bliżej przedszkola  11.110 listopad 2010

76

Przygotowanie do nauki czytania

zaBaWy

z SyLaBaMi

W kolejnym etapie odimiennej Metody nauki Czytania
przybliżamy dzieciom poszczególne litery alfabetu.
W tym celu przeprowadzamy prezentację alfabetu,
oraz organizujemy zabawy „targ liter” i „grę w sylaby”.

Edyta kaczanowska

prezentacja alfabetu

Według wskazówek dr Ireny Majchrzak,

nauczyciel powinien umieścić na ścianie

alfabet ze wszystkimi – wielkimi i ma-

łymi – literami. Małe litery powinny się

znaleźć pod wielkimi. Osobiście stosuję

alfabet z literami drukowanymi wraz

z dwuznakami (patrz rysunek poniżej).
Tak powstaje wizualny system dydak-

tyczny, który został nazwany przez

autorkę metody „ścianą pełną liter”.

Składa się ona z liter alfabetu i wizytó-

wek z imionami dzieci.
W mojej grupie wizytówki te wykonują

dzieci. Mają do dyspozycji litery druko-

wane, wykonane wcześniej za pomo-

cą stempli, oraz materiały plastyczne.

Przedszkolaki układają wybrane litery

na prostokątnym kartonie według wzoru

lub z pamięci (fot. 1) i ozdabiają ramkę.

W bieżącym roku szkolnym „Gumisie”

użyły do ozda-biania kuleczek bibuły,

a litery kolorowały flamastrami (fot.

2). Wcześniej proponowałam dzieciom

wykorzystanie aplikacji krawieckich,

plasteliny, wycinanek z kolorowego pa-

pieru oraz farb do malowania wzorków

według własnej inwencji. Wizytówki są

kolorowe, przyciągają wzrok i są ozdo-

bą sali (fot. 3).
Naturalnie w metodzie odimiennej litery

nie są wprowadzane w formie klasycznej

monografii, co – zgodnie z nową podsta-

wą programową – obowiązuje dopiero

w pierwszej klasie szkoły podstawowej.

Sama autorka metody podkreśla, że nie

należy „odpytywać” dzieci z przekaza-

nych informacji. Zapoznawanie z lite-

rami ma być ciekawą i wesołą zabawą

połączoną z loteryjką.
Każdy przedszkolak otrzymuje nową

wizytówkę, która będzie mu służyć jako

karta w grze w loteryjkę. Nauczycielka

demonstruje i omawia kolejno litery

alfabetu, posługując się przykładami

odpowiednich imion. Zwraca uwagę na

kształt litery i odpowiadający jej dźwięk.

Jeśli dziecko ma w imieniu omawianą

literę, zaznacza ją na swojej wizytów-

ce, np. kawałkiem plasteliny. Najlepiej

wprowadzać jedną literę dziennie, to-

też prezentacja alfabetu może zająć do

sześciu tygodni.Zapoznajemy też dzieci

z „kaprysami” liter, na które trzeba bar-

dzo uważać, np. gdy litera „c” spotka

„z”, to razem brzmią „cz”, a kiedy spot-

ka „h”, to razem brzmią „h”.

PrOPOZYCJa DOTYCZąCa

PrEZENTaCJI LITErY „a”

Poznajmy teraz wszystkie litery alfabetu.

Przedstawię je kolejno, jedną po drugiej, a wy

sprawdzicie, czy macie taką literę w swoim

imieniu. To jest litera „A”, „a”. Popatrzcie,

jest „a” duże i „a” małe. Tak wyglądają. Ale

czy mała, czy duża, litera ta brzmi tak samo:

„aaaa”. Jest to litera hałaśliwa. Kto ją ma,

niech podniesie rękę. Popatrzcie, wszystkie

dziewczynki mają „a”. I Agnieszka, i Ania,

i Irena, i Kasia . Tak, wszystkie dziewczynki

mają na końcu swoich imion małą literę „a”.

A czy chłopcy mają „a”?

Tak, Adam, Ryszard, Czesław, Jaś, Stefan.

Ale na końcu imienia ma tylko Kuba.

A kto ma dwa razy „a”? Czy jest ktoś, kto

ma trzy „a”? Tak, jest. Barbara, Katarzyna,

bliżej przedszkola  11.110 listopad 2010

77

blizejprzedszkola.pl

Małgorzata. A wśród chłopców?... (Irena

Majchrzak, Wprowadzanie dziecka w świat

pisma, Warszawa 1999).
Następnym zadaniem dla dzieci jest po-

liczenie, ile razy dana litera pojawia się

w imionach całej grupy. Każde liczone

„a” to jeden element wrzucony do po-

jemnika. Potem można stwierdzić, czy

innych liter jest równie dużo. Ważne, by

dzieci sprawdziły, czy na pewno wszyst-

kie litery składające się na ich imię

znajdują się na taśmie alfabetu. Teraz

przedszkolaki będą odnajdywać litery

swojego imienia, posługując się przy

tym podręcznymi wizytówkami. Potem

odszukają swoje litery w imionach kole-

gów. Istotne jest to, by dziecko odnala-

zło od razu wszystkie litery i od począt-

ku wiedziało, że żadna litera w słowie

nie jest ważniejsza niż pozostałe. Brak

którejkolwiek z nich lub zastąpienie jej

inną zmienia przecież brzmienie słowa

i w rezultacie może ono znaczyć coś zu-

pełnie innego.

Ostatnio porównywałam z moim wy-

chowankiem dwie formy jego imienia

– przeczytałam mu dziwny wyraz po-

wstały przez przypadkowe ułożenie

dalszych liter jego imienia („szkemy”).

Zaobserwowałam bowiem, że przy za-

znaczaniu się na liście obecności raz

odczytuje swoje imię „Szymek”, a raz

„Szymon”. W ten sposób chłopiec prze-

konał się, jak ważna jest każda litera i jej

kolejność w wyrazie.

Dzieci w mojej grupie obchodzą tak-

że urodziny litery. Śpiewają piosenkę

dla prezentowanej litery na melodię

z Rozśpiewanego Abecadła: „Literka...

urodziny ma. Sto lat, sto lat, sto lat, sto

lat niech nam żyje...”. I dalej: „Literka...

urodziny ma. Niech jej każdy przed-

szkolaczek prezent da”. Prezentem dla

litery mogą być wyrazy mające tę literę

na początku bądź obrazki, w których

nazwie występuje ta litera itp. Dzieci

mogą również wybrać jeden z wyra-

zów mających na początku daną literę

i dokonać prostej analogii.
Inspiracje do prezentowania liter zna-

lazłam również w zbiorze wierszyków

Wandy Chotomskiej Kram z literami.

Oto kilka moich pomysłów:

o

Dzieci słuchają wierszyka do litery

„D”, następnie podają sobie napis

z wyrazem „dlaczego” i wymyśla-

ją rymowane pytanie do podane-

go przez nauczycielkę bądź od-

wrotnie (np. Dlaczego chmury są

tak wysoko? Dlaczego krety kopią

tunele głęboko?).

o

Dzieci słuchają wierszyka do litery

„W”, następnie wymyślają, co jesz-

cze mogło robić „W” (wymyślone

zdanie ma zawierać jakiś wyraz

rozpoczynający się głoską „w”).

o

Dzieci słuchają wierszyka do litery

„Z”, następnie podają sobie napis

„Z czego?” i wymyślają pytania

(np. Z czego robi się ciasto?).

Gdy wprowadzę wszystkie litery al-

fabetu, zapraszam dzieci do zabawy

„alfabetyczny pociąg” – według mo-

jego pomysłu. Dzieci poruszają się

przy muzyce, tworząc pociąg. Podczas

pauzy ostatnia osoba w pociągu losuje

jedną z rozsypanych liter i umieszcza ją

we właściwym miejscu w piętrowych

wagonach, czyli nad lub pod literą, któ-

ra brzmi tak samo. Na górze mają być

kolejne wielkie litery polskiego alfabe-

tu, na dole litery małe (fot. 4). Dzieci

mają wzór w postaci taśmy z abecad-

łem na „ścianie pełnej liter” i w razie

potrzeby mogą z niego korzystać.
Można także zaproponować zabawę,

którą nazwałam „Odczarowane litery”.

Przedszkolaki przeliczają litery imienia,

wybierają taką samą liczbę kwadraci-

ków-nakrywek i zakrywają nimi każdą

literę na swojej wizytówce. Następnie

wybrana osoba losuje literę alfabetu,

którą należy odkryć. Po jakimś czasie

znaczna część grupy doskonale sobie

radzi z „odczarowywaniem” liter bez

ich podglądania.
Przedszkolaki chętnie bawią się również

w zabawę „Dom literowych rodzin”.

Oto mój pomysł na tę zabawę: przygo-

towujemy duży karton (A3), rysujemy

w równych odległościach cztery kreski

– tak powstają piętra domu. Na koniec

naklejamy dach. Na każdym piętrze

mieszka jedna rodzina liter (wielka lite-

ra to literowa „mama”, a mała litera to

jej „dziecko”).
Na początku zabawy na każdym pię-

trze jest jedna z liter – wielka bądź mała.

Zadaniem dzieci jest „zaprowadzenie”

Komplet książek do nauki czytania Odimienną Metodą Ireny Majchrzak

tylko za 59 zł

W skład kompletu wchodzi podręcznik „Opowieści sowy” część I i II,

ćwiczenia „Gry czytelnicze” część I i II oraz książka „Opowieści ortograficzne”.

Zamówienia przyjmuje sklep BlizejEdukacji.pl, tel. [phone], e-mail: [e-mail]

Przy zamówieniu minimum 15 kompletów koszty wysyłki pokrywa sprzedawca.

R E K L A M A

Fot. 1

Fot. 2

Fot. 3

Fot. 4

bliżej przedszkola  11.110 listopad 2010

78

Przygotowanie do nauki czytania

literowej mamy bądź dziecka na właści-

we piętro, do jego rodzinki.
Podczas prezentacji alfabetu nie można

dopuścić do tego, by dzieci zaczęły się

nudzić. Doktor Majchrzak zaleca, by

każdą literę pokazywać tylko raz. Z ko-

lei gra w loteryjkę wchodzi do stałego

repertuaru zabaw. Aby dać każdemu

dziecku szansę wygranej, litery prezen-

towane są w różnej kolejności, a punk-

tem wyjścia jest wybrany wyraz. Grę

w loteryjkę codziennie wygrywa inne

dziecko. Można też wymyślić sposób

świętowania tych zwycięstw.

targ liter

Dobrze byłoby, gdyby dzieci potrafi-

ły ułożyć zapis swojego imienia z pa-

mięci, zanim zaczną się bawić w „targ

liter”. Następnie autorka metody od-

imiennej proponuje szukanie ukrytych

w imieniu słów. Każdej litery z imienia

wolno używać wielokrotnie. Można

naprowadzać dzieci na to, jakie słowa

mogą utworzyć ze swoich liter. Efektem

tego ćwiczenia będzie stwierdzenie, że

za pomocą liter naszego imienia da się

utworzyć tylko ograniczoną liczbę słów.

Aby móc napisać wszystko, co chcemy,

musimy zdobyć wszystkie litery alfabe-

tu. Wtedy można zacząć grę nazwaną

„targiem liter”.
W jej trakcie dzieci kompletują drogą

wymiany wszystkie litery alfabetu.

Każde dziecko wchodzi do tej gry ze

swoim „osobistym kapitałem”, którym

są litery jego imienia. Otrzymuje koper-

tę, na której zapisane jest jego imię w ta-

kiej formie, jak na wizytówce. Wewnątrz

koperty znajdują się małe kartki ze

wszystkimi literami jego imienia.

Dostaje również długą taśmę papie-

ru, na którą nakleja swoje litery. Aby

ułatwić dziecku zadanie, na taśmie

umieszczamy cały alfabet, a pod spo-

dem zostawiamy miejsce na przykle-

janie kompletowanych liter (najlepiej

w innym kolorze niż te zapisane).
Na początku dziecko nakleja litery swo-

jego imienia na kartę. Istnieje możliwość

powiększenia kapitału poprzez uzyska-

nie od nauczyciela dodatkowo wszyst-

kich liter, które występują w innych wa-

riantach własnego imienia. Zatem kapi-

tał posiadanych liter powiększa się, ale

też wyczerpują się możliwości. To jest

moment, kiedy trzeba zacząć wymieniać

się z kolegami. Każde dziecko przelicza,

ile potrzebuje swoich liter, by zdobyć te,

których nie ma. Potrzebne litery otrzy-

muje od nauczyciela. Teraz, koncentrując

się na literach, których mu brakuje, szu-

ka partnera do wymiany znaków pisma.

Gdy dziecko nie znajdzie partnera na

koleżeńskim targu liter, może się zgłosić

do nauczyciela, który pełni rolę „ban-

kiera liter”. Wówczas wymienia swoje

litery na brakujące. Każdą nowo zdo-

bytą literę nakleja na taśmę z alfabetem.

„Targ liter” może być dla dzieci zabawą

dość skomplikowaną i nie unikniemy

w niej wrażenia pewnego chaosu.
Moim zdaniem można ją przeprowa-

dzić wśród starszych przedszkolaków,

najlepiej w niewielkiej grupce chęt-

nych dzieci.

gra w sylaby

Do tej gry należy przygotować syla-

by napisane na kartkach, początkowo

najprostsze, później bardziej skompli-

kowane. Sylaby rozdaje się dzieciom

i zadaje pytanie: „Masz słowo, czy nie

masz słowa?”. Komu sylaby ułożą się

w słowo, ten wygrywa. Ponieważ jest

to gra losowa, wygrana zachęca do

kontynuacji, a każde następne rozda-

nie stwarza nową szansę.
W karty sylabowe należy również

wpisać krótkie jednosylabowe słowa –

rzeczowniki, które zawsze wygrywają,

gdy się je rozpozna, np. dom, kot itp.

Ten sam zestaw sylab można wykorzy-

stywać wiele razy. Sposób prowadze-

nia gry zależy od inwencji nauczycie-

la. Może on rozdawać karty dzieciom

lub poprosić, by je sobie wybrały.
Jeśli dzieci mają wybrać większą liczbę

kart (od sześciu do dziesięciu), można je

rozsypać na podłodze („deszcz sylab”).

Przy tej okazji dzieci ćwiczą też liczenie.

Jeśli początkowo dziecko nie zorientuje

się, że ma słowo, trzeba mu to uzmy-

słowić. Jeśli nie zna znaczenia słowa,

trzeba mu je wyjaśnić. Ale przy żad-

nym tego typu prob-

lemie nie powinno się

zatrzymywać na dłużej.

Nie należy też pouczać

dzieci. Jest to zabawa,

więc gramy dalej i na

nowo rozdajemy karty.

W tej grze zadanie jest

zawsze takie samo:

Edyta Kaczanowska – nauczyciel dyplomowany z 10-letnim

stażem pracy, prowadzi grupę 3-6-latków w Przedszkolu Miejs-

kim nr 20 w Łodzi.
Ukończyła studia podyplomowe z zakresu Edukacji Elementa-

rnej, współpracuje z Łódzkim Centrum Doskonalenia Nauczycieli

i Kształcenia Praktycznego jako prowadząca warsztaty szkole-

niowe i modelowe zajęć edukacyjnych dla nauczycieli.

Już za miesiąc:

kolejny etap

Metody Odimiennej

– „Nazywanie świata”

.

znaleźć znaczenie sekwencji liter, ro-

zumieć treść. Pokusiłam się kiedyś

o wprowadzenie pewnej modyfikacji

do „gry w sylaby”, którą można wy-

korzystać na początku prowadzenia

tejże gry. Otóż pokazałam dzieciom

zestaw dziesięciu prostych wyrazów

dwusylabowych (np. TATA, MAMA,

LATO, RAKI, WAZA, ŻABA, WODA,

SADY, MURY, CENA) i kilka jednosy-

labowych. Odczytując kolejne wyrazy,

przecinałam kartoniki, tak by powsta-

ły sylaby, i pokazywałam, że sylaby

z innych wyrazów połączone ze sobą

mogą tworzyć sensowny wyraz (choć

nie zawsze). I dopiero teraz dzieci lo-

sowały sylaby oraz próbowały ukła-

dać z nich wyrazy.
Zarówno „targ liter”, jak i „grę w syla-

by” proponuję dzieciom, które wyka-

zują zdolności czytelnicze bądź wystę-

puje u nich wysoki poziom umiejętno-

ści w tym zakresie. Zabawy te prowa-

dzę wtedy w małej grupie.



Fotografie użyte w artykule

pochodzą z archiwum autorki.

Bibliografia do całego cyklu:

Kamińska K., Nauka czytania dzieci w wieku

przedszkolnym, Warszawa 1999.
Majchrzak I., Wprowadzanie dziecka w świat

pisma, Warszawa 1995, wyd. II Warszawa 1999.
Majchrzak I., Gry czytelnicze, część 1 i 2, MAC

Edukacja, 2005.
Majchrzak I., Meksykańska wioska – gra czytelnic-

za, DIDASKO.
Majchrzak I., Nazywanie świata – gra słowno-ob-

razkowa, DIDASKO.
Majchrzak I., Opowieści sowy, część 1 i 2, MAC

Edukacja, 2005.