typu II występowanie kwasicy metabolicznej
jest rzadkie, zwykle to powikłanie
Występuje jako wynik infekcji lub stresu.
Spośród czynników środowiskowych otyłość odgrywa
Znaczącą rolę w ujawnieniu tej formy choroby lub
Narastaniu zaburzeń metabolizmu węglowodanów.
U chorych z NIDDM może występować zarówno
Zmniejszenie ilości uwalnianej insuliny endogennej, jak i
Lub zmniejszona wrażliwość lub reaktywność
Receptorów insulinowych powiązana z zakłóceniami
Pozareceptorowymi
przemian węglowodanów.
Cukrzyca typu II występuje u 80 – 85% chorych ;
Zwykle ujawnia się u dorosłych. Około 80% populacji
Chorych na cukrzycę NIDDM to osoby otyłe.
Insulinoterapia u osób z cukrzycą typu II stosowana jest
podczas okresów znacznej hiperglikemii.
Cukrzyca wtórna - może być spowodowana
schorzeniami trzustki (zapalenie trzustki, resekcja trzustki),
Zaburzeniami hormonalnymi (choroba Cushinga,
Pheochromocytoma, steroidoterapia
), działaniem róznych
Środków chemicznych lub leków.
Ta forma schorzenia może być następstwem zaburzeń
Genetycznych lub nieprawidłowości w funkcjonowaniu
Receptorów insulinowych.
Cukrzyca ciężarnych - schorzenie rozpoznawane jest u
Około 2% ciężarnych.
Ciąża u kobiet z ograniczoną zdolnością wytwarzania
Insuliny endogennej lub z cechami
insulinoodporności
Może być czynnikiem wywołującym zaburzenia
Metabolizmu węglowodanów.
Nie rozpoznana lub nie leczona stanowi istotny
Czynnik zagrożenia płodu.
Upośledzona tolerancja glukozy
Zjawisko to charakteryzuje się występowaniem
prawidłowych lub nieznacznie podwyższonych wart5ości
Stężeń glukozy oznaczonych na czczo oraz
Nieprawidłowymi wartościami glikemii po posiłku lub
W warunkach doustnego testu obciążenia glukozą.
Przyjmuje się, że podstawą rozpoznania ITG jest
Stężenie glukozy pomiędzy 140 – 200 mg/dl
(7,8
– 11,1 mmol/l) obserwowane w ciągu 2 godzin po
Standardowym obciążeniu 75g glukozy.
Obecnie cukrzycę rozpoznaje się na podstawie
Badania glikemii na czczo w osoczu krwi żylnej, która
Wynosi 7 mmol/l, co odpowiada 126mg%.
Kryteria rozpoznania :
Prawidłowa glikemia na czczo poniżej 100mg/dl
(5,6 mmol/l).
Nieprawidłowa glikemia na czczo 100 – 125 mg/dl
(5,6
– 6,9 mmol/l)
Przyczyny
insulinooporności :
- czynniki dziedziczne - 20% chorych pochodzi z
rodzin, w których występowała cukrzyca,
- czynniki nabyte -
otyłość, styl życia, (brak aktywności
fizycznej ), stresy, urazy, infekcje, starzenie się
organizmu.
Objawy cukrzycy to :
-
zwiększone stężenie glukozy we krwi,
-
występowanie glukozy w moczu,
-
wzmożone pragnienie,
-
zwiększone oddwanie moczu,
-
zwiększone łaknienie,
- ubytek masy
ciasła,
-
osłabienie, zmęczenie,
-
świąd skóry, zmiany na skórze,
-
gorsze gojenie się ran
- zaburzenia widzenia
Zalecenia żywieniowe dla cukrzycy ciężarnych
Zapotrzebowanie energetyczne zależne od aktywności
fizycznej i wieku 35 kcal/kg należnej masy ciała,
1500
– 2400 kcal.
U kobiet z nadwagą zaleca się dietę
ubogoenergetyczną.
Węglowodany złozone przyswajalne 40 – 50%
Zapotrzebowania energetycznego.
Białka 30% zapotrzebowania energetycznego 1,3g/kg
Mc.
Tłuszcze 20 – 30% zapotrzebowania energetycznego;
powinny stanowić tłuszcze roślinne.
Zaleca się 3 posiłki podstawowe i 3 posiłki w postaci
przekąsek.
Leczenie insuliną cukrzycy ciężarnych
Zaleca się 3 – 5 wstrzyknięć insuliny szybko działającej
przed posiłkami, wieczorem dodaje się insulinę o
Przedłużonym działaniu.
Insulinoterapia
Stosuje się ją w leczeniu cukrzycy typu 1, niekiedy
Typu 2 .
Konwencjonalna insulinoterapia -
podaje się dwie
Iniekcje insulin mieszanych : krótko działającej i o
Przedłużonym działaniu, rano i wieczorem.
Zitensyfikowana konwencjonalna insulinoterapia
-
podaje się iniekcje insuliny krótko działającej przed
głównymi posiłkami oraz jedną iniekcję insuliny
przed posiłkami. Wymaga dokładnej samokontroli.
Obowiązuje częste badanie glukometrem stężenia
glukozy we krwi. Samodzielna indywidualna
adaptacja dawek insuliny i ilości spożywanych
Ostre powikłania cukrzycy to :
- hipoglikemia
- hiperglikemia
Hipoglikemia -
występuje gdy stężenie glukozy we krwi
Zmniejsza się poniżej 3,3 mmol/l (60 mg/dl).
W przypadku gdy pacjent jest przytomny i może
połykać, należy podać cukier (30 – 40g – 3 – 4 płaskie
łyżeczki). Osobom, które nie mogą połykać, należy
Wstrzyknąć 1 – 2 mg glukagonu.
Glukagon jest hormonem wydzielanym przez komórki
alfa trzustki, zwiększa wątroby wyrzut glukozy, hamuje
syntezę glikogenu i działanie insuliny.
Hiperglikemia -
stężęnie glukozy we krwi zwiększa się
Powyżej 10 mmol/l (180 mg/dl ), może dochodzić do
wysokiego poziomu, przekraczać 15,7 mmol/l (300 mg/dl).
Leczenie ustala lekarz.
BIBLIOGRAFIA :
Żywienie zdrowego i chorego człowieka, J.Hasik,
J.Gawęcki, Wyd.PWN.Warszawa 2005,
Podstawy żywienia klinicznego,
T.Korta,M.Łyszkowska,M.Grzymisławski – Żywienie w
cukrzycy, Wyd.PZWL ,Warszawa 2008,
Żywienie człowieka H.Ciborowska, A.Rudnicka – Dietetyka
Wyd.Lekarskie PZWL 2007
