ODŻYWIANIE HETEROTROFICZNE 

ORGANIZMÓW 

HETEROTROFY 

Organizmy cudzożywne czyli heterotrofy, otrzymują w pokarmach wodę, sole mineralne 

oraz węglowodany, białka, tłuszcze i witaminy 

Podział heterotrofów ze względu na wielkość pobieranego pokarmu: 

HETEROTROFY 

Makrofagi 

Mikrofagi 

Pobierają pokarm w postaci dużych cząstek, 
podlegających następnie różnego rodzaju 
obróbce fizycznej i chemicznej  

Pobierają drobne cząstki pokarmu 

 rozdrabniacze 

 glebożercy 

 połykacze 

 filtratory 

 płynożercy 

np. węże 

np. większość kręgowców 

np. dżdżownica 

np. wieloryby,  gąbki 

np. pijawki, pająki, kleszcze, 
motyle, tasiemce, młode ssaki 
pijące mleko matki 

HETEROTROFY 

Podział heterotrofów ze względu na rodzaj pobieranego pokarmu: 

HETEROTROFY 

Roślinożercy 

Wszystkożercy 

Drapieżcy 

SKŁADNIKI POKARMOWE

 

WĘGLOWODANY 

BIAŁKA 

TŁUSZCZE 

WITAMINY 

SOLE MINERALNE 

Są podstawowym źródłem energii 

 

 pobierane najczęściej w postaci skrobi, celulozy i sacharozy 

Są źródłem energii i służą do wytwarzania potrzebnych 
biologicznie czynnych związków 

 

 pobierane najczęściej w postaci triacylogliceroli 

Służą jako enzymy i są zasadniczym materiałem budulcowym w 
komórce 

Są związkami organicznymi niezbędnymi do prawidłowego 
przebiegu procesów metabolicznych 

Są substancjami nieorganicznymi niezbędnymi w metabolizmie 
komórki 

SKŁADNIKI POKARMOWE 

WITAMINY 

Witamina  

Działanie  

Skutki niedoboru  

Źródła  

Witamina A 

(retinol) 

 niezbędny składnik barwników 
siatkówki, warunkujący normalne 
widzenie;  
 istotna dla prawidłowego wzrostu 
i funkcjonowania tkanki 
nabłonkowej; 
 zapewnia normalny wzrost kości i 
zębów poprzez regulację 
aktywności komórek tkanki kostnej 

 zaburzenia wzrostu; 
 ślepota zmierzchowa; 
 podatność skóry na 
łuszczenie się i infekcje 

 wątroba; 
 tran; 
 jaja; 
 niektóre warzywa 

Witamina D 

(kalcyferol) 

 wzmaga wchłanianie wapnia w 
jelitach; 
 nieodzowna dla zapewnienia 
normalnego wzrostu i utrzymania 
prawidłowej struktury kości 

 deformacje kości; 
 krzywica u dzieci; 
 osteomalacja 
(rozmiękanie) kości u 
dorosłych 

 wątroba; 
 tran;  
 jaja; 
 pełne mleko; 
 masło 

Witamina E 

(tokoferol) 

 hamuje utlenianie nienasyconych 
kwasów tłuszczowych i witaminy A, 
które pomagają w tworzeniu błon 
plazmatycznych 

 wzrost katabolizmu 
nienasyconych kwasów 
tłuszczowych; w efekcie 
dochodzi do zaburzeń 
funkcjonowania błon 
komórkowych i innych 
struktur błoniastych 

 tłuszcze 
pochodzące z ziarna 
zbóż i nasion innych 
roślin, z wątroby, 
jaj, ryb 

SUBSTANCJE POKARMOWE 

WITAMINY 

Witamina  

Działanie  

Skutki niedoboru  

Źródła  

Witamina K 

(fitochinon) 

 podstawowa substancja w 
procesie krzepnięcia krwi  

 wydłużenie czasu 
krzepnięcia krwi 

 wytwarzana prze 
bakterie jelitowe; 
 zielone warzywa 
liściowe 

Witamina C 

(kwas 
askorbinowy) 

 niezbędna w syntezie kolagenu i 
innych substancji 
międzykomórkowych; 
 niezbędna w formowaniu istoty 
podstawowej kości i dentyny 
zębów; 
 niezbędna w przemianach 
szeregu aminokwasów; 
 pomaga w niwelowaniu 
uszkodzeń powstałych w wyniku 
oparzeń i działania toksyn 
bakteryjnych 

 szkorbut (powolne gojenie 
się ran, osłabienie; kruchość 
naczyń włosowatych; 
nieprawidłowy wzrost lub 
zrastanie się kości) 

 owoce cytrusowe; 
 truskawki; 
 pomidory; 
 czarna porzeczka; 
 aronia 

Witamina B

1

 

(tiamina) 

 pochodna działa jako koenzym w 
wielu układach enzymatycznych; 
 ważna w metabolizmie 
węglowodanów oraz 
aminokwasów 

 beri-beri (osłabienie 
mięśnia sercowego, 
powiększenie prawej strony 
serca, zaburzenia układu 
nerwowego i trawiennego) 

 wątroba; 
 drożdże; 
 ziarna zbóż; 
mięso; 
 zielone warzywa 
liściowe 

SUBSTANCJE POKARMOWE 

WITAMINY 

Witamina  

Działanie  

Skutki niedoboru  

Źródła  

Witamina B

2

 

(ryboflawina) 

 wchodzi w skład koenzymów (np. 
FAD) czynnych w procesie 
oddychania komórkowego 

 stany zapalne skóry; 
Zapalenie oraz pękanie 
kącików jamy ustnej; 
 obniżenie sprawności 
umysłowej 

 wątroba; 
 sery; 
 mleko; 
 jaja; 
 zielone warzywa 
liściowe 

Witamina PP 

(niacyna) 

 składnik ważnych koenzymów 
(NAD i NADP) podstawowych w 
procesie oddychania komórkowego 

 pelagra (stany zapalne 
skóry, biegunka, zaburzenia 
psychiczne, osłabienie 
mięśni, zmęczenie) 

 wątroba; 
 sery; 
 mleko; 
 jaja; 
 zielone warzywa 
liściowe 

Witamina B

6

 

(pirydoksyna) 

 pochodna jest koenzymem w 
wielu przemianach metabolicznych 
aminokwasów 

 stany zapalne skóry; 
 zaburzenia czynności 
przewodu pokarmowego; 
 drgawki 

 wątroba; 
 mięso; 
 ziarna zbóż; 
 rośliny strączkowe 

 

Kwas 
pantotenowy

 

 składnik koenzymu A (ważnego w 
metabolizmie komórkowym) 

 niedobór jest wyjątkowo 
rzadkim przypadkiem 

 występuje w 
różnych pokarmach 

SUBSTANCJE POKARMOWE 

WITAMINY 

Witamina  

Działanie  

Skutki niedoboru  

Źródła  

Witamina B

11

 

(kwas 
foliowy) 

 koenzym niezbędny w biosyntezie 
kwasów nukleinowych oraz 
dojrzewania krwinek czerwonych 

 jeden z rodzajów 
niedokrwistości 

 wytwarzana przez 
bakterie jelitowe; 
 wątroba; 
 ziarna zbóż; 
 zielone warzywa 
liściowe 

Witamina H 

(biotyna) 

 koenzym niezbędny w procesie 
wiązania dwutlenku węgla 

 wytwarzana przez 
bakterie jelitowe; 
 wątroba; 
 czekolada; 
 żółtka jaj 

Witamina B

12

 

 koenzym niezbędny w 
przemianach kwasów 
nukleinowych  

 niedokrwistość (anemia) 
żłośliwa 

 wątroba; 
 mięso; 
 ryby 

Witaminy A, D, E i K są rozpuszczalne w tłuszczach, natomiast pozostałe w wodzie 

Umiarkowane przedawkowanie witaminy z grupy B lub witamina C wydalane są w moczu, lecz nadmiar 
witamin rozpuszczalnych w tłuszczach nie jest łatwo wydalany i może gromadzić się, powodując objawy 
chorobowe.