Administracja rządowa w Polsce
Jakub Głowacki
Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej
Administracja rządowa w Polsce
Jakub Głowacki
Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej
Organ administracji
stanowi
wyodrębnioną
organizacyjnie
część
aparatu administracji publicznej, tworzoną na
podstawie prawa i w sposób przez prawo
przewidziany;
działa w imieniu i na rachunek państwa;
z reguły jest uprawniony do stosowania środków
władczych;
wykonuje zadania publiczne z zakresu
administracji;
działa w ramach przyznanych mu przez prawo
kompetencji.
Urząd
Aparatem pomocniczym organu jest urząd, czyli
struktura organizacyjna i majątkowa oraz zespół
ludzi wyodrębniony do realizacji zadań organu.
Np. urzędem obsługującym Radę Ministrów oraz
Prezesa Rady Ministrów (organy) jest Kancelaria
Prezesa Rady Ministrów.
Struktura administracji rządowej w Polsce
Administracja rządowa na szczeblu centralnym:
organy naczelne
organy centralne
Administracja rządowa na szczeblu terenowym:
wojewoda
administracja zespolona
administracja niezespolona
służby
działające
pod
zwierzchnictwem
samorządów (głównie powiatów)
Administracja rządowa na szczeblu centralnym
Organy naczelne to przede wszystkim Rada
Ministrów, Prezes Rady Ministrów oraz ministrowie i
szefowie komitetów wchodzący w skład Rady
Ministrów,
obsługiwani
przez
urzędy,
zwane
ministerstwami.
Organy naczelne powoływane są przez Prezydenta
RP lub przez Sejm, a ich właściwość obejmuje
terytorium całego państwa. Ministrowie kierują
określonymi działami administracji rządowej lub
powierza się im odrębne zadania ("minister bez
teki").
Prezydent RP
Bronisław Komorowski
Rada Ministrów
Prezes Rady Ministrów
18 Ministerstw – ministrami 4 kobiety, 14 mężczyzn
– Donald Tusk
Ministrowie
Minister edukacji narodowej
Joanna Kluzik-Rostkowska
Minister finansów
Mateusz Szczurek
Minister gospodarki
Janusz Piechociński
X
X
Minister kultury i dziedzictwa
narodowego
Bogdan Zdrojewski
Minister nauki i szkolnictwa wyższego
Lena Kolarska-Bobińska
Minister obrony narodowej
Tomasz Siemoniak
Minister pracy i polityki społecznej
Władysław Kosiniak-Kamysz
X
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Marek Sawicki
Minister Infrastruktury i Rozwoju
Elżbieta Bieńkowska
Minister Skarbu Państwa
Włodzimierz Karpiński
Minister Sportu i Turystyki
Andrzej Biernat
Minister administracji i cyfryzacji
Rafał Trzaskowski
X
X
X
X
Minister Spraw Wewnętrznych
Bartłomiej Sienkiewicz
Minister Spraw Zagranicznych
Radosław Sikorski
Minister Sprawiedliwości
Marek Biernacki
Minister Środowiska
Maciej Grabowski
Minister Zdrowia
Bartosz Arłukowicz
Administracja rządowa na szczeblu centralnym
Organy centralne to organy jednoosobowe noszące
najczęściej nazwy: prezes, przewodniczący, szef,
główny inspektor, kierownik, dyrektor generalny,
dyrektor.
Przepisy
prawa
określają
je
jako
organy
administracji rządowej podległe bezpośrednio
organom naczelnym i przez nie nadzorowane.
Działają w formie indywidualnych decyzji, mogą
wydawać zarządzenia o charakterze wewnętrznym.
Mają charakter apolityczny.
Administracja rządowa na szczeblu centralnym
Organy centralne obsługiwane są przez urzędy
(urzędy centralne), a ich podstawowym zadaniem
jest wykonywanie prawa. Należą do nich także
komisje, czyli organy kolegialne kierowane przez
przewodniczących.
Centralne organy administracji rządowej podlegają
Prezesowi RM, Radzie Ministrów lub odpowiednim
ministrom, które to organy sprawują nad nimi
nadzór.
Organy centralne - przykłady
Podległe Prezesowi Rady Ministrów:
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego
Urząd Zamówień Publicznych
Podległe Ministrowi Gospodarki:
Główny Urząd Miar
Urząd Patentowy RP
Podległe Ministrowi Infrastruktury i Rozwoju:
Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad
Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego
Wojewoda
Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady
Ministrów na wniosek ministra właściwego do
spraw administracji publicznej.
Wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów
w województwie. Jest odpowiedzialny za wdrażanie
i wprowadzanie w regionie programów rządowych
oraz nadzór nad rządowymi instytucjami
działającymi w regionie.
Wojewoda
Wojewoda prowadzi także nadzór prawny nad
działalnością jednostek samorządu terytorialnego
(czy decyzje podejmowane przez władze
samorządowe województwa są zgodne z
obowiązującym prawem).
Wojewoda reprezentuje także w danym regionie
Skarb Państwa.
Terenowe organy administracji rządowej
Administracja rządowa w terenie dzieli się na
zespoloną,
pozostającą
pod
zwierzchnictwem
wojewody i składającą się ze służb, inspekcji i straży,
oraz niezespoloną - podlegającą bezpośredniemu
zwierzchnictwu ministrów lub centralnych organów
administracji rządowej.
Informacje na temat administracji zespolonej
można znaleźć na stronach MSWiA, wojewodów
oraz głównych inspektoratów oraz komend, a
dotyczące administracji niezespolonej - na stronach
ministrów sprawujących zwierzchnictwo nad tą
administracją.
Organy rządowej administracji zespolonej
Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej;
Komendant Wojewódzki Policji;
Kurator Oświaty;
Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny;
Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa;
Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego;
Wojewódzki Inspektor Geodezji i Kartografii;
Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska;
Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej;
Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-
Spożywczych;
Wojewódzki Lekarz Weterynarii.
Organy rządowej administracji niezespolonej
Przykłady:
Dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich
sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień;
Dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów
skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej;
Dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych;
Dyrektorzy urzędów statystycznych;
Komendanci oddziałów Straży Granicznej, Komendanci
placówek i dywizjonów Straży Granicznej;
Powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii;
Wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego.
Budżet państwa
Roczny plan dochodów i wydatków oraz
przychodów i rozchodów organów władzy
państwowej, organów kontroli i ochrony prawa,
sądów i trybunałów oraz administracji rządowej.
Pełni rolę planu rzeczowo-finansowego – określa
z jakich źródeł i w jakich rozmiarach należy
czerpać dochody oraz wskazuje na rodzaje
wydatków publicznych i ich wysokość w danym
roku budżetowym.
Podstawy prawne:
Konstytucja RP
Ustawa z 26 listopada 1998 r. o finansach
publicznych
Inne ustawy
Budżet państwa
Klasyfikacja budżetowa
Zasadnicze elementy klasyfikacji budżetowej:
część budżetu,
działy budżetu,
rozdziały budżetu,
paragrafy budżetu.
Część budżetu
reprezentują podmiotowy układ budżetu
swoją część w budżecie państwa mają naczelne
organy władzy państwowej oraz naczelne i
centralne organy administracji państwowej,
wymiaru sprawiedliwości, nauki i in.
Działy budżetu
reprezentują funkcjonalne ujęcie dochodów i
wydatków budżetowych
działowy układ budżetu informuje o gromadzeniu
a zwłaszcza wydatkowaniu środków budżetowych
niezależnie od tego, w jakim resorcie środki te są
wydawane
Działy i części
części
Część 24
Kultura i
ochr.
dziedz.
narod.
Część 01
Kancelaria
Prezydenta
Część 34
Obrona
narodowa
Część 83
wydatki
wojewodów
Razem
d
ziały
Administracja
publiczna
20,2
54,4
103,4
265,4
443,4
Szkolnictwo
wyższe
384,4
-
1 439,4
-
384,4
Oświata i
wychowanie
457,5
-
-
-
457,5
Kultura i ochrona
dziedz. narod.
594,0
20,4
12,4
345,3
972,1
Razem
1456,1
74,8
115,8
610,7
Uwaga: powyższy przykład nie bazuje na rzeczywistych danych
Rozdziały / paragrafy budżetu
Rozdziały - pogłębienie klasyfikacji działowej,
np. dział: kultura i ochrona dziedzictwa narodowego,
rozdziały: teatry, muzea, filharmonie, itd.
Paragrafy - treścią są rodzaje dochodów i
wydatków budżetowych
np. dochody: podatek doch. od osób prawnych, akcyza
wydatki: dotacje podmiotowe, wydatki osobowe, itd.
Dochody budżetu państwa (2012 r.)
Źródło: Ministerstwo Finansów
Dochody ogółem
287,6 mld zł
1. Dochody podatkowe
87%
1.1. Podatki pośrednie
63%
a) podatek od towarów i usług
42%
b) podatek akcyzowy
21%
c) podatek od gier
1%
1.2. Podatek CIT
9%
1.3. Podatek PIT
14%
2. Dochody niepodatkowe
13%
2.1. Dywidendy
3%
2.2. Wpłaty z zysku NBP
3%
2.3. Cło
1%
2.4. Opłaty, grzywny, odsetki i inne dochody
niepodatkowe
6%
2.5. Wpłaty jednostek samorządu terytorialnego
1%
3. Srodki z Unii Europejskiej i innych źródeł
niepodlegających zwrotowi
1%
Wydatki budżetu państwa wg części (2012 r.)
Części budżetowe
wydatki
(w mln zł)
udział
Subwencje ogólne dla JST
36 759
16,2%
Zakład ubezpieczeń społecznych
35 160
15,5%
Obsługa długu krajowego
22 627
10,0%
Obrona narodowa
20 784
9,1%
Kasa rolniczego ubezpieczenia społecznego
15 844
7,0%
Sprawy wewnętrzne
14 383
6,3%
Rozwój wsi
11 094
4,9%
Środki własne unii europejskiej
10 616
4,7%
Szkolnictwo wyższe
8 733
3,8%
Transport
8 462
3,7%
RAZEM
318 mld zł
Źródło: Ministerstwo Finansów
Wydatki budżetu państwa wg działów
Działy budżetowe
wydatki
udział
Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne
54 227
21,7%
Różne rozliczenia
47 646
19,1%
Obsługa długu publicznego
27 581
11,0%
Obrona narodowa
15 238
6,1%
Rolnictwo i łowiectwo
13 156
5,3%
Pomoc społeczna
12 781
5,1%
Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa
11 322
4,5%
Szkolnictwo wyższe
10 709
4,3%
Transport i łączność
9 394
3,8%
Administracja publiczna
9 242
3,7%
Wymiar sprawiedliwości
8 437
3,4%
Źródło: Ministerstwo Finansów
Przychody / rozchody
pojęcia związane z deficytem budżetowym
deficyt to niedobór dochodów niezbędnych do
sfinansowania zaplanowanych wydatków
niedobór musi zostać uzupełniony poprzez
zaciągnięcie kredytów i pożyczek – przychody
środki niezbędne do wykupu zobowiązań -
rozchody
Przychody
sprzedaż papierów wartościowych,
prywatyzacja majątku
otrzymane pożyczki i kredyty