Monter_budownictwa_wodnego_712[03].O1.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Katarzyna Barska

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska
712[03].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Prawna ochrony pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Wymagania

higieniczno-sanitarne

bezpieczeństwa

pracy

oraz

bezpieczeństwa przeciwpoŜarowego w budownictwie hydrotechnicznym

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach elektrycznych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Zasady bezpiecznego uŜytkowania maszyn, narzędzi i sprzętu. Zasady

bezpiecznego transportu, magazynowania i składowania materiałów
i wyrobów budowlanych. Zabezpieczanie urządzeń napędowych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Czynniki szkodliwe, uciąŜliwe i niebezpieczne występujące w procesach

pracy. Pierwsza pomoc poszkodowanym w wypadkach przy pracy.
Zabezpieczenie miejsca wypadku

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przestrzeganiu przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych.

712[03].O1.02

Posługiwanie się podstawowymi

pojęciami z zakresu budownictwa

wodnego.

712[03].01

Podstawy budownictwa wodnego.

712[03].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpoŜarowej oraz

ochrony środowska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zinterpretować podstawowe przepisy prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy
dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

określić wpływ czynników szkodliwych, uciąŜliwych i niebezpiecznych na organizm
człowieka,

−

zadbać o stan wyposaŜenia oraz ład i porządek w miejscu pracy,

−

określić zagroŜenia dla Ŝycia i zdrowia pracownika podczas wykonywania robót
hydrotechnicznych,

−

zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas uŜytkowania urządzeń elektrycznych,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska obowiązujące podczas wykonywania robót hydrotechnicznych,

−

zareagować w przypadku zagroŜenia poŜarowego zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową,

−

dobrać i zastosować odzieŜ ochronną oraz sprzęt ochrony indywidualnej do rodzaju
wykonywanych robót hydrotechnicznych,

−

zastosować procedury udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy
pracy,

−

przewidzieć następstwa niestosowania obowiązujących norm i przepisów dotyczących
wymagań

technologicznych

oraz

transportowania

składowania

materiałów

budowlanych,

−

wskazać zagroŜenia dla środowiska przyrodniczego spowodowane stosowaniem mnie
właściwych materiałów,

−

zapobiec skutkom wynikającym z niewłaściwego uŜytkowania maszyn, narzędzi i sprzętu
podczas wykonywania robót budowlanych i hydrotechnicznych,

−

zastosować zasady ochrony budowli wodnych przed uszkodzeniami mechanicznymi
i niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi.

−

zaktualizować wiedzę z zakresu aktów prawnych dotyczącą bhp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy. Jest on

obowiązany chronić zdrowie i Ŝycie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Podstawowe prawa i obowiązki pracodawców i pracowników zawarte są w ustawie

Kodeks pracy, ustawie Prawo budowlane i aktach wykonawczych.

Podstawowymi obowiązkami z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy osób kierujących

pracownikami są:
–

organizowanie stanowisk pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy, a w szczególności uwzględniając:

*wymagania dotyczące rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej
(określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r
w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej,
Dz. U. 1996 r. nr 62, poz. 287), takich np. jak:

−−−−

prace przy obsłudze podnośników i platform hydraulicznych,

−−−−

prace przy obsłudze urządzeń ciśnieniowych, podlegających pełnemu dozorowi
technicznemu,

−−−−

prace przy materiałach łatwo palnych, środkach toksycznych.

*wymagania dotyczące rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej
dwie osoby (określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja
1996 r w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie
osoby, Dz. U. 1996 r. nr 62, poz. 288), takich np. jak:

−−−−

prace związane z konserwacją, montaŜem i naprawą dźwigów, suwnic, Ŝurawi
wieŜowych i samojezdnych, układnic magazynowych i schodów ruchomych.

*wymagania dotyczące prac na wysokości (kaŜda praca wykonywana powyŜej 1 m od podłoŜa
jest pracą na wysokości)

−

dbanie o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

organizowanie, przygotowywanie i prowadzenie prac uwzględniające zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi,
związanymi z warunkami środowiska pracy,

−

dbanie o higieniczny i bezpieczny stan pomieszczeń pracy i wyposaŜenia technicznego,
a takŜe o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

egzekwowanie przestrzegania przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

w razie bezpośredniego zagroŜenia dla Ŝycia lub zdrowia pracowników niezwłoczne
wstrzymanie prac i podjęcie działań w celu usunięcia tego zagroŜenia.
Do podstawowych obowiązków pracownika w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

naleŜy przestrzeganie przepisów i zasad bhp. W szczególności pracownik jest obowiązany:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktaŜu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełoŜonych,

−

dbać o naleŜyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz porządek i ład w miejscu
pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a takŜe uŜywać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim oraz innym
zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełoŜonego o zauwaŜonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagroŜeniu Ŝycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a takŜe inne
osoby znajdujące się w rejonie zagroŜenia, o groŜącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełoŜonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
W dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy pracownik ma prawo do:

−

powstrzymania  się  od  wykonywania  pracy  –  powiadamiając  o  tym  niezwłocznie
przełoŜonego  –  w  razie  gdy  warunki  pracy  nie  odpowiadają  przepisom  bezpieczeństwa
i higieny  pracy  i  stwarzają  bezpośrednie  zagroŜenie  dla  zdrowia  lub  Ŝycia  pracownika
albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,

−

powstrzymania się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności
psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego
wykonywania pracy i stwarza zagroŜenie dla innych osób.
NaleŜy pamiętać, Ŝe przepisy bhp mogą być zmieniane i dlatego naleŜy stale aktualizować

wiedzę.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  W jakich aktach prawnych zawarte są podstawowe przepisy dotyczące ochrony pracy?
2.  Jakie są podstawowe obowiązki osób kierujących pracownikami?
3.  Jakie są podstawowe obowiązki pracowników?
4.  Jakie znasz prawa pracownicze?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj ustawę Kodeksu pracy i odpowiedz na poniŜsze pytania.

1.  Jakie obowiązki w dziedzinie bhp naleŜą do pracodawcy?
2.  Jakie obowiązki w dziedzinie bhp naleŜą do pracownika?
3.  Jakie są prawa pracownika?
4.  Co to jest odpowiedzialność materialna pracowników?
5.  Jakie  czynniki  oraz  procesy  stwarzają  szczególne  zagroŜenie  dla  zdrowia  lub  Ŝycia

pracownika?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odnaleźć tekst obowiązującej ustawy w Kodeksie Pracy,
2)  przeczytać tekst wspomnianej ustawy,
3)  przeczytać pytania zawarte w treści ćwiczenia,
4)  sformuować i zanotować prawidłowe odpowiedzi.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

tekst ustawy Kodeks Pracy,

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

Ćwiczenie 2

Korzystając z Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r.

w sprawie  rodzajów  prac,  które  powinny  być  wykonywane  przez  co  najmniej  dwie  osoby,
a takŜe  Rozporządzenia  Rady  Ministrów  z  dnia  24  sierpnia  2004  r.  w  sprawie  wykazu  prac
wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac:
1.  Wymień  prace  budowlane,  które  powinny  być  wykonywane  przez  co  najmniej  dwóch

pracowników.

2.  Określ, kiedy moŜliwe jest zatrudnianie młodocianych w wieku powyŜej 16 lat.
3.  Opisz, czy młodociany moŜe być zatrudniony przy pracy stałej.
4.  Wymień prace wzbronione młodocianym.
5.  Wyjaśnij, na czym polega szczególna ochrona młodocianych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać określone w ćwiczeniu rozporządzenia,
2)  przeczytać pytania zawarte w ćwiczeniu,
3)  zastanowić się nad poprawnymi odpowiedziami,
4)  zanotować prawidłowe odpowiedzi.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

teksty  Rozporządzenia  Ministra  Pracy  i  Polityki  Socjalnej  z  dnia  28  maja  1996  r.
w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby,
Rozporządzenia  Rady  Ministrów  z  dnia  24  sierpnia  2004  r.  w  sprawie  wykazu  prac
wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić akty prawne dotyczące prawa pracy?

2) określić obowiązki pracodawcy?

3) określić obowiązki pracowników?

4) wymienić prawa pracowników ?

5) wymienić prace budowlane, które powinny być wykonywane przez co

najmniej dwie osoby?

6) określić, kiedy moŜna zatrudniać młodocianego?

7) wymienić prace wzbronione młodocianym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Wymagania higieniczno-sanitarne i bezpieczeństwa pracy

oraz

bezpieczeństwa

poŜarowego

budownictwie

hydrotechnicznym

4.2.1. Materiał nauczania

Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

Warunki socjalne i higieniczne na terenie budowy powinny spełniać wymagania

obowiązujące  powszechnie,  zawarte  w  ogólnych  przepisach  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy.
Na  terenie  budowy  urządza  się  wydzielone  pomieszczenia  szatni  na  odzieŜ  roboczą
i ochronną,  umywalni,  jadalni,  suszarni  i  ustępów.  Jeśli  wymaga  tego  bezpieczeństwo  lub
ochrona  zdrowia  osób  wykonujących  roboty  budowlane,  albo  jeśli  wynika  to  z  rodzaju
wykonywanych  prac  naleŜy  zapewnić  pracownikom  pomieszczenia  do  odpoczynku  lub
pomieszczenia mieszkalne.

pomieszczeniach,

których

jest

wykonywana

lekka

praca

fizyczna

i w pomieszczeniach biurowych powinno być zapewnione ogrzewanie do temperatury nie
niŜszej niŜ 18ºC. Natomiast w pomieszczeniach do ogrzewania się pracowników temperatura
powinna wynosić co najmniej 16ºC.

Do robót hydrotechnicznych zaliczamy m.in. wykonywanie głębokich wkopów,

odwadnianie wykopów i betonowanie wykopów w środowisku wodnym. Bezpieczne
wykonywanie wykopów polega na spełnieniu następujących wymogów:

−

wykopy w ścianach pionowych i głębokości do 1 m w gruntach zwartych, mogą być
nieumocnine, bez rozparcia lub podparcia, w przypadku gdy ich teren nie jest obciąŜony
w pasie o szerokości równej ich głębokości,

−

wykopy  o  głębokości  większej  niŜ  1  m,  lecz  nie  przekraczającej  2  m  mogą  być
pozbawione  umocnień  pod  warunkiem,  Ŝe  pozwalają  na  to  wyniki  badań  gruntu  oraz
dokumentacja  geologiczno-inŜynierska;  naleŜy  jedynie  zapewnić  bezpieczne  zejścia  do
nich w odległościach nie większych niŜ 20 m,

−

ciany pozostałych wykopów o głębokości do 4 m powinny być obudowane elementami

z drewna (bale o grubości min. 50 mm, nakładki – 60 mm, rozpory z okrąglaków
o średnicy min. 12 cm) lub blachą stalową tłoczoną o równowaŜnej wytrzymałości;
rozstaw rozpór lub podpór nie moŜe być większy niŜ 1 m w pionie i 1,5 m w poziomie;
najwyŜej połoŜony element deskowana musi wystawać 15 cm ponad krawędź wykopu,

−

bezpieczne nachylenie ścian wykopów o głębokości większej niŜ 4 m (dotyczy takŜe tych
w  gruntach  nawodnionych,  iłowych,  na  terenie  osuwiskowym  lub  przy  skarpie  wykopu
obciąŜonym  w  pasie  równym  jego  głębokości)  powinno  być  precyzyjnie  określone
w specjalnie opracowanej dokumentacji projektowej.
Zabronione  jest  w  szczególności  wchodzenie  do  obudowanego  wykopu  i  wychodzenia

z niego po rozporach lub wykorzystywania do tego celu urządzeń słuŜących do wydobywania
urobku, składowania urobku, materiałów, wyrobów w odległości mniejszej niŜ 0,6 m od
krawędzi wykopu, jeśli jego ściany są obudowane.

Teren robót naleŜy zabezpieczyć przed dopływem wód gruntowych, powierzchniowych

i opadowych.  Zabezpieczenie  wykopu  przed  dopływem  wód  opadowych  wykonuje  się
najczęściej  za  pomocą  rowów  opaskowych  lub  rowów  wykonywanych  w  dnie  wykopu.
ObniŜenie  wód  gruntowych  w  wykopie  konieczne  jest  zawsze  wtedy,  kiedy  woda  gruntowa
uniemoŜliwia  wykonanie  wykopu  sprzętem  stosowanym  na  budowie.  ObniŜenie  wód
gruntowych  naleŜy  prowadzić  w  taki  sposób,  aby  nie  została  naruszona  struktura  gruntu
w pobliŜu budowli, a takŜe w podłoŜu budowli sąsiednich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przy robotach ziemnych niezmiernie waŜne jest zapewnienie pracownikom odpowiednich

z punktu widzenia ochrony zdrowia warunków pracy. Ujemny wpływ na zdrowie robotników
zatrudnionych  przy  robotach  ziemnych  wywiera  wilgoć,  a  szczególnie  praca  w  wodzie
i błocie.  Robotnik  wykonujący  pracę  na  podmokłych  gruntach  bądź  terenach  bagnistych  lub
w wodzie  powinien  otrzymać  buty  gumowe  do  kolan,  lub.  tzw.  rybackie  w  zaleŜności  od
warunków  pracy.  Do  prac  wymagających  pozycji  klęczącej  (dotyczy  to  robót  do  umacniania
skarp  i  dna  cieków)  naleŜy  zaopatrzyć  robotnika  w  nakolanniki  gumowe,  zabezpieczające
kolana przed wilgocią. Prace hydrotechniczne wymagają co najmniej dwóch osób.

Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy

Wentylacja i klimatyzacja powinny zapewniać odpowiednią jakość środowiska

wewnętrznego,  w  tym  wielkość  wymiany  powietrza,  jego  czystość,  temperaturę,  wilgotność
względną,  prędkość  ruchu  w  pomieszczeniu  przy  zachowaniu  przepisów  odrębnych
i wymagań  Polskich  Norm  dotyczących  wentylacji,  a  takŜe  warunków  bezpieczeństwa
poŜarowego i wymagań akustycznych określonych w rozporządzeniu.

We wszystkich pomieszczeniach pracy naleŜy zapewnić odpowiednią wymianę powietrza

oraz  zastosowanie  wentylacji  naturalnej  lub  mechanicznej  albo  łącznie  jednej  lub  drugiej.
Liczba  wymiany  powietrza  jest  uzaleŜniona  od  wielkości  pomieszczenia,  liczby  osób  w  nim
zatrudnionych i rodzaju wykonywanych prac.

W pomieszczeniu, w którym proces technologiczny jest źródłem miejscowych emisji

substancji  szkodliwych,  w  celu  zapewnienia  w  nim  wymaganej  czystości  powietrza  naleŜy
stosować  miejscowe  odciągi  współpracujące  z  wentylacją  ogólną.  Strumień  powietrza
pochodzący  z  urządzeń  wentylacji  nawiewnej  nie  moŜe  być  skierowany  bezpośrednio  na
stanowisko pracy.

W pomieszczeniach pracy naleŜy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju

wykonywanej pracy. Nie moŜe być ona jednak niŜsza niŜ 14ºC.

Klimatyzację naleŜy stosować w pomieszczeniach, w których ze względów uŜytkowych,

higienicznych,  zdrowotnych,  technologicznych  konieczne  jest  utrzymywanie  odpowiednich
parametrów  powietrza  wewnętrznego  określonych  w  przepisach  odrębnych  i  w  Polskiej
Normie dotyczącej parametrów obliczeniowych powietrza wewnętrznego.
Urządzenia  i  elementy  wentylacji  mechanicznej  i  klimatyzacji  powinny  być  stosowane
w sposób  umoŜliwiający  uzyskanie  zakładanej  jakości  środowiska  w  pomieszczeniach  przy
racjonalnym  zuŜyciu  energii.  Urządzenia  wentylacji  mechanicznej  i  klimatyzacji,  takie  jak:
centrale,  klimakonwektory  wentylatorowe,  klimatyzatory,  aparaty  ogrzewcze  i  chłodząco-
wentylacyjne,  powinny  być  tak  instalowane,  aby  była  zapewniona  moŜliwość  ich  okresowej
kontroli, konserwacji i naprawy lub wymiany.

ZagroŜenie poŜarowe, zasady ochrony przeciwpoŜarowej

ZagroŜenia poŜarowe przy pracach hydrotechnicznych nie występują w takich

rozmiarach, jak w budownictwie ogólnym czy teŜ w rolnictwie, ze względu na wykonywanie
tych  prac  równieŜ  w  środowisku  wodnym.  Nie  zwalnia  to  jednak  odpowiedzialnych
pracowników na budowach od przestrzegania przepisów ochrony przeciwpoŜarowej, a załogi
od  stosowania  się  do  przyjętych  i  obowiązujących  zasad  w  tym  zakresie.  Zabezpieczenie
przeciwpoŜarowe  zaplecza  gospodarczego  w  przypadku  wymienionych  wyŜej  robót
(budynków  administracyjnych,  magazynów,  warsztatów,  garaŜy,  budownictwa  socjalnego)
powinno  być  zgodne  z  wymogami  i  przepisami  przeciwpoŜarowymi  dla  budownictwa.
Poszczególne budynki, place, maszyny i środki transportu powinny być wyposaŜone w sprzęt
przeciwpoŜarowy  zgodnie  z  ustalonymi  normami,  a  ponadto  załoga  powinna  być
przeszkolona w dziedzinie ochrony przeciwpoŜarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podręczny sprzęt przeciwpoŜarowy zlokalizowany w punktach przeciwpoŜarowych, musi

być rozmieszczony w sposób umoŜliwiający bezzwłoczne uŜycie w razie poŜaru, tzn.
w miejscach dobrze widocznych, łatwo dostępnych, zabezpieczonych przed wpływem
czynników atmosferycznych, w pobliŜu przypuszczalnego źródła ognia.

KaŜdy z pracowników powinien wiedzieć, gdzie znajduje się sprzęt ratowniczy, do czego

słuŜy i jak się go stosuje oraz co ma robić w razie powstania poŜaru. Kierownictwo budowy
powinno ustalić system alarmowy, zapewnić zapas wody do gaszenia, dopilnować porządku,
szczególnie przy manipulowaniu materiałami łatwopalnymi, stworzyć warunki do szybkiej
ewakuacji ludzi i maszyn w czasie poŜaru.

Drogi dojazdowe powinny byś zawsze przygotowane na wypadek przyjazdu jednostek

straŜy poŜarnej.

Rozmieszczenie sprzętu przeciwpoŜarowego, budowę zbiorników wodnych i organizację

ochrony przeciwpoŜarowej na budowach naleŜy w kaŜdym przypadku uzgodnić z najbliŜszą
jednostką straŜy poŜarnej, która wskaŜe odpowiednie dla danych warunków normy i wymogi.

Z kaŜdego miejsca przeznaczonego na pobyt ludzi w obiekcie powinny być zapewnione

odpowiednie  warunki  ewakuacji,  zapewniające  moŜliwość  szybkiego  i  bezpiecznego
opuszczenia strefy zagroŜonej lub objętej poŜarem, dostosowane do liczby i stanu sprawności
osób  przebywających  w  obiekcie  oraz  jego  funkcji,  konstrukcji  i  wymiarów,  a  takŜe  być
zastosowane techniczne środki zabezpieczenia przeciwpoŜarowego, polegające na:
1)  zapewnieniu dostatecznej ilości i szerokości wyjść ewakuacyjnych;
2)  zachowaniu  dopuszczalnej  długości,  szerokości  i  wysokości  przejść  oraz  dojść

ewakuacyjnych;

3) zapewnieniu bezpiecznej poŜarowej obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych oraz

pomieszczeń;

4) zabezpieczeniu przed zadymieniem wymienionych w przepisach techniczno-

budowlanych dróg ewakuacyjnych, w tym: na stosowaniu urządzeń zapobiegających
zadymieniu lub urządzeń i innych rozwiązań techniczno-budowlanych zapewniających
usuwanie dymu;

5) zapewnieniu oświetlenia awaryjnego (bezpieczeństwa i ewakuacyjnego) oraz

przeszkodowego w obiektach, w których jest ono niezbędne do ewakuacji ludzi;

6) zapewnieniu moŜliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów

głosowych poprzez dźwiękowy system ostrzegawczy w budynkach, dla których jest on
wymagany.
Przykładowe znaki ewakuacyjne zgodne z Polskimi Normami przedstawione są na rysunku 1.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

PN-92/N-01255 – Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa

Kierunek drogi ewakuacyjnej

Drzwi ewakuacyjne

PN-92/N-01256/02 – Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja

Kierunek do wyjścia drogi w lewo

Kierunek do wyjścia do drogi

ewakuacyjnej schodami w dół

w prawo

Stłuc aby uzyskać dostęp

PN-92/N-01256/03 – Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy

Telefon alarmowy do wezwania

pierwszej pomocy

Droga ewakuacyjna

Kierunek do wyjścia drogi

ewakuacyjnej w górę w lewo

Rys. 1. Przykładowe znaki ewakuacyjne zgodne z Polskimi Normami [15]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej

Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzieŜ i obuwie

robocze  oraz  środki  ochrony  indywidualnej,  a  takŜe  poinformować  go  o  celu  i  sposobach
posługiwania się tymi środkami. Pracodawca moŜe ustalić stanowiska, na których dopuszcza
się  uŜywanie  przez  pracowników,  za  ich  zgodą,  własnej  odzieŜy  i  obuwia  roboczego,
spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pracownicy nie mogą uŜywać własnej odzieŜy i obuwia roboczego jeŜeli są zatrudnieni

bezpośrednio przy obsłudze maszyn i urządzeń technicznych, wykonują prace powodujące
intensywne brudzenie lub skaŜenie odzieŜy i obuwia środkami chemicznymi.

Nie wolno dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz

odzieŜy i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.
Ś

rodki ochrony indywidualnej oraz odzieŜ i obuwie robocze (dostarczone przez pracodawcę)

stanowią  własność  pracodawcy.  Zobowiązany  jest  on  zapewnić  ich  pranie,  konserwację
i naprawę,  odpylanie,  odkaŜanie.  Podstawowa  odzieŜ  i  obuwie  robocze  przydzielane
pracownikom  zatrudnionym  na  budowach  to:  bluzy  i  kombinezony  robocze,  koszule,  kurtki.
Przy  wykonywaniu  prac  hydrotechnicznych  najbardziej  naraŜone  na  urazy  są  głowa
pracownika,  kończyny  dolne  i  górne.  Dlatego  teŜ  stosuje  się  następujące  środki  ochrony
indywidualnej:  hełmy  ochronne,  odzieŜ  ochronna,  środki  ochrony  kończyn  dolnych
(np.: kombinezony,  kalosze,  spodnie),  środki  ochrony  kończyn  górnych  (np.:  rękawice
ochronne).

Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy

W trakcie wykonywania robót budowlanych hydrotechnicznych naleŜy stosować zasady

ochrony środowiska polegające na:
a) właściwym wykonywaniu robót niwelacyjnych i wykopów, w tym szczególnie na

starannym zebraniu, składowaniu na placu budowy ziemi roślinnej (humusu) do
wykorzystania przy ostatecznym zagospodarowaniu terenu, bądź wywiezieniu go na
miejsce wskazane przez organ gminy,

b) zabezpieczeniu drzew, krzewów i innych wartościowych elementów przyrody,

istniejących na terenie budowy lub w bezpośrednim sąsiedztwie, przed uszkodzeniem
w trakcie budowy,

c) ochronie wód powierzchniowych przed nadmiernym zanieczyszczeniem kurzem, pyłem

i substancjami toksycznymi.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.1998 r. w sprawie

najwyŜszych  dopuszczalnych  stęŜeń  i  natęŜeń  czynników  szkodliwych  dla  zdrowia
w środowisku  pracy,  zawiera  m.in.  załącznik  2:  „Wykaz  wartości  najwyŜszych
dopuszczalnych  natęŜeń  czynników  szkodliwych  dla  zdrowia  w  środowisku  pracy”,  którego
pierwsze  części  określają  zasady  obliczania  i  wskaźniki  dopuszczalnego  poziomu
następujących uciąŜliwości w środowisku pracy:
a)  hałas, hałas infradźwiękowy i ultradźwiękowy,
b)  drgania  oddziałujące  na  organizm  człowieka  prze  kończyny  górne  i  drgania  o  ogólnym

oddziaływaniu na organizm człowieka.
Rozporządzenie nie wyłącza środowiska pracy na budowie z obowiązku uwzględniania

określonych w nim wymagań, co jest zrozumiałe chociaŜby z uwagi na faktyczny, wysoki
stopień uciąŜliwości hałasu i drgań występujących przy wykonywaniu robót budowlanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie warunki socjalne i higieniczne powinny panować na terenie budowy?
2.  Na czym polegają bezpieczne prace w budownictwie hydrotechnicznym?
3.  Kiedy stosuje się klimatyzację w budynkach?
4.  Na czym polega ochrona przeciwpoŜarowa?
5.  W jaki sposób rozmieszcza się sprzęt gaśniczy na budowie?
6.  Jakie znasz warunki ewakuacji ludzi z miejsca poŜaru?
7.  Jak wyglądają czynności przy gaszeniu poŜaru gaśnicą proszkową?
8.  Jak wyglądają czynności przy gaszeniu poŜaru gaśnicą śniegową?
9.  Co rozumiesz pod pojęciem środki ochrony indywidualnej i zbiorowej?
10.  W jaki sposób odbywa się dobór środków ochrony indywidualnej?
11.  Jakie środki ochrony indywidualnej stosowane są w budownictwie hydrotechnicznym?
12.  Kto odpowiada za dostarczenie środków ochrony indywidualnej?
13.  Na czym polegają zasady ochrony środowiska podczas wykonywania robót budowlanych

hydrotechnicznych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września

1997 r. w sprawie szczegółowych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy odpowiedz na
następujące pytania

1.  Jakie wymagania powinny spełniać pomieszczenia higieniczno-sanitarne?
2.  Jakie środki ochrony indywidualnej, które niezbędne są przy robotach hydrotechnicznych?
3.  Jakie części ciała naraŜone na urazy podczas wykonywania robót hydrotechnicznych?
4.  W jaki sposób w pomieszczeniach powinna być zapewniona wymiana powietrza?
5.  Jakie są wymagania ogólne organizacji stanowisk pracy?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać tekst rozporządzenia,
2)  zapoznać się z poleceniami podanymi w ćwiczeniu,
3)  zastanowić się nad poprawną odpowiedzią,
4)  zanotować poprawną odpowiedź w notatniku.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

tekst Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie szczegółowych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Korzystając z Elektronicznej Biblioteki Norm e- Normy

Wyszukaj podane normy:

−

PN-92/N-01255 Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa.

−

PN-92/N-01256/02 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja.

−

PN-92/N-01256/03 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy.

Przeczytaj normy.

3. Odczytaj oznakowanie drogi ewakuacyjnej w szkole.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować informacje zawarte w programie komputerowym,
2)  odszukać podane normy zawarte w ćwiczeniu,
3)  zapoznać się z treścią wymienionych norm,

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z programem Elektroniczna Biblioteka Norm e-Normy,

−

drukarka,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić warunki socjalne i higieniczne na budowie?

2) wymienić bezpieczne warunki przy wykonywaniu robót

hydrotechnicznych?

3) określić, na czym polega ochrona przeciwpoŜarowa?

4) określić, na czym polega wentylacja mechaniczna?

5) wymienić warunki ewakuacji ludzi z miejsca poŜaru?

6) wymienić środki ochrony indywidualnej i zbiorowej?

7) określić zasady ochrony środowiska przy robotach hydrotechnicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach elektrycznych

4.3.1. Materiał nauczania

Zasadniczy wpływ na duŜą liczbę poraŜeń prądem elektrycznym na budowach ma na ogół

zły  stan  techniczny  instalacji  elektrycznych,  a  takŜe  stosowanie  niedoskonałych
i niewystarczających  środków  ochrony  przed  zagroŜeniami.  NaleŜy  zaznaczyć,  Ŝe  na
budowach  występują  warunki  środowiskowe  stwarzające  zwiększone  zagroŜenie  prądem
elektrycznym (np.: wilgoć, ciasnota, nagromadzenie elementów przewodzących). W zasilaniu
i rozdziale energii elektrycznej na terenie budowy naleŜy wyodrębnić cztery strefy.

Strefa I

Jest to strefa zasilania terenu budowy i rozbiórki energią elektryczną o napięciu do 1 kV

prądu przemiennego wraz z urządzeniami rozdzielczymi, pomiarowymi, zabezpieczającymi
i ochronnymi całego terenu budowy (zasilacz centralny).

Strefa II

Strefa ta obejmuje linie zasilające napowietrzne, kablowe lub przewody oponowe. Linie

powinny być prowadzone moŜliwie najkrótszymi trasami, najlepiej bez skrzyŜowań z drogami
transportowymi. Linie zasilające powinny być zabezpieczone przed skutkami zwarć
i przeciąŜeń za pomocą urządzeń zabezpieczających. Zaleca się prowadzenie linii zasilających
przewodami izolowanymi, przewodami oponowymi lub kablami podwieszonymi na słupach.

Strefa III

Strefa ta obejmuje rozdzielnice budowlane, dźwigowe i przystawki pomiarowe.

Strefa IV

Strefa ta obejmuje odbiorniki oświetleniowe, narzędzia ręczne (ruchome), urządzenia

budowlane.

Ochrona przed dotykiem bezpośrednim ma za zadanie chronić ludzi i zwierzęta przed

zagroŜeniami  wynikającymi  z  dotyku  do  części  czynnych  urządzeń  elektrycznych  (części
znajdujących  się  pod  niebezpiecznym  napięciem  w  czasie  normalnej  pracy  tych  urządzeń).
Zasadę  realizuje  się  poprzez  uniemoŜliwienie  (utrudnienie)  człowiekowi  dotyku  do  tych
części,  co  zapobiega  z  kolei  przepływowi  prądu  raŜeniowego  przez  jego  ciało.
W urządzeniach  elektrycznych  o  napięciu  do  1  kV  wymaga  się  zastosowania  przynajmniej
jednego z następujących środków ochrony:

−

izolowanie części czynnych

−

stosowanie obudów lub osłon

−

stosowanie ogrodzeń

−

stosowanie barier i przeszkód

−

umieszczenie części czynnych poza zasięgiem ręki

−

ochrona przed napięciami szczątkowymi.
Ochrona przed dotykiem pośrednim ma na celu ograniczenie skutków poraŜenia w razie

dotknięcia  do  części  przewodzących  dostępnych,  które  niespodziewanie  znalazły  się  pod
niebezpiecznym  napięciem  (np.  wyniku  uszkodzenia  izolacji).  Działanie  takie  powinno  być
realizowane poprzez:

−

uniemoŜliwienie przepływu prądu przez ciało człowieka lub zwierzęcia, lub

−

ograniczenie wartości prądu raŜeniowego lub czasu jego przepływu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W razie poraŜenia prądem elektrycznym najwaŜniejszą czynnością jest szybkie

uwolnienie  poraŜonego  spod  działania  prądu  i  udzielenie  mu  pierwszej  pomocy.  Osoba
ratująca musi dokonać wyboru metody i sposobu uwolnienia poraŜonego spod działania prądu
elektrycznego  w  zaleŜności  od  warunków,  w  jakich  nastąpiło  poraŜenie,  mając  przy  tym  na
uwadze  własne  bezpieczeństwo  oraz  potrzebę  natychmiastowego  uwolnienia  poraŜonego.
Uwolnienie  poraŜonego  spod  działania  prądu  elektrycznego  o  napięciu  do  1  kV  moŜe  się
odbyć jedną z następujących metod:

−

przez wyłączenie napięcia zasilającego,

−

przez odciągnięcie poraŜonego od urządzeń będących pod napięciem,

−

przez odizolowanie poraŜonego, uniemoŜliwiające przepływ prądu przez jego ciało.
Napięcie zasilające moŜna wyłączyć poprzez:

−

otwarcie właściwego łącznika lub usunięcie wkładki topikowej,

−

przecięcie przewodów od strony zasilania za pomocą narzędzi z izolowanymi
rękojeściami, z zastosowaniem środków chroniących przed skutkami łuku elektrycznego
(nie wolno stosować tego sposobu w pomieszczeniach zagroŜonych wybuchem),

−

zwarcie  przewodów  od  strony  zasilania  –  sposób  ten  naleŜy  stosować  tylko  w  liniach
napowietrznych.  Zwarcia  wykonuje  się  za  pomocą  odpowiedniej  zarzutki  metalowej
wcześniej  podłączonej  do  uziemionej  konstrukcji  (sposób  stosowany  przez
wykwalifikowanych monterów).
PoraŜonego  trzeba  natychmiast  odciągać  od  urządzenia  elektrycznego,  gdyby  wyłączenie

napięcia  trwało  zbyt  długo.  NaleŜy  uwolnić  poraŜonego,  przy  przepływie  prądu  raŜenia ręka –
nogi,  przez  „odizolowanie  go  od  ziemi”  za  pomocą  materiału  izolacyjnego  podsuniętego  pod
nogi  poraŜonego.  Uwalniając  poraŜonych  spod  działania  prądu  elektrycznego  o  napięciu  do
1 kV, naleŜy stosować następujący zasadniczy i dodatkowy sprzęt ochronny: rękawice gumowe,
kalosze, dywaniki, drąŜki, itp. W razie braku sprzętu ochronnego moŜna stosować jako materiał
izolacyjny zastępczy: suche drewno, tworzywa sztuczne, suche materiały tekstylne. Nie wymaga
się  stosowania  sprzętu  ochronnego  lub  innych  nie  przewodzących  materiałów  tylko  podczas
wyłączania  za  pomocą  łączników  i  bezpieczników.  Uwolnienia  poraŜonego  spod  działania
prądu elektrycznego o napięciu powyŜej 1 kV moŜna dokonać przez:

−

wyłączenie napięcia zasilającego za pomocą wyłącznika (po tej czynności sprawdzić brak
napięcia i rozładować urządzenie, zachowując wymagane środki ostroŜności),

−

odciągnięcie  poraŜonego  od  urządzeń  będących  pod  napięciem  tylko  za  pomocą
odpowiedniego sprzętu ochronnego (mogą to wykonać tylko wykwalifikowani elektrycy).
Bezpośrednio po uwolnieniu poraŜonego spod napięcia naleŜy:

−

szybko zbadać go wstępnie, Ŝeby ocenić:

−−−−

czy ma świadomość (przytomny lub nieprzytomny),

−−−−

czy oddycha i jak (zwolniony lub przyspieszony oddech świadczy o złym stanie
poraŜonego – norma: 10–24 oddechy na minutę),

−−−−

czy  pracuje  serce  i  zachowana  jest  wydolność  krąŜenia  (bezpośrednio  osłuchać
okolicę  serca  na  klatce  piersiowej  oraz  zbadać  tętna  na  tętnicy  szyjnej).  JeŜeli
poraŜony krwawi, trzeba zatrzymać krwawienie, zakładając opatrunek uciskowy,

−−−−

czy nie jest uszkodzony odcinek szyjny kręgosłupa (po upadku z wysokości),

−

zdecydować, jaki ma być zakres doraźnej pomocy i sposób jej udzielenia.
Sposób ratowania zaleŜy od stanu poraŜonego:

−−−−

gdy jest przytomny, naleŜy rozluźnić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzucha
oraz ułoŜyć poraŜonego wygodnie na prawym boku. NaleŜy wezwać lekarza, a jeŜeli jest
to niemoŜliwe, zaleca się przeniesienie lub przewiezienie poraŜonego do lekarza,

−−−−

gdy jest nieprzytomny i oddycha, naleŜy ułoŜyć go na prawym boku (nie wolno na
plecach!), okryć, np. kocem, wezwać lekarza i cały czas obserwować, gdyŜ moŜe nastąpić
zatrzymanie oddechu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

gdy jest nieprzytomny i nie oddycha, naleŜy połoŜyć go na plecach, porozpinać uciskające
części  garderoby,  oczyścić  jamę  ustną  z  resztek  jedzenia,  zapewnić  dopływ  świeŜego
powietrza,  rozpocząć  sztuczne  oddychanie  i  masaŜ  serca,  gdy  nie  jest  wyczuwany  puls,
oraz wezwać pogotowie ratunkowe.
RaŜonego  człowieka  moŜna  jeszcze  uratować,  jeŜeli  udzieli  mu  się  skutecznej  pomocy

przed upływem od 3 do 5 min, tzn. przed upływem czasu, jaki bez dopływu tlenu moŜe
przeŜyć kora mózgowa.

Kompleksowy system ochrony przeciwporaŜeniowej

Ochrona przed dotykiem

Urzadzenia

wchodzące w skład

strefy

Równoczesna

ochrona przed

dotykiem

bezpośrednim

i pośrednim

Bezpośrednim

Pośrednim

Izolacja podstawowa.
Obudowy o stopniu
ochrony co najmniej
IP43.

Samoczynne wyłączenie
zasilania w czasie
t ≤ 0,2 s.

Stacje
transformatorowe.
Zespoły prądotwórcze.
Przyłącza.
Tablice zasilające.

______________

Obsługa urządzeń tylko przez osoby uprawnione.

Izolacja przewodów
i kabli.

Samoczynne wyłączenie
zasilania w czasie
t ≤ 0,2 s (moŜna
zrealizować za pomocą
wyłącznika ochronnego
róŜnicowoprądowego
selektywnego,
zainstalowanego
w strefie I)

Linie napowietrzne
wykonywane:

−

przewodami
izolowanymi,

−

kablami
podwieszanymi,
przewodami
oponowymi.

______________

Obsługa urządzeń tylko przez osoby uprawnione.

III

Rozdzielnice:

−

budowlane,

−

dźwigowe,

−

przystawki
pomiarowe.

______________

Izolacja podstawowa.
Obudowy o stopniu
ochrony co najmniej
IP43.

Wyłącznik ochronny
róŜnicowoprądowy
selektywny,
zainstalowany w strefie I.

Odbiorniki
oświetleniowe.
Narzędzia ręczne.
Urządzenia budowlane.

Obwody o napięciu
nie przekraczającym
napięcia dotykowego
dopuszczalnego
długotrwale
o wartości do 25 V
prądu przemiennego
lub 60 V prądu
stałego.

Izolacja podstawowa.
Obudowy o stopniu
ochrony co najmniej
IP44.
Uzupełnienie ochrony
przy uŜyciu wyłącznika
ochronnego
róŜnicowoprądowego
o IDn ≤ 30 mA.

Wyłącznik ochronny
róŜnicowoprądowy
o IDn ≤ 30 mA.
Transformator
separacyjny.
Odbiorniki, narzędzia
i urzadzenia o II klasie
ochronności.

Wszelkie czynności związane z instalacjami i urządzeniami elektrycznymi mogą być

wykonywane tylko przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia. Urządzenia i instalacje
powinny  mieć  zapewnioną  ochronę  przeciwporaŜeniową  przed  dotykiem  bezpośrednim
i pośrednim, potwierdzoną wynikami pomiarów. Budowlane rozdzielnice prądu powinny być
prawidłowo  rozmieszczone  (maksymalnie  50  m  od  odbiornika)  i  zabezpieczone  przed
dostępem  osób  niepowołanych.  Przewody  zasilające  powinny  być  zabezpieczone  przed
uszkodzeniami  mechanicznymi,  a  przyłączenia  do  rozdzielnic  wykonane  w  sposób
zapewniający  bezpieczeństwo.  NaleŜy  prowadzić  okresowe  kontrole  stanu  stacjonarnych
urządzeń elektrycznych (raz na miesiąc) i stanu oporności tych urządzeń (dwa razy w roku).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na czym polega ochrona przed dotykiem bezpośrednim?
2.  Na czym polega ochrona przed dotykiem pośrednim?
3.  Jaka jest róŜnica pomiędzy ochrona podstawową i ochrona dodatkową?
4.  Jakie  osoby  są  upowaŜnione  do  wykonywania  czynności  związanych  z  instalacjami

i urządzeniami elektrycznymi?

5. W jaki sposób zabezpiecza się linie zasilające?
6. Jak wygląda udzielanie pierwszej pomocy osobie poraŜonej prądem elektrycznym?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie

bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych, odpowiedz na
pytania.
1. Jakie osoby są uprawnione do wykonywania prac związanych z instalacjami

i urządzeniami elektroenergetycznymi?

2.  Jakie są zasady wykonywania pracy nad liniami elektroenergetycznymi?
3.  W jaki sposób zabezpiecza się rozdzielnice budowlane?
4.  Na czym polega kontrola okresowa urządzeń?
5.  Jakie są zasady rozmieszczenia oświetlenia na budowie?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować tekst Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych,

2)  przeczytać pytania zawarte w ćwiczeniu,
3)  zastanowić się nad prawidłowymi odpowiedziami w oparciu o tekst rozporządzenia,
4)  zanotować prawidłowe odpowiedzi w notatniku.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na podstawie materiału nauczania uzupełnij tabelę.

Ochrona przed dotykiem

Strefa

Urządzenia wchodzące w skład

strefy

Równoczesna

ochrona przed

dotykiem

bezpośrednim

i pośrednim

Bezpośrednim

Pośrednim

Stacje transformatorowe,
Zespoły prądotwórcze,
Przyłącza,
Tablice zasilające

Linie napowietrzne
wykonywane:

−

przewodami izolowanymi,

−

kablami podwieszanymi,
przewodami oponowymi

III

Rozdzielnice:

−

budowlane,

−

dźwigowe,

−

przystawki pomiarowe

Odbiorniki oświetleniowe,
Narzędzia ręczne,
Urządzenia budowlane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować materiał nauczania,
2)  przeanalizować tabelę na karcie pracy,
3)  zanotować informacje z wykładu,
4)  zastanowić się nad prawidłowymi odpowiedziami w oparciu o informacje z wykładu,
5)  zanotować prawidłowe odpowiedzi na karcie pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

karta z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie ochrona przed dotykiem bezpośrednim?

2) zdefiniować pojęcie ochrona przed dotykiem pośrednim?

3) rozróŜnić poszczególne strefy na budowie?

4) wymienić zasady udzielania pierwszej pomocy osobie poraŜonej prądem

elektrycznym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Zasady

bezpiecznego

uŜytkowania

maszyn,

narzędzi

i sprzętu. Zasady bezpiecznego transportu, magazynowania
i składowania

materiałów

wyrobów

budowlanych.

Zabezpieczanie urządzeń napędowych

4.4.1. Materiał nauczania

Na budowach eksploatowany jest zarówno sprzęt zmechanizowany (maszyny, urządzenia,

takie  jak:  dźwignice,  przenośniki,  betoniarki,  przeciągarki,  ciągniki  i  inny  sprzęt  o  napędzie
silnikowym)  jak  i  sprzęt  pomocniczy  (elementy  nie  stanowiące  stałego  wyposaŜenia
budowlanego  sprzętu  zmechanizowanego,  a  stosowane  przy  wykonywaniu  robót
budowlanych, takie jak: zawiesia, uchwyty, bloki przenośne, podstawki ładunkowe, pomosty
przenośne,  wózki  ręczne,  taczki,  narzędzia,  itp.)  Bezpieczna  eksploatacja  maszyn  i urządzeń
budowlanych  wymaga  w  szczególności  przestrzegania  ogólnie  obowiązujących  przepisów
dotyczących minimalnych wymagań bhp, a mianowicie:

−−−−

odpowiednio oznakowane i widoczne elementy sterownicze, mające wpływ na
bezpieczeństwo pracownika,

−−−−

wyposaŜenie maszyn w układ sterowania do całkowitego i bezpiecznego zatrzymani,
urządzenie do zatrzymania awaryjnego, środki ochrony przed upadkiem przedmiotów lub
ich wyrzucaniem,

−−−−

stosowaniem osłon lub innych urządzeń ochronnych lub innych urządzeń ochronnych,
zapobiegających dostępowi do strefy zagroŜenia (ruchome części maszyn).
Narzędzia ręczne powinny być utrzymane w stanie sprawności technicznej i czystości

zapewniającej  uŜytkowanie  bez  szkody  dla  bezpieczeństwa  i  zdrowia  pracowników  oraz
stosowane  tylko  w  procesach  i  warunkach,  do  których  są  przeznaczone.  Ręczne  narzędzia
udarowe nie mogą posiadać rękojeści krótszej niŜ 0,15 m oraz ostrych krawędzi, pęknięć, zadr
w  miejscu  uchwytu.  Operatorzy  podczas  ich  stosowania  muszą  uŜywać  rękawic
antywibracyjnych.  Ręczne  narzędzia,  w  szczególności  kliny,  przecinaki  lub  przebijaki
wyposaŜa się w uchwyty.

Maszyny i urządzenia techniczne powinny być utrzymane w stanie sprawności

technicznej i czystości zapewniającej uŜytkowanie bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia
pracowników oraz stosowane tylko w procesach, warunkach do których są przeznaczone.

Maszyny i urządzenia powinny być wyposaŜone w łatwo odróŜniające się i odpowiednio

oznakowane urzadzenia do odłączania od wszystkich źródeł energii. Włączenie zasilania
energii nie moŜe powodować zagroŜenia dla obsługi.

Maszyny i urządzenia techniczne podlegające dozorowi technicznemu, mogą być

uŜywane na terenie budowy tylko wówczas, jeŜeli wystawiono dokumenty uprawniające do
ich eksploatacji.

Maszyny oddawane do eksploatacji powinny być wyposaŜone w instrukcję w języku

polskim. Do instrukcji powinny być dołączone rysunki i schematy przeznaczone do
uruchamiania, konserwacji, kontroli, sprawdzania prawidłowości działania maszyny, a takŜe
w szczególności wszelkie zalecenia odnoszące się do bezpieczeństwa pracy.

Przy pracach na gruntach mokrych lub grząskich koparka powinna pracować na

materacach  wykonanych  z  krawędziaków  lub  bali  w  postaci  płyt.  W  czasie  przesuwania
koparki  o  własnym  napędzie  na  stanowisko  pracy  naleŜy  wyrównać  drogę,  zwłaszcza  na
gruntach  grząskich,  wzmocnić  ją  materacami,  opróŜniony  czerpak  podciągnąć  do  kadłuba
koparki, a wysięgnik skierować w kierunku jazdy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas pracy koparka powinna stać na wyrównanym terenie (materacu)

z zahamowanymi gąsienicami. Podczas nabierania gruntu czerpakiem nie wolno włączać
mechanizmu obrotu ani mechanizmu jazdy.

Przy kopaniu ziemi pod wysokim zboczem (ponad 3 m) naleŜy unikać tworzenia

nawisów, a jeŜeli grunt osypuje się samoistnie naleŜy unikać tworzenia nawisów.

W czasie ładowania ziemi na samochód, czerpak koparki nie powinien być przenoszony

nad kabiną, a kierowca nie moŜe znajdować się w samochodzie.

Na terenie budowy wyznaczone miejsca do składowania materiałów i wyrobów naleŜy,

utwardzić i odwodnić. Składowiska materiałów, wyrobów i urządzeń technicznych wykonuje
się w sposób wykluczający moŜliwość wywrócenia, zsunięcia, rozsunięcia się lub spadnięcia
składowanych wyrobów i urządzeń.
1. Materiały drobnicowe układa się w stosy o wysokości nie większej niŜ 2 m, dostosowane

do rodzaju i wytrzymałości tych materiałów.

2. Stosy materiałów workowanych układa się w warstwach krzyŜowo do wysokości nie

przekraczającej 10 warstw.

3. Przy składowaniu materiałów pylących luzem naleŜy zapewnić szczelne ogrodzenie co

najmniej do wysokości 0,5 m ponad wysokość składowanego materiału.

4. Przy składowaniu materiałów skłonnych do samozapalenia się, naleŜy je zabezpieczyć

przed samozapłonem, a w szczególności ograniczyć wysokość składowania.

5. Przejścia między stosami nie powinny być mniejsze niŜ 1 m.
6. Szerokość składowisk musi zapewniać swobodę w wykonywaniu czynności

załadunkowych i rozładunkowych.

7. Niedopuszczalne jest składowanie materiałów bezpośrednio pod elektroenergetycznymi

liniami napowietrznymi.

8. W przypadku przechowywania w magazynach substancji i preparatów niebezpiecznych

informację o tym zamieścić na tablicach ostrzegawczych, umieszczonych w widocznych
miejscach. Substancje i preparaty niebezpieczne przechowuje się i przemieszcza na
terenie budowy w opakowaniach producenta.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz maszyny i urządzenia eksploatowane na budowach?
2.  Na czym polega bezpieczna eksploatacja maszyn i urządzeń budowlanych?
3.  W jaki sposób powinno się eksploatować narzędzia ręczne?
4.  Jak powinna wyglądać praca koparki na gruntach mokrych i grząskich?
5.  W jakich miejscach naleŜy składować materiały i wyroby na budowie?
6.  Jakie  są  bezpieczne  warunki  przechowywania  i  przemieszczania  substancji  i preparatów

niebezpiecznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij tekst prawidłowymi wyrazami.

Przy pracach na gruntach mokrych lub grząskich koparka powinna pracować

……………………. wykonanych z krawędziaków lub bali w postaci płyt. W czasie
przesuwania koparki o własnym napędzie na stanowisko pracy naleŜy ……………………,
zwłaszcza na gruntach grząskich, wzmocnić ją …………………….., opróŜniony czerpak
podciągnąć do kadłuba koparki, a wysięgnik skierować w kierunku jazdy.

Podczas pracy koparka powinna stać na ………………………… z zahamowanymi

gąsienicami. Podczas nabierania gruntu czerpakiem ……………………. włączać
mechanizmu obrotu ani mechanizmu jazdy.

Przy kopaniu ziemi pod wysokim zboczem (ponad 3 m) naleŜy ………… tworzenia

nawisów, a jeŜeli grunt osypuje się samoistnie naleŜy unikać tworzenia nawisów.

W czasie ładowania ziemi na samochód, czerpak koparki ……………….. być

przenoszony nad kabiną, a kierowca nie moŜe znajdować się w samochodzie.

Bank wyrazów: powinien, na materacach, wyrównać drogę, wyrównanym terenie, unikać,
kopać, wolno, materacami, nie wolno, nie powinien.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować materiał nauczania,
2)  przeczytać podany tekst ze zrozumieniem,
3)  zastanowić się nad poprawnymi odpowiedziami,
4)  uzupełnić luki w tekście,
5)  sprawdzić wykonanie ćwiczenia z materiałem nauczania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

karta z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

Ćwiczenie 2

Określ, które ze zdań jest prawdziwe, a które fałszywe.

ZDANIE

PRAWDA

FAŁSZ

Dopuszczalne jest składowanie materiałów bezpośrednio pod elektro-
energetycznymi liniami napowietrznymi.

Maszyny i urządzenia techniczne podlegające dozorowi
technicznemu, mogą być zawsze uŜywane na terenie budowy.

Materiały drobnicowe układa się w stosy o wysokości nie większej
niŜ 5 m, dostosowane do rodzaju i wytrzymałości tych materiałów.

Substancje i preparaty niebezpieczne przechowuje i przemieszcza się
na terenie budowy w magazynach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować informacje zawarte w tabeli,
2)  zastanowić się nad poprawną formą odpowiedzi,
3)  zaznaczyć poprawną odpowiedź w tabeli,
4)  porównać wykonanie ćwiczenia z innym uczniem.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić maszyny i urządzenia eksploatowane na budowach?

2) wymienić wymagania minimalne dla maszyn na budowie?

3) określić bezpieczną eksploatację maszyn?

4) rozróŜnić materiały i substancje niebezpieczne?

5) określić zasady magazynowania materiałów budowlanych?

6) okreslić, na czym polega bezpieczny załadunek i rozładunek

materiałów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Czynniki szkodliwe, uciąŜliwe i niebezpieczne występujące

w procesach pracy. Pierwsza pomoc poszkodowanym
w wypadkach przy pracy. Zabezpieczenie miejsca wypadku

4.5.1. Materiał nauczania

Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciąŜliwe w procesie pracy moŜna podzielić ma

dwie podstawowe grupy:
A. Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka mogą spowodować uraz

(wypadek  przy  pracy).  MoŜna  tutaj  rozróŜnić  kilka  grup  tych  czynników:  zagroŜenia
elementami  luźnymi  i  ruchomymi,  elementami  wystającymi  i  ostrymi,  związane
z przemieszczaniem  się  ludzi,  zagroŜenia  prądem  elektrycznym,  poparzeniem,  poŜarem
i wybuchem. Czynniki te działają na człowieka w sposób nagły.

B. Czynniki szkodliwe i uciąŜliwe działające na pracownika przez okres dłuŜszy mogą

spowodować obniŜenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika (np. obniŜenie
wydajności pracy), czy zmiany w stanie zdrowia w ostateczności powodując choroby
zawodowe. Czynniki te dzielimy na 4 grupy:

−−−−

czynniki fizyczne, np.: hałas, wibracje, mikroklimat, promieniowanie, pyły
przemysłowe,

−−−−

czynniki chemiczne, np.: substancje toksyczne, Ŝrące, uczulające, rakotwórcze,

−−−−

czynniki biologiczne, np.: mikroorganizmy roślinne i zwierzęce, np.: bakterie, wirusy
i wytwarzane przez nich toksyny i alergeny,

−−−−

czynniki psychofizyczne, np.: obciąŜenie fizyczne.

Do robót hydrotechnicznych naleŜą m.in. głębokie wykopy.
Występujące najczęściej zagroŜenia to:

−−−−

zasypanie pracowników w wyniku zawalenia się ścian wykopu (notowano cięŜkie
wypadki nawet w wykopach o głębokości do 1 m – w pochyłym terenie),

−−−−

wpadnięcie do wykopu, np.: na skutek uderzenia przez ruchomą część maszyny,
budowlanej (np. łyŜkę koparki), obsunięcia się ziemi z krawędzi wykopu poślizgnięcia się,

−−−−

spadanie na pracujących w wykopie brył ziemi, kamieni, itp.
Jednym z podstawowych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy jest obowiązkowe

zabezpieczenie ścian wykopu począwszy od 1 m głębokości. Zabezpieczenie ścian wykopu
o głębokości powyŜej 1 m (z wyjątkiem wykopu w skałach zwartych) zapewnia się przez:

−

wykonanie wykopu ze ścianami (skarpami) pochylonymi,

−

wykonanie umocnienia pionowych ścian.
Wykop ze skarpami wykonuje się w celu zabezpieczenia ścian przed osuwaniem się

gruntu. Pochylenie skarpy zaleŜy od rodzaju gruntu, warunków atmosferycznych i czasu
utrzymania wykopu. MoŜna przyjąć, Ŝe bezpieczny kąt nachylenia skarpy dla gruntów
ś

redniospoistych wynosi ok. 45°. W gruntach piaszczystych nasypowych kąt nachylenia

skarpy powinien być nie większy niŜ kąt stoku naturalnego.

Wykopy o ścianach pionowych muszą mieć umocnienia ścian przez rozparcie lub

podparcie.  Rodzaj  zastosowanego  umocnienia  zaleŜy  od  wielkości  wykopu,  rodzaju  gruntu
i czasu utrzymania wykopu. Umocnienia ścian wykopu do głębokości 4 m wykonuje się jako
typowe, pod warunkiem, Ŝe w bezpośrednim sąsiedztwie wykopu nie przewiduje się obciąŜeń
spowodowanych przez budowle, środki transportu, składowany materiał, urobek, itp. PowyŜej
tej  głębokości  lub  w  razie  niezachowania  wyŜej  wymienionych  warunków  sposób
zabezpieczenia wykopów powinien być określony w dokumentacji technicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ponadto naleŜy przestrzegać następujących wymagań:

−−−−

w  pasie  terenu  przylegającego  do  górnej  krawędzi  skarpy,  na  szerokości  równej  trzy
krotnej  głębokości  wykopu  naleŜy  wykonać  spadki  umoŜliwiające  odpływ  wód
deszczowych od wykopu,

−−−−

sprawdzać skarpy i obudowę po kaŜdym deszczu i po długiej przerwie w pracy oraz przed
kaŜdym rozpoczęciem robót,

−−−−

likwidować naruszenie struktury gruntu skarpy przez usunięcie tego gruntu z zachowaniem
bezpiecznego nachylenia wykonać bezpieczne zejścia i wejścia do wykopów,

−−−−

nie składować materiałów i urobku w odległości mniejszej niŜ 1 m od krawędzi wykopu,
jeŜeli ściany są obudowane; przy skarpach bez umocnień składować moŜna poza klinem
odłamu gruntu,

−−−−

zachować bezpieczne odległości wykopów od istniejących budowli,

−−−−

kaŜdorazowe rozpoczęcie robót w wykopie wymaga sprawdzenia stanu jego obudowy lub
skarp.
Przy wykonywaniu wykopów sprzętem mechanicznym naleŜy wyznaczyć strefę

niebezpieczną związaną z pracą tych maszyn. Przed rozpoczęciem robót ziemnych naleŜy
zapoznać się z dokumentacją techniczną tych robót.

Pierwsza pomoc to podstawowe czynności wykonywane przed przybyciem lekarza,

pogotowia ratunkowego lub innych wykwalifikowanych osób mające na celu ratowanie
zdrowia bądź Ŝycia ludzi, którzy odnieśli obraŜenia lub nagle zachorowali.

Ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy wyglądają następująco:

1. Postępowanie osoby (osób) ratującej powinno wyglądać następująco:

−

ocena zdarzenia, podjęcie działania,

−

jak najszybsze usunięcie czynnika działającego na poszkodowanego,

−

ocena zaistniałego zagroŜenia dla Ŝycia poszkodowanego sprawdzenie tętna,
sprawdzenie oddechu oaz droŜności dróg oddechowych, ocena stanu przytomności,
ustalenie rodzaju urazu (rany, złamania),

−

zabezpieczenie chorego przed moŜliwością dodatkowego urazu lub innego zagroŜenia
(np. wyniesienie poszkodowanego z miejsca działania czynników toksycznych),

2. Miejsce wypadku naleŜy zabezpieczyć do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn

wypadku w sposób wykluczający:

−

dopuszczenie do miejsca osób niepowołanych,

−

uruchomienie bez koniecznej potrzeby urządzeń, które w związku z wypadkiem
zostały wstrzymane,

−

dokonywanie zmiany ich połoŜenia, jak równieŜ zmiany połoŜenia innych
przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego
okoliczności.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie czynniki niebezpieczne występujące na stanowiskach pracy?
2.  Jaka jest róŜnica pomiędzy czynnikami niebezpiecznymi a szkodliwymi i uciąŜliwymi?
3.  Jakie zagroŜenia występujące podczas robót hydrotechnicznych?
4.  Jakie są wymagania bezpieczeństwa pracy przy wykopach?
5.  Jakie są podstawowe czynności ratunkowe?
6.  Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy?
7.  W jaki sposób naleŜy zabezpieczyć miejsce wypadku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Obejrzyj film edukacyjny: „Udzielanie pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy”

i wykonaj poniŜsze polecenia:
1.  Wymień zagroŜenia w wypadkach przy pracy.
2.  Wymień podstawowe czynności ratunkowe.
3.  Określ, w jaki sposób naleŜy zabezpieczyć miejsce wypadku.
4.  Wykonaj sztuczne oddychanie przy pomocy fantoma.
5.  Wykonaj masaŜ serca przy pomocy fantoma.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obejrzeć film edukacyjny „Udzielanie pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy”,
2)  przeczytać treść ćwiczenia,
3)  wykonać kolejne polecenia,
4)  sprawdzić poprawność wykonania ćwiczeń z notatkami z materiału filmowego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

film edukacyjny: „Udzielanie pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy”,

−

fantom,

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie materiału nauczania przeprowadź z kolegą symulację polegającą na

udzieleniu pierwszej pomocy i zabezpieczeniu miejsca wypadku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować informacje zawarte w materiale nauczania,
2)  przeczytać polecenie ze zrozumieniem,
3)  zastanowić się nad kolejnością czynności,
4)  wykonać i zapisać kolejność czynności.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

tekst z ćwiczeniem,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie czynniki szkodliwe?

2) zdefiniować pojęcie czynniki uciąŜliwe?

3) wymienić zagroŜenia podczas robót hydrotechnicznych?

4) wymienić zasady udzielania pierwszej pomocy?

5) określić zasady zabezpieczenia miejsca wypadku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań o róŜnym stopniu trudności. Są to pytania wielokrotnego wyboru.
5.  Za kaŜdą poprawną odpowiedź moŜesz uzyskać 1 punkt.
6.  Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla kaŜdego zadania podane

są cztery odpowiedzi A, B, C, D. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna, wybierz
i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. JeŜeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz od-

powiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uwaŜasz za poprawną.

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóŜ rozwiązanie za-

dania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

10. Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

11. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Praca na wysokości to praca wykonywana powyŜej

a)  2 m od podłoŜa.
b)  1 m od podłoŜa.
c)  3 m od podłoŜa.
d)  4 m od podłoŜa.

2. Wchodzenie do obudowanego wykopu i wychodzenie z niego po rozporach lub

wykorzystywanie do tego celu urządzeń słuŜących do wydobywania urobku, składowania
urobku,  materiałów,  wyrobów  w  odległości  mniejszej  niŜ  0,6  m  od  krawędzi  wykopu,
jeśli jego ściany są obudowane, jest
a)  zawsze dozwolone.
b)  dozwolone w dzień.
c)  zawsze zabronione.
d)  zabronione w nocy.

3. Rowy opaskowe lub rowy wykonywane w dnie wykopu, które zabezpieczają przed

dopływem wód
a)  gruntowych.
b)  powierzchniowych.
c)  opadowych.
d)  gruntowych i opadowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Ujemny wpływ na zdrowie robotników zatrudnionych przy robotach ziemnych wywiera

a)  wilgoć.
b)  wiatr.
c)  wysokość nad poziomem terenu.
d)  grunt.

5. Robotnik wykonujący pracę na podmokłych gruntach bądź terenach bagnistych lub

w wodzie powinien otrzymać
a)  buty gumowe do kolan.
b)  buty gumowe za kolana.
c)  rękawice gumowe.
d)  spodnie gumowe na szelki.

6. Przy robotach hydrotechnicznych powinno być co najmniej

a)  3 pracowników.
b)  2 pracowników.
c)  4 pracowników.
d)  5 pracowników.

7. Do prac wymagających pozycji klęczącej (dotyczy to robót do umacniania skarp i dna

cieków) naleŜy zaopatrzyć robotnika w
a)  buty gumowe do kolan.
b)  rękawice gumowe.
c)  nakolanniki gumowe.
d)  nałokietniki gumowe.

8. W pomieszczeniach pracy naleŜy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju

wykonywanej pracy. Nie moŜe być ona jednak
a)  niŜsza niŜ 18ºC.
b)  wyŜsza niŜ 10ºC.
c)  niŜsza niŜ 16ºC.
d)  niŜsza niŜ 14ºC.

9. Rozmieszczenie sprzętu przeciwpoŜarowego, budowę zbiorników wodnych i organizację

ochrony przeciwpoŜarowej na budowach naleŜy w kaŜdym przypadku uzgodnić z
a)  kierownikiem budowy.
b)  projektantem.
c)  kierownikiem robót.
d)  jednostką straŜy poŜarnej.

10. Na rysunku przedstawiono oznaczenie

a)  stłuc aby uzyskać dostęp.
b)  uwaga, gaśnica.
c)  stop.
d)  uwaga, szkło.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Przy wykonywaniu prac hydrotechnicznych najbardziej naraŜone na urazy są

a)  głowa, kończyny górne.
b)  głowa, kończyny dolne.
c)  głowa, kończyny górne i dolne.
d)  głowa.

12. Strefa, która obejmuje odbiorniki oświetleniowe, narzędzia ręczne (ruchome), urządzenia

budowlane to strefa
a)  I.
b)  II.
c)  III.
d)  IV.

13. Linie zasilające napowietrzne, kablowe lub przewody oponowe powinny być prowadzone

moŜliwie
a)  najdłuŜszymi trasami.
b)  najkrótszymi trasami.
c)  najkrótszymi trasami ze skrzyŜowaniami.
d)  najdłuŜszymi trasami ze skrzyŜowaniami.

14. Wymaga się zastosowania przynajmniej jednego środka ochrony w urządzeniach elek-

trycznych o napięciu
a)  do 1 kV.
b)  od 1 kV.
c)  do 2 kV.
d)  do 1,5 kV.

15. W razie poraŜenia prądem elektrycznym najwaŜniejszą czynnością jest

a)  zawiadomienie straŜy poŜarnej.
b)  wyłączenie światła.
c)  szybkie uwolnienie poraŜonego spod działania prądu.
d)  zawiadomienie kierownika budowy.

16. Osoba ratująca musi dokonać wyboru metody i sposobu uwolnienia poraŜonego spod

działania prądu elektrycznego w zaleŜności od
a)  pogody.
b)  warunków, w jakich nastąpiło poraŜenie.
c)  wieku poszkodowanego.
d)  miejsca wypadku.

17. RaŜonego człowieka moŜna jeszcze uratować, jeŜeli udzieli mu się skutecznej pomocy

przed upływem
a)  od 3 do 5 min.
b)  od 2 do 3 min.
c)  od 5 do 6 min.
d)  od 1 do 3 min.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Ustawa z dnia 07.07.1994 r. Prawo budowlane (tj. Dz. U. z 2006 r., Nr 156, poz. 1118,

z 2006 r. Nr 170, poz. 1217, Nr 193, poz. 1430, Dz. U. z 2007r. Nr 10 poz. 69)

2. Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (tj. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, Nr 106,

poz. 668, Nr 113, poz. 717, z 1999 r. Nr 99, poz. 1152, z 2000 r, Nr 19, poz. 239, Nr 43,
poz. 489, Nr 107, poz. 1127, Nr 1127, Nr 120, poz. 1268, oraz 2001 r., Nr 11, poz. 84,
Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, poz. 1679,
z 2003 r., Nr 166, poz. 1608, Nr 213, poz. 2081, z 2004 r., Nr 96, poz. 959, poz. 99, poz.
1001, Nr 120, poz. 1252)

3. Ustawa z dnia 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpoŜarowej (Dz. U. z 2002 r., Nr 147, poz.

1229, z 2003 r., Nr 52, poz. 452, z 2004 r., Nr 96, poz. 959, z 2005 r., Nr 100, poz. 835,
poz. 836, z 2006 r. Nr 191, poz. 1410)

4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r., Nr 169, poz. 1650,
poz. 1650, z 2007 r. Nr 49, poz. 330)

5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6.02.2003 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. z 2003 r., Nr 40, poz.
470)

6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30.10.2002 r. w sprawie minimalnych

wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie uŜytkowania maszyn
przez pracowników podczas pracy (Dz. U. z 2002 r. Nr 191, poz. 1596, z 2003 r. Nr 178,
poz. 1745)

7. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21.04.2006 r.

w sprawie ochrony przeciwpoŜarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów (Dz. U. z 2006 r. Nr 80, poz. 563)

8. Wieczorek Zygmunt, Budownictwo. Wymagania bezpieczeństwa pracy, Państwowa

Inspekcja Pracy, Warszawa 2005 r.

9. Wiącek Wiesław, Dostosuj zakład do przepisów prawa pracy- budownictwo, Państwowa

Inspekcja Pracy, Warszawa 2005 r.

10. www.bhpznaki.pl