PLATON UCZTA

DZIEJE RELIGII, FILOZOFII I NAUKI

do ko

ca staro

ytno

│

redniowiecze i odrodzenie

│

barok i o

wiecenie

│

1815-1914

│

1914-1989

jak i z czego studiowa

filozofi

│

moje wykłady

│

Wittgenstein

│

filozofowie i socjologowie nauki

PLATON

UCZTA

przeło

ył Władysław Witwicki, 201C-212C

Uczta to rozmowa o tym, czym jest miło

ść

. Kolejni mówcy przedstawiaj

swoje pogl

dy na ten temat,

wreszcie zabiera głos Sokrates:

Ale ja ci ju

dam pokój, a zaczn

to, co mam powiedzie

o Erosie. Słyszałem to kiedy

od pewnej osoby z Mantinei, niejakiej Diotymy. Ona si

na tych sprawach doskonale

rozumiała, a na wielu innych tak

e, i kiedy Ate

czycy ofiar

składali przed zaraz

, ona im

na dziesi

ęć

lat t

chorob

odroczyła. Otó

ona mnie o

wiecała o sprawach Erosa i to, co

mi mówiła, spróbuj

ja wam powtórzy

zaczynaj

c od tego, na co

my si

z Agatonem

zgodzili, a potem ju

na własn

, jak tylko potrafi

. I potrzeba istotnie, mój Agatonie,

tak jake

ty to rozdzielił, naprzód omówi

, kto to jest Eros i jaki, a potem mówi

o jego

dziełach.

Otó

e najłatwiej b

dzie przej

ść

te rzeczy tak, jak ta niewiasta z dalekich stron ze

je przechodziła pytaniami.

Bo ja jej te

wtedy takie rzeczy mniej wi

cej mówiłem, jak teraz Agaton mnie,

e Eros to

wielki bóg i pi

kny, a ona mnie, tak samo jak ja jego, przekonała,

e on ani pi

kny nie

jest, jak mi si

wydawało, ani dobry.

A ja powiadam: - Diotymo! Co mówisz? to Eros szpetny jest i zły?

A ona: - Nie mów tak brzydko! - powiada - albo

ci si

wydaje,

e je

li co

nie jest pi

kne,

to musi zaraz by

szpetne?

- A pewnie.

- A je

li co

nie jest m

dre, to zaraz musi by

głupie? Czy te

nie uwa

asz,

e istnieje

redniego pomi

dzy m

dro

i głupot

- Có

takiego?

- A mie

słuszno

ść

, ale nie umie

tego uzasadni

, nie wiesz - powiada -

e to jeszcze nie

jest wiedza, bo przecie

w takim razie wiedza byłaby czym

nieuzasadnionym?

- Ale to i nie

wiadomo

ść

nie jest. Bo je

li tak jest naprawd

, to jak

e to mo

e by

nie

wiadomo

ść

- Wi

c takie słuszne mniemanie jest czym

rednim pomi

dzy wiedz

i niewiedz

- Słusznie mówisz - powiadam.

- No wi

c nie wnioskuj tak,

e to, co nie jest pi

kne, musi zaraz by

brzydkie, albo

e to,

co nie jest dobre, jest złe. Tak samo je

li uwa

asz,

e Eros nie jest dobry ani pi

kny, nie

l zaraz,

e jest szpetny i zły, ale

e to jest co

redniego pomi

dzy jednym a

drugim.

- A przecie

- powiadam - wszyscy mówi

e to jest wielki bóg.

Strona 1 z 9

Bez tytułu 1

2009-10-20

- Jak to wszyscy, powiadasz; wszyscy, którzy tego nie wiedz

, czy te

i ci, którzy

wiedz

- No, wszyscy, przecie

A ona si

roze

miała i powiada: - Mój Sokratesie, jak to mo

e by

eby go wielkim

bogiem nazywali ci, którzy go nawet za boga nie uwa

- Kto taki? - powiadam na to.

- Ty pierwszy, a ja druga.

Ja mówi

: - Jak to rozumiesz?

A ona: - Po prostu, bo powiedz mi: czy wszyscy bogowie s

szcz

ęś

liwi, czy te

mieliłby

twierdzi

e który

z bogów nie jest szcz

ęś

liwy?

- A niech

e Bóg broni - powiadam.

- A prawda,

e szcz

ęś

liwymi nazywasz tych, którzy posiadaj

to, co dobre i co pi

kne?

- Oczywi

cie.

- A ju

godził,

e Eros nie posiada tego, co dobre i co pi

kne, i dlatego pragnie tych

rzeczy, poniewa

mu tego brak?

Zgodziłem si

- Wi

c jak

eby mógł bogiem by

ten, któremu los nie dał ani pi

kna, ani dobra?

- Rzeczywi

cie,

e nie.

- A widzisz - powiada -

e i ty nie uwa

asz Erosa za boga?

- Wi

c czym

e by on mógł by

? Człowiekiem?

- Nigdy w

wiecie.

- No wi

c czym

e?!

- Tak, jakem przed chwil

mówiła: czym

rednim pomi

dzy

miertelnymi istotami i

nie

miertelnymi.

- Wi

c czym, Diotymo?!

- Wielkim duchem, mój Sokratesie. Cała sfera duchów jest czym

rednim pomi

dzy

bogiem, a tym, co

miertelne.

- A jak

ąŜ

on ma moc, do czego on jest?

- On jest tłumaczem pomi

dzy bogami a lud

mi: on od ludzi bogom ofiary i modlitwy

zanosi, a od bogów przynosi ludziom rozkazy i łaski, a b

c po

rodku pomi

dzy jednym

i drugim

wiatem, wypełnia przepa

ść

pomi

dzy nimi i sprawia,

e si

to wszystko razem

jako

trzyma. Przez niego trafia do nieba i cała sztuka wieszczbiarska, i to, co kapłani

robi

, te ofiary i ceremonie; bo bóg si

z człowiekiem nie wdaje, tylko przez niego si

odbywa wszelkie obcowanie, wszelka rozmowa bogów z lud

mi i w

nie, i na jawie. Kto

Strona 2 z 9

Bez tytułu 1

2009-10-20

na tych rzeczach rozumie, ten jest człowiekiem uduchowionym, a kto si

rozumie na

czym

innym, na jakiej

sztuce czy jakim

tam rzemio

le, ten jest prostym robotnikiem.

Istnieje wiele ró

nych duchów tego rodzaju, a jednym z nich jest i Eros.

- A któ

jest jego ojcem - powiadam - i matk

- Du

o o tym gada

- powiada - ale ja ci powiem. Otó

kiedy si

urodziła Afrodyta, uczt

bogowie wyprawiali, a mi

dzy innymi był tam i Dostatek, syn Rozwagi. Kiedy ju

zjedli,

przyszła tam Bieda,

eby sobie co

ebra

, bo było wszystkiego w bród, i stan

ła koło

drzwi. Dostatek, upiwszy si

nektarem (bo wina jeszcze nie było), poszedł do ogrodu

Zeusa i tam usn

ł, ci

ęŜ

ko pijany. A Biedzie si

zachciało, jako i

była uboga, dziecko

mie

od Dostatku; dlatego si

przy nim poło

yła i pocz

ła Erosa. I dlatego to Eros został

towarzyszem i sług

Afrodyty, bo go na jej urodzinach spłodzono, a z natury ju

jest

miło

nikiem tego, co pi

kne, bo i Afrodyta pi

kna. A

e to syn Dostatku i Biedy, przeto

mu taki los wypadł: Przede wszystkim jest to wieczny biedak; daleko mu do delikatnych
rysów i do pi

kno

ci, jak si

niejednemu wydaje; niezgrabny jest i jak potyrcze wygl

da, i

boso chodzi, bezdomny po ziemi si

wala, bez po

cieli sypia pod progiem gdzie

albo

przy drodze, dachu nigdy nie ma nad głow

, bo taka ju

jego natura po matce,

e z bied

chodzi w parze. Ale po ojcu goni za tym, co pi

kne i co dobre, odwa

ny, zuch, t

liwy, zawsze jakie

wymy

la sposoby, do rozumu d

ąŜ

y, da

sobie rady potrafi, a

filozofuje całe

ycie, straszny czarodziej, truciciel czy sofista; ani to bóg, ani człowiek. I

jednego dnia to

yje i rozkwita, to umiera znowu i znowu z martwych powstaje, bo jest w

nim natura ojcowska. A co tylko zdob

dzie, to na powrót traci, tak

e ani braków nie

cierpi, ani te

nie opływa w dostatki. A jest po

rodku pomi

dzy m

dro

i głupot

. Bo to

tak jest: Z bogów

aden nie filozofuje ani nie pragnie m

dro

ci - on j

ma; ani

adna inna

istota m

dra nie filozofuje. Głupi te

nie filozofuj

aden z nich nie chce by

dry. Bo

to wła

nie jest całe nieszcz

ęś

cie w głupocie,

e człowiek nie b

c ani pi

knym i

dobrym, ani m

drym, przecie uwa

e mu to wystarczy. Bo je

li człowiek uwa

e mu

czego

nie brak, czy

dzie pragn

ł tego, na czym mu, jego zdaniem, nie zbywa?

- Moja Diotymo - powiadam - a któ

w takim razie zajmuje filozofi

, je

eli m

dry nie, a

głupi tak

e nie?

- To - powiada - nawet i dziecko zrozumie,

e ci, którzy s

czym

rednim pomi

dzy

jednymi i drugimi. Do tych i Eros nale

y. Bo m

dro

ść

to rzecz niezaprzeczenie pi

kna, a

Eros to miło

ść

tego, co pi

kne; przeto musi Eros by

miło

nikiem m

dro

ci, filozofem, a

filozofem b

c, po

rodku jest pomi

dzy m

dro

i głupot

. I temu te

winno jego

pochodzenie. Bo ojciec jego m

dry jest i bogaty, a matka niem

dra i biedna. Wi

c taka

jest natura tego ducha, mój Sokratesie miły. A

sobie Erosa wyobra

ał inaczej, to i nic

dziwnego. Z tego, co mówisz, uwa

am,

brał za Erosa przedmiot miło

ci, a nie miło

ść

sam

. I dlatego ci si

Eros taki cudny wydawał. Tak, przedmiot miło

ci jest naprawd

kny, subtelny, sko

czony i doskonały. Ale to, co kocha, wygl

da inaczej, o tak, jakem

ci opowiedziała.

A ja powiadam: - Dobrze, moja pani, mówisz bardzo pi

knie. Ale skoro Eros jest taki,

jaki

ytek maj

z niego ludzie?

- Zaraz ci to spróbuj

wyło

. Wiesz ju

, jaki jest Eros, jakie jego pochodzenie, i

powiadasz,

e si

odnosi do tego, co pi

kne. Ale gdyby nas kto

zapytał: "Sokratesie i

Diotymo, czym Eros jest w rzeczach pi

knych?" Albo czekaj, powiem wyra

niej: Kto

kocha pi

kno, ten chce czego?

A ja powiedziałem,

e posiada

je pragnie.

Strona 3 z 9

Bez tytułu 1

2009-10-20

Ona mi mówi,

e ta odpowied

wymaga jeszcze takiego pytania: Co b

dzie miał ten, kto

posi

dzie pi

kno?

Ja powiadam: - Jako

nie bardzo mam pod r

odpowied

na to pytanie.

- To tak - powiada - jakby ci

kto

zamiast o pi

kno pytał na przykład o dobro i mówił:

"Mój Sokratesie, je

li kto

pragnie dobra, czego on pragnie?"

- Posi

ąść

je - powiedziałem.

- A jak

e b

dzie takiemu, który posi

dzie dobro?

- Tu ju

- powiadam - łatwiej znajd

odpowied

: b

dzie szcz

ęś

liwy.

- Naturalnie, bo szcz

ęś

cie polega na posiadaniu dobra i całkiem ju

nie potrzeba pyta

po co kto

chce by

szcz

ęś

liwy; owszem, odpowied

jest ju

, zdaje si

, sko

czona.

- Słusznie mówisz - powiadam.

- A to chcenie, ten pop

d, ta miło

ść

, uwa

asz,

e jest wspólna wszystkim ludziom;

uwa

asz,

e wszyscy chc

zawsze dobro posiada

, i to jest miło

ść

powszechna, czy jak

mówisz?

- Tak, mówi

e to wspólne wszystkim.

- No wi

c dlaczego - powiada - mój Sokratesie, nie mówimy,

e wszyscy ludzie kochaj

skoro ka

dy kocha wła

ciwie to samo i zawsze, tylko o jednych mówimy,

e kochaj

, a o

drugich nie?

- Mnie to samemu dziwne.

- No, nie dziw si

- powiada - odró

niamy przecie

, jako istot

miło

ci, i to nazywamy

wyrazem ogólnym, a ró

ne jej inne rodzaje ró

nymi okre

lamy nazwami.

- Jak to? - zapytałem.

- Tak to. Wiesz na przykład,

e twórczo

ci jest wiele. Bo wszelka przyczyna, która

wyprowadza jak

ąś

rzecz z niebytu do bytu, nazywa si

twórczo

. Tote

i wszelka

robota w dziedzinie ka

dej sztuki jest twórczo

, a wykonawca jej jest wła

ciwie twórc

- Słusznie mówisz.

- A jednak - powiada - nie nazywamy ich wszystkich twórcami, tylko si

jeden nazywa

tak, a drugi inaczej. W zakresie za

całej twórczo

ci wyró

niamy dokładnie jeden jej

rodzaj, a mianowicie twórczo

ść

w dziedzinie wierszy i tonów, i temu rodzajowi dajemy

imi

ogólne. Bo przecie

to tylko nazywamy twórczo

cisłym znaczeniu) i tych

tylko zwiemy twórcami, poetami, którzy si

zajmuj

tym wła

nie rodzajem twórczo

ci.

- Słusznie mówisz - powiedziałem.

- Otó

podobnie i z Erosem. W najgłówniejszym znaczeniu jest to wszelkiego rodzaju

ąŜ

enie do dobra i do szcz

ęś

cia. Najpot

ęŜ

niejsza to i najbardziej zwodnicza miło

ść

. Ale

li czyje

li i pragnienia s

skierowane do pieni

dzy, do gimnastyki czy do filozofii,

wtedy si

ani o miło

ci nie mówi, ani o miło

niku; tylko je

li kto

idzie w pewnym

szczególnym kierunku i jest tylko jej pewnym rodzajem zaj

ty, wtedy si

mówi,

e to

miło

ść

, kochanie, miło

nik.

Strona 4 z 9

Bez tytułu 1

2009-10-20

- Zdaje mi si

e masz racj

- A niektórzy mówi

- powiada -

e kto kocha, ten szuka swojej drugiej połowy. A ja ci

mówi

e miło

ść

ani połowy nie szuka, ani cało

ci, je

li to nie b

dzie wła

nie jakie

dobro. Tak, mój przyjacielu. Przecie

człowiek rad by sobie i r

ce, i nogi poobcinał, gdyby

mu si

zepsute wydawały i złe. Wi

c uwa

am,

e człowiek niekoniecznie to kocha, co

"jego własne", chyba

e to "jego" jest wła

nie dobre, a inne złe. Zatem nie co innego

ludzie kochaj

, jak tylko dobro. Albo my

lisz mo

e inaczej?

- Ale

dla Boga, zupełnie nie inaczej!

- A powiedz

e mi, czy mo

na tak po prostu powiedzie

e ludzie kochaj

dobro?

- Tak - powiadam.

- Jak to? Wi

c nie nale

ałoby doda

- powiada -

e pragn

je posiada

- A nale

ałoby.

- A mo

e nie tylko posiada

, ale i wiecznie je posiada

- A doda

by i to.

- A zatem w ogóle, przedmiotem miło

ci jest wieczne posiadanie dobra.

prawd

mówisz - powiedziałem.

- A wi

c skoro Eros zawsze ma taki przedmiot i cel, w jaki

sposób nale

y zmierza

niego, co trzeba zrobi

eby go osi

ąć

; jakie zabiegi i wysiłki zasługuj

na nazw

miło

ci? Jaka to robota? Umiałby

powiedzie

- Moja Diotymo, r

ci,

e gdybym sam umiał, nie dziwiłbym si

wtedy tak twojej

dro

ci i nie chodziłbym do ciebie uczy

tego wszystkiego.

- Czekaj - powiada - ja ci powiem. Jest to zapładnianie tego, co pi

kne, zarówno co do

ciała, jaki co do duszy.

- To brzmi tak tajemniczo, jak wyrocznia, i nic tego nie rozumiem.

- Czekaj, ja ci to powiem ja

niej. Jest w ka

dym człowieku pewien płciowy p

d, cielesnej i

duchowej natury. Tote

kiedy człowiek wieku pewnego dojdzie, zapładnia

pragnie nasza

natura. A nie mo

e zapładnia

tego, co szpetne, tylko to, co pi

kne. Boska to jest rzecz, i

w istocie

miertelnej te dwa tkwi

nie

miertelne pierwiastki: ten płciowy p

d i

zapłodnienie. Nie masz ich nigdy tam, gdzie harmonia pewna nie zachodzi. Bo to, co
brzydkie, nie harmonizuje z

adnym boskim pierwiastkiem, a to co pi

kne - tak. Wi

kno prawo wszelkich narodzin wyznacza i narodzinom pomaga. Przeto gdy si

kto

pełen nasienia zbli

y do tego, co pi

kne, jaka

go rado

ść

rozbiera i w rozkoszach

zapładnia, i tworzy; ale gdy co szpetnego napotka, jaki

go smutek mrokiem opada, on

jak w

ąŜ

w kł

bek zwija i wstecz si

cofa, i odchodzi, i nie zapładnia, ale cierpi nosz

dalej z nasieniem. Przeto kto nasienia i pot

gi twórczej jest pełen, ten za pi

knem

goni, bo go ono od tego ci

ęŜ

aru uwalnia. Wi

c nie za samym pi

knem goni miło

ść

, tak

jak ty my

lisz, Sokratesie.

- A za czym?

- Za płodzeniem, za tworzeniem w pi

knie.

Strona 5 z 9

Bez tytułu 1

2009-10-20

- Niech b

dzie - powiedziałem.

- Oczywista rzecz - mówi.

- Ale czemu

za płodzeniem wła

nie?

- Bo w zapłodnieniu jest jaki

pierwiastek wiekuisty, nie

miertelny, o ile to by

e w

istotach

miertelnych. A przecie

, wobec tego, na co

my si

zgodzili, musi człowiek i

nie

miertelno

ci pragn

ąć

, je

eli przedmiotem miło

ci jest wieczne posiadanie dobra.

c wynika to rzeczywi

cie z naszych rozwa

e si

Eros i do nie

miertelno

odnosi.

Takich mnie rzeczy nauczała, ile razy ze mn

mówiła o miło

ci, a raz mi takie zadała

pytanie:

- Jak my

lisz, Sokratesie, jaka jest przyczyna tej miło

ci i tego pop

du? Przypatrz

e si

czy nie widzisz, jak szalej

ku sobie zwierz

ta na wiosn

; czy które chodzi, czy lata, czy

pływa, wszystkie miłosny szał ogarnia i najpierw je w pary ł

czy, a potem im ka

wychowywa

młode, i stare gotowe wtedy w ich obronie walczy

z najmocniejszymi

nawet wrogami, cho

by same były bardzo słabe, gotowe nawet gin

ąć

w ich obronie,

gotowe głodem przymiera

, byleby młode przy

yciu zostały, gotowe na wszystko w

wiecie: bo ludzie - powiada - mógłby kto

, robi

to samo z wyrachowania, ale

d taki miłosny nastrój u zwierz

t? Potrafisz powiedzie

Ja znowu powiadam,

e nie wiem.

A ona mówi: - I ty si

lisz rozumie

kiedy

na miło

ci, je

eli nawet tego nie

pojmujesz?

- Tote

dlatego, jak powiadam, Diotymo, do ciebie przychodz

, bo widz

e mi potrzeba

nauczyciela. Powiedz mi tedy, jaka i tego przyczyna, i innych zjawisk w miło

ci?

- Zatem - powiada - je

eli wierzysz,

e miło

ść

z natury swej zwraca si

do tych

przedmiotów, które

my tyle razy ju

wymieniali, nie powiniene

i temu dziwi

. Bo

tutaj, w tych wypadkach, podobnie jak i tam, natura

miertelna szuka sobie wiekuistego

bytu i nie

miertelno

ci. A znale

źć

e tylko na tej jednej drodze,

e zostawia inn

jednostk

młod

na miejsce starej. Przecie

taki sam proces sprawia,

e ka

poszczególna istota

yje i jest, jak si

to mówi, jedna i ta sama. Przecie

człowieka

nazywaj

jednym i tym samym od dzieci

cego wieku a

do pó

nej staro

ci, mimo

e w

nim nic nie zostało z tych rzeczy, które miał z pocz

tku; on wci

ąŜ

jedne rzeczy zyskuje, a

drugie traci: czy to o włosach mowa, czy o wn

trzno

ciach, ko

ciach, krwi, czy w ogóle o

całym ciele. I nie tylko z ciałem tak, ale i z dusz

podobnie; przecie

obyczaje, uczucia,

przekonania,

Ŝą

dze, rozkosze, smutki, obawy,

adna przecie

z tych rzeczy w nikim nie

zostaje zawsze jedna i ta sama, ale jedne z nich gin

, a drugie powstaj

. A jeszcze

głupsze to,

e i nauki nie tylko jedne w nas powstaj

, a drugie gin

, i

e nigdy nie

jeste

my jedni i ci sami nawet w zakresie nauk, ale si

to samo dzieje z ka

poszczególn

wiadomo

. I dlatego si

mówi o

wiczeniach przez powtarzanie,

wiedza z nas uchodzi. Uchodzi, gdy co

zapominamy, a powtarzanie na powrót now

nam zaszczepia wiedz

w miejsce tej, która uciekła, i tak chroni

c j

od zatraty sprawia,

e si

nasza wiedza zawsze jedn

i t

sam

wydaje. T

drog

chroni si

od zatraty

wszystko, co

miertelne; nie tym sposobem,

eby zawsze i wsz

dzie było naprawd

jedno i to samo; to dane tylko temu, co boskie; ale dzi

ki temu,

e zawsze to, co si

starzeje i odchodzi, zostawia po sobie podobn

, inn

młod

jednostk

. Takim to

sposobem - mówiła - mój Sokratesie, nie

miertelno

ść

zyskuj

miertelne ciała i inne

Strona 6 z 9

Bez tytułu 1

2009-10-20

wszystkie rzeczy. Inaczej nie mog

. Wi

c nie dziw si

e ka

de z natury ju

szanuje sw

latoro

l. Gwoli nie

miertelno

ci taka te latoro

le otacza troska i miło

ść

Kiedym to usłyszał, dziwne mi si

te my

li wydały i powiedziałem:

- Doprawdy, Diotymo, ty jeste

bardzo m

dra. Ale czy tylko naprawd

tak jest wszystko?

A ona, jak prawdziwy sofista, powiada: - B

przekonany, Sokratesie,

e tak jest. Ot,

spojrzyj tylko na ludzkie d

ąŜ

enie do sławy; dziwisz si

temu, com powiedziała, ale

zastanów si

, pomy

l, jak si

ludzie rozbijaj

w pogoni za rozgłosem, za tym,

eby

zdoby

"sław

, co przetrwa wieki, a czasu z

b jej nie dotknie", jak za ni

gotowi w ogie

skoczy

dzej ni

za własnymi dzie

mi, jak na to pieni

dzy nie sk

i trudów nie

ałuj

, i

mierci

nawet sław

okupi

gotowi. Bo czy ty my

lisz,

e Alkestis byłaby

mier

za Admeta poniosła, albo Achilles byłby był gin

ł zaraz po Patroklu, albo nasz Kodros

byłby naprzód gin

ł, byleby dzieciom królestwo zostawi

, gdyby nie byli wierzyli,

e "nie

umiera pami

ęć

czynów dzielnych" i

e pozostanie po nich ta pami

ęć

, któr

my dzisiaj

chowamy? Nigdy w

wiecie - powiada. - Owszem, je

li kto

co robi, to wła

nie dla tej

"nie

miertelno

ci czynów dzielnych", dla "dobrego imienia u ludzi", a im kto dzielniejszy,

tym bardziej. Bo tacy nie

miertelno

ść

kochaj

. I ci, którzy ciała zapładnia

by radzi, do

kobiet si

cej zwracaj

; tam ka

dy z nich swoj

miło

ść

zaspokaja, bo my

li,

płodz

c dzieci "nie

miertelno

ść

i pami

ęć

, i szcz

ęś

cie" sobie zdob

dzie. Taki, to "wszelkie

zapasy na jutro - dzisiaj ju

pragn

łby mie

Ale s

tacy - powiada - co wol

zapładnia

dusze, tacy, których dusze jeszcze

bardziej s

pełne nasienia, ani

eli ciała: nasienia, które si

w duszy rodzi

winno i w

dusze ludzkie trafia

. A có

winno rodzi

w duszy? Rozum i wszelkie inne cnoty. To

nasienie naprawd

siej

twórcy wszelkiego rodzaju, a z wykonawców ci, którzy maj

dar

wynalazczy. A najwi

kszy rozum - powiada - to ten, który powinien pa

stwem i domem

dzi

, a któremu na imi

panowanie nad sob

i sprawiedliwo

ść

. Wi

c kto tego nasienia

od młodo

ci jest pełen, ten co

boskiego ma w duszy. A kiedy mu wiek po temu

nadejdzie, on zaraz płodzi

i tworzy

pragnie, i te

uwa

am, zaczyna chodzi

tu i tam, i

szuka

kna, które by zapładniał. Niczego brzydkiego nigdy zapładnia

nie b

dzie. I

woli ciała pi

kne ni

brzydkie, bo ma nasienia wiele, i ch

tniej spotyka dusze pi

kne,

dzielne, zdrowe, a najwi

cej si

cieszy, kiedy w kim

spotyka jedno z drugim zł

czone.

Wówczas takiemu człowiekowi zaczyna du

o mówi

o cnocie i jakim powinien by

człowiek, i do czego si

bra

powinien, i w ogóle zaczyna go kształci

. Zetkn

ł si

z tym,

co pi

kne, i obcowa

z nim zacz

ł. Tedy to, co w nim t

skniło od dawna i było tylko

nasieniem, promieniowa

zaczyna i zapładnia

zarówno wtedy, gdy obaj s

razem z

sob

, jak i wówczas, kiedy ich tylko pami

ęć

ąŜ

e; a co tylko który z nich wyda, to

piel

gnuj

razem i chowaj

: tak

e bez porównania silniejszy zwi

zek ich ł

czy

zaczyna, ni

gdyby inne dzieci mieli, i trwalsza si

dzy nimi przyja

źń

zawi

zuje, tak

jak i dzieci ich pi

kniejsze s

i mniej podległe

mierci ni

czyjekolwiek inne. I ka

dy by

wolał raczej takie płody wydawa

, ani

eli ludzkie dzieci płodzi

, kiedy tylko popatrzy na

Homera i Hezjoda, i tylu innych dzielnych twórców, i zazdro

im zacznie,

e takie

cudne dzieci zostawili, dzieci, które im nie

mierteln

sław

i pami

ęć

przyniosły, bo same

nie

miertelne. Patrz, jakie Likurg dzieci dał Lacedemonowi: zbawców Sparty, a mo

powiedzie

e nawet całej Hellady. Cze

ść

sobie i u nas zdobył Solon przez to,

e prawa

zostawił, i inni wielcy po ró

nych krajach m

ęŜ

owie, zarówno po

ród Hellenów, jak i u

obcych narodów; sława nagradza ich za to,

e, niby objawienia jakie, tyle pi

knych dzieł

ludziom przynie

li,

e tyle ró

nych cnót to wszystko dzieci tych ludzi. Ju

nawet wiele

tym m

ęŜ

om za dzieci te zbudowano, a za ludzkie potomstwo dotychczas chyba

nikomu.

dot

d w

te sprawy Erosa mo

na było, mój Sokratesie, nawet i ciebie łatwo

wprowadzi

; ale najwy

sze, naj

tsze jego tajemnice, z których to wszystko dopiero

Strona 7 z 9

Bez tytułu 1

2009-10-20

wypływa, nie wiem, czy potrafisz przenikn

ąć

, nawet cho

i szedł

ladami dobrego

przewodnika. Bo widzisz - powiada - wła

ciwy rozwój miło

ci tak wygl

powinien: Ju

za młodu chodzi człowiek za ładnymi ciałami, je

li go tylko dobrze przewodnik prowadzi,

kocha jedno z tych ciał i tam płodzi my

li pi

kne; niedługo jednak spostrzega,

kno

ść

jakiegokolwiek ciała i pi

kno

ść

innych ciał, to niby siostry rodzone, i

e je

li ma

goni

za istot

, to musi dobrze oczy otworzy

i widzie

e we wszystkich ciałach

jedna i ta sama pi

kno

ść

tkwi. A kiedy to zobaczy, zaczyna wszystkie pi

kne ciała

kocha

; tamten gwałtowny

ar ku jednemu ciału przygasa

w nim zaczyna, wydaje mu

lichy i mały. A potem wi

cej zaczyna ceni

kno

ść

ukryt

w duszach ni

, która w

ciele mieszka; tote

li w kim dusz

zdrow

znajdzie, cho

by nawet jej ciało

nieszczególnie kwitło, wystarcza mu to, i kocha

zaczyna, i troszczy si

, i znowu takie

li płodzi, i szuka, kto by te

młodego człowieka rozwin

ąć

potrafił; z czasem musi

zobaczy

kno ukryte w czynach i prawach, i znowu pozna,

e i ono w ka

dym jest

jedno i to samo. Wtedy mu si

kno

ść

ciał zacznie wydawa

czym

małym i znikomym.

Od czynów przejdzie do nauk, a kiedy cał

ich pi

kno

ść

zobaczy, kiedy na takie skarby

kna spojrzy, nie b

dzie ju

niewolniczo wisiał u jednostkowej formy jego, nie b

dzie

lepo kochał pi

kno

ci jednego tylko chłopaka albo człowieka jednego, albo d

ąŜ

enia; nie,

on na pełne morze pi

kna ju

wypłyn

ł i kiedy si

na nim rozgl

dnie, płodzi

zacznie

słowa i my

li wielkie i wspaniałe, gnany nienasyconym d

ąŜ

eniem do prawdy; a

kiedy sił

w tej pracy nabierze i hartu, jedyna mu si

wiedza uka

e, która naprawd

mówi o tym, co

kne. Teraz mnie słuchaj - powiada - jak tylko mo

esz, uwa

nie!

Ten, kto a

dot

d zaszedł w szkole Erosa, kolejne stopnie pi

kna prawdziwie ogl

daj

ten ju

do ko

ca drogi miło

ci dobiega. I nagle mu si

cud odsłania; pi

kno samo w

sobie, ono samo w swojej istocie. Otwiera si

przed nim to, do czego szły wszystkie jego

trudy poprzednie; on ogl

da pi

kno wieczne, które nie powstaje i nie ginie, i nie rozwija

ani nie wi

dnie, ani nie jest z jednej strony pi

kne, a z drugiej szpetne, ani raz tylko

takie, a drugi raz odmienne, ani takie w porównaniu z czymkolwiek, a z czym innym inne,
ani te

dla jednego pi

kne, a dla drugiego szpetne. I nie uka

e mu si

kno niby twarz

albo r

ce jakie, lub jakakolwiek cz

stka cielesna, ani jako słowo, ni wiedza jakakolwiek,

ani jako cecha jakiego

, powiedzmy, stworzenia, ni ziemi, ni nieba, ani czegokolwiek

innego, tylko pi

kno samo w sobie niezmienne i wieczne, a wszystkie inne przedmioty

kne uczestnicz

w nim jako

w ten sposób,

e podczas gdy same powstaj

i gin

, ono

ani si

pełniejszym nie staje, ani ubo

szym, ani go

adna w ogóle zmiana nie dotyka.

c kto od kochania chłopców zacz

ł, jak nale

y, a wznosz

c si

gle wy

ej ju

kno ogl

zaczyna, ten stan

ł prawie u szczytu. Bo t

dy biegnie naturalna droga

miło

ci, czy kto

sam po niej idzie, czy go kto drugi prowadzi: od takich pi

knych ciał z

pocz

tku ci

gle si

człowiek ku temu pi

knu wznosi, jakby po szczeblach wst

pował: od

jednego do dwóch, a od dwóch do wszystkich pi

knych ciał, a od ciał pi

knych do

knych post

pków, od post

pków do nauk pi

knych, a od nauk a

do tej nauki na

cu, która ju

nie o innym pi

knie mówi, ale człowiekowi daje owo pi

kno samo w

sobie; tak

e człowiek dopiero przy ko

cu istot

kna poznaje. Na tym szczeblu

ycia,

Sokratesie miły - mówiła niewiasta z Wieszczego Grodu w obcym kraju - na tym szczeblu
dopiero

ycie jest co

warte: wtedy, gdy człowiek pi

kno samo w sobie ogl

da. Gdyby

kiedy ujrzał, nie my

lałby

go porównywa

z klejnotami, szatami, czy pi

knymi chłopcami

ani z młodymi lud

mi. Dzi

na takie rzeczy patrzysz ty i wielu innych, i zaraz ka

równowag

traci, i gwałt, byle tylko ulubie

ca zobaczył i był z nim ci

gle razem, gdyby

tylko mo

na, gotów nie je

ść

i nie pi

, ale patrze

tylko i nie odchodzi

. A có

lisz -

powiada - gdyby komu było dane zobaczy

kno samo w sobie, nieskalane, czyste,

wolne od obcych pierwiastków, nie splamione ludzkimi wn

trzno

ciami i barwami, i

wszelk

lichot

mierteln

, ale to nad

wiatowe, wieczne, jedyne, niezmienne pi

kno

samo w sobie. Co my

lisz, czyby mógł jeszcze wtedy marne

ycie p

dzi

człowiek, który

tam patrzy i to widzi, i z tym obcuje? Czy nie uwa

asz,

e dopiero wtedy, gdy ogl

Strona 8 z 9

Bez tytułu 1

2009-10-20

kno samo i ma je czym ogl

, potrafi tworzy

nie tylko pozory cnoty, bo on nie z

pozorami obcuje, ale z cnot

rzeczywist

, bo on dotyka tego, co naprawd

jest

rzeczywiste. A skoro płodzi cnot

rzeczywist

i rozwija, kochankiem bogów si

staje, i

li komu wolno marzy

o nie

miertelno

ci, to jemu wolno.

- Takie to rzeczy, Fajdrosie, mówiła mi Diotyma i ja, prosz

was, uwierzyłem. A skorom

uwierzył, próbuj

i innych przekonywa

e do osi

gni

cia tego celu nikt lepiej ni

Eros

naturze ludzkiej pomóc nie potrafi. Nie łatwo przynajmniej znale

źć

innego patrona. Tote

powiadam,

e ka

dy powinien czci

Erosa, i sam go czcz

, a szczególniej si

wicz

c w

miło

ci i innym to doradzam, a teraz i zawsze wielbi

pot

Erosa ze wszystkich moich

sił. Przyjmij tedy, Fajdrosie, je

li wola, t

mow

jako pochwał

Erosa, a je

li nie, to j

nazwij, jak ci si

tylko podoba.

Sko

czył mówi

Sokrates (...)

Strona 9 z 9

Bez tytułu 1

2009-10-20