Garbarz_skor_744[03]_Z2.05

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Podział, rodzaje i charakterystyka podstawowych asortymentów skór

wyprawionych bez włosa

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Wady i uszkodzenia skór wyprawionych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Normy dotyczące klasyfikacji jakościowej oraz warunków technicznych

odbioru skór wyprawionych bez włosa

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik, będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o rozróżnianiu, charakteryzowaniu

oraz określaniu jakości skór wyprawionych, a także ułatwi Ci prowadzenie wszelkich działań
związanych z prowadzeniem gospodarki materiałowej.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) zawiera informacje o podziale i podstawowych rodzajach

skór  wyprawionych,  oraz  o  ich  wadach  i  uszkodzeniach.  Ponadto  przedstawia  sposoby
klasyfikacji  jakościowej a także warunki odbioru technicznego. Zawarte w tym rozdziale
treści umożliwią Ci samodzielne przygotowanie się do prawidłowego wykonania ćwiczeń.
Wykorzystaj  do  poszerzenia  wiedzy  wskazaną  literaturę  oraz  inne  źródła  informacji.
Materiał nauczania obejmuje również ćwiczenia, które zawierają::

–

wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,

–

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

–

sprawdzian teoretyczny,

–

sprawdzian umiejętności praktycznych.

4. Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy

i  umiejętności  z  zakresu  całej  jednostki.  Zaliczenie  tego  ćwiczenia  jest  dowodem
osiągnięcia  umiejętności  praktycznych  określonych  w  tej  jednostce  modułowej.
Wykonując  sprawdzian  postępów  powinieneś  odpowiadać  na  pytanie  tak  lub  nie,  co
oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli  masz  trudności  ze  zrozumieniem  tematu  lub  ćwiczenia,  poproś  nauczyciela  lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału przystąp do sprawdzianu z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: Rozróżnianie, charakteryzowanie oraz określanie jakości skór

wyprawionych, której treści teraz poznasz jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania
się z procesem wykończania i uszlachetniania skór bez włosa (schemat)

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w magazynie (pracowni) musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bhp i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

744[03].Z2

Technologia wykończania i uszlachetniania

skór bez włosa

744[03].Z2.01

Wykończanie kąpielowe skór o różnym

przeznaczeniu

744[03].Z2.02

Organizowanie i prowadzenie procesu suszenia

skór

744[03].Z2.03

Przygotowanie skór do wykończania

właściwego

744[03].Z2.04

Wykończanie właściwe skór

744[03].Z2.05

Rozróżnianie, charakteryzowanie oraz
określanie jakości skór wyprawionych

744[03].Z2.06

Cechowanie, pakowanie i magazynowanie skór

wyprawionych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

dokonać

podziału,

zdefiniować

określić

właściwości

skór

wyprawionych

z poszczególnych grup asortymentowych,

−

rozróżnić i scharakteryzować skóry wyprawione ze względu na sposób wykończenia:

skóry z licem naturalnym, skóry z licem poprawionym lub sztucznym, skóry szlifowane
(nubuki, welury) skóry lakierowane, skóry specjalnych wykończeń,

−

wskazać i scharakteryzować wady i uszkodzenia skór wyprawionych, określić punkty wad

i uszkodzeń,

−

odczytać i wyjaśnić na podstawie norm wskaźniki oceny jakościowej skór wyprawionych,

−

określić jakość skór wyprawionych na podstawie punktacji wad i uszkodzeń oraz norm

i technicznych warunków odbioru skór.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podział, rodzaje i charakterystyka podstawowych
asortymentów skór wyprawionych bez włosa

4.1.1. Materiał nauczania

Podział skór wyprawionych

Podziału skór wyprawionych możemy dokonać na cztery zasadnicze sposoby:

1)  w zależności od rodzaju surowca (skóry świńskie, bydlęce, kozie, itd.),
2)  w zależności od sposobu garbowania (skóry roślinne, chromowe, itd.),
3)  w  zależności  od  przeznaczenia  skóry  wyprawionej  (skóry  odzieżowe,  galanteryjne

itd.),

4)  w zależności od sposobu wykończenia (skóry z licem naturalnym, poprawionym itd.).

Ad  1)  Skóra  gotowa  w  zależności  od  rodzaju  surowca  wykazuje  szereg  specyficznych
właściwości,  które  decydują  o  jej  przydatności  w  dalszej  produkcji,  na  przykład
w obuwnictwie stosuje się następujące rodzaje surowca skórzanego:
–

Skóry cielęce ( boksy cielęce) – skóry cieląt bydła rogatego wyprawione w całości;

–

Skóry bydlęce ( boksy bydlęce, bukaty) – skóry bydła rogatego w postaci skór całych lub
ich części;

–

Skóry końskie – skóry z koni w postaci skór całych lub ich części ( szewro końskie
produkowane z przodów lub półprzodów końskich);

–

Skóry świńskie ( boksy świńskie) – skóry ze świń w postaci skór całych lub ich części;

–

Skóry kozie (giemza) – skóry z kóz wyprawionych w całości;

–

Skóry owcze (szewrety) – skóry z owiec wyprawionych w całości.

Ad 2) Ze względu na rodzaj zastosowanego środka garbującego rozróżnia się następujące
rodzaje skór:
–

Chromowe, glinowe, cyrkonowe, żelazowe (do garbowania użyto odpowiednich
związków metali);

–

Roślinne (do garbowania użyto naturalne garbniki roślinne);

–

Syntanowe (do garbowania użyto garbniki syntetyczne);

–

Aldehydowe (do garbowania użyto roztwory aldehydów);

–

Siarkowe (do garbowania użyto koloidalną siarkę );

–

Tłuszczowe (do garbowania użyto tłuszcze pochodzenia roślinnego bądź zwierzęcego);

–

Zamszowe – irchowe (do garbowania użyto tranów o określonym rodzaju i liczbie
jonowej);

–

Mineralne (do garbowania użyto związki nieorganiczne o własnościach garbujących
z grupy polizasad i polikwasów)

–

Kombinowane (do garbowania użyto co najmniej dwóch rodzajów garbników)

Ad 3) Z punktu widzenia użytkownika gotowego wyrobu (obuwnika, kaletnika)
najistotniejszym wydaje się podział według przeznaczenia (Rys.1)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Podział skór wyprawionych według przeznaczenia [3,s102]

Ad 4) Skóry miękkie na wierzchy obuwia mogą być wykończone w różny sposobów
a mianowicie
–

skóry z licem naturalnym;

–

skóry z licem poprawionym lub sztucznym;

–

skóry szlifowane od strony mizdry lub lica ( welury, nubuki ).

Klasyfikacja skór wyprawionych
Przemysł garbarski przetwarza skóry zwierząt różnych ras i gatunków na skóry

wyprawione  o  bardzo  zróżnicowanych  właściwościach  i  przeznaczeniu.  Aby  uporządkować
ten  stan  rzeczy  opracowano  wiele  norm  ogólnych  i  szczegółowych.  Należą  do  nich  między
innymi:
PN-85/P-222-02  Skóry wyprawione twarde i miękkie.
PN-85/P-222-01  Klasyfikacja skór wyprawionych..
PN-86/P-222-25  Skóry wyprawione miękkie. Skóry licowe na wierzchy obuwia.
PN-86/P-222-13  Wady i uszkodzenia.
PN-86/P-222-28    Skóry  wyprawione  miękkie.  Skóry  welurowe  i  nubukowe  na  wierzchy
cholewek.
PN-86/P-7724-01 Skóry odzieżowe i rękawiczkowe
Normy te przestały  być obowiązujące, jednak w  dalszym ciągu są stosowane w codziennym
użytku.

Podstawą klasyfikacji jest podział skór na:

Klasy – wg ogólnego przeznaczenia użytkowego ( np. obuwiowe wierzchnie, odzieżowe, itp.)
Grupy – wg szczegółowego przeznaczenia użytkowego oraz struktury, sposobu wykańczania
i zewnętrznego wyglądu ( np. boksy wodoodporne, skóry lakierowane, szewro)
Rodzaje – wg pochodzenia surowca ( gatunku zwierząt i jego części np. skóry bydlęce, kozie,
karki połówki,)
Odmiany – np. rodzaju ( np. chromowe, roślinne, tłuszczowe, kombinowane)

W przypadku, gdy chcemy jednoznacznie określić nazwę skór należy podać ich

klasę, grupę, rodzaj i odmianę (a na „wszelki wypadek” i ich nazwę potoczną)

Przegląd skór przedstawia tabela 1

Skóry

miękkie

na spody

obuwia

siodlarsko

-rymarskie

techniczne

wierzchy

obuwia

galan -
teryjne

rękawiczk

owe

odzieżowe

Skóry

wyprawione

Odpad

skórzany

Skóry

twarde

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1 Przegląd skór [6, s 149]

Klasa

Grupa

Rodzaj

Odmiana

1. Boksy zwykłe
a) z naturalnym licem(powłoką)
b) z naturalnym licem

deseniowane

c) z poprawionym licem
2. Boksy wodoodporne
a) boksy hydrofobizowane
3. Szewro (kozie)
4. Skóry lakierowane
5. Nubuki
6. Welury
7. Skóry marszczone

1. Cielęce
2. Bydlęce
3. Świńskie
4. Kozie
5. Owcze
6. Końskie

1. Całe
2. Połówki
3. Boki
4. Karki
5. Szczupaki
6. Krupony
7. Dwoiny
8. Przody
końskie

Chromowe

Chromowo-
-roślinne

1. Obuwiowe
wierzchnie

8. Juchty
9. Skóry sandałowe chromowe

1. Bydlęce
2. Świńskie

Roślinno -
-chromowe

2. Obuwiowe
podszewkowe

1. Zwykłe: barwione i niebarwione

z powłoką i bez powłoki

2. Ze szlifowanym licem
3. Z poprawionym licem

1. Cielęce
2. Bydlęce
3. Świńskie
4. Owcze
5. Kozie

1. Całe
2. Połówki
3. Boki
4. Karki

Chromowe

3. Obuwiowe
spodowe

1. Podeszwowe
2. Podpodeszwowe
3. Pasowe

1. Bydlęce

1. Krupony
2. Karki
3. Boki

Roślinne

4. Odzieżowe

1. Zwykłe (z powłoką)
2. Z poprawionym licem
3. Welwety (nubuki odzieżowe)
4. Welury
5. Irchowe

1. Bydlęce
2. Cielęce
3. Owcze
4. Kozie

1. Całe
2. Połówki

Chromowe

Tłuszczowe

1. Nappa (zwykłe)
– bez powłoki (niebarwione

i barwione)

–  barwione (tylko od lica)
–  z poprawionym licem
2. Mocha ( nubuki)
3. Chery (welury)

1. Koźlęce
2. Cielęce
3. Bydlęce
4. Owcze
5. Ze zwierzyny

płowej (jelenie,
sarnie, łosie)

Chromowe

4. „Glace” białe (niebarwione, bez

powłoki)

1. Koźlęce
2. Jagnięce

Wyprawa
glinowa

5. Rękawiczkowe

5. Zamszowe / irchowe
– niebarwione
– barwione (bez powłoki

szlifowane od lica )

Ze zwierzyny
płowej

Wyprawa
tłuszczowa
(trany)

6. Galanteryjne

1. Zwykłe
2. Imitacje skór węży i ptaków
3. Safiany
4. Skóry węży, jaszczurek

Podobnie jak skóry obuwiowe i
odzieżowe j.w.

Skóry kozie lub owcze

Roślinne
Różne

7. Rymarskie

1. Blanki
2. Blanko – juchty
3. Uprzężowe
4. Becaki
5. Pergamionowe

Bydlęce

Roślinne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Techniczne

1. Na pasy pędne
2. Natłoczki i uszczelki
3. Na hamulce
4. Części maszyn tkackich i innych

(różne)

Bydlęce

Chromowe

9. Inne

1. Ortopedyczne
2. Meblowe
3. Introligatorskie
4. Gazomierzowe
5. Potnikowe
6. Piłki sportowe
7. Artykuły ochronne (odzież)

Różne

Rodzaje i charakterystyka podstawowych asortymentów skór

(podział według przeznaczenia rys. 1)

SKÓRY MIĘKKIE

SKÓRY NA WIERZCHY OBUWIA

v Boksy
Boksy są podstawowym surowcem do produkcji cholewek wszelkiego rodzaju

obuwia. Rodzaje boksów ze względu na rodzaj użytego surowca przedstawia tabela 2

Tabela 2 Rodzaj boksów [3,s206]

Rodzaj boksu

Surowiec

Sposób wykończenia

Grubość

(mm)

Zastosowanie

Cielęce

Skóry cielęce,
żarłoki

Kazeinowo-plastykowe

0,5 ÷ 1,2

Obuwie luksusowe
miękkie, damskie
wieczorowe,
całoroczne wysokiej
jakości

Bydlęce

Wszelkie
bydlęce

Kazeinowo-plastykowe

1,2 ÷ 2,5

Do wszelkiego rodzaju
obuwia

Świńskie

Krupony zwykłe
i poszerzone

Kazeinowo-plastykowe

0,7 ÷ 1,5

Obuwie letnie
dziecięce, damskie
i męskie

Wodoodporne
i półwodoodporne

Bydlęce

Skóry mocno natłuszczone
kazeinowo-plastykowe

0,2 ÷ 2,2

Do produkcji obuwia
terenowego, roboczego
i ochronnego

v Welury
Welury, popularnie zwane zamszami chromowymi, są wyprawiane z różnych skór

surowych  oraz  z  dwoin.  Najwyższej  jakości  są  welury  krótko  szlifowane  oraz  welury
z długim  włóknem  (piszące).  Są  one  wyprawiane  w  postaci  skór  całych,  połówek  lub
szczupaków.  Grubość  welurów  z  surowca  lekkiego  waha  się  od  0,5  do  1,2  mm,  natomiast
grubość  welurów  bydlęcych  jest  podobna  do  grubości  boksów  bydlęcych.  Typowe  welury
powinny  mieć  włókno  miękkie,  jedwabiste  i  niezbyt  tłuste,  tak  aby  pociągnięte  palcem  nie
pozostawiło trwałego śladu.

v Nubuki
Nubuki są to skóry wykończone przez delikatne oszlifowanie lica. Do produkcji

nubuków stosuje się skóry cielęce, świńskie i bydlęce o nieznacznych uszkodzeniach lica.
Oprócz nubuków zwykłych spotyka się także nubuki fantazyjne. Skóry takie są głęboko
deseniowane, a następnie miejsca wypukłe są lekko szlifowane. W ten sposób nieoszlifowane
miejsca wklęsłe maja zabarwienie ciemniejsze od oszlifowanych wypukłych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

v Szewro
Szewro są to skóry wyprawione z surowca koziego. Skóry te zwane dawniej giemzą,

zalicza się, podobnie jak boksy cielęce, do najbardziej szlachetnych skór na cholewki obuwia.
Szewro kozie jest stosowane do wyrobu luksusowego obuwia męskiego i damskiego.

v Skóry juchtowe
Skóry juchtowe są to skóry najczęściej wyprawiane ze skór bydlęcych garbowanych

metodą syntanowo-roslinną lub chromowo roślinną. Są wykańczane od strony lica zazwyczaj
w  kolorze  naturalnym,  niekiedy  jednak  wyprawiane  są  od  strony  mizdry  i  wtedy  zwane  są
juchtami  mizdrowymi  (dawniej  faledrami). Skóry  juchtowe  są  mocno  natłuszczane,  odporne
na  działanie  wody  i  wytrzymałe  na  rozciąganie.  Grubość  skór  juchtowych  wynosi
1,6÷2,5mm.  Skóry  juchtowe  są  używane  do  produkcji  obuwia  roboczego,  turystycznego
i specjalnego. Na skóry juchtowe, oprócz całych skór, są wyprawiane boki i karki bydlęce.

Do grupy skór typu juchtów zalicza się skóry sandałowe wyprawiane z surowca

bydlęcego świńskiego garbowanego metodą roślinną lub chromowo-roślinną. Wykazują one
mniejszą zawartość tłuszczu, oraz są wykańczane w kolorze naturalnym. Skóry te produkuje
się najczęściej z boków i karków, a w niektórych wypadkach wyprawia się je również
z całych skór bydlęcych.

v Skóry anilinowe
Skóry anilinowe charakteryzują się tym, że mają powłoki kryjące stosunkowo żywe

i wyraźnie przezroczyste lub przeświecające i dlatego rysunek lica jest widoczny pod
powłoką. Skóry anilinowe zalicza się do skór luksusowych. Są produkowane z wysokiej
jakości surowca, ponieważ muszą mieć lico bez wad.

v Skóry półanilinowe (semianilinowe)
Popularne jest wykończenie imitujące skóry anilinowe, np. przez lekkie oszlifowanie lica

i zastosowanie w warstwach podkładowych farb kryjących zwykłych, a w warstwie
połyskowej farb transparentowych.

v Skóry przecierane (florentique)
Skóry przecierane są odmianą skór wykończenia plastykowego. Są one wykończane jak

skóry z poprawionym licem z ta różnicą, że na końcową warstwę powłoki kryjącej nakłada się
warstwę połyskową kontrastową najczęściej w kolorze ciemniejszym niż podkład. Przez
przecieranie warstwy kontrastowej w wyrobie gotowym uzyskuje się miejscowe rozjaśnienie.

v Skóry lakierowane
Skóry lakierowane są to skóry wyprawy chromowej pokryte lustrzaną powłoką lakieru

PU. Podstawowym surowcem są skóry bydlęce, świńskie, kozie i cielęce oraz dwoiny bydlęce

v Skóry nappa
Skóry nappa stosowane w obuwnictwie cechują się dużą miękkością przy zachowaniu

wymaganej dla cholewki ścisłości i ograniczonej ciągliwości. Są to skóry wykończenia
anilinowego i kazeinowo-plastykowego o grubości 0,6÷1,2 mm.

v Skóry softy
Skóry softy są podobne do skór nappa. Różnią się od nich większą grubością, wynoszącą

około 2 mm. Mimo stosunkowo dużej grubości skóry te muszą być miękkie przy zachowaniu
odpowiedni ścisłości. Wykańcza się je jako skóry półanilinowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

v Skóry podszewkowe
Skóry podszewkowe są to skóry wyprawy chromowej lub roślinnej bielone lub

wykańczane  w  kolorze  naturalnym,  niekiedy  barwione w  kolorach pastelowych.  Warunkiem
prawidłowej  jakości  skóry  podszewkowej  jest  jej  wysoka  nasiąkliwość  wodą,  łatwość
chłonięcia  potu  i  przepuszczalność  pary  wodnej,  a  ponadto  odporność  wybarwienia  lub
wykończenia na tarcie mokre i suche oraz na działanie potu.

SKÓRY GALANTERYJNE

Skóry galanteryjne są to skóry wyprawy roślinnej lub chromowej. Do ich produkcji

wykorzystuje się różne rodzaje surowca. Skóry mają różną grubość w zależności od
przeznaczenia. Skóry o umiarkowanej sztywności są wykorzystywane do produkcji galanterii
ciężkiej, jak teczki, walizki, nesesery itp., natomiast skóry cienkie o umiarkowanej miękkości
do produkcji galanterii lżejszej, jak portmonetki, torebki damskie, portfele itp.

Największą wartość mają skóry z licem naturalnym – gładkie lub delikatnie deseniowane.

Większość  skór  galanteryjnych  jest  wykończona  jako  skóry  anilinowe  lub  semianilinowe.
Jedynie  skóry  o  widocznych  uszkodzeniach  lica  wykańcza  się  plastykowymi  zestawami
kryjącymi i deseniuje płytami o fakturze imitującej lico skór gadów i płazów. Podstawowym
surowcem  w  produkcji  skór  galanteryjnych  są  skóry  świńskie.  Obecnie  do  produkcji  skór
świńskich używa się coraz więcej dwoin bydlęcych świńskich.

SKÓRY RĘKAWICZKOWE

Do typowego surowca rękawiczkowego zalicza się skóry z kóz, jagniąt, saren, jeleni,

reniferów oraz boki świńskie. Skóry na rękawiczki są zazwyczaj garbowane solami chromu,
niekiedy również tranami. Skóry rękawiczkowe wykańcza się starannie od strony lica
i mizdry. Ich grubość zależy od rodzaju surowca i waha się od 0,5 do 1,3 mm.

W zależności od sposobu wykończenia skóry rękawiczkowe otrzymują różne nazwy:

–

nappa – skóry wykańczane od strony lica – produkuje się z nich rękawiczki damskie
i męskie letnie i zimowe,

–

skóry glace – otrzymywane dawniej w wyniku wyprawy białoskórniczej
(z zastosowaniem soli glinu) obecnie otrzymywane w wyniku garbowania chromowego,

–

skóry chery – odmiana skór typu glace , które po wybarwieniu wykańcza się od strony
mizdry. Ten rodzaj skór można uważać za imitację skór zamszowych,

–

skóry mocha – Skóry te wykańcza się od strony lica po przez jego oszlifowanie. Ten
rodzaj wykończenia stosuje się dla wyrobu o mniejszej ciągliwości i pulchności tkanki.
Skóry takie są miękkie i maja matową powierzchnię lica,

–

skóry  irchowe  –  są  najczęściej  produkowane  ze  skór  reniferów  saren  jeleni  i  kóz.
W czasie wyprawy zdejmuje się warstwę licową a pozostałą część skóry wykańcza przez
oszlifowanie  obu  powierzchni  w  charakterystycznym  żółtokremowym  kolorze
naturalnym.  Skóry  irchowe  mogą  być  prane  w  ciepłych  roztworach  mydła  i  benzynie
ekstrakcyjnej. Służą do produkcji różnego rodzaju ściereczek.

SKÓRY ODZIEŻOWE

Skóry odzieżowe wyprawia się z lekkich skór bydlęcych, świńskich, kozich, owczych,

cielęcych  i  z  przodów  końskich.  Są  wykańczane  w  różnych  kolorach  od  strony  lica  lub
mizdry.  Skóry  wyprawione  powinny  być  pulchne,  pełne  w  dotyku  i  elastyczne.  Ważną  ich
cechą  jest  wytrzymałość  na  rozciąganie  i  duża  przepuszczalność  pary  wodnej  oraz  gładkie
i zwarte  lico.  Wybarwienie  skór  odzieżowych,  podobnie  jak  rękawiczkowych,  musi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykazywać całkowitą odporność na działanie wody  i potu. Do produkcji odzieży  stosuje się
także welury, podobnie wyglądające do welurów obuwiowych z tym że są bardziej  miękkie,
wykazują  krótko  podcięte  aksamitne  i  nietłuste  włókno,  a  ponadto  nie  brudzą  i  są  w  pełni
odporne  na  działanie  wody.  Skóry  odzieżowe  wykończone  przez  oszlifowanie  lica  noszą
nazwę skór welwetowych. W pewnym stopniu przypominają one nubuki obuwiowe. Na skóry
welwetowe  nadają  się  skóry  ścisłe,  bez  wyraźnych  uszkodzeń  lica,  niedających  się  usunąć
płytkim  oszlifowaniem.  Skóry  te  przeznaczone  są  do  wyrobu  luksusowej  odzieży  damskiej
i męskiej.  Do  produkcji  odzieży  stosuje  się  także  skóry  irchowe,  zwane  zamszami
odzieżowymi,  które  są  zazwyczaj  wyprawiane  ze  ścisłych  dwoin  bydlęcych  dużej
powierzchni lub ze skór owczych. Do skór odzieżowych zalicza się również skóry potnikowe,
stosowane  jako  wkłady  do  czapek,  kapeluszy  lub  chełmów  ochronnych.  Wyprawia  się  je
metodą  roślinną  lub  chromową.  Skóry  te  powinny  wykazywać  pełną  odporność  na  pot,
nieznaczną ciągliwość oraz wyrównana grubość.

SKÓRY TWARDE

SKÓRY NA SPODY OBUWIA

v Skóry podeszwowe
Skóry podeszwowe w zależności od przeznaczenia obuwia dzieli się na:

–

zwykłe o ścisłej tkance, odporne na nasiąkanie wodą, wytrzymałe na ścieranie i mało
elastyczne dzięki wypełnieniu garbnikami; są one stosowane na spody obuwia ciężkiego
roboczego i turystycznego,

–

waszowe i półwaszowe słabiej wypełnione garbnikiem, bardziej elastyczne, podatne na
zginanie i używane na spody lekkiego obuwia luksusowego damskiego i męskiego.
Najlepszym materiałem na spody obuwia ze względu na ścisłość tkanki skórnej, są

krupony podeszwowe zwykłe, które dzieli się na cztery grupy grubościowe: 3,5÷3,8; 3,8÷4,5;
4,5÷5,0 i powyżej 5,0 mm, natomiast krupony waszowe dzieli się na trzy grupy 3,5÷3,8;
3,8÷4,5 i powyżej 4,5 mm.

v Skóry podpodeszwowe
Skóry podpodeszwowe są wyprawiane z tego samego surowca i w podobny sposób jak

skóry  podeszwowe.  W  przeciwieństwie  do  skór  podeszwowych  nie  są  one  tak  intensywnie
napełniane  garbnikiem  roślinnym.  Ze  względu  na  ich  funkcje  w  obuwiu  powinny  się
charakteryzować  dużą  nasiąkliwością  na  wodę,  odpornością  na  działanie  potu  i  dużą
wytrzymałością  na  rozciąganie.  Skóry  podpodeszwowe  występują  w  handlu  najczęściej
w postaci karków i boków bydlęcych.

SKÓRY SIODLARSKO-RYMARSKIE

v Skóry blankowe
Skóry blankowe są produkowane ze skór bydlęcych o dużej ścisłości tkanki skórnej

garbowania  roślinnego  lub  chromowo-roślinnego  i  wykończone  w  kolorze  naturalnym  lub
plastykowymi  zestawami  kryjącymi.  Grubość  skór  blankowych  jest  dostosowana  do
wymagań  odbiorcy  i  waha  się  w  granicach  od  2  do  5  mm.  W  handlu  występują  jako  całe,
połówki,  krupony  i  szczupaki.  Stosowane  są  do  wyrobu  ciężkiej  galanterii,  wyposażenia
wojskowego itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

v Skóry blankowo-juchtowe
Skóry blankowo-juchtowe wykazują własności pośrednie między skórami juchtowymi

a blankowymi. Są bardziej elastyczne i miękkie niż skóry blankowe i wykazują mniejszą
zawartość tłuszczu niż skóry juchtowe. Skóry te produkowane są najczęściej w kolorze
naturalnym. Spotyka się je w handlu jako skóry całe, połówki, szczupaki, karki itp.

v Skóry becakowe
Skóry becakowe są specjalnym rodzajem intensywnie natłuszczonych skór uprzężowych

wyprawy roślinnej, otrzymywanych z ciężkiego surowca bydlęcego w postaci wydłużonych
kruponów lub szczupaków. Skóry becakowe służą do wyrobu elementów pociągowych
uprzęży.

v Skóry uprzężowe i na troki
Skóry uprzężowe i na troki są najczęściej garbowane metodą siarkowo-tłuszczową,

niekiedy także solami chromu. Są wyprawiane z ciężkich skór bydlęcych. Skóry te cechuje
duża wytrzymałość na rozciąganie, elastyczność i dobry chwyt. Są one produkowane z boków
i karków bydlęcych oraz kruponów świńskich.

SKÓRY TECHNICZNE

v Skóry pasowe
Skóry pasowe są wyprawiane chromowo lub roślinnie ze skór bydlęcych ciężkich. Do

produkcji wymagany jest surowiec bez wad odpowiednio równy i ścisły.

v Skóry techniczne dla przemysłu włókienniczego
Do skór tych zalicza się skóry na cholewy obiegowe, skóry na paski rozdzielcze, cholewy

wałkujące, na tłoczki i uszczelki, bicze tkacki gońce tkackie itp.

Rozpoznawanie skór gotowych

A. Według rodzaju użytego surowca

Ustalenie rodzaju surowca w skórach całych oraz wyciętych elementach polega na

badaniu  organoleptycznym  przede  wszystkim  przy  pomocy  wzroku  oraz  dotyku.
W przypadku  całych  skór  gotowych  rozpoznawanie  surowca  użytego  do  ich  wyprawy  jest
stosunkowo łatwe. Opiera się ono głównie na badaniu rysunku lica i profilu skóry (np. skóry
cielęce są mniejsze i cieńsze od bydlęcych ). Zwykle chodzi jednak o rozpoznawanie rodzaju
surowca  z  wykrojów  lub  kawałków  skóry  gotowej.  W  takim  przypadku  rozróżnianie
przeprowadza  się  głównie  na  podstawie  badania  lica  i  mizdry.  Otworki  po  włosach  tworzą
różne  rysunki  na  powierzchni  lica,  odrębne  dla  każdego  rodzaju  skóry.  Charakterystyczny
rysunek  lica  określają  otworki  po  dwóch  rodzajach  włosów,  a  mianowicie  włosach
rdzeniowych i puchowych

v Skóry cielęce
Skóry cielęce mają gładką powierzchnię lica z gęsto występującymi w niej małymi

otworkami włosowymi delikatnym rysunku. Skóry cielęce wykazują ścisła budowę tkanki
skórnej. Warstwa siatkowa stanowi 80 % całkowitej grubości skóry, a pęczki włókien
kolagenowych rozciągają się równomiernie w różnych kierunkach. Włókno od strony mizdry
jest krótkie, gęste i równomierne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

v Skóry bydlęce
Skóry bydlęce w porównaniu ze skórami cielęcymi mają lico mniej gładkie, natomiast

układ  rysunku  jest  podobny,  lecz  otworki  po  włosach  są  większe  i  rzadziej  rozrzucone  na
całej  powierzchni.  Boksy  bydlęce  wykazują  strukturę  tkanki  skórnej  podobną  do  skór
cielęcych.  Różnica  polega  na  większej  grubości  włókien  oraz  grubszej  warstwie
termostatycznej.  Mizdra  skór  bydlęcych  jest  szorstka  wskutek  występowania  grubszych
i luźniej splecionych włókien.

v Skóry końskie
Skóry końskie mają również lico mniej gładkie niż skóry cielęce i występują różnego

rodzaju uszkodzenia mechaniczne. Rysunek lica nie jest tak regularny, otworki po włosach są
ułożone zmiennie, a kontury są zróżnicowane. Warstwa siatkowa stanowi około 55% grubości
skóry. Mizdra podobnie jak w skórach bydlęcych jest szorstka.

v Skóry świńskie
Skóry świńskie odróżniają się od innych charakterystycznym rysunkiem lica z głębokimi

dużymi otworami po włosach (szczecinie), rzadko rozrzuconymi i przechodzącymi przez całą
grubość skóry tak, że widoczne są gołym okiem zarówno od strony mizdry jak i lica. Brak jest
warstwy siatkowej ze względu na przejście szczeciny przez całą grubość skóry. Występuje
zróżnicowanie między luźną częścią karkową i dość ścisła częścią przyogonową.

v Skóry kozie

Skóry kozie maja lico o ładnym rysunku, wyraźniejszym i trwalszym od skór cielęcych,

który  nie  zmienia  się  przy  rozciąganiu  skóry,  jak  również  w czasie  jej  użytkowania.  W  licu
skóry koziej grupuje się zawsze 2 ± 5 otworów po włosach rdzeniowych, i 4 ± 8 otworków po
włosach  puchowych,  które  tworzą  na  licu  charakterystycznie  sfalowany  szereg  podwójny.
Warstwa siatkowa stanowi 40 % całej grubości skóry. Jednak warstwa termostatyczna, dzięki
nieznacznej  ilości  gruczołów  łojowych  i potowych  jest  ścisła  i  nie  odróżnia  się  struktura od
warstwy siatkowej. Mizdra skóry koziej wykazuje ślady żył.

v Skóry owcze
Skóry owcze nie wykazują charakterystycznego rozmieszczenia otworków włosowych.

Otworki  w  licu  skóry  owczej  tworzą  wprawdzie  sfalowany  szereg,  ale  nie  maja  takiej
prawidłowości  jak  w  skórach  kozich.  Mizdra  natomiast  nie  wykazuje  śladów  żył.  Warstwa
termostatyczna u niektórych ras owiec stanowi całą grubość skóry, ponieważ włos przechodzi
przez  cała  skórę,  a  w  większości  stanowi  ona  powyżej  60  %  grubości  warstwy  (warstwa
siatkowa 30–40 %) Skóra owcza jest z natury luźna i porowata.

B. Według rodzaju garbowania

Środki garbujące ( garbniki ) są zwykle barwne i w zależności od zastosowanej metody

garbowania nadają one skórze specyficzne zabarwienie. Rodzaj garbowania najłatwiej określa
się przez nacięcie skóry i obserwowanie barwy przekroju. Jeżeli skóry gotowe zostały
wybarwione na wskroś bądź zostały wyprawione przy zastosowaniu metod kombinowanych
to zabarwienie odbiega od podanego w tabeli. (tabela 3) W takim wypadku należy zastosować
bardziej zaawansowane metody analityczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3 Rozpoznawanie rodzaju garbowania w oparciu o zabarwienie przekroju skóry [1 ,s 59]

Rodzaj garbowania

Zabarwienie przekroju skóry

roślinne, syntanowe lub roślinno-syntanowe

brązowe w różnych odcieniach

chromowe jednokąpielowe

jasnoniebieskie

chromowe dwukąpielowe

jasnozielone

glinowe

białe

zamszowe

jasnożółte

C. Według sposobu wykończenia

Skóry miękkie na wierzchy obuwia mogą być wykończone w różny sposób a mianowicie

jako:

v Skóry z licem naturalnym
Do grupy tej należą skóry o zdrowym licu, wykończone cienka warstwą apretury

kazeinowej  lub  białkowej.  Większość  skór  na  wierzchy  obuwia  wykończa  się  przez
pokrywanie  zestawami  kryjącymi  kazeinowo  –  plastykowymi,  które  pozwalają  na
zatuszowanie  niewielkich  wad.  Lico  może  być  gładkie  lub  z  wytłoczonym  drobnym
wzorkiem.

v Skóry z licem poprawionym lub sztucznym
Do grupy tej należą skóry o lekko uszkodzonym licu, które po lekkim zeszlifowaniu

pokrywa się gruba warstwą zestawu wykańczalniczego. Skóry o odpowiedniej ścisłości tkanki
pokrywane są lakierem lub laminowane foliami. Do grupy skór ze sztucznym licem zalicza
się dwoiny pokrywane powłokami plastykowymi, lakierowane lub laminowane.

v Skóry szlifowane od strony mizdry lub lica
Do grupy tej zalicza się skóry szlifowane, tj. skóry wykończone sposobem wielokrotnego

szlifowania powierzchni mizdry (welury) lub niekiedy lica (nubuki) i przeznaczone do
użytkowania oszlifowaną powierzchnią (od strony mizdry lub odpowiednio lica) na zewnątrz

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na ile sposobów możemy dokonać podziału skór gotowych?
2.  Jak dzielimy skóry ze względu na rodzaj surowca?
3.  Jak dzielimy skóry ze względu na sposób garbowania?
4.  Jak dzielimy skóry ze względu na przeznaczenie skóry wyprawionej?
5.  Jak dzielimy skóry ze względu na rodzaj wykończenia?
6.  Czy umiesz podać przykłady skór miękkich na wierzchy obuwia?
7.  Czy umiesz podać przykłady skór rękawiczkowych?
8.  Czy umiesz podać przykłady skór twardych na spody obuwia?
9.  Czy umiesz podać przykłady skór miękkich na wierzchy obuwia?
10.  Czy umiesz podać przykłady skór rymarskich i technicznych?
11.  Czy umiesz rozróżnić gotowe skóry według sposobu wykończenia?
12.  Czy umiesz rozróżnić gotowe skóry według sposobu garbowania?
13.  Czy umiesz rozróżnić gotowe skóry według użytego surowca?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj podziału zestawu próbek skór gotowych ze względy na rodzaj użytego surowca.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z materiałem nauczania,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  przedstawić plan działania,
4)  dokonać szczegółowych oględzin próbek,
5)  oznaczyć rozpoznane próbki,
6)  sporządzić stosowne zestawienie wyników,
7)  zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw 10 próbek różnego typu skór gotowych,

–

przybory do pisania,

–

szkło powiększające,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dokonaj podziału zestawu próbek skór gotowych ze względy na ich przeznaczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z materiałem nauczania,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  przedstawić plan działania,
4)  dokonać szczegółowych oględzin próbek,
5)  dokonać pomiaru grubości próbek skór,
6)  oznaczyć rozpoznane próbki,
7)  sporządzić stosowne zestawienie wyników,
8)  zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw 10 próbek różnego typu skór gotowych,

–

przybory do pisania,

–

szkło powiększające,

–

grubościomierz,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Rozpoznaj i opisz zestaw próbek skór gotowych (rodzaj surowca, wykończenie,

przeznaczenie).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z materiałem nauczania,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zaproponować schemat działania,
4)  dokonać pomiaru grubości,
5)  dokonać szczegółowych oględzin próbek,
6)  oznaczyć rozpoznane próbki,
7)  sporządzić zestawienie wyników,
8)  zaprezentować wyniki i omówić przebieg ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw 10 próbek różnego typu skór gotowych,

–

przybory do pisania,

–

szkło powiększające,

–

grubościomierz,

–

literatura uzupełniająca.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać podziału gotowych skór na cztery zasadnicze sposoby?

2) podać trzy przykłady skór rękawiczkowych?

3) podać pięć przykładów skór miękkich na wierzchy obuwia?

podać trzy przykłady skór technicznych lub siodlarsko
rymarskich?

4) rozpoznać skóry gotowe według sposobu wykończenia?

5) rozpoznać skóry gotowe według sposobu garbowania?

6) rozpoznać skóry gotowe według użytego surowca?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Wady i uszkodzenia skór wyprawionych

4.2.1. Materiał nauczania

Wadą nazywana jest ujemna właściwość skóry gotowej, która może zmniejszać

w pewnym  stopniu  jej  powierzchnię  użytkową  lub  uniemożliwia  otrzymanie  wyrobu
o wymaganej  jakości.  Wady  mogą  powstać  za  życia  zwierzęcia  lub  być  spowodowane
nieumiejętną  konserwacją  surowca  albo  też  niewłaściwą  wyprawą.  Niektóre  najważniejsze
wady skór można podzielić na:
–

wady ogólne wyglądu zewnętrznego skóry (naloty, plamy pleśniowe, plamy
tłuszczowe, wykwity, smugi na licu skóry, nierówność koloru, nadmierna warstwa
apretury, przepadzistość, źle wykończona mizdra),

–

wady  powierzchni  lica  i  mizdry  (odstawanie  lica,  pękanie  skór,  ściągnięcie  lica,
łamliwość  sztucznego  lica,  chropowatość  lica,  nietrwałość  koloru  skór  nie
apreturowanych,  nietrwałość  powłoki  skór  apreturowanych,  nietrwałość  wytłoczonego
desenia, matowość skór nierówne struganie, użyłowanie, wysokie włókno),

–

wady tkanki włóknistej skór gotowych (łamliwość, sztywność, niedostateczne
wygarbowanie, garb, jarzmowatość, wybrzuszenia).
Uszkodzeniem skór gotowych nazywa się miejscowe zniszczenie skóry, powodujące

zmniejszenie powierzchni użytkowej lub nawet całkowite pozbawienie jej wartości.

Uszkodzenia mogą powstać za życia zwierzęcia, w czasie zdejmowania, konserwacji,

magazynowania skór surowych lub w czasie wyprawy, magazynowania i transportu skór
gotowych. Uszkodzenia skór gotowych dzieli się na:
–

uszkodzenia lica i mizdry (obtarcie lica, skaleczenia lica, miejscowy brak lica, plamy
solne, plamy żelazowe, zły profil),

–

uszkodzenia  tkanki  włóknistej  (dziura,  sparzenie,  rozdwojenie,  zgnicie,  zacięcia,
wychwyty,  ścienienie,  załamanie,  uszkodzenie  obrzeża,  szkodliwe  ocechowanie,
uszkodzenie  przez  gza  bydlęcego,  uszkodzenie  przez  mole  lub  skórniki,  uszkodzenie
przez kleszcze, wszawica, znaki od wypalania.
Wady  i  uszkodzenia,  o  których  będziemy  mówić  w  tym rozdziale,  mogły  istnieć  już  na

skórze  surowej  lub  też  powstały  w  czasie  wykonywania  procesów  technologicznych
wyprawy,  a  zwłaszcza  podczas  mechanicznej  obróbki  surowca  poprzez  wszystkie  fazy  jego
przerobu. Poza tym wady skóry mogą odnosić się do jej wyglądu. Niekiedy trudno rozróżnić,
czy  wada  skóry  gotowej  ma  swe  źródło  w  wadzie  skóry  surowej,  czy  też  w  złej  metodzie
wyprawy.

Poniżej przedstawię typowe wady i uszkodzenia skór wyprawionych oraz najbardziej

prawdopodobne przyczyny ich powstania
Do najczęściej występujących uszkodzeń możemy zaliczyć:

Plamy wapienne
Plamy wapienne powstają wskutek użycia do wymywania golizny zbyt twardej wody.

Wytrącony  na  powierzchni  skóry  węglan  wapniowy  pod  działaniem  brzeczek  roślinnych
tworzy  połączenia  o  ciemnym  zabarwieniu.  Przy  wyprawie  chromowej  plamy  wapienne
zmieniają  zasadowość  roztworów  garbujących,  które  w  miejscach,  gdzie  występują  naloty,
barwią skórę na kolor ciemnozielony

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plamy matowe
Plamy te występują po stronie licowej; powstają one wskutek działania enzymów na

włókno  błony  hialinowej  i  są  wywołane  niewłaściwym  konserwowaniem  surowca.  Niekiedy
plamy  tego  rodzaju  są  spowodowane  wadliwym  sposobem  moczenia,  wapnienia,  bądź
garbowania.  Plamy  matowe  występują  najczęściej  na  bokach  oraz  na  tylnych  łapach  skóry
wyprawionej  są  wywołane  nawozem  pokrywającym  często  kończyny  i  brzuch  zwierzęcia.
Oprócz  plam  matowych  pochodzenia  biologicznego  spotyka  się  często  mechaniczne  starcie
warstwy licowej.

Plamy ałunowe
Plamy te powstają wskutek skażenia soli kuchennej użytej do konserwacji skór surowych

solami glinowymi. Sole te zagarbowują powierzchniowo skórę uodparniając ją w ten sposób
na działanie kąpieli namokowych i wapniących.

Plamy gipsowe
Plamy te powstają w wyniku użycia do konserwacji skór surowych soli kuchennej

zanieczyszczonej siarczanem wapniowym. Tworzą one na powierzchni warstwy licowej
zgrubienia wykazujące znaczna kruchość. Wady tego rodzaju powstają również w przypadku
odwapniania siarczanem amonowym golizny niedostatecznie wymytej i wyciśniętej lub
podczas piklowania kwasem siarkowym.

Plamy chromowe
Występują na skórze bezpośrednio po ich wygarbowaniu i są spowodowane wadliwym

sposobem przygotowania golizny lub też zanieczyszczeniem jej kąpieli wapnicą. Tworzenie
się plam chromowych może być również spowodowane użyciem do garbowania brzeczek
o nadmiernie wysokiej zasadowości lub zbyt szybkim ich alkalizowaniem roztworem sody.

Plamy garbnikowe
Plamy garbnikowe na skórach wyprawionych środkami roślinnymi powstają w skutek

stosowania  wyciągów  zawierających  znaczną  ilość  substancji  nierozpuszczalnych.  Powstały
w  ten  sposób  osad  osadza  się  na  warstwie  licowej,  zwłaszcza  w  miejscach  bardziej
porowatych, w postaci nalotów.
Nieodpowiednie  suszenie  skór  powoduje  również  powstawanie  plam  garbnikowych,
zwłaszcza  jeśli  wysychanie  odbywa  się  od  razu  w  wysokiej  temperaturze  sprzyjającej
wyciekaniu garbnika z warstw wewnętrznych na powierzchnię skóry.

Pęknięcia lica
Do wad skóry gotowej należą pęknięcia lica, występujące głównie na bokach cielęcych

bliżej linii grzbietu. Uszkodzenia te powstają w wyniku strugania źle ustawiona strugarką

„Trepowanie” skóry
Innym rodzajem uszkodzenia skóry spowodowanym struganiem skóry są schodkowe

wyrwy na mizdrze zwane pospolicie „trepami” Przyczyną powstawania tych wad jest
przeważnie zły stan techniczny strugarki.

Luźne lico
Luźne lico może być spowodowane histologiczną budową skóry surowej, zależną od rasy

zwierzęcia,  sposobu  hodowli,  rodzaju  paszy,  klimatu  itp.  Aktywność  bakterii  gnilnych,
wywołana  nieodpowiednim  konserwowaniem  surowca  może  również  spowodować
oddzielenie  warstwy  licowej.  Rozluźnienie  warstwy  licowej  w  skórach  jest  najczęściej
spowodowane nieodpowiednim sposobem moczenia, wapnienia lub wytrawiania skór.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Luźne lico skór wyprawionych środkami roślinnymi może być spowodowane użyciem

w nadmiarze środków garbujących. Skóry chromowe wykazują często luźne lico w wyniku
zastosowania nadmiernie zasadowych brzeczek garbujących.

Lico ściągnięte
Niektóre skóry, zwłaszcza przewidziane na wierzchy obuwiowe, galanteryjne itp.,

wykazują  zmarszczoną  warstwę  licową.  Wada  ta  powstaje  w  wyniku  zagarbowania  golizny
w brzeczkach  nadmiernie  stężonych  (garbowanie  roślinne).W  przypadku  skór  chromowych
ściągnięcie  warstwy  licowej  jest  spowodowane  nieodpowiednim  przygotowaniem  golizny.
Pomarszczone  lico  skór  kozich  może  być  wywołane  nagłą  zmiana  temperatury  ,  zwłaszcza
jeśli  silnie podgrzana golizna w kąpieli wytrawiającej zostanie od razu poddana wymywaniu
w zbyt zimnej wodzie.

Odbarwienie skóry
Kolor skór barwionych środkami syntetycznymi nie jest z reguły całkowicie trwały,

a barwnik  schodzi  częściowo  już  przy  pocieraniu  szmatką  nawilżoną  w  czystej  wodzie.
Nadmierne  jednak  odbarwienie  powierzchni skóry wskazuje  na  wadliwe  wykonanie procesu
barwienia  (niedostateczne  wypłukanie  skóry  po  barwieniu,  nieumiejętne  utrwalenie  barwy)
Skóry  barwione  przewidziane  do  noszenia  na  gołym  ciele  (potniki  kapeluszowe,  rękawiczki
itp.) muszą wykazywać odporność nie tylko na działanie wody, lecz również na pot ludzki.

Łuszczenie się warstwy licowej
Wada ta jest spowodowana aktywnością drobnoustrojów na tkankę warstwy licowej

skóry surowej, niedostatecznie zakonserwowanej solą.

Przepalanie lica
Wada ta jest spotykana u skór wierzchnich wyprawianych środkami roślinnymi.

Przyczyną powstawania tego uszkodzenia jest struganie półfabrykatu niedostatecznie
przebitego garbnikiem.

Blachowatość skóry wyprawionej
Niezależnie od wadliwego moczenia jak również zbyt krótkiego wapnienia i wytrawiania

przyczyną  blachowatości  skóry  gotowej  może  być  nieodpowiedni  sposób  konserwowania
surowca.  Blachowatość  skóry  wyprawionej  roślinnymi  środkami  garbującymi  może  być
wywołana  niedostatecznym  nasyceniem  tkanki  garbnikiem.  Sztywność  skóry  garbowanej
solami  chromowymi  może  być  spowodowana  zbyt  małą  ilością  użytego  garbnika  lub  też
wadliwym  sposobem  neutralizowania  półfabrykatu  i  zbyt  szybkim  jego  suszeniem
w wysokiej  temperaturze.  Niedostateczne  natłuszczenie  skóry  powoduje  także  sztywność
tkanki i jej blachowatość.

Mała wytrzymałość skóry na rozciąganie
Wytrzymałość skóry na rozciąganie, a zwłaszcza przeznaczonej na cele techniczne, jak

np. pasy pędne, skóry rymarskie, troki itp. decyduje o przydatności produktu gotowego.
Na zmniejszenie się wytrzymałości skóry wpływa wadliwy sposób jej zakonserwowania oraz
dłuższy czas pozostawania surowca w magazynach, wreszcie samo zagrzanie  się go podczas
długotrwałego transportu.  Obniżenie  się  wytrzymałości  produktu  z  niego  wyprawionego  ma
przyczynę w wadliwie prowadzonych procesach technologicznych, jak moczenie, wapnienie,
odwapnianie  itp.  Inną  przyczyną  niedostatecznej  odporności  skóry  na  rozerwanie  może  być
zbyt mała zawartość tłuszczu związanego z tkanką warstw głębiej położonych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Łamliwość skór wyprawionych.
Do wad spotykanych najczęściej, szczególnie w skórach podeszwowych wyprawy

roślinnej należy łamliwość występująca w dwu różnych postaciach:

–

Łamliwość skóry pękającej powierzchniowo wskazuje najczęściej na nadmierne
nasycenie garbnikiem zewnętrznych warstw produktu; może być ona łatwo usunięta
przez zwykłe wymywanie powierzchni lica zwykłą wodą.

–

Łamliwość tkanki pękającej przez całą grubość przekroju wskazuje na całkowite
zniszczenie włókna, którego żadne już zabiegi nie doprowadzą do pierwotnego stanu.
Kruchość tkanki może być wywołana następującymi przyczynami:

a) daleko posuniętym procesem gnilnym skóry surowej,

b) sparzeniem półfabrykatu w kąpielach o zbyt wysokiej temperaturze.

Skóry wykazujące zmurszałe włókno są pozbawione całkowicie wartości i muszą być
klasyfikowane jako odpad nie nadający się do użytku.

Samoczynne rozdwajanie się skóry
Samoczynne rozdwajanie się skóry może być spowodowane zarówno wadliwym

sposobem konserwacji surowca, jak i użyciem do jego wyprawy brzeczek o zbyt wysokiej
temperaturze.

Pleśnienie skór
Pleśnienie powierzchni skór ma miejsce już podczas przewlekłego suszenia półfabrykatu

w  pomieszczeniach  nasyconych  parą  wodną  i  niedostatecznie  wentylowanych.  Powstanie
pleśni zachodzi również przy magazynowaniu skór gotowych w składach o dużej wilgotności
i  małej  wymianie  powietrza.  Początkowo  drobne  naloty  rozprzestrzeniają  się  szybko
i pokrywają  w  krótkim  stosunkowo  czasie  całą  powierzchnię  warstwą  pleśni  o  zabarwieniu
szarozielonym.  Nieusunięte  w  porę  naloty  mogą  spowodować  poważne  uszkodzenie  tkanki
skórnej,  a  nawet  całkowite  zniszczenie  produktu  gotowego.  Zjawisko  pleśnienia  występuje
częściej  na  skórach  wyprawionych  środkami  roślinnymi  niż  w  skórach  chromowych.
Pleśniaki powodują również rozszczepienie tłuszczu zawartego skórze na kwasy tłuszczowe,
których  dłuższa  obecność  w  tkance  obniża  w  znacznym  stopniu  odporność  skóry  na
rozerwanie.

Naloty tłuszczowe na skórze wyprawionej
Naloty tłuszczowe powstają najczęściej w ciepłej porze roku lub też tworzą się podczas

magazynowania skór gotowych w pomieszczeniach nadmiernie ogrzewanych i wykazujących
znaczna wilgotność. Naloty te są wywoływane utlenianiem się tłuszczu zawartego w tkance
skórnej.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co nazywamy wadą skóry gotowej?
2.  Co nazywamy uszkodzeniem skóry gotowej?
3.  Jak dzielimy wady skór gotowych?
4.  Jak dzielimy uszkodzenia skór gotowych?
5.  Czy potrafisz opisać najczęściej spotykane wady i uszkodzenia skór gotowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj rodzaj plam znajdujących się na próbkach skór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z materiałem nauczania,
3)  uważnie przyjrzeć się badanym próbkom,
4)  rozpoznać rodzaj plam znajdujących się na próbkach skór,
5)  zanotować wyniki obserwacji,
6)  dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

5 próbek skór z różnego typu plamami,

–

stół sortowniczy,

–

literatura z rozdziału 6,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie wad i uszkodzeń lica skóry.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z materiałem nauczania,
3)  uważnie przyjrzeć się badanym próbkom,
4)  rozpoznać rodzaj uszkodzenia lica w badanych próbkach skór,
5)  zanotować wyniki obserwacji,
6)  dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

5 próbek skór z różnego typu uszkodzeniami lica,

–

stół do sortowania,

–

literatura uzupełniająca,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Rozpoznanie uszkodzeń skór gotowych powstałych w wyniku nieodpowiedniej

konserwacji surowca.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z materiałem nauczania,
3)  uważnie przyjrzeć się badanym próbkom,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4)  rozpoznać rodzaj uszkodzenia w badanych próbkach skór,
5)  dokonać analizy przyczyny uszkodzenia,
6)  zanotować wyniki obserwacji,
7)  zapisać wyniki obserwacji

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

5 próbek skór z różnego typu uszkodzeniami i wadami,

–

stół do sortowania,

–

literatura z rozdziału 6,

–

przybory do pisania.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować wady i uszkodzenia skór gotowych?

2) określić typowe wady lica?

3) opisać plamy na skórze i podać przyczyny ich powstania?

określić wady i uszkodzenia powstałe w wyniku złej konserwacji
surowca?

określić wady i uszkodzenia powstałe w wyniku nieprawidłowego
magazynowania gotowych skór?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Normy dotyczące klasyfikacji jakościowej oraz warunków

technicznych odbioru skór wyprawionych bez włosa

4.3.1. Materiał nauczania

Przemiany zachodzące w naszej gospodarce na przestrzeni ostatnich lat, wpłynęły

w decydującej mierze na zmianę norm dotyczących klasyfikacji wyrobu gotowego.
W niniejszym opracowaniu przedstawię różne sposoby klasyfikacji jakościowej, które
w pośredni sposób odzwierciedlają obraz gospodarki danej epoki.

Klasyfikacja wyrobu gotowego (według norm z 1954 roku)
Po wykończeniu skóry gotowe poddaje się klasyfikacji. Klasyfikacje przeprowadza się na

podstawie określenia rodzaju i wielkości wad i uszkodzeń skóry wyprawionej. Wady
i uszkodzenia dzieli się w zależności od ich kształtu na:
–

wady i uszkodzenia liniowe,

–

wady i uszkodzenia powierzchniowe.
Wady i uszkodzenia liniowe mierzy się w centymetrach natomiast wady i uszkodzenia

powierzchniowe mierzy się w centymetrach kwadratowych.
Duże ilości wad i uszkodzeń oraz ich rodzaj mają decydujący wpływ na klasyfikację towaru
gotowego.

Do wad i uszkodzeń niedopuszczalnych, które uniemożliwiają użytkowanie skóry

i kwalifikują  ją  jako brak, mogą być zaliczone duża  luźność  i pękanie  lica, ogólne sparzenia,
całkowite nieprzegarbowanie, bardzo duże ściągnięcie lica itp.
Do  wad  i  uszkodzeń  dopuszczalnych,  które  ocenia  się  przez  odpowiednie  punktowanie,
zalicza się:
1.  Wady  i  uszkodzenia  lżejsze,  które  można  przeliczyć  lub  wymierzyć,  np.  łupież,

zarośnięte skaleczenia lica, zagojone otwory po wągrach w skupiskach, wychwyty
i zacięcia płytkie itp.

2. Wady i uszkodzenia cięższe, które można policzyć i wymierzyć, np. blizny, dziury, duże

otarcia lica, miejscowe wychwyty itp.

3. Wady i uszkodzenia, które można policzyć, a nie można wymierzyć, np. garb, duża

jarzmowatość, nieusuwalne naloty itp

Wady i uszkodzenia niepoliczalne, które nie wywierają ujemnego wpływu na skórę, np.
mała jarzmowatość, usuwalne naloty itp.

Klasyfikacja jakościowa skór spodowych na obuwie ( wg normy PN-54/P-22216)
Przedmiotem normy jest klasyfikacja jakościowa wszystkich rodzajów skór gotowych

spodowych  na  obuwie  zarówno  podeszwowych,  jak  i  podpodeszwowych,  niezależnie  od
rodzaju użytego surowca i sposobu wyprawy. W normie bierze się pod uwagę skóry bydlęce
całe,  w  połówkach,  szczupaki,  krupony,  karki  i  boki,  końskie  zady,  krupony  świńskie  oraz
skóry z dzika. W niniejszym opracowaniu przedstawię:

Podział wad i uszkodzeń skór spodowych (tabela 4) oraz punktacje wad i uszkodzeń

grupy C (tabela 5), D i E (tabela 6).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4 Podział wad i uszkodzeń skór spodowych [4, s 218]

Niedopuszczalne

Dopuszczalne

niepoliczalne

Dopuszczalne,

policzalne

wymierzalne cięższe

Dopuszczalne,

policzalne,

wymierzalne lżejsze

Dopuszczalne,

policzalne,

niewymierzalne

Łamliwość duża.
Nieprzegarbowanie.
Odstawienie lica
duże.
Rozdwajanie się
skóry.
Sparzenia ogólne.
Zgniecenia
całkowite.

Jarzmowatość
mała.
Naloty usuwalne.
Pękanie lica małe.
Uszkodzenia lica
zarośnięte.
Wągry zagojone.

Blizna.
Dziura.
Garb.
Parch.
Wągry źle zagojone
lub niezagojone.
Wychwyt głęboki.
Wypchnięcie biodra.
Zacięcie głębokie.
Znaki od wypalania.

Miejscowy brak
lica.
Naloty
nieusuwalne.
Obtarcie lica.
Plamy solne.
Plamy żelazowe.
Szkodliwe
cechowanie.
Uszkodzenie przez
mole lub skórniki.
Uszkodzenie przez
kleszcze
Wychwyt płytki.
Zacięcie płytkie.
Załamanie.

Jarzmowatość
duża.
Łamliwość mała.
Luźność duża.
Luźność mała.
Odstawanie lica
małe.
Pękanie lica duże.
Pękanie lica małe.
Przepadzistość.
Smugi.
Ślady włosa.
Wszawica.
Źle wykończone
lico.
Źle wykończona
mizdra.
Zabrudzenia lica
lub mizdry.
Zgnicie
miejscowe.
Zły obrys (profil)

Punktowane są grupy wad i uszkodzeń grup C, D, i E

Tabela 5 Punktacja wad i uszkodzeń grupy C [4, s 219]

Ilość punktów za każdą wadę lub uszkodzenie skóry

bydlęcej

końskiej

świńskiej

Wielkość

krupony

karki

boki

szyldy

łapy zadnie

krupony

Liniowe do 5 cm lub powierzchniowe
do 5 cm

2,0

1,0

0,5

1,0

0,5

1,0

Liniowe ponad 5 do 10 cm lub
powierzchniowe ponad 5 do 20 cm

4,0

2,0

1,0

2,0

1,0

2,0

Liniowe ponad 10 do 20 cm lub
powierzchniowe ponad 20 do 40 cm

6,0

3,0

1,5

3,0

1,5

3,0

przypadku, gdy wady i uszkodzenia przekraczają górne granice wymiarów liniowych

20 cm i powierzchniowych 40 cm

każde dodatkowe pełne lub niepełne 5, 10 lub 20 cm albo

5, 20 lub 40 cm

należy punktować połową punktów wymienionych w tablicy. Sumę

wszystkich punktów

zaokrągla się do całej jednostki

Punktacja wad i uszkodzeń grupy D jest przeprowadzana tak jak dla grupy C z tym, że

zmniejsza się punktację o połowę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 6 Punktacja wad i uszkodzeń grupy E [4, s 220 ]

Ilość punktów za każdą wadę lub uszkodzenie skóry

bydlęcej

końskiej

świńskiej

Rodzaj wad i uszkodzeń

krupony

karki

boki

szyldy

łapy

zadnie

krupony

Jarzmowatość duża

–

Łamliwość miejscowa

Luźność duża

Luźność mała

Odstawanie lica duże

–

Odstawanie lica małe

–

Pękanie lica duże

–

Pękanie lica małe

–

Przepadzistość, Smugi, Ślady
włosa, Wszawica, Źle
wykończone lico lub mizdra

Zgnicie miejscowe

Zły obrys

Na podstawie wyników punktacji zgodnie z podanymi tabelami, po zsumowaniu wszystkich
punktów, skórę zalicza się do klasy I –V według tabeli 7

Tabela 7 Klasyfikacja jakościowa [4, s 221 ]

Ilość punktów określających klasę

Rodzaj skór

III

Bydlęcy krupon cały

do 6

6 – 36

36 – 72

72 – 100

powyżej 100

Bydlęcy półkrupon

do 3

3 – 18

18 – 36

36 – 50

powyżej 50

Bydlęcy kark

do 12

12 – 24

24 – 48

48 – 72

powyżej 72

Bydlęcy bok

do 6

6 – 12

12 – 24

24 – 48

powyżej 48

Bydlęca skóra cała

do 10

10 – 40

40 – 70

70 – 110

powyżej 110

Bydlęca połówka

do 6

6 – 20

20 – 35

35 – 55

powyżej 55

Bydlęcy szczupak

do 8

8 – 40

40 – 75

75 – 105

powyżej 105

Koński zad

do 6

6 – 10

20 – 35

35 – 55

powyżej 55

Świński krupon

do 10

10 – 20

20 – 35

35 – 55

powyżej 55

Ilość punktów podana w tabeli 7 jest tak obliczana, aby zapewnić procentową

powierzchnię użytkową skóry w poszczególnych klasach:

I klasa nie mniej niż

95 %

powierzchni użytkowej skóry

II klasa nie mniej niż

85 %

powierzchni użytkowej skóry

III klasa nie mniej niż

70 %

powierzchni użytkowej skóry

IV klasa nie mniej niż

58 %

powierzchni użytkowej skóry

V klasa nie mniej niż

40 %

powierzchni użytkowej skóry

Jeżeli sposób rozmieszczenia wad i uszkodzeń wpłynie na zmniejszenie powierzchni

użytkowej skóry przewidzianej dla danej klasy, to należy skórę zaliczyć do klasy niższej

Klasyfikacja jakościowa skór chromowych na cholewki obuwie (wg normy PN-54/P-
22214)

Przedmiotem normy jest klasyfikacja jakościowa wszystkich rodzajów gotowych skór

wierzchnich i podszewkowych, przeznaczonych na cholewki obuwia.

Podział wad i uszkodzeń przeprowadza się osobno przy ocenie skór od strony lica i osobno

od strony mizdry i dla skór podszewkowych. W niniejszym opracowaniu przedstawię jedynie
podział wad i uszkodzeń skór wierzchnich wykańczanych na lico (tabela 8).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 8 Podział wad i uszkodzeń skór wierzchnich wykańczanych na lico [4, s 222 ]

Niedopuszczalne

Dopuszczalne

niepoliczalne

Dopuszczalne,

policzalne

wymierzalne cięższe

Dopuszczalne,

policzalne,

wymierzalne lżejsze

dopuszczalne,

policzalne,

niewymierzalne

Łamliwość
sztucznego lica.
Nietrwałość
apretury.
Nieprzegarbowa-
nie.
Odstawanie lica
duże.
Pękanie lica duże.
Ściągnięcie lica
bardzo silne.
Sparzenia ogólne.
Sztywność
całkowita.
Zgnicie całkowite.

Jarzmowatość
mała.
Naloty usuwalne.
Niewyrównana
grubość w
pachwinach.
Uszkodzenie
obrzeża skóry.
Użyłowanie małe.

Blizna.
Brak lica miejscowy.
Dziura.
Narośl.
Obtarcie lica duże.
Plamy żelazowe.
Skaleczenia lica nie
zarośnięte.
Sparzenia miejscowe.
Uszkodzenie przez
mole i skórniki.
Uszkodzenie przez
kleszcze.
Wągry zagojone w
skupiskach.
Wychwyt głęboki.
Zacięcie głębokie.
Zgnicie miejscowe.
Znaki wypalane.

Łupież.
Niedokładne
wypolerowanie lica.
Obtarcie lica małe.
Parch.
Plamy solne.
Skaleczenia lica
zarośnięte.
Szkodliwe
ocechowanie.
Wągry zagojone
sporadyczne.
Wszawica.
Zacięcia płytkie.
Zły obrys.

Chropowatość lica.
Garb.
Jarzmowatość
duża.
Luźność mała lub
duża.
Matowość skór
nabłyszczanych.
Wysokie włókno.
Nadmierna
warstwa apretury.
Naloty
nieusuwalne.
Niejednolitość
koloru.
Nierówne
ostruganie.
Niewyrównana
grubość.
Odstawanie lica
małe.
Różnorodność
uziarnienia skór
giemzowych.
Rozdwajanie się
skóry.
Ściągnięcie lica
małe; duże.
Siwizna apretury.

Ścienieni przy
dwojeniu.
Ślady włosa.
Smugi mleczne; od
nabłyszczek, pras.
Sztywność
miejscowa.
Użyłowanie.
Wypchnięcie
biodrowe.
Zabrudzenia.
Załamania.
Źle wykończone
lico; łapy; mizdra.
Zmienność koloru.

Podobnie jak przy ocenie wad skór spodowych, przy ocenie skór na cholewki obuwia
(wykańczanych od strony lica) punktowane są grupy wad i uszkodzeń grup C ( tabela 9 ),
D i E(tabela10),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 9 Punktacja wad i uszkodzeń grupy C [4, s 227 ]

Wielkość wad i uszkodzeń

Wielkość powierzchni skór

w dm

Liniowe do 2 cm lub

powierzchniowe do 4 cm

Liniowe ponad 2 do 6 cm lub

powierzchniowe ponad 4 do 13 cm

Do 20

2,5 pkt

5,0 pkt

Ponad 20 do 40

1,5 pkt

3,0 pkt

Ponad 40 do 60

1,0 pkt

2,0 pkt

Ponad 60 do 80

0,7 pkt

1,4 pkt

Ponad 80 do 120

0,5 pkt

1,0 pkt

Ponad 120 do 160

0,4 pkt

0,8 pkt

Ponad 160 do 200

0,3 pkt

0,6 pkt

Ponad 200

0,2 pkt

0,4 pkt

W przypadku, gdy wady i uszkodzenia przekraczają wymiary liniowe 6 cm, a

powierzchniowe 12 cm

, należy każde dodatkowe pełne lub niepełne 6 cm, ewentualnie 12

, punktować według danych z kolumny 2. Podana powyżej punktacja wad i uszkodzeń

dotyczy  części  kruponowej.  Dla  wad  i  uszkodzeń  w  boku  i  karkach  skór  bydlęcych  oraz
końskich przodach  i zadach całych  lub okrojonych ocenę punktową zmniejsza się o połowę.
Dla  wad  i uszkodzeń  położonych  w  łapach końskich zadnich  ocenę  punktową  zmniejsza  się
do ¼.

Punktację wad i uszkodzeń grupy D. przeprowadza się jak dla grupy C. przy

zastosowaniu mnożnika 0,5, to znaczy zmniejsza się o połowę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 10 Punktacja wad i uszkodzeń grupy E [4, s 228 ]

Wady i uszkodzenia

Ilość punktów z każdą wadę i uszkodzenie bez

względu na rozmiar wady lub stopień uszkodzenia

skóry wykończonej od strony lica

Chropowatość lica

Garb

Jarzmowatość duża

Luźność mała

Luźność duża

Matowość skór nabłyszczanych

Nadmierna warstwa apretury

Naloty nieusuwalne

Niedokładne wypolerowanie lica

Niejednolitość koloru

Nierówność desenia

Nierówne ostruganie

Nietrwałość apretury

–

Nietrwałość koloru skór nie apreturowanych

Nie wyrównana grubość

Odstawanie lica małe

Odstawanie lica duże

–

Pękanie lica małe

Pękanie lica duże

–

Przepadzistość

Rozdwajanie się skóry

Różnorodność uziarnienia lica skór giemzowych

Ściąganie lica małe

Ściąganie lica duże

Ściąganie lica bardzo silne

–

Ścienienie przy dwojeniu

Siwizna apretury

Ślady włosa

Smugi mleczne

Smugi od nabłyszczarki, prasy lub deseniarki

Sztywność miejscowa

Użyłowanie duże

Wypchnięcie biodrowe

Zabrudzenie lica lub mizdry

Załamania

Źle wykończone lico

Źle wykończone łapy

Źle wykończona mizdra

–

Zmienność koloru

Klasyfikacja jakościowa
Na podstawie wyników punktacji zgodnie z podanymi tablicami punktacji wad i uszkodzeń,
po zsumowaniu wszystkich wyników skórę zalicza się do klas I – V według tabeli 11

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 11 Klasyfikacja jakościowa [4, s 229 ]

Ilość punktów określających klasę

Asortyment skór

III

Skóry wierzchnie

wykończone na lico

Do 7

Powyżej 7 do 30 Powyżej 30 do 60

Powyżej 60 do 90

Powyżej 90

Ilość punktów podana w tabeli 11 jest tak obliczana, aby zapewnić procentową powierzchnię
użytkową skóry w poszczególnych klasach:

I klasa nie mniej niż

95 %

powierzchni skóry

II klasa nie mniej niż

86 %

powierzchni skóry

III klasa nie mniej niż

70 %

powierzchni skóry

IV klasa nie mniej niż

58 %

powierzchni skóry

V klasa nie mniej niż

40 %

powierzchni skóry

Jeżeli sposób rozmieszczenia wad i uszkodzeń wpłynie na zmniejszenie powierzchni
użytkowej skóry przewidzianej dla danej klasy, to należy skórę zaliczyć do klasy niższej.

Klasyfikacja wyrobu gotowego (według normy PN -72 P-22213)

Aby dokonać właściwej klasyfikacji skóry na gatunki w punkcie 2 omawianej normy
zdefiniowano wszystkie wady, które mają wpływ na gatunek gotowego wyrobu.(tabela 12)

Tabela 12 Wady [7, s 1]

Nazwa

Określenie

Jarzmowatość.

Wyraźnie wyczuwalne bruzdy w części karkowej skóry; wady nie określa się
w skórach marszczonych i miętych.

kruchość warstwy
licowej

Pękanie lica skóry poza obszarem określonym w normie przedmiotowej przy
próbie:
a) złożenia w czworo licem na zewnątrz skóry rękawiczkowej lub odzieżowej

i ściśnięcie palcami wierzchołka zgięcia,

b) złożenie w czworo licem na zewnątrz skóry miękkiej na wierzchy obuwnicze

lub podszewki wyprawy chromowej i ściśnięcie palcami w odległości 1 cm
od wierzchołka zgięcia,

c) złożenie we czworo licem na zewnątrz skóry miękkiej na wierzchy

obuwnicze lub podszewki wyprawy roślinnej lub chromowo-roślinnej
i ściśnięcie palcami w odległości 2 cm od wierzchołka zgięcia.

Lepkość powłoki

Kleistość powłoki kryjącej powodująca choćby nietrwale sklejanie się skór
składanych licem do lica.

Nietrwałość
apretury

Łuszczenie się powłoki kryjącej przy próbie kilkakrotnego zginania skóry licem
na zewnątrz i to wewnątrz.

Nietrwałość
powłoki kolorowej
lub barwy

Mała odporność skóry na suche i mokre tarcie tkaniną, powodująca wyraźne
zabarwienie tkaniny po pięciokrotnym niezbyt silnym potarciu.

Nieprzegarbowanie

Niecałkowite przeniknięcie garbnika, widoczne na przekroju skóry garbowania
roślinnego, syntanowego lub syntanowo roślinnego.

Odstawanie lica
(pływające lico)

Słabe zespolenie lica ze skórą właściwą, widoczne przy zginaniu skóry licem do
wewnątrz; wady nie określa się w łapach i częściach pachwinowych skóry oraz
w skórach marszczonych miętych i rękawiczkowych

Plamy

Różnego pochodzenia plamy, naloty i zabrudzenia – niezamierzone

Przetłuszczenia
skóry

Miejscowe niezamierzone osadzenia się tłuszczu, widoczne na powierzchni
skóry

Pylenie

Brudzenie skóry nubukowej lub welurowej przy potarciu suchą dłonią (pył po
szlifowaniu)

Rozwarstwienie się
skóry

Rozdzielenie się skóry na warstwy, spowodowane biochemicznym rozkładem
skóry lub nieprzegarbowaniem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sztywność
miejscowa

Wyraźne wyczuwalne usztywnienie części skóry w porównaniu z pozostałą
powierzchnią sztuki; sztywności miejscowej nie określa się w kruponach
świńskich, jeżeli nie jest rażąca przy porównaniu części przyogonowej,
karkowej i bocznych

Sztywność
całkowita

Wyraźnie wyczuwalne usztywnienie całej skóry w porównaniu z innymi
sztukami w partii lub z wzorcem

Ściągnięcie lica

Miejscowe zniekształcenie naturalnego rysunku lica w postaci siatki
zmarszczeń

Ślady włosa

Resztki nieusuniętej szczeciny lub sierści

Uszkodzenia
biologiczne

Uszkodzenie tkanki przez szkodniki lub w wyniku choroby – w postaci
niezabliźnionej lub zabliźnionej

Uszkodzenia
mechaniczne

Pęknięcia lub otarcia lica, rysy, skaleczenia lub ślady po nich, przecięcia,
dziury, znaki od wypalania, termiczne lub chemiczne uszkodzenia tkanki lub
inne uszkodzenia widoczne

Użyłowanie

Widoczne na stronie użytkowej ślady odciśniętych w skórach licowych lub
przeciętych w skórach welurowych naczyń krwionośnych

Wady strukturalne
skóry

Garb w części karkowej, wypchnięcie biodrowe

Wiotkość całkowita

Wyraźnie wyczuwalne rozluźnienie skóry w porównaniu z innymi sztukami w
partii lub ze wzorcem

Wychwyt

Miejscowe ścienienie skóry poniżej dopuszczalnego spadku grubości

Załamania

Miejscowe trwałe ślady powstałe na skutek niezamierzonego zagniecenia skór

Złe wykończenie
lica

Nierównomierność desenia skór deseniowanych, nierównomierność połysku,
smugi, wyczuwalna chropowatość lica lub powłoki, matowość niezamierzona,
niezamierzona niejednolitość odcienia barwy

Złe wykończenie
strony użytkowej
welurów i nubuków

Nierównomierność oszlifowania, rażąca niejednolitość odcienia barwy

Złe ostruganie

Widoczne lub wyraźnie wyczuwalne w dotyku nierównomierności (schodki)
ostrugania skóry

Złe wykończenie
strony
nieużytkowej

Rażąco wysokie włókno mizdry, rażąco poplamiona mizdra

Wady wyszczególnione w tabeli 12 dzielimy na dwie kategorie: wady wymierzalne

i wady niewymierzalne (tabela 13).

Skóry wyprawione twarde i miękkie dzieli się na trzy gatunki jakościowe. Podstawą

podziału jest wielkość powierzchni użytkowej P

którą oblicza się w procentach wg wzoru:

= ∙ 100 %

gdzie:
P

– powierzchnia wad ustalona zgodnie z tabelą 13

– powierzchnia całkowita na podstawie cechowania skór miękkich lub określona dla skór

twardych

–

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 13 Podział wad skór wyprawionych [3, s 129 ]

Kategoria

wad

Charakterystyka wad

Pomiar wad

Wymierzalne

Mogą być określone wielkością
powierzchni nakreślonego
kwadratu, prostokąta, trójkąta lub
koła opisanego; linie tych figur
należy tak poprowadzić, aby
przebiegały w odległości nie
większej niż 5 mm od krawędzi
wady.

1) jednostką pomiaru jest cm

2) określa się na stronie użytkowej 2 cm od brzegu skóry
3) wady w odległości mniejszej niż 6 cm jedna od drugiej

w skórach większych niż 30 dm

oraz wady w

odległości mniejszej niż 3 cm jedna od drugiej w
skórach mniejszych niż 30 dm

należy liczyć jako jedną

wadę

4) wady występujące na stronie nieużytkowej należy

określać na stronie użytkowej, jeżeli wpływają na
zmniejszenie tej powierzchni

Nie

wymierzalne

Nie dają się wymierzyć
jednostkami powierzchni.

1) ocenia się organoleptycznie
2) ocenia się według postanowień norm przedmiotowych

dotyczących podziału skór na gatunki

3) dopuszcza się oceny wady przez porównanie z

wzorcem

O nadaniu odpowiedniego gatunku decyduje wielkość powierzchni użytkowej skóry, która
wynosi dla poszczególnych gatunków nie mniej niż:
Gatunku I – 80 %
Gatunku II – 60 %
Gatunku III – 40 %

Skóra wykazująca powyżej 60 % wad powierzchni jest traktowana jako skóra poza

gatunkowa.  Podziałowi  na  gatunki  podlegają  tylko  skóry  odpowiadające  wymaganiom
według  normy  przedmiotowej  dla  danego  rodzaju  skóry  wyprawionej.  Jeśli  skóra  choćby
w jednym  wskaźniku  nie  jest  zgodna  z  wymaganiami  fizycznymi  lub  chemicznymi
odpowiedniej  normy  przedmiotowej,  to  zalicza  się  ją  do  skór  niestandardowych.  Na  skórze
zaliczonej  do  danego  gatunku  nie  mogą  występować  na  powierzchni  użytkowej  wady
niemierzalne, niedopuszczalne w tym gatunku i asortymencie.

W obecnych latach nastąpił znaczny rozwój technologii garbowania skór, oraz wielki

postęp w produkcji nowoczesnych środków garbujących i wykańczalniczych. Te czynniki
oraz ostra konkurencja na rynku skór gotowych spowodowały ze obecnie w praktyce
w obrocie handlowym występują jedynie skóry pierwszego gatunku.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak dzielimy wady skór ze względu na ich kształt?
2.  Jakie wady i uszkodzenia zaliczamy do wad niedopuszczalnych?
3.  Jakie wady i uszkodzenia zaliczamy do wad dopuszczalnych?
4.  Na ile grup dokonujemy podziału wad i uszkodzeń skór spodowych?
5.  Na jakie grupy dokonujemy podziału wad i uszkodzeń skór spodowych?
6.  Czy potrafisz wypunktować wady i uszkodzenia skór spodowych w grupach C, D, E?
7.  Czy potrafisz nadać odpowiednią kategorie wcześniej punktowanym skórom spodowym?
8.  Na jakie grupy dokonujemy podziału wad i uszkodzeń skór wierzchnich wykańczanych na

lico?

9. Czy potrafisz wypunktować wady i uszkodzenia skór wierzchnich w grupach C, D, E?
10. Czy potrafisz nadać odpowiednie kategorie wcześniej wypunktowanym skórom

wierzchnim?

11. Na ile gatunków dokonujemy podziału gotowych skór według normy z 1972 roku?
12. Czy znasz wzór na obliczanie powierzchni użytkowej badanej skóry?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj klasyfikacji jakościowej skór spodowych na obuwie (wg normy PN-54/P-

22216).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi podziału wad i uszkodzeń skór spodowych,
3)  zapoznać  się  z  wiadomościami  dotyczącymi  punktacji  wad  i  uszkodzeń  poszczególnych

grup,

4)  dokonać punktacji wad znajdujących się na skórze,
5)  zaklasyfikować skóry do określonego gatunku,
6)  zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia,
7)  dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  1 sztuka połówka bydlęca,
–  mazak, nożyczki,
–  normy przedmiotowe,
–  stół sortowniczy,
–  literatura z rozdziału 6,
–  materiały do pisania.

Ćwiczenie 2

Dokonaj klasyfikacji jakościowej skór chromowych na wierzchy obuwie (wg normy PN-

54/P-22216).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi podziału wad i uszkodzeń skór na wierzchy

obuwia,

3) zapoznać

się

wiadomościami

dotyczącymi

punktacji

wad

uszkodzeń

w poszczególnych grupach,

4)  dokonać punktacji wad znajdujących się na skórze,
5)  zaklasyfikować skóry do określonego gatunku,
6)  zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia,
7)  dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

1 sztuka połówka bydlęca,

–

mazak, nożyczki,

–

normy przedmiotowe,

–

stół do sortowania,

–

literatura z rozdziału 6,

–

materiały do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Dokonaj klasyfikacji jakościowej wyrobu gotowego (według normy PN -72 P-22213).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z podziałem wad skór wyprawionych,
3)  dokonać pomiaru powierzchni wad,
4)  obliczyć powierzchnię użytkową skór,
5)  określić gatunek badanej skóry,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy,
7)  dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  1 sztuka połówka bydlęca,
–  mazak, nożyczki,
–  normy przedmiotowe,
–  stół do sortowania,
–  literatura z rozdziału 6,
–  materiały do pisania.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić, które wady zaliczamy do wad wymierzalnych a które do
niewymierzalnych?

2) dokonać podziału wad na pięć grup podstawowych?

3) wypunktować wady i uszkodzenia skór w grupach C, D. i E?

4) zaklasyfikować badaną skórę do jednej z pięciu grup jakości?

5) określić powierzchnie wad według normy z 1972 roku?

6) określić powierzchnię użytkową badanej skóry?

7) określić gatunek skóry gotowej w skali trzystopniowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Test  zawiera  20  pytań  dotyczących  cechowanie,  pakowanie  i  magazynowanie  skór

wyprawionych.. Wszystkie pytania są pytaniami wielokrotnego wyboru

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania: 11,12,13,14,15 gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Na ile zasadniczych sposobów możemy dokonać podziału skór wyprawionych?

a)  na dwa,
b)  na trzy,
c)  na cztery,
d)  na pięć.

2. Podział na skóry cielęce, bydlęce, końskie, świńskie to podział dokonany ze względu na:

a)  rodzaj surowca,
b)  sposób garbowania,
c)  przeznaczenie skóry wyprawionej,
d)  sposób wykończenia.

3. Podział skór na rękawiczkowe, odzieżowe, techniczne to podział dokonany ze względu na

a)  rodzaj surowca,
b)  sposób garbowania,
c)  przeznaczenie skóry wyprawionej,
d)  sposób wykończenia.

4. Podstawą klasyfikacji jest podział skór na:

a)  klasy, grupy, rodzaje, odmiany, części,
b)  klasy, grupy, rodzaje, odmiany,
c)  klasy, grupy, rodzaje,
d)  klasy, grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Podstawowym surowcem do produkcji cholewek wszelkiego rodzaju obuwia są:

a)  boksy,
b)  skóry beczkowe,
c)  skóry blankowe,
d)  skóry juchtowe.

6. Na skóry anilinowe przeznaczamy skóry:

a)  o licznych wadach i uszkodzeniach,
b)  bez wad i uszkodzeń,
c)  o średniej ilości wad,
d)  o brzydkim rysunku lica.

7. Jakie skóry charakteryzują się gładkim licem o delikatnym rysunku i ścisłej tkance?

a)  świńskie,
b)  końskie,
c)  cielęce,
d)  bydlęce.

8. Skóry garbowania roślinnego wykazują zabarwienie przekroju skóry w kolorze:

a)  zielonym,
b)  niebieskim,
c)  brązowym,
d)  białym.

9. Wadą nazywana jest ujemna właściwość skóry gotowej, która może:

a)  zmniejszyć powierzchnię użytkową skóry,
b)  pogorszyć warunki użytkowe wyrobu gotowego,
c)  popsuć wygląd wyrobu gotowego,
d)  obniżyć cenę wyrobu gotowego.

10. Wady i uszkodzenia dzieli się w zależności od ich kształtu na:

a)  duże i małe,
b)  duże średnie i małe,
c)  liniowe i powierzchniowe,
d)  regularne i nieregularne.

11. Plamy ałunowe powstają w wyniku zanieczyszczenia soli konserwującej:

a)  solami glinu,
b)  solami chromu,
c)  solami magnezu,
d)  solami wapnia.

12. Plamy garbnikowe na skórach wyprawionych środkami roślinnymi powstają w skutek:

a)  stosowania wyciągów zawierających zbyt mała ilość substancji nierozpuszczalnych,
b)  stosowania wyciągów zawierających znaczną ilość substancji nierozpuszczalnych,
c)  nieprawidłowego dozowania garbników roślinnych,
d)  zbyt dużej ilości zastosowanych garbników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Ściągnięte lico w wypadku skór chromowych spowodowane jest:

a)  nieodpowiednim przygotowaniem golizny,
b)  zbyt dużą ilości garbnika,
c)  nieprawidłową konserwacją surowca skórzanego,
d)  źle przeprowadzonym procesem wapnienia.

14. Na pleśnienie skór wyprawionych nie ma wpływu następujący czynnik:

a)  sposób suszenia,
b)  sprawność systemu wentylacji suszarni,
c)  sposób magazynowania,
d)  ilość tłuszczu zawartego w skórze.

15. Do wad i uszkodzeń dopuszczalnych, które ocenia się przez odpowiednie punktowanie,

nie zalicza się:
a)  wad i uszkodzeń lżejszych, które można przeliczyć lub wymierzyć,
b)  wad i uszkodzeń cięższych, które można policzyć i wymierzyć,
c)  wad i uszkodzeń, które można policzyć, a nie można wymierzyć,
d)  wad, które uniemożliwiają użytkowanie skóry i kwalifikują ją jako brak.

16. Na ile grup dokonujemy

podziału wad i uszkodzeń skór?

a)  na trzy,
b)  na cztery,
c)  na pięć,
d)  na sześć.

17. W procesie oceny skór punktowane są grupy wad i uszkodzeń:

a)  B, C, i D,
b)  A, B, i E,
c)  C, D, i E,
d)  A, B, i C.

18. W przypadku skóry w V gatunku jej powierzchnia użytkowa nie może być mniejsza jak

a)  40 % powierzchni całkowitej,
b)  58 % powierzchni całkowitej,
c)  70 % powierzchni całkowitej,
d)  86 % powierzchni całkowitej.

19. Jaka wielkość określa gatunek skóry (według normy PN -72 P-22213)?

a)  powierzchnia całkowita,
b)  powierzchnia użytkowa,
c)  powierzchnia uszkodzeń,
d)  powierzchnia wad.

20. Jako skóra poza gatunkowa

traktowana jest skóra wykazująca:

a)  ponad 50 % wad powierzchni,
b)  ponad 60 % wad powierzchni,
c)  ponad 40 % wad powierzchni,
d)  ponad 30 % wad powierzchni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Rozróżnianie,

charakteryzowanie

oraz

określanie

jakości

skór

wyprawionych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zad.

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem