Nazwa przedmiotu: 
Archeologia Śródziemnomorska – Grecja 
Typ przedmiotu: 
Obowiązkowy 
Rok studiów, semestr: 
II rok, I semestr 
Kierunek i tryb studiów: 
Archeologia, studia licencjackie stacjonarne 
Imię i nazwisko prowadzącego (prowadzących): 
Ewdoksia Papuci-Władyka 
Liczba godzin zajęć dydaktycznych, formuła przedmiotu: 
45 godzin konwersatorium 
Punktacja ECTS: 6 
Czy przedmiot stanowi podstawę obliczania średniej waŜonej: TAK 
Forma i warunki zaliczenia, w tym zasady dopuszczania do egzaminu: 
Dopuszczenie do egzaminu po zaliczeniu ćwiczeń; egzamin ustny 
 
TREŚCI MERYTORYCZNE PRZEDMIOTU: 
 
Tytuł: ARCHEOLOGIA I SZTUKA STAROśYTNEJ GRECJI 
OK. 1150 – 30 P.N.E. 
Mapa staroŜytnej Grecji -  omówienie najwaŜniejszych krain geograficznych i stanowisk. 
Chronologia sztuki greckiej 
 

WIEKI CIEMNE – OKRES SUBMYKEŃSKI I PROTOGEOMETRYCZNY 

 

 

 

 

1150 – 900 p.n.e. 

Krótka charakterystyka architektury, plastyki, ceramiki i rzemiosła okresu submykeńskiego i 
protogeometrycznego   
 

 

 

OKRES GEOMETRYCZNY 900 – 720/700 p.n.e. 

Charakterystyka okresu geometrycznego i sztuki tej epoki: architektura, rzeźba, ceramika 
(przede wszystkim Attyka i krótko pozostałe ośrodki)  oraz wyrobów rzemiosła. 
 

 

 

OKRES ARCHAICZNY 720/700 – 480 p.n.e. 

Urbanistyka – rozwój wczesnych miast greckich i systemu polis (miasta-państwa). 
         WCZESNY OKRES ARCHAICZNY – OKRES ORIENTALIZUJĄCY (720/700-600) 
Architektura – plan świątyni greckiej i typy świątyń, porządki (style) w architekturze greckiej; 
waŜniejsze świątynie VII w. p.n.e.; inne typy budowli w staroŜytnej Grecji (z przykładami); 
sanktuarium greckie: Olimpia i Delfy – dwa najwaŜniejsze sanktuaria panhelleńskie. 
Rzeźba – charakterystyka stylu dedalickiego; narodziny monumentalnej rzeźby; typ postaci 
siedzącej; typ kory; typ kurosa; reliefy. 
Ceramika orientalizująca – ceramika protokoryncka; ceramika protoattycka; inne ośrodki 
produkcji ceramiki orientalizującej: Lakonia, Eretria, wyspy cykladzkie, Kreta, zachodnie 
kolonie greckie, wschodnia Grecja (głównie Milet). 
Inne dziedziny sztuki – figurki terakotowe; brązy (w tym duŜe kotły); broń i uzbrojenie; kość 
słoniowa; drewno. 
 

OKRES ARCHAICZNY ROZWINIĘTY (600-500) I SUBARCHAICZNY (500-480) 

Architektura – świątynie doryckie; świątynie jońskie; inne budowle. 
Rzeźba – charakterystyka rzeźby archaicznej; typ postaci siedzącej; typ kory; typ kurosa; inne 
typy; stwory mitologiczne i wyobraŜenia zwierząt; rzeźby architektoniczene; reliefy nagrobne 
i inne. 
Ceramika – ceramika koryncka; ceramika attycka czarnofigurowa; ceramika attycka 
czerwonofigurowa (styl surowy: 530-480 p.n.e.). 

Malarstwo monumentalne okresu archaicznego 
Inne dziedziny sztuki 
OKRES KLASYCZNY 480-323 P.N.E. 
A.  Wczesny okres klasyczny (480-450 p.n.e.) 
Omówienie architektury tego okresu ze szczególnym uwzględnieniem architektury i wystroju 
rzeźbiarskiego świątyni Zeusa w Olimpii, tj. najwaŜniejszego zespołu wczesnego okresu 
klasycznego.  
Rzeźbiarze wczesnego okresu klasycznego: Kritios i Nesjotes, Kalamis, Pitagoras z Rhegion, 
Mistrz z Olimpii.  
Ceramika czerwonofigurowa attycka - styl klasyczny 480-450 p.n.e.: Malarz Pana, Malarz 
Niobidów, Malarz Pentezileji. Wielcy mistrzowie pędzla: Polignot z Tazos i Mikon. 
B. Dojrzały okres klasyczny (450-400 p.n.e.) 
Przebudowa Akropolis ateńskiej i wielki plan urbanistyczno-architektoniczny Peryklesa. 
Szczegółowe omówienie budowli na Akropolis i ich dekoracji rzeźbiarskiej: Partenon, 
Propyleje, świątynia Ateny Nike i Erechtejon. Świątynia Hefajstosa przy Agorze ateńskiej i 
ś

wiątynia Apollina Epikuriosa w Bassaj.  

Szczegółowe omówienie wielkich rzeźbiarzy V wieku: Myrona, Polikleta i Fidiasza oraz ich 
dzieł. Krótkie przedstawienie pozostałych rzeźbiarzy V wieku: Kresilas, uczniowie Fidiasza – 
Alkamenes i Agorakritos; Kallimachos, Pajonios z Mende – styl „mokrych szat”. 
Wielcy malarze dojrzałego okresu klasycznego: Apollodoros, Parrasjos i Zeuksis.  
Ceramika ateńska czerwonofigurowa: Malarz Achillesa, lekyty polichromowane, Polignotos, 
Malarz Dinosu, Malarz Kleofona;  styl bogaty i inne kierunki lat 420-390 p.n.e. 
C. Późny okres klasyczny (400-323 p.n.e.) 
Urbanistyka grecka: rozwój milezyjskiego (hippodamejskiego) planu miast na przykładzie 
Priene. 
Architektura IV wieku: świątynie doryckie (Ateny Alea w Tegei) i  jońskie (Ateny w Priene, 
Artemidy w Efezie); porządek koryncki i tolosy; grobowce: Mauzoleum w Halikarnasie – 
jeden z siedmiu cudów świata i jego dekoracja rzeźbiarska, grobowce macedońskie na 
przykładzie Werginy: Grobowiec Filipa II i tzw. Grób Księcia (III w.); teatr grecki – 
podstawowe elementy jego budowy, rozwój i przykłady. 
Wielcy rzeźbiarze IV wieku i ich dzieła: Praksyteles, Skopas i Lizyp – szczegółowe 
omówienie Ŝycia i twórczości. Inni rzeźbiarze IV wieku: Kefizodotos, Timoteos, Leochares, 
Demetrios z Alopeke i Silanion – rozwój portretu. 
Malarstwo monumetalne IV wieku: Apelles, Nikiasz, Nikomachos i jego uczeń Filoksenos z 
Eretrii; malowidła z Werginy: Bitwa Aleksandra z Dariuszem i Porwanie Persefony przez 
Hadesa. 
Ceramika ateńska – główny kierunek tzw. styl kerczeński; ceramika warsztatów południowej 
Italii i Sycylii – warsztaty Lukanii, Apulii, Kampanii, Paestum i Sycylii, ceramika Gnathia. 
 

 

OKRES HELLENISTYCZNY 323 – 30 P.N.E. 

Architektura i urbanistyka okresu hellenistycznego: rozprzestrzenienie się szachownicowego 
planu miasta (tzw. hippodamejskiego) i przykłady (Aleksandria); Pergamon – szczegółowy 
opis miasta górnego. Świątynie doryckie – Ateny w Lindos na Rodos, jońskie– Artemidy 
Leukofryene architekta Hermogenesa; Didymajon koło Miletu; świątynie korynckie: 
Olimpiejon w Atenach. Agora ateńska – budowle uŜyteczności publicznej, szczególnie 
portyki (np. Attalosa); zmiany w teatrze (np. w Priene); budownictwo mieszkalne; grobowce: 
w Belevi oraz komorowe grobowce macedońskie. 
 
Rzeźba i płaskorzeźba z lat ok. 323-200 p.n.e.: portrety, np. KsiąŜę hellenistyczny, Antioch 
III Wielki, Demostenes Polieuktosa; Tyche Antiochii Eutychidesa, Kolos Rodyjski Charesa z 
Lindos (na Rodos); Serapis Bryaksisa w Aleksandrii; Afrodyta Kapitolińska; Grupy 

„barokowe” : grupa Galów, Menelaos z ciałem Patroklosa, Ukaranie Marsjasza; realizm w 
rzeźbie: Stara Pijaczka. Płaskorzeźba, przede wszystkim reliefy tzw. Sarkofagu Aleksandra. 
Rzeźba II w. p.n.e.: nurt „barokowy”: Nike z Samotraki, Ukaranie Dirke (Byk Farnese). Nurt 
„rokokowy”:  temat dziecka - Chłopiec z gęsią, śpiący Eros, Spinario (chłopiec wyciągający 
cierń z nogi); kompozycje erotyczne - Eros i Psyche, Hermafrodyta odrzucający zaloty 
Satyra; temat tańca - zaproszenie do tańca, tańczący Faun; postacie śpiące: Śpiący Satyr 
Berberini. nurt realistyczny: Stara kobieta z koszem. Nawiązanie do tradycji klasycznej:  
Damofon i jego kolosalna grupa kultowa z Likosury. WyobraŜenia Afrodyty: Afrodyta 
Przykucnięta, Afrodyta Anadiomene, Afrodyta z Melos.  
Wielki Ołtarz Zeusa i Ateny w Pergamonie i jego dekoracja rzeźbiarska – szczegółowe 
omówienie. 
Rzeźba I w. p.n.e.: Szermierz Borghese Agasjasa z Efezu; DŜokej z przylądka Artemizjon. 
Odpoczywający pięściarz Apolloniosa (?); Grupa Laokoona (oryginał z ok. 200 p.n.e.). 
Neoattycyzm, neoklasycyzm i kopiowanie dzieł greckich; nurt archaizujący. 
 
Malarstwo monumentalne – krótkie omówienie najwaŜniejszych artystów. Mozaika grecka – 
rozwój i przykłady.  
Ceramika hellenistyczna – podstawowe kategorie i grupy – krótkie omówienie. 
 
Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej 
 
Podstawowa 
M.L.  Bernhard,  Historia  staroŜytnej  sztuki  greckiej,  t.  I-IV,  Warszawa  1970-1993  (kilka 
wydań) 
J. Boardman, Sztuka grecka, Toruń 1999 
E. Papuci-Władyka, Sztuka staroŜytnej Grecji, Warszawa-Kraków 2001. 
W. Müller-Wiener, Greckie budownictwo antyczne, Platan 2004. 
Uzupełniająca: 
K. Majewski (red.), Kultura materialna staroŜytnej Grecji. Zarys, t. I-III, Wrocław 1975-1978 
L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje staroŜytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983 
J. A. Ostrowski, Słownik artystów staroŜytności, Katowice 1994.