np2007_congress

IX Post

py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 3

IX Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe
z cyklu Post

py w Neurologii i Psychiatrii

Dzie

psychiatryczny:

Wiek podeszły - sukcesy i pora

ki medycyny.

Program konferencji:
prowadzenie: prof. Irena Krupka-Matuszczyk

1. Kryteria diagnostyczne zaburze

psychicznych wieku podeszłego

Prof. Irena Krupka-Matuszczyk,
Klinika Psychiatrii i Psychoterapii

AM w Katowicach

2. Czym skorupka nasi

knie za młodu…, czyli o uwarunkowaniach

aktywno

ci osób w podeszłym wieku

Prof. Katarzyna Popiołek, Dr Agata Chudzicka-Czupała
Zakład Psychologii Ogólnej, Instytut Psychologii U

w Katowicach

3. Seksualno

ść

, a jesie

ycia

Prof. Violetta Skrzypulec,
Katedra Zdrowia Kobiety

AM w Katowicach

4. Choroby neurologiczne wieku podeszłego

Prof. Grzegorz Opala, Dr Stanisław Ochudło
Klinika Neurologii Wieku Podeszłego,

AM Katowice

5. Lekarskie abc dla chorych po 90 roku

ycia

Dr Jarosław Derejczyk,
Szpital Geriatryczny im Jana Pawła II w Katowicach

6. Terapia zaburze

psychicznych wieku podeszłego

Doc. Tadeusz Parnowski,
II Klinika Psychiatryczna IPiN w Warszawie

Wiek podeszły – sukcesy i pora

ki medycyny

Wst

Wiek podeszły
sukcesy i pora

ki medycyny

Irena Krupka-Matuszczyk

Wiek podeszły zwany równie

staro

nie jest okresem patologicznym

yciu

człowieka,

ale

toruje

drog

rozmaitym

chorobom

i nieprawidłowo

ciom. Dlatego wczesne zainteresowanie si

problemami

osób w wieku powy

ej 65 roku

ycia mo

e zapobiec lub złagodzi

ró

nego

rodzaju zaburzenia. Jak pomóc nam i naszym pacjentom dobrze si

zestarze

, by pomimo upływu lat zachowa

sprawno

ść

fizyczn

, umysłow

i samodzielno

ść

. Wiek biologiczny nie musi odpowiada

wiekowi

metrykalnemu. Ta stara prawda wykładana studentom medycyny
potwierdza si

w pracy lekarza ka

dego dnia. Cz

sto mamy mo

liwo

ść

porównania sprawno

ść

90 latka i 70 latka. O tym jak si

zestarzejemy

decyduj

nasze geny, tryb

ycia i nasze choroby. Post

py medycyny

i rozwój technologii przyczyniły si

do wydłu

enia

redniej długo

ycia.

Zrodziło to nowe problemy zwi

zane z naturalnym procesem starzenia si

organizmu. Obecnie

rednia długo

ść

ycia w Polsce wynosi dla m

ęż

czyzn

71, a dla kobiet 79 lat. Jak si

starzejemy i jakie objawy mo

e złagodzi

nauka. Mózg: zmiany w systemie przekazywania informacji w mózgu
ulegaj

wydłu

eniu (czas reakcji), pogarsza si

pami

ęć

krótkotrwała.

Pomoc: prowadzi

aktywny tryb

ycia, anga

owa

w prac

społeczn

przy widocznych zaburzeniach pami

ci leki prokognitywne. Oczy: wraz

z wiekiem soczewki staj

mniej elastyczne i trudniej zmieniaj

kształt

przy patrzeniu na bliskie przedmioty, g

stniej

, co pogarsza widzenie,

a reakcja na zmiany

wiatła staje si

wolniejsza. Pomoc: laserowa korekcja

monovision, a przy za

mie wprowadzenie sztucznej soczewki. Uszy:

degradacja struktury ucha i utrata zako

cze

włókien nerwowych prowadz

do osłabienia słuchu. Pomoc: aparat słuchowy.
Skóra: skóra staje si

cie

sza, mniej elastyczna i pomarszczona, plamy,

twardnienie,

ółkni

cie s

wynikiem przewlekłej ekspozycji na sło

ce.

Pomoc: nawodnienie organizmu, dieta, filtry w kremach, nawil

anie

kremami. Ko

ci i stawy: trac

sto

ść

, zanika chrz

stka stawowa, wi

zadła

IX Post

py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 5

trac

elastyczno

ść

, ro

nie ryzyko urazu. Pomoc:

wiczenia z obci

ąż

eniem,

dieta, endoprotezy. Mi

ęś

nie: spadek liczby włókien mi

ęś

niowych,

zmniejszona ich kurczliwo

ść

i zmiany w układzie kostno-stawowym

powoduj

ograniczenie sprawno

ci ruchowej. Pomoc: trening siłowy. Serce

i naczynia krwiono

ne:

ciany serca i naczy

staj

grubsze i mniej

elastyczne, spada pojemno

ść

serca, wzrasta ci

nienie krwi. Pomoc: dieta,

niepalenie,

wiczenia fizyczne.

Istniej

proste testy, które pozwalaj

na ocen

wydolno

ci czynno

ciowej

pacjenta (wykonywanie podstawowych i zło

onych czynno

ycia

codziennego).
Przy pomocy Skali Katza oceniamy czy pacjent jest w stanie

bez

pomocy

z zewn

trz,

czy

wymaga

stałej

opieki

domu

lub

w specjalistycznym o

rodku.

Skala Katza-ocena podstawowych czynno

ycia codziennego.

Odpowiedzi: tak/nie

Czy jest pani/pan w stanie samodzielnie:

wyk

(mo

liwa jest pomoc przy myciu jednej cz

ęś

ciała)

ubiera

( ew. z wyj. wi

zania sznurówek)

korzysta

z toalety

porusza

(mo

e korzysta

z laski lub chodzika)

kontrolowa

wydalanie moczu i stolca (bez sporadycznych

epizodów nietrzymania

ść

(z wyj. czynno

ci zło

onych, jak krojenie mi

sa czy

smarownie chleba).

Wyniki:

•

6 pkt.- w pełni zachowane podstawowe czynno

ycia codziennego,

nie jest potrzebna pomoc piel

gniarska w domu.

•

4 pkt.-

redniego stopnia upo

ledzenie, wskazana jest pomoc

piel

gniarska.

•

2 pkt. i mniej-ci

ęż

kiego stopnia upo

ledzenie, bezwzgl

dnie wskazana

jest pomoc osób drugich 12-24 godzin/dob

Wiek podeszły – sukcesy i pora

ki medycyny

Skala Lawtona-ocena zło

onych czynno

ycia codziennego.

Czy potrafisz korzysta

z telefonu?

Czy jeste

w stanie dotrze

do miejsc poza tymi, do

których docierasz podczas spaceru?

Czy wychodzisz z domu po zakupy?

Czy mo

esz samodzielnie przygotowa

posiłki?

Czy wykonujesz samodzielnie prace domowe, np.
sprz

tanie?

Czy wykonujesz samodzielnie drobne naprawy w domu?

Czy mo

esz sam wypra

swoje rzeczy?

Czy samodzielnie przyjmujesz leki lub mógłby

to robi

sam?

Czy mo

esz sam gospodarowa

pieni

dzmi?

Ocena:
1.

bez pomocy-3 pkt

z niewielka pomoc

-2 pkt

nie jestem w stanie sam tego zrobi

-1 pkt.

Pierwsza odpowied

wiadczy o całkowitej niezale

ci osoby, druga

wskazuje na zdolno

ść

do wykonania danej czynno

ci przy pomocy innych,

natomiast trzecia odpowied

na zale

ść

pacjenta od otoczenia.

Im wi

ksza ilo

ść

punktów tym osoba bardziej wydolna

yciowo.

IX Post

py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 7

Zaburzenia psychiczne w wieku podeszłym

Irena Krupka-Matuszczyk
Klinika Psychiatrii i Psychoterapii

skiej Akademii Medycznej

Zgodnie z podziałem gerontologów anglosaskich wiek podeszły obejmuje
okres

ycia pomi

dzy 65 a 95 rokiem

ycia. Prognozy demograficzne WHO

przewiduj

, i

w 2020r liczba osób w wieku podeszłym przekroczy 20%

cych. W naszym kraju w 2004r w wieku powy

ej 65 lat

yło 13%

mieszka

ców, a co 6-ty Polak przekroczył 60 lat (6 mln). W tej grupie

kobiety stanowiły 15,7%, a m

ęż

czy

ni 10,4%, 13,5% zamieszkiwało

miasto, a 12,6% wie

. W populacji polskiej 15% ludno

ci to emeryci. Jak

przewiduj

prognozy demograficzne przyrost naturalny w Polsce w 2030r

dzie ujemny, a rocznie liczba osób powy

ej 65 r

ycia b

dzie wzrastała

o 175,4 tys. i w tym 2030 roku b

dzie liczy

8,5 mln.

Przyczyna ujawnienia zaburze

psychicznych u osób starszych jest

zło

ona. Tymi czynnikami mog

choroby somatyczne, neurologiczne,

nowotworowe, urazy, inwalidztwo, palenie tytoniu, nadu

ywanie alkoholu,

leków nasennych czy przeciwl

kowych, samotno

ść

czy ubóstwo.

Zaburzenia psychiczne to: schizofrenia (0,2-4,2%), zespoły paranoidalne i
urojeniowe (do 12%), depresja (50 i wi

cej %) w przypadku

współwyst

powania

chorobami

somatycznymi

i neurologicznymi,

zaburzenia

wiadomo

ci (do 22%), ot

pienie i objawy psychotyczne w

przebiegu ot

pienia.

Wiek podeszły – sukcesy i pora

ki medycyny

Czym skorupka nasi

knie za młodu…,

czyli o uwarunkowaniach aktywno

ci osób

w podeszłym wieku

Prof. Katarzyna Popiołek,
Dr Agata Chudzicka-Czupała
Instytut Psychologii Uniwersytetu

skiego

Praca koncentruje si

na czynnikach warunkuj

cych zachowanie

aktywno

ci i zdrowia ludzi w podeszłym wieku. Autorki prezentuj

wyniki

bada

własnych, przeprowadzonych w 2006 roku w

ród 124 słuchaczy

Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Wyniki omawianych bada

wskazuj

starsze osoby przejawiaj

ce aktywno

ść

w wielu dziedzinach

ycia, dbaj

o zachowanie sprawno

ci fizycznej, nawyki te wyniosły z domu rodzinnego.

Rodzice okazuj

niezast

pionym wzorcem wzmacniaj

cym system

prozdrowotnych zachowa

Posiadane przez człowieka pokłady nadziei i transgresja, rozumiana jako
skłonno

ść

do przekraczania własnych osi

gni

ęć

, potrzeba zdobywania

wiedzy oraz odwaga w podejmowaniu nowych zada

to kolejne warunki

aktywno

ci człowieka starszego. . Podobnie otrzymywane oraz udzielane

innym przez osob

w podeszłym wieku wsparcie społeczne działa

mobilizuj

co, motywuje do odwzajemnienia i utrzymywania istniej

cych

zi, wpływa na jej dobrostan i w ten sposób jest czynnikiem sprzyjaj

cym

aktywno

ci.

Rezultaty bada

pokazały tak

e osoby bardziej aktywne cz

ęś

ciej

stosuj

sposób

radzenia

sobie

okre

lony

mianem

pozytywnej

reinterpretacji. Oznacza to,

e staraj

widzie

dobre strony ró

nych

sytuacji, szukaj

pozytywnych aspektów wszystkich wydarze

, nawet tych

trudnych i bolesnych, traktuj

c je jako

ródło rozwoju.

Wiek podeszły – sukcesy i pora

ki medycyny

Seksualno

ść

a jesie

ycia

Prof. Violetta Skrzypulec
Katedra Zdrowia Kobiety

skiej Akademii Medycznej

Staro

ść

to najbardziej niespodziewana rzecz,

Która staje si

udziałem człowieka

Lew Trocki, Diary in Exile

Podobnie jak wszystkie inne procesy

yciowe, starzenie si

jest

zaprogramowane w materiale genetycznym komórki i podlega jego
sterowaniu. Jednak

e na przebieg tego zjawiska wpływ ma równie

wiele

czynników

pozagenetycznych

jak:

warunki

socjalne,

rodzinne,

wykształcenie, zawód, praca, przebyte choroby i istniej

ce choroby,

nara

enie na szkodliwe czynniki

rodowiska. Charakter starzenia si

populacji jest wła

ciwy dla danego kraju, kontynentu i rasy. Proces ten

zachodzi u ka

dego z nas z ró

szybko

. Mo

na wi

c spotka

zarówno

przy

pieszonym

starzeniem

przedwczesnym,

jak

i z przesuni

ciem okresu wykształcenia zmian starczych powy

ej 70 roku

ycia. Inaczej mówi

c - wiek kalendarzowy człowieka nie zawsze pokrywa

z wiekiem biologicznym.

W okresie przekwitania stan hormonalny kobiety, a w głównej mierze
niedobór estrogenów, jest odpowiedzialny za szereg objawów klinicznych.
Zespół symptomów wyst

puj

cych w okresie okołomenopauzalnym mo

podzieli

na objawy o charakterze krótkotrwałym: zmiany w cyklu

miesi

czkowym,

zaburzenia

naczynioruchowe,

dysfunkcje

układu

moczowo-płciowego oraz zaburzenia psychoemocjonalne, jak i długotrwałe
skutki utraty funkcji endokrynnej jajnika: choroby układu sercowo-
naczyniowego, osteoporoza pomenopauzalna, zespoły demencyjne oraz
inne dysfunkcje ogólnoustrojowe.
Zespół

objawów

neurowegetatywnych

psychoemocjonalnych

wyst

puj

cych w okresie przekwitania okre

lany jest jako – zespół

klimakteryczny. W okresie okołomenopauzalnym i pomenopauzalnym

IX Post

py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 11

najcz

stszymi s

objawy o charakterze zaburze

termoregulacji (objawy

naczynioruchowe). Nale

żą

do nich: uderzenia gor

ca, nadmierne poty –

zwłaszcza nocne, zawroty głowy, bóle głowy, kołatania serca, bezsenno

ść

Uderzenia gor

ca wyst

puj

w okresie klimakterium nawet u 75% kobiet.

redni czas trwania uderze

gor

ca wynosi około 2 lat, a 25% kobiet

wiadcza tych objawów przez ponad 5 lat.

Proces zaburze

hormonalnych u m

ęż

czyzn mo

e przebiega

równie

burzliwie jak u kobiety, przypada około pomi

dzy 60 – 70 r

.. Jednym

z pierwszych zaburze

to dysfunkcje seksualne, które maj

cisły zwi

zek

z zaburzeniami somatycznymi i psychospołecznymi podobnie jak u kobiet.

Wiek podeszły – sukcesy i pora

ki medycyny

Współczesne problemy neurologii
wieku podeszłego

Prof. Grzegorz Opala, Dr Stanisław Ochudło
Klinika Neurologii Wieku Podeszłego,

skiej Akademii Medycznej

Gerontologia kliniczna od dawna bada zwi

zki staro

ci z chorobami

i opisuje specyfik

starczej patologii. Jednak nadal jest trudno okre

granice pomi

dzy inwolucj

a patologi

. Zło

one procesy starzenia

i umierania ci

gle nie s

w pełni poznane. Ogromny post

p w naukach

podstawowych, w tym w zakresie biologii molekularnej cho

daje nam

coraz wi

cej informacji to jednak nie przynosi odpowiedzi na podstawowe

pytania czy staro

ść

jest realizacj

programu genetycznego czy te

efektem

skomplikowanych reakcji zachodz

cych pod wpływem działania czynników

rodowiskowych czy te

obu tych mechanizmów. A by

e jest

to dodatkowo

problem

zmniejszonych

(wyczerpanych)

liwo

obronnych z nieznanych powodów.
Zachodz

ce w pó

niejszym okresie

ycia zmiany inwolucyjne upo

ledzaj

sprawno

ść

, pogarszaj

kondycj

ogóln

i ograniczaj

samowystarczalno

ść

Wydaje si

jednak,

e w znacznie wi

kszym stopniu dzieje si

tak

z powodu licznych w tym okresie

ycia chorób, które co prawda wyst

puj

ęś

ciej w wieku podeszłym, ale przecie

wyst

nie musz

Jednocze

nie cz

ęść

z nich cho

klinicznie manifestuje si

dopiero w wieku

podeszłym to wiadomo,

e np. proces degeneracyjny mógł rozpocz

ąć

wiele lat wcze

niej jak to si

dzieje np. w przypadku chorób Alzheimera czy

Parkinsona. Na ile zatem wyst

powanie tych chorób w wieku podeszłym

jest skutkiem procesu starzenia, a na ile odr

bnym niezale

nym procesem

który jedynie współistnieje z starcz

inwolucj

nie da si

jednoznacznie

odpowiedzie

. Z drugiej jednak strony wyodr

bnienie tych chorób, które nie

ewidentnie cz

ęś

programu inwolucji starczej, dotycz

jednego układu

jak np. układu nerwowego i których patomechanizm jest ju

dobrze, cho

IX Post

py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 13

nie w pełni poznany, mo

e by

pomocne w optymalizacji diagnostyki,

leczenia i opieki, a tak

e poszerzania naszej wiedzy o tej grupie chorych.

Ponadto, zwi

kszaj

ca si

szybko populacja wieku podeszłego prowadzi

do znacznego wzrostu liczby chorych na choroby, które do tej pory były
wzgl

rzadko

. Jednocze

nie w tej grupie chorób pojawiły si

nowe

liwo

ci diagnostyczne i terapeutyczne wymagaj

ce specjalistycznej

wiedzy i do

wiadczenia. Zatem, obok rozwoju niezwykle wa

nej

gerontologii klinicznej, nale

y w znacznie wi

kszym zakresie ni

do tej

pory, wiedz

dotycz

procesu starzenia wprowadzi

do programów

nauczania przed i podyplomowego poszczególnych specjalno

ci. St

celowe jest równie

wyodr

bnienie neurologii wieku podeszłego.

Choroby neurologiczne wieku podeszłego
Najpro

ciej mo

na powiedzie

e choroby neurologiczne wieku

podeszłego to te choroby układu nerwowego, które wyst

puj

w wieku

podeszłym lub starczym. Warto w tym miejscu zwróci

uwag

e my

limy

tu przed wszystkim o tych chorobach dla których wiek jest istotnym je

li nie

podstawowym czynnikiem ryzyka. Obok objawów neurologicznych,
specyficznych i cz

ęś

ciej wyst

puj

cych w wieku podeszłym w przebiegu

innych schorze

lub zwi

zanej z wiekiem dysfunkcji poszczególnych

narz

dów mo

emy wskaza

na trzy grupy chorób neurologicznych, które

pojawiaj

i wyst

puj

w starszym wieku. Ta wła

nie odmienno

ść

pozwala stosowa

okre

lenie choroby neurologiczne wieku podeszłego.

Pierwsz

i podstawow

grup

stanowi

choroby, których pojawienie si

i rozwój zwi

zany jest z procesem starzenia – s

to choroby

zwyrodnieniowe i naczyniowe. Choroby zwyrodnieniowe, których przyczyna
ci

gle jest nieznana – to przede wszystkim ot

pienia i choroby układu

pozapiramidowego z wyj

tkiem niewielkiej grupy postaci dziedzicznych.

A choroby naczyniowe to przede wszystkim udar mózgu. Druga grupa
chorób to choroby wyst

puj

ce w ró

nym wieku, ale w wieku podeszłym

charakteryzuj

ce si

odmiennymi objawami i rokowaniem, wymagaj

specjalnego leczenia. Przykładem takiego schorzenia wyst

puj

cego obok

wieku rozwojowego równie cz

sto w wieku podeszłym jest padaczka.

I wreszcie trzecia grupa to choroby wyst

puj

ce w młodo

ci. Nale

żą

nich np. dystrofie mi

ęś

niowe, choroby demielinizacyjne i migrena. Ich

pocz

tek w starszym wieku ma zazwyczaj inn

przyczyn

i najcz

ęś

ciej

rozpoznanie wymaga weryfikacji.

Wiek podeszły – sukcesy i pora

ki medycyny

Dzi

ki rozwojowi gerontologii ta coraz bogatsza i lepiej rozumiana wiedza

o procesach towarzysz

cych starzeniu musi by

wykorzystana tak

w leczeniu chorób neurologicznych wieku podeszłego. Prowadz

starszego chorego nale

y zawsze pami

by zgodnie z wiedz

geriatryczn

uwzgl

dni

m.in. specyfik

symptomatologii klinicznej,

ograniczenie funkcji nie tylko układu ruchu ale i poszczególnych narz

dów,

koincydencj

innych chorób, zmniejszon

zdolno

ść

adaptacji do nowej

sytuacji czy odmienn

farmakokinetyk

Choroby neurologiczne wieku podeszłego to przede wszystkim te,
dla których wiek stanowi czynnik ryzyka. Zatem nie tylko,

e ich

manifestacja kliniczna pojawia si

około 65 roku

ycia ale,

e wraz

z wiekiem wyst

puj

coraz cz

ęś

ciej. Choroba Parkinsona np. ok. 30 razy

ęś

ciej wyst

puje w populacji powy

ej 80 roku

ycia ni

w grupie poni

60 lat, a w grupie chorych z ot

pieniem powy

ej 65 roku

ycia z ka

dym

cioleciem liczba chorych wzrasta dwukrotnie. Jest zatem oczywiste,

rozpowszechnienie tych chorób b

dzie zale

ało przede wszystkim

od wielko

ci populacji ludzi w wieku podeszłym.

Prognozy demograficzne
Wiek XX był wiekiem najbardziej dynamicznego przyrostu ludno

wiecie. Był to równie

wiek, w którym przyrost oczekiwanej długo

ycia tylko w ostatnim 50-cioleciu wydłu

ył si

o blisko 20 lat i obecnie

osi

ł 66 lat. Obecnie ka

dego miesi

ca kolejny milion ludzi przekracza

60 rok

ycia a najwi

kszy wzrost liczebno

ci obserwuje si

w grupie

najstarszej, powy

ej 80 lat. Aktualnie

yje ich na

wiecie ponad 70

milionów. Szacuje si

e w ci

gu najbli

szych 50-ciu lat liczba ta wzro

nie

5-ciokrotnie. To oznaczałoby 350 milionow

populacj

ludzi powy

ej 80 lat.

Oczekiwana długo

ść

ycia (LE – life expectancy) w tym czasie wzro

nie

z 66 do 77 lat. Obecnie w krajach rozwini

tych populacja ludzi powy

ej 65

roku

ycia stanowi 14% (ok. 170 ml) natomiast w krajach rozwijaj

cych si

około 5% (ok. 248ml). Przewidywane zmiany demograficzne szacuj

e w

roku 2030 b

dzie ich odpowiednio 23% (275ml) w krajach rozwini

tych

i 10% (680 ml) w krajach rozwijaj

cych si

. W Polsce populacja powy

ej 65

roku

ycia liczy obecnie 4 256 000 osób (11,2%), zgodnie z przyj

tymi

szacunkami w roku 2030 b

dzie liczy

ok. 8 milionów.

IX Post

py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 15

li zatem tak znacznie wzro

nie populacja ludzi powy

ej 60,

a szczególnie powy

ej 80 roku

ycia to mo

na si

spodziewa

e odpowiednio wzro

nie zapadalno

ść

i rozpowszechnienie chorób

neurologicznych

wieku

podeszłego,

przede

wszystkim

chorób

naczyniowych i zwyrodnieniowych.

Problemy terapeutyczne i opieku

cze a koszty

Post

puj

cy proces wydłu

ania

ycia, a w niektórych krajach dodatkowo

spadek urodze

miały swoje implikacje nie tylko w odniesieniu

do problemów opieki medycznej ale tak

e wielu problemów społecznych,

ekonomicznych, kulturowych, psychologicznych a tak

e duchowych.

Problemy te w pierwszym rz

dzie b

wyst

powa

w krajach rozwini

tych

ale w coraz wi

kszym stopniu zaczn

pojawia

tak

e w krajach

rozwijaj

cych si

. Ju

dzi

w krajach rozwini

tych ponad połowa

wszystkich chorych wymagaj

cych stałej opi

eki piel

gniarskiej to chorzy

pieniami i po udarze mózgu. Wi

kszo

ść

chorych na chorob

Parkinsona w zaawansowanym okresie choroby wymaga tak

e stałej

opieki. Udar mózgu jest na pierwszym miejscu jako przyczyna
niepełnosprawno

ci w populacji powy

ej 40 roku

ycia. Ju

dzisiaj 60 %

pacjentów u lekarza pierwszego kontaktu to chorzy z chorobami
neurologicznymi

wieku

podeszłego.

Skala,

wymienionych

tu,

przewidywanych zjawisk pokazuje gdzie przesuwa si

ęż

ar zarówno

potrzeb jak i kosztów.
Zarówno, zapadalno

ść

czyli ilo

ść

przybywaj

cych chorych z ka

dym

rokiem jak i przewidywany czas ich prze

ycia stanowi

w przypadku

choroby nieuleczalnej te czynniki, które decyduj

o ich rozpowszechnieniu.

li jest to proces zwi

zany z wiekiem, którego cz

sto

ść

wyst

powania

jest znaczna jak np. w przypadku ot

pie

czy choroby Parkinsona, to

wzrost

liczebno

ci starszych grup wiekowych w populacji b

dzie nieuchronnie

prowadził do wzrostu rozpowszechnienia tej grupy chorób generuj

c coraz

to wi

ksze koszty społeczne w szerokim tego słowa znaczeniu. Te swego

rodzaju prognozy epidemiologiczne to niezwykle wa

ne informacje nie tylko

dla polityków zdrowotnych ale tak

e dla ludzi nauki czy nauczycieli

akademickich odpowiedzialnych za szkolenie przyszłych i aktualnie
pracuj

cych zawodowo lekarzy. S

to dane pozwalaj

ce dzi

ki powi

zaniu

z prognozami demograficznymi przewidywa

sto

ść

wyst

powania

chorób czy danej choroby w nadchodz

cych latach czy dekadach lat.

Wiek podeszły – sukcesy i pora

ki medycyny

Bior

c pod uwag

wspomniane skutki ekonomiczne, medyczne, kulturowe,

społeczne i duchowe mo

na przewidywa

e mamy do czynienia ze

swego rodzaju bomb

demograficzn

czy te

cich

, demograficzn

rewolucj

, która w niedługim czasie musi doprowadzi

do ogromnych

zmian szczególnie w krajach rozwini

tych.

Dobrze ilustruj

ten problem z racji najwy

szej zapadalno

ci i znacznemu

rozpowszechnieniu ot

pienia. Analiza aktualnych danych rodzi wiele pyta

co do przyszło

ci. Czy tak jak dzi

pienia stanowi

30 do 50 %

najstarszej populacji? Czy proporcja pomi

dzy poszczególnymi typami

pie

pozostanie taka sama czy wzro

nie liczba tych, które wyst

puj

głównie w pó

niejszym wieku tzn. ot

pienie typu alzheimerowskiego

i naczyniowego oraz ot

pienie z ciałami Lewy’ego. Czy zatem za 50 lat

dzie na

wiecie ponad 100 ml chorych z ot

pieniami tylko w grupie

powy

ej 80 lat, któr

a b

dzie liczy

350 milionów? A

ile b

dzie chorych

z ot

pieniem w ogóle? Czy mo

e b

dzie tak jak wskazuj

wyniki niektórych

bada

za 25 lat liczba chorych z

zespołem ot

piennym wzro

nie

dwukrotnie z 18 do 34 milionów i to głównie w pa

stwach rozwijaj

cych si

- odpowiednio 11 milionów obecnie i 24 miliony za 25 lat. W krajach
rozwini

tych te liczby kształtuj

odpowiednio na poziomie 7 i 11

milionów. Szacuje si

e w Europie ju

w roku 2004 liczba dotkni

tych

pieniem b

dzie wynosiła 4 miliony. Ostro

ne szacunki w USA okre

laj

liczb

chorych na ch. Alzheimera w połowie obecnego stulecia na około 8

milionów.
Jednocze

nie podkre

la si

e je

li b

dzie mo

na, o ile nie zapobiega

cho

by opó

pocz

tek choroby to b

dzie to miało ogromne znacznie.

li byłoby mo

liwe opó

nienie pocz

tku wyst

pienia objawów o 5 lat to

skutkowałoby to 50% redukcj

ryzyka zwi

zanego z wiekiem. Zmniejszenie

liczby przypadków po 10 latach kształtowałoby si

na poziomie 1,15, a po

50 latach 4,04 miliona. Nawet niewielkie opó

nienie pocz

tku objawów

choroby o 6 miesi

cy zmniejszyłoby liczb

chorych po 10 latach o100 000,

a po 50 latach o 380 000. To wzgl

dnie niewielkie opó

nienie dawałoby,

wg szacunków w USA, roczne oszcz

dno

ci około 4,7 miliarda $ po 10

latach i 18 miliardów $ po 50 latach.

IX Post

py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 17

Potrzeby zmian w dotychczasowym modelu
funkcjonowania neurologii
Nakre

lony dystans czasowy wskazuje,

dzisiejszy student czy lekarz

trakcie specjalizacji b

styka

głównie z chorymi w wieku

podeszłym. Poniewa

musz

odpowiednio przygotowani do swojej

pracy programy kształcenia musza uwzgl

dnia

problematyk

chorób

neurologicznych wieku podeszłego. Jednocze

nie musz

zachodzi

odpowiednie zmiany organizacyjne. Neurologia staje si

coraz bardziej

ambulatoryjna. Jest to ogólny trend. W USA 70% procedur które przed 10-
cioma

laty

były

procedurami

wył

cznie

szpitalnymi

dzisiaj

ambulatoryjnymi. Jest to bardzo wskazane, poniewa

pobyt w szpitalu dla

dego

starszego

chorego

jest

złem

koniecznym.

Dobrym

i przyszło

ciowym rozwi

zaniem s

Kliniki Jednodniowej Diagnostyki

pozwalaj

ce nie tylko doprowadzi

do szybkiego zdiagnozowania

starszego chorego ale równie

unikn

ąć

szeregu niepo

żą

danych komplikacji

zwi

zanych z hospitalizacj

Zachodz

cy proces przesuwania usług dotychczas szpitalnych do sektora

ambulatoryjnego jest nieodwracalny poniewa

jest ta

szy i przez chorych

oczekiwany. W Polsce brakuje zasobów finansowych na tak przebiegaj

proces, a jednocze

nie szpitale nadal s

najlepiej, je

li nie wył

cznie,

wyposa

ane w aparatur

diagnostyczn

. Tam zatem nale

y szuka

rozwi

optymalnych w chwili obecnej. Wysokoreferencyjne szpitale

mog

i powinny

wiadczy

równie

usługi o charakterze po

rednim

do dotychczasowych. Wykorzystuj

c w pełni dobre zaplecze diagnostyczne

oraz liczny personel o wysokich kwalifikacjach mo

na wydzieli

ęść

pomieszcze

dla jednodnodniowych, zaplanowanych wcze

niej pobytów

diagnostyczno - terapeutycznych. To rozwi

zanie jest szczególnie

oczekiwane przez chorych w podeszłym wieku i nie mo

e by

zast

pione

przez usługi ambulatoryjne ze wzgl

du na rozproszenie i ograniczon

dost

pno

ść

wysokospecjalistycznej diagnostyki w obr

bie otwartej słu

zdrowia. Koncentracja usług w jednym miejscu czyli w szpitalu,
powodowała dotychczas naturaln

presj

chorych w kierunku pobytów

szpitalnych o charakterze obserwacyjno diagnostycznym. Stworzenie
mo

liwo

ci uzyskania tego samego efektu bez hospitalizacji stanowi nie

tylko szans

unikni

cie wielu niekorzystnych zjawisk zwi

zanych

z pobytem szpitalnym, ale pozwala przede wszystkim znacznie zmniejszy

zwi

zane z tym koszty.

Wiek podeszły – sukcesy i pora

ki medycyny

Nale

y pami

e chorzy w wieku podeszłym szczególnie

le toleruj

pobyt w obcym

rodowisku nawet przy zapewnieniu najlepszej opieki. Taka

alternatywna formuła leczenia i diagnostyki stwarza mo

liwo

ść

unikni

cia

sto obserwowanych w praktyce klinicznej zespołów zaburze

psychicznych towarzysz

cych hospitalizacjom osób starszych jak nasilenie

dezorientacji, rozwój depresji lub pobudzenie.
Takie rozwi

zanie, stosowane ju

w niektórych krajach pozwala tak

ogranicza

niepo

żą

dane skutki pobytu szpitalnego jak np. infekcje

szpitalne, a co za tym idzie zmniejszy

koszty wynikaj

ce z leczenia tych

powikła

Nadchodz

cy czas rodzi wiele pyta

i niepokoju zarówno w sensie

medycznym i organizacyjnym jak

i ogólnospołecznym. Na wiele z

nich nie

na jednoznacznie odpowiedzie

, ale ju

dzi

wiadomo

e liczba

chorych b

dzie wielokrotnie wi

ksza do czasu znalezienia mo

liwo

zapobiegania,

leczenia

lub

cho

modyfikowania

przebiegu

neurologicznych chorób wieku podeszłego. Wzrastaj

ca ich liczba wraz ze

zwi

kszaj

populacj

ludzi w podeszłym wieku b

dzie jednym

z najwi

kszych problemów ekonomicznych i problemów polityki zdrowotnej

w najbli

szych latach. Rozwi

zywanie tych problemów stanowi ju

dzi

wielkie wyzwanie.

IX Post

py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 19

Lekarskie ABC dla chorych powy

90 roku

ycia.

Jarosław Derejczyk
Szpital Geriatryczny im Jana Pawła II
w Katowicach

W przypadku osób po 90 roku

ycia wyró

na w oparciu o ocen

stanu zdrowia trzy kategorie pacjentów: osoby pozostaj

ce przy

yciu ale

obci

ąż

one bardzo du

żą

ilo

chorób, które powoduj

u nich du

żą

niesprawno

ść

zale

ść

i inwalidztwo, osoby które mimo obecno

czynników ryzyka chorób, zadziwiaj

co dobrze znosz

ich obecno

ść

i nie

mieszcz

w znanych kategoriach przyczynowo skutkowych i w znanych

mechanizmach działania szkodliwych czynników. Mówi si

o tej grupie jako

o osobach toleruj

cych stan chorobowy.

Trzeci

najmniej liczn

grup

osoby długowieczne, pozostaj

ce jedynie

z fizjologicznie słabszymi rezerwami funkcjonalnymi narz

dów bez

obecno

ci chorób.

Pierwsze dwie grupy wymagaj

rozró

nienia w badaniu lekarskim wobec

odr

bno

ci stosowanych taktyk terapeutycznych. Do grupy pierwszej

zaliczamy osoby o du

ej liczbie chorób przewlekłych, z wielonarz

dowymi

niewydolno

ciami (serca, mózgu, nerek, stawów, mi

ęś

ni), łatwo

popadaj

ce w zaostrzenia opisanych chorób, prowadz

ce cz

sto

mierci.

Osoby te wymagaj

•

precyzyjnych, celowanych interwencji klinicznych, poprzedzonych
ka

dorazowo dokładnym badaniem,

•

znajomo

ci ró

nic w manifestacji klinicznej wzgl

dem chorych

w młodszych grupach wiekowych,

•

wiedzy o odr

bno

ciach w działania leków na narz

d osoby

starszej

wzajemnych

interakcjach

pomi

dzy

stosowanymi

w du

ych ilo

ciach lekami,

Wiek podeszły – sukcesy i pora

ki medycyny

•

zło

onych działa

leczniczych prowadzonych przez zespół

terapeutyczny w obszarze somatycznym i psychospołecznym,

Wspieranie naturalnych mechanizmów obronnych zwalniaj

cych tempo

starzenia jest w tej grupie efektywne.
Osoby z grupy drugiej rzadziej ujawniaj

gł

bokie niewydolno

narz

dowe, wykazuj

szybk

reakcj

lecznicz

na wyrównywanie

stwierdzanych nieprawidłowo

ci i słabiej reaguj

na leczenie wzmagaj

potencjał układów obronnych (antyoksydanty, immunostymulatory, leki
hormonalne). U tych osób radykalne wyrównywanie glikemii w przypadku
obecno

ci cukrzycy, precyzyjne obni

anie ci

nienia krwi w przypadku

nadci

nienia, surowe nakazy dietetyczne u osób z nadwaga i otyło

, nie

pozostan

najcz

ęś

ciej w zwi

zku z oczekiwan

długo

ycia, a znacznie

obni

żą

jego jako

ść

Według teorii zale

nego od wieku remodelowania metabolicznego

(metabolic age-remodelling theory of aging) osoby długowieczne s

wyposa

one w bardzo skuteczne mechanizmy obrony, które ograniczaj

niekorzystne zmiany w starzej

cym si

organizmie i tym mo

na cz

ęś

ciowo

tłumaczy

takie podej

cie do proponowanego leczenia.

W oparciu o dwa przypadki chorych, przedstawione zostan

ró

podej

cia terapeutyczne, powi

zane z ró

nymi fizopatologicznie opisanymi

powy

ej torami starzenia.

IX Post

py w Neurologii i Psychiatrii. Katowice, 29 marca 2007 21

Leczenie zaburze

psychicznych

w wieku podeszłym

Tadeusz Parnowski
II Klinika Psychiatryczna
Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

Leczenie zaburze

psychicznych w wieku podeszłym powinno uwzgl

dnia

kilka podstawowych zmiennych,w celu zwi

kszenia bezpiecze

stwa terapii

i jej efektywno

ci.

Pierwsza grupa czynników to zmiany patofizjologiczne spowodowane
procesem starzenia si

. Zmiany te wpływaj

na farmakokinetyk

i farmakodynamik

stosowanych leków. Proces starzenia oznacza zmiany

w zakresie biodost

pno

ci leku: zmian w wchłanianiu, wi

zaniu z białkami,

rozpuszczalno

ci w wodzie i tłuszczach, wydalaniu przez nerki, ale tak

zaniu w miejscach receptorowych.

Druga grupa to czynniki psychospołeczne, których nasilenie w wieku
podeszłym zmienia ich jako

ść

. Czynniki te odpowiedzialne s

przewlekło

ść

przebiegu,

zmieniaj

reakcj

leki

wpływaj

patoplastycznie na obraz kliniczny i współprac

z lekarzem.

Do trzeciej grupy zmiennych wpływaj

cych na dobór leku, wysoko

ść

dawek

i wyst

powanie

objawów

niepo

żą

danych

nale

żą

liczne

choroby

somatyczne i o.u.n.
Ostatnim problemem jest polipragmazja. Liczne leki stosowane z powodu
chorób somatycznych zlecane przez ró

nych lekarzy oraz leki

przyjmowane bez zlecenia lekarskiego wchodz

w liczne interakcje

z lekami psychotropowymi wyzwalaj

c lub nasilaj

c objawy psychozy,

depresji i zaburze

wiadomo

ci.

W leczeniu osób starszych najwa

niejsze jest bezpiecze

stwo terapii, co

zostało uwzgl

dnione w podstawowych zasadach leczenia zaburze

psychicznych:

•

zaczynaj leczenia od jak najni

szej dawki i bardzo powoli

podwy

szaj dawk

(start low and go slow).Dawka maksymalna jest

zwykle ni

sza od stosowanej w wieku

rednim o 50%-75%.;

Wiek podeszły – sukcesy i pora

ki medycyny

•

wskutek obecno

ci dysfunkcji układu cholinergicznego, lek

powinien by

pozbawiony działania antycholinergicznego;

•

aktywne metabolity powstałe wskutek hydroksylacji i demetylacji
wydłu

działanie leku, czasem je wzmacniaj

, odpowiadaj

za nieliniowa farmakokinetyk

. Najbezpieczniejsze s

leki bez

aktywnych metabolitów;

•

profil objawów niepo

żą

danych nie mo

e stwarza

zagro

enia

dla chorego, np. wpływ kardiotoksyczny, nadmierna sedacja,
łatwo

ść

wyzwalania objawów pozapiramidowych;

•

lek powinien działa

jak najbardziej specyficznie, zmniejsza to

liwo

ść

interakcji z innymi lekami niezb

dnymi w leczeniu

chorób towarzysz

cych.

Wiek podeszły – sukcesy i pora

ki medycyny

med

forum

internet

Psychiatria Online

portal specjalistów psychiatrycznej opieki zdrowotnej

Katalog medyczny

Kalendarz wydarze

Artykuły i newsy

Przegl

d prasy

Poradnik

szukaj i daj si

znale

źć

: gabinety, poradnie, szpitale

konferencje, szkolenie podyplomowe i ustawiczne

wiedza i praktyka, nauka i rynek medyczny

aktualna zawarto

ść

najwa

niejszych

czasopism psychiatrycznych w Polsce

specjalista radzi i trudne pytania
odpowiedzi na cz

sto zadawane pytania

www.psychiatria.pl

Portale specjalistyczne:

Serwisy tematyczne:

Współpraca:

Schizofrenia.pl
Pneumokoki.pl

Polskie Towarzystwo Psychiatryczne

Schizofrenia - Otwórzcie Drzwi

Polskie Towarzystwo Seksuologiczne

Serwis zjazdu: www.zjazdptp2007.szczecin.pl

www.openthedoors.pl, www.otworzciedrzwi.pl

www.seksuolodzy.pl

www.medforum.pl

Psychiatria.pl
ForumNeurologiczne.pl
ForumGinekologiczne.pl
ForumPediatryczne.pl
ForumDermatologiczne.pl