M
INERAŁY SKAŁOTWÓRCZE SKAŁ MAGMOWYCH
Minerały skałotwórcze skał magmowych ze względu na rolę w budowie tych skał można podzielić na:
MINERAŁY GŁÓWNE – są podstawowymi składnikami skał magmowych, decydującymi o ich
systematyce.
MINERAŁY POBOCZNE – występują dość powszechnie prawie we wszystkich typach skał magmowych,
ale w bardzo niewielkich ilościach i nie decydujące o przynależności systematycznej danej skały.
MINERAŁY AKCESORYCZNE – występują sporadycznie, tylko w niektórych typach skał i najczęściej
również nie odgrywające roli w ich klasyfikacji, lecz w przypadku liczniejszego ich występowania mogą
być podstawą wydzielenia pewnych szczególnych odmian skał.
M
INERAŁY GŁÓWNE
:
KWARC
SiO
2
Kwarc krystalizuje w dwóch odmianach: wysokotemperaturowej – kwarc α (kwarc heksagonalny) oraz
niskotemperaturowej – kwarc β (kwarc trygonalny). Kwarc α powstaje w temperaturze powyżej 573° C,
a po obniżeniu tej temperatury przechodzi od razu w kwarc β, zachowując swoją pierwotną postać.
W temperaturach poniżej 573° C powstaje od razu kwarc β.
SKALENIE
Skalenie to glinokrzemiany potasu, sodu i wapnia:
K[AlSi
3
O
8
] – SKALEŃ POTASOWY
Na[AlSi
3
O
8
] – SKALEŃ SODOWY
Ca[Al
2
Si
2
O
8
] – SKALEŃ WAPNIOWY
Tworzą one dwa szeregi kryształów mieszanych:
szereg izomorficzny sodowo – potasowy (Na-K) – SKALENIE ALKALICZNE
Wśród skaleni alkalicznych największe znaczenie mają: ORTOKLAZ, MIKROKLIN
i SANIDYN.
szereg izomorficzny sodowo – wapniowy (Na-Ca) – PLAGIOKLAZY
Wszystkie plagioklazy mają znaczenie skałotwórcze. Na podstawie ilości i wzajemnych proporcji
cząsteczki albitowej i anortytowej w poszczególnych plagioklazach wyróżniamy kolejno (w miarę
stopniowego ubywania albitu i jednoczesnego zwiększania się zawartości anortytu) następujące
plagioklazy:
Na[AlSi
3
O
8
] – ALBIT
0 - 10% anortytu
OLIGOKLAZ
10 - 30% anortytu
ANDEZYN
30 - 50% anortytu
LABRADOR
50 - 70% anortytu
BYTOWNIT
70 - 90% anortytu
Ca[Al
2
Si
2
O
8
] – ANORTYT
90 - 100% anortytu
