0107; 17.11.2009, wykład nr 7., - Błony płodowe; Paul Esz - Kopia

Błony płodowe

–

pęcherzyk żółtkowy

–

omocznia

–

owodnia

–

kosmówka

Pęcherzyk żółtkowy
Błona otaczająca kulę żółtka. W czasie rozwoju zarodka kurzego komórki nabłonka pęcherzyka 
pobierają substancje odżywcze z żółtka i dostarczają zarodkowi. U człowieka pęcherzyk żółtkowy 
nie magazynuje żółtka.

3 postacie rozwojowe pęcherzyka żółtkowego

–

pierwotny – powstaje ok. 7-8 dnia, wysłany jest błoną Heusera, które powstaje z hipoblastu

–

wtórny – powstaje 9 dnia, kiedy komórki endodermy wyściełają wewnętrzną powierzchnię 
błony Heusera

–

ostateczny – powstaje pp wytworzeniu fałdów – głowowego i ogonowego zarodka, kiedy 
prajelito łączy się szerokim przewodem żółtkowo – jelitowym z pęcherzykiem żółtkowym

W końcu piątego tygodnia następuje odłączenie pęcherzyka od jelita pierwotnego. Między 2 - 3 
tygodniem pęcherzyk żółtkowy spełnia rolę w przenoszeniu płynu odżywczego. W 3 tygodniu w 
ścianie pęcherzyka pojawiają się wyspy krwiotwórcze i rozpoczyna się hemopoeza, kiedy funkcję 
tę   przejmie   wątroba.  W  3   tygodniu   w  ścianie   pęcherzyka   żółtkowego   pojawiają  się   pierwotne 
komórki   płciowe   (gonocyty),   które   stąd   wędrują   do   gonad.   W   2   -   4%   przypadków   szypuła 
pęcherzyka żółtkowego pozostaje i tworzy uchyłek jelitowy – uchyłek Meckela.

Omocznia
Powstaje   w   16   dniu   rozwoju,   między   3   a   5   tygodniem   w   ścianie   omoczni   powstają   wyspy 
krwiotwórcze i naczynia krwionośne, które następnie utworzą tętnice i żyłę pępowinową. W 8 
tygodniu zaczyna się nagły zanik omoczni. Wewnętrzną część omoczni łączy się z zawiązkiem 
pęcherza moczowego, ale w miarę rozwoju pęcherza zanika. Pozostałość stanowi moczownik, który 
tworzy więzadło pępkowe.

Owodnia
Podczas zagnieżdżania w zewnętrznej część węzła zarodkowego pojawia się jamka – zawiązek 
owodni. Komórki owodniotwórcze (amnioblasty) oddzielają się od epiblastu i tworzą cienką błonę 
– owodnię, wyściełającą szybko powiększającą się jamę owodni.

Jama owodni powiększa się i rozciąga wzdłuż brzegów tarczki zarodkowej, tworząc połączenie 
owodniowo – ektodermalne, które w późniejszym etapie przekształca się w pierwotny pierścień 
pępowinowy. Przez pierścień przechodzą szypuła brzuszna, szypuła pęcherza żółtkowego i kanały 
łączące wewnątrzzakładową i zewnątrzzarodkową jamę ciała.

W   5   tygodniu   pierścień   pępowinowy   zaciska   się   i   powstaje   pierwotny   sznur   pępowinowy 
(pępowina), całkowicie otoczony przez owodnię. W 4 miesiącu błona owodniowa i kosmówkowa 
łączą się. Zespolona w całość błona owodniowo – kosmówkowa (amnion – chorion) jest złożoną 
wielowarstwową strukturą składająca się z elementów nabłonkowych i łącznotkankowych.

Później błona owodniowo -kosmówkowa łączy z doczesną pokrywą, a kiedy ta zaniknie z doczesną 
ścienną.   Połączone   błony   owodniowo   –   kosmówkowa   i   doczesnej   ściennej   stanowią   pęcherz 
płodowy.

Owodnia jest błoną cienką, przezroczystą zbudowaną z nabłonka jednowarstwowego, sześciennego 
lub cylindrycznego.

Nabłonek   owodni   pełni   funkcje   wydzielniczo   –   resorpcyjną.  Wodnisty,   słomkowej   barwy  płyn 
częściowo wydzielany jest  przez  amnioblasty,   a w części  pochodzi  z  krążenia  matczynego.  W 
końcu ciąży płód połyka około 400 ml płynu dziennie. Jest on absorbowany przez jelita i dostaje się 
do krążenia.

Wkoło 0,5 litra moczu dziennie wydziela płód do płynu owodniowego. Wymiana wody w płynie 
owodniowym następuje co 3 godziny.

Objętość płynu owodniowego zwiększa się w ciągu trwania ciąży.

–

10 tydzień – 30 ml

–

30 tydzień 350ml

–

37 – 1 litr

Małowodzie (oligohydramnon) – stan kiedy objętość płynu wynosi poniżej 400 ml, wielowodzie 
(polyhydramnion) kiedy płynu jest powyżej 2 L.

Obu zaburzeniom towarzyszą wady rozwojowe. Do wielowodzia może dojść gdy płód nie może 
połykać wód płodowych (np. z powodu zarośnięcia przełyku) i zakłócone jest ich trawienie oraz 
krążenie, brak mózgowia.

Małowodzie rozwija się w przypadku pierwotnych wad układu moczowego i prowadzi do wad 
twarzy, zniekształcenia postawy, niedorozwoju płuc i innych. Płyn owodniowych składa się w 99% 
z wody, związków organicznych (białko, glukoza) i nieorganiczne.

Płyn owodniowy

–

pozwala na swobodne poruszanie się płodu

–

zapobiega przyklejaniu się jego części do owodni

–

amortyzuje przed urazami zewnętrznymi

–

pomaga utrzymaniu ciepłoty ciała zarodka

Zarodek połyka płyn. W płynie owodniowym znajdują się złuszczone komórki nabłonka zarodka – 
znaczenie w diagnostyce prenatalnej.

Kosmówka
Jest błoną, pęcherzykiem leżącą między owodnią, a błoną śluzową macicy. Łącząc si,ę z jedną i 
drugą błoną bierze udział w wytworzeniu ściany pęcherzyka płodowego. Kosmówka powstaje 2 – 3 
tygodniu   z   połączenia   trofoblastu   z   mezodermą   pozazarodkowej   jamy   ciała.   W   7   tygodniu 
trofoblast wytwarza kosmki, które pokrywają całą powierzchnię jaja płodowego. Około 10 tygodnia 
kosmówka dzieli się na kosmówkę kosmatą i kosmówkę gładką. Na biegunie przeciwległym do 
okolicy przyszłego łożyska kosmówka gładka zrasta się z błoną owodniową. Kosmówka kosmata 
łączy się z doczesną podstawową i powstaje łożysko.

Fałdowanie się zarodka.
W procesie fałdowania się trójlistkowej, płaskiej tarczki zarodkowej powstaje walcowatego kształtu 
zarodek   z   wyraźnym   zarysem   okolicy   głowowej   i   ogonowej.   Zagięcie   w   okolicy     głowowej 
prowadzi do powstania fałdu głowowego, a w okolicy ogonowej do wytworzenia fałdu ogonowego. 
Zarodek   rośnie   szybciej   w   osi   długiej,   a   okolica   grzbietowa   szybciej   od   okolicy  brzusznej,   w 
wyniku czego następuje przemiszczenie się zarodka, który „unosi się” nad dużym pęcherzykiem 

żółtkowym.   Fałd   głowowy  powstaje   w   3   tygodniu   ciąży   (dynamiczny  rozwój   neuroektodermy 
głowowej).   W   czasie   powstawania   fałdu   głowowego   część   pęcherzyka   żółtkowego   zostaje 
wciągnięta do zarodka i odtąd endoderma pęcherzyka tworzy jelito środkowe. Jelito przednie leży 
między   pęcherzyka,   przodomózgowia,   a   zawiązkiem   serca   i   kończy   się   ślepo   błoną   ustno   – 
gardłową.

Błona ustno – gardłowa oddziela jelito przednie od zatoki ustnej. Błona ta szybko zanika i dochodzi 
do   wytworzenia   połączenia   między   pierwotną   jamą   ustną   a   dalszym   odcinkiem   przewodu 
pokarmowego, a jamą owodni. Fałd ogonowy tworzy się nieco później jego rozwój jest związany ze 
wzrostem cewy nerwowej. 

Obowodowa   część   jelita   tylnego   rozszerza   się   i   przechodzi   w   stek   (kloakę).   W   ektodsermie 
pokrywającej   okolicę   ogonową   tworzy   się   zagłębienie   będące   zawiązkiem   odbytu.   Jest   ono 
oddzielone od jelita tylnego błoną odbytową, która pęka w 8 tygodniu rozwoju, wtedy następuje 
połączenie jalita z jamą owodni. Po zagięcie się prawej i lewej ściany bocznej (otrzewna ścienna) i 
ich zbliżeniu się zarodek przyjmuje cylindryczny kształt.

Pozostałą część pęcherzyka tworzy jelito środkowe. Jelito środkowe łączy się ze szczątkowym 
pęcherzykiem   żółtkowym   przewodem   żółtkowo   –   jelitowym.   Łączenie   się   ścian   bocznych 
powoduje,   że   następuje   stopniowe   redukowanie   połączenia   między   pozazarodkową   a 
wewnątrzzarodkową jamą ciała. Równocześnie w wyniku szybkiego powiększania się jamy owodni 
dochodzi do zmniejszenia i ostatecznego zanika pozazarodkowej jamy ciała.