Temat: Charakterystyka i klasyfikacja elementów podatnych.
1. Połączenia podatne (sprężyste) mają za zadanie umożliwienie wzajemnych przesunięć części maszyn (w
określonych granicach), a także kumulowanie energii kinetycznej i tłumienia drgań. Zadania te spełniają
elementy podatne (sprężyny i elementy gumowe).
2. Podstawową cechą elementów podatnych jest ich duża odkształcalność, którą można uzyskać przez:
a) zastosowanie materiałów o dużej podatności, tzn. o małym module sprężystości (np. guma,
tworzywa sztuczne, układy płytowe)
b) zastosowanie materiałów o dużym module sprężystości (np. ze stali), czyli o niewielkiej podatności
odpowiedniego kształtu.
3. Elementy podatne, a zwłaszcza sprężyny, należą do części maszyn pracujących w ciężkich warunkach,
np.:
- przy obciążeniach udarowych (uderzeniowych) lub zmiennych
- w wysokich temperaturach
Ponadto sprężyny mają zastosowanie:
o
do wywierania stałego nacisku podczas pracy elementów konstrukcyjnych
o
do kasowania luzów
o
do gromadzenia energii mechanicznej i wykonania pracy z wykorzystaniem sprężyny jako silnika
o
do łagodzenia wstrząsów
o
do pomiaru siły przez pomiar odkształcenia
4. Materiały do budowy sprężyn winny charakteryzować:
1) duża wytrzymałość zmęczeniowa
2) wysoka granica sprężystości
3) materiały stosowane do budowy sprężyn
- stale wysoko węglowe (65, 75, 85), na sprężyny słabo obciążone i pracujące okresowo
- stale stopowe; manganowe 65G; krzemowe 70S3, 50S; manganowo-krzemowe 60SG;
chromowo-manganowe 50HG, stosowane przy obciążonej pracy i silnie obciążonej.
- tworzywa sztuczne (z poliestrowego laminatu szklanego)
- drewna prasowanego
4) drut sprężynowy zwany fortepianowym
stal 85 lub D85A d= 0,2-0,8 mm 1%C
stosowane na sprężyny bardziej odpowiedzialne, następnie poddawany jest wielokrotnemu
ciągnieniu na zimno a potem tzw. patentowaniu (hartowanie w kąpieli ołowiowej)
4. Rodzaje zabezpieczania sprężyn przed korozją:
- fosforyzowanie
- oksydowanie
- kadmowanie
- natłuszczanie
- lakierowanie
5. Podział sprężyn.
a) zależnie od kierunku
działania obciążenia
naciskowe
skrętne
naciągowe
b) zależnie od kształtu
-
śrubowe
-
talerzowe płaskie
-
pierścieniowe
- spiralne
c) ze względu na przekrój
drutu
- okrągły, kwadratowy, prostokątny, eliptyczny, z linki stalowej
d) zależnie od kierunku zwijania
- prawoskrętne
- lewoskrętne
e) zależnie od skoku zwoju
- o stałym skoku zwoju
- o zmiennym skoku
6. Parametry sprężyny.
(str. 148 rozdz. 7.4)
d – średnica drutu (pręta)
D – średnica podziałowa sprężyny nie obciążonej
D
z
– średnica zewnętrzna sprężyny D
z
= D + d
D
w
– średnica wewnętrzna sprężyny D
w
= D – d
δ - współczynnik kształtu sprężyny, δ = D/d
a – prześwit między dwoma czynnymi zwojami
sprężyny
s – skok zwojów sprężyny, s = a + d
l – długość czynna części sprężyny
z – liczba zwojów czynnych, z = l/s
C- sztywność (stała sprężyny)
f- Strzałka ugięcia sprężyny pod określonym obciążeniem
f
1
- ugięcie jednego czynnego zwoju pod określonym obciążeniem f
1
=f/z
7. Zalety walcowych sprężyn z drutu okrągłego
- mała sztywność - środkowe przenoszenie siły
- proste kształty - dobre wykorzystanie materiału
- łatwe wykonanie
8. Zastosowanie sprężyn w konstrukcjach.
9. Obliczanie sprężyn
(wzory na obliczanie sprężyn w pliku zip )
10. Elementy podatne z gumy wykonuje się z:
a) guma naturalna (kauczuk z dodatkami)
b) syntetyczna (buna, neopren)
Rozróżniamy dwa gatunki gumy:
- gumę miękką (o twardości ok. 30
o
Shore’a)
- gumę twardą (o twardości ok. 90
o
Shore’a)
Elementy podatne stosowane w budowie maszyn, wykonuje się z gumy o twardości 30-70
o
Shore’a.
11. Zalety gumy.
- duża zdolność kumulowania energii
- mały ciężar właściwy
- duża zdolność tłumienia drgań
- łatwość łączenia z metalem przez wulkanizowanie
12. Wady gumy.
- przechodzenie odkształceń sprężystych w odkszt. trwałe co przy długotrwałym obciążeniu
powoduje utratę własności sprężystych
- ograniczony zakres temp. pracy –30
o
C a +60
o
C (możliwość krótkiej pracy w temp. do –65
o
C lub
do +100
o
C)
- starzenie się gumy, połączone z utratą własności
- mała odporność niektórych gatunków gumy na oleje i benzynę
13. Łączniki gumowe.
Stosowane do powiązania gumy ze współpracującymi elementami metalowymi poprzez łączenie
mechaniczne (klejenie na zimno) lub wulkanizowanie. Kształt łączników jest uzależniony od:
- przeznaczenia, rodzaju i wielkości obciążenia
c) zależnie od rodzaju obciążenia łączniki mogą być:
- ściskane (odznaczają się największą obciążalnością i najmniejszą odkształcal.)
- ścinane (odznaczają się największą odkształcalnością i małą obciążalnością)
- skręcane ( - // - - // - - // - - // - - // - )
- zginane ( stosowana rzadko, ma skłonność do pękania w miejscu łączenia)
14. Zastosowanie
łączników.
- w resorach
- w zderzakach
- w amortyzatorach
- przy
fundamentowaniu
maszyn
- jako uszczelki
- w samochodach
15. Przykłady łączników
gumowych.
16. Układy pneumatyczne i hydrauliczne są stosowane w mechanizacji i automatyzacji procesów
technologicznych, czyli do amortyzowania uderzeń i tłumienia drgań oraz w przyrządach i urządzeniach
automatyki przemysłowej.
17. Rodzaje układów.
a) amortyzatory pneumatyczne
b) amortyzatory hydrauliczne
c) amortyzatory pneumatyczno-hydrauliczne
d) sprężynujące elementy pneumatyczne i hydrauliczne
18. Amortyzator pneumatyczny
- używany w układach o niezbyt silnych uderzeniach, jeżeli powinny one być złagodzone w jak
najwyższym stopniu
- pracuje jak sprężyna miękka i jest zasilany z sieci sprężonego powietrza o ciśnieniu 4-7 at
nadciśnienia
- podczas ruchu tłoka energia kinetyczna elementu przekształca się w energię potencjalną sprężonego
powietrza w cylindrze, która później wytwarza siłę napędową mechanizmu
19. Sprężyny gazowe
- to zespół cylindra ciśnieniowego z tłoczyskiem i tłokiem, w którym mamy gaz (azot). Jest stosowany
do wspomagania mięśni ludzkich przy podnoszeniu pokryw i drzwi.
20. Amortyzator hydrauliczny.
- ze względu na małą ściśliwość cieczy stosowane są przy silnych uderzeniach
- występujące wysokie ciśnienie (~4000 at.) powoduje trudności konstrukcyjne związane z
uszczelnieniem
- czynnikiem roboczym jest ciecz (lej, gliceryna, mieszaniny i emulsje wodne) pod ciśnieniem 50-400
at.
- szerokie zastosowanie w samochodowych teleskopach, przy zawieszeniu przednim i tylnim
21. Amortyzator pneumatyczno-hydrauliczny.
- umożliwiają silne tłumienie drgań
- łagodzą uderzenia podobnie jak amortyzatory pneumatyczne, ale wskutek przepływu cieczy przez
małe otworki, wywołane uderzeniem, drgania układu zostają stłumione
22. Sprężynujące elementy pneumatyczne i hydrauliczne.
- zaliczamy do tej grupy: rurki Bourdona, membrany,
puszki membranowe i mieszki sprężyste
- rurka Bourdona stosowana do pomiaru nadciśnienia >
0,05 MPa, czynnikiem mierzonym jest (gaz, ciecz),
która wskutek zmiany ciśnienia w układzie odkształca
rurkę połączoną ze wskazówką
- membrana lub puszka membranowa pracuje na
zasadzie uginania pofalowanej blaszki wywołane
różnicą ciśnień
- mieszek sprężysty to cienkościenna sfalowana rurka
zamknięta denkiem, gdzie ugięcie zależne jest od
różnicy ciśnienia wewnętrznego i zewnętrznego