Opracował: Krzysztof Kożyczkowski 

Afryka Czarna 

Ten kontynent jest zbyt duży, żeby go opisać. To istny ocean, osobna planeta, różnorodny, przebogaty 
kosmos. Tylko w wielkim uproszczeniu, dla wygody, mówimy – Afryka. W rzeczywistości, poza nazwą 
geograficzna, Afryka nie istnieje.  

R. Kapuściński (1998) 

Afryka  jest  kontynentem  tak  różnorodnym  i  tak  odmiennym  od  naszego,  że  wszystkie  próby 
generalizowania są skazane na niepowodzenie. Nigdy nie spotkałem się z taką bezinteresownością i 
poświęceniem, jak tam; nigdzie też nie widziałem tyle okrucieństwa i przemocy. Istnieją one często tuż 
obok siebie. 

A.  Leszczyński (2003) 

Afryka jest kontynentem tak różnorodnym i tak odmiennym od Europy: 



 

Generalizacja jest skazana na niepowodzenie 



 

Inne postrzeganie czasu 



 

Drugi co do wielkości kontynent na świecie 



 

Islam ściera się z chrześcijaństwem 



 

30 mln km2 – II miejsce na świecie 

 

Afryka subsaharyjska – podstawowe dane: 

- Ludność: 



 

858 milionów mieszkańców (15% ludności świata) 



 

1100 milionów (cała Afryka) 

 

Najludniejsze kraje: 



 

Nigeria 154 mln 



 

Etiopia 85 mln 



 

DRK 63 mln 



 

RPA 47 mln 



 

Sudan 39 mln 



 

Tanzania 39 mln 



 

Kenia 38 mln 

 

Inne: 



 

65% to ludność wiejska 



 

Niezwykła przedsiębiorczość ludzi 



 

Ludzie „coś” usiłują robić – nie narzekają 



 

Brak opieki społecznej, zasiłków 



 

Tożsamość grupowa! – ludzie czują się obywatelami plemienia a nie kraju 



 

Niamey, Niger – w 1940 roku 2,0 tys. mieszkańców, obecnie 740 tys. Niger – jedyny stały ciek w kraju o 

powierzchni 1,2 miliona km

2 

 



 

Około 800 języków  

o  Języki wehikularne (np. suahili – wschód, hausa – zachód) 



 

Różnorodność i mozaikowatość etniczna 



 

Dominują religie: 

o  Chrześcijaństwo 
o  Islam 
o  Religie animistyczne 

 

Opracował: Krzysztof Kożyczkowski 

Wielkie miasta: 



 

Lagos – 12,1 mln 



 

Kinshasa – 8,7 mln 



 

Dużo ogromnych miast 

 

Lagos: 



 

„biedna Europa” 



 

Korki 



 

Zatłumiona 



 

Dzielnice rządowe 



 

Brak klimatyzacji (!!) 



 

Chaos na ulicach 



 

Zróżnicowania (slumsy), oazy dobrobytu -> Victoria Island 

 

Johannesburg (RPA) : 



 

Dobrze rozwinięty  



 

Downtown + przedmieścia 



 

Bogaci i biedni 

 

Kumasi (Ghane): 



 

Kolorowo, żywo. 

 

Soweto (Johannesburg) : 



 

Lepsza dzielnica 



 

Zlepek baraków 

 

Ludność i Gospodarka: 



 

Ludność rośnie w tempie 2,6% rocznie (1,7% w Ameryce Południowej, 1,9% w Azji Południowej) 



 

W strukturze zajęć ludności dominuje rolnictwo samo zaopatrzeniowe 



 

Gospodarka oparta na eksporcie nieprzetworzonych lub wstępnie przetworzonych surowców i płodów rolnych 

(wyjątki RPA, Lesotho, Mauritius, Madagaskar, Dżibuti, RZP) 



 

PKB per capita 800 USD (bez RPA) <-> Polska 22 tys. $ - obniżało się od lat 70 (wojny) 



 

Średnia długość życia – ok. 36-55 lat – najniżej na świecie, najniższa Sierra Leone – 37 lat 



 

Umieralność niemowląt – powyżej 50/1000 urodzeń żywych 



 

Połowa ludności w Afryce Czarnej żyje za mniej niż 1$ dziennie 



 

Gospodarczo Afryka jest kontynentem niezamożnym 



 

Niski dochód narodowych 



 

Słabe zasoby ludzkie                to wpływa na „rozwój” Afryki (wolny wzrost gospodarczy 1,5% rocznie) 



 

Niski kapitał ludzki 

 
Deprywacja: niedożywienie, śmiertelność niemowląt, analfabetyzm kobiet, prawdopodobieństwo śmierci przed 40, dochód 
mniejszy niż $1/dzień 
Duża deprywacja: Nigeria i DRK i inne kraje Czarnej Afryki 
Połowa ludności w Afryce Czarnej żyje za mniej niż 1$/dziennie 
Dzienna dopłata jednej krowy w krajach Unii Europejskiej wynosi 3,5$ 
 

Zmiany PKB/ per capita 1970-1999: 



 

Wartość PKB regionu liczącego 700 mln mieszkańców jest równa wartości PKB 10 mln Belgii 



 

PKB przeciętnego kraju afrykańskiego jest równa PKB, jakie wytwarza 20 tys. miasto w Wielkiej Brytanii 

 

Najsłabiej rozwinięte kraje na świecie: 



 

Niski dochód narodowy (poniżej 900$ per capita) – większość Afryki Centralnej (bez Nigerii, RPA i paru innych) 



 

Słabe zasoby ludzkie (niski poziom wskaźnika rozwoju społecznego HDI) 

Opracował: Krzysztof Kożyczkowski 



 

Niekorzystna struktura gospodarki (wskaźnik oparty na stabilności produkcji rolniczej, eksporcie, wielkości 

gospodarki i jej dywersykacji) 

 

Apartheid w RPA: 



 

1949 – zakaz mieszanych małżeństw 



 

1950 – kara za stosunki płciowe między rasami 



 

1954 – prawo ziemi – segregacja przestrzenna 



 

Ludność biała, czarna, kolorowa + honorowa rasa biała (Japończycy, Chińczycy) 



 

Tworzenie batustanów (getta) 



 

1961 – RPA wykluczona ze Wspólnoty Narodów 



 

1985 – sankcje USA i Wielkiej Brytanii 



 

1994 – nowa konstytucja, wolne wybory, Nelson Mandela – prezydentem 

 

Czy Czarna Afryka może się wyrwać z niedorozwoju? 



 

Przyczyny: 

o  Zewnętrzne 

  Dziedzictwo kolonializmu i neokolonializmu 
  „geografia” i warunki środowiskowe 

o  Wewnętrzne: 

  Zła władza, niewydolne instytucje 
  Kapitał ludzki, uwarunkowania kulturowe i etniczne 
  Pułapka ekonomii niedorozwoju 

 
Dziedzictwo niewolnictwa i kolonializmu – pomyślcie o wpływie, jaka miała II wojna światowa, która trwała raptem 6 lat na 
świadomość ludzi w rozwiniętej Europie. Natomiast niewolnictwo i kolonializm trwały 300 lat.  
 
Kolonializm i niepodległość 1885-1994: 
1885 – konferencja w Berlinie 
1960 – 17 krajów odzyskuje niepodległość 
1975 – niepodległość uzyskują kolonie portugalskie 
1990 – RPA wycofuje się z Namibii (koniec kolonizacji) 
 

Kolonializacja – skutki: 



 

Podział jednorodnych obszarów kulturowych 



 

Nieprzyjazne grupy etniczne znalazły się w jednym organizmie państwowym 



 

Przerwane powiązania i tradycyjne kierunki migracji 



 

Sieć transportowa i gospodarka zorientowana na metropolie 



 

Języki urzędowe 



 

Brak lokalnych elit lub ich skrzywiona struktura 

o  W 1960 roku w Kongu Belgijskim (Zairze), na 13 milionów rdzennych mieszkańców 16 osób miało wyższe 

wykształcenie 

o  W 1975 roku 99% rdzennych mieszkańców Mozambiku było analfabetami 

 

Wyzwolenie: 

Panował powszechny optymizm, entuzjazm, euforia.  
 
Grzechy młodych państw i nowych elit afrykańskich: 



 

Dopuszczono do tarć etnicznych 



 

Możliwości zmiany granic były minimalne 



 

Każda grupa etniczna chciała zdobyć władzę w rządzie centralnym 



 

Rozwinęły się rządy monopartyjne i dyktatury 

 
 
 

Opracował: Krzysztof Kożyczkowski 

Ci, którzy odnieśli sukces: 

1.  Seretse Khama 1966-80 Botswana 
2.  Felix Houphouet-Boigny 1960-93 Wybrzeże Kości Słoniowej 

 

Radykalni ideolodzy: 

1.  Kwame Nkrumah 1960-66 Ghana 
2.  Julius Nyerere 1964-85 Tanzania 

 

Drapieżcy (defraudatorzy): 

1.  Mobutu Sese Seko zagarnął między 10-15 mld $ (1965-97 Zair) 
2.  Sani Abacha zagarnął 2-5 mld $ (1993-98 Nigeria) 

 

Tyrani: 

- Adi Amin (1971-79 Uganda) – 500 000 ofiar 
 

Konflikty zbrojne: 

Od 1960 roku, nie licząc wojen narodowowyzwoleńczych 20 krajów afrykańskich przynajmniej raz było w stanie wojny 
domowej 
Do 1979 roku 59 przywódców zostało obalonych lub zamordowanych 
Ze 107 przywódców afrykańskich obalonych pomiędzy 1960 a 2003 2/3 zostało zamordowanych, uwięzionych lub 
wygnanych 
Żaden urzędujący przywódca nie przegrał wyborów do 1982 roku 
Do 2004 roku tylko czterech przywódców ustąpiło pokojowo 
 

Konflikty zbrojne i ich skutki: 

Przeciętnie 1/5 mieszkańców Afryki Czarnej żyje w kraju, gdzie toczą się walki zbrojne 
Każdy konflikt zbrojny obniża wzrost gospodarczy średnio o 2,2%