Microsoft Word - Prawo gospodarcze.doc

PRAWO GOSPODARCZE

POJĘCIE PRAWA GOSPODARCZEGO

Prawo gospodarcze

– odrębna dyscyplina prawnicza (wyróżniona dla celów dydaktycznych,

naukowych  i  praktycznych)  traktująca  o  regulacjach  gospodarczych  i  ich  stosowaniu  przez
przedsiębiorców i ich kontrahentów. Istnieją różne koncepcje prawa gospodarczego i dlatego
jego zakres może być różny – różne są bowiem podejścia do tego, co powinno ono regulować
i jakie ma spełniać funkcje. W szerokim ujęciu prawo  gospodarcze to ogół norm prawnych,
które  regulują  kwestie  prowadzenia  działalności  gospodarczej  i  zasady  funkcjonowania
gospodarki.

PRYWATNE PRAWO GOSPODARCZE

(metody cywilno-prawne)

PUBLICZNE PRAWO GOSPODARCZE

(metody administracyjno-prawne)

- regulacja stosunków społecznych na
zasadzie równorzędności (po jednej stronie
zawsze jest przedsiębiorca)

- regulacja stosunków społecznych na
zasadzie podporządkowania / władztwa

- organizacja podmiotów prowadzących
działalność gospodarczą
- ustrój spółek
- funkcjonowanie przedsiębiorców
- wymiana dóbr i usług (umowy)

bezpośrednie

oddziaływanie

państwa

(wpływa  mają  także  organy  UE)  na
gospodarkę  (szczególnie  na  podmioty  prawa
publicznego,  chociaż  nie  są  to  organizacje
publiczne),  które  ma  na  celu  ochronę  zasad
gospodarki rynkowej
- ukazanie wyjątków i odstępstw określonych
przez  prawo,  które  nie  będą  zakłócać
funkcjonowania gospodarki

- inne regulacje prawne:
- ochrona przed nieuczciwymi działaniami na
rynku (przedsiębiorstw i konsumentów)
- ochrona przed nieuczciwą konkurencją
- ochrona przed nieuczciwymi praktykami
przedsiębiorców

- warunki podejmowania i reglamentowania
działalności gospodarczej

- prawo umów działalności gospodarczych
(czynności handlowe)
- regulacje dotyczące własności przemysłowej

- prawo działalności gospodarczej
- prawo ochrony konkurencji i konsumenta
- regulacje dotyczące pomocy publicznej
(co stwarza zagrożenie dla konkurencji)

przepisy

profesjonalnym

obrocie

zawodowym

(umowy

dwustronnie

gospodarcze typu business to business – B2B)
-  przepisy  dotyczące  obrotu  konsumenckiego
(umowy  jednostronnie  gospodarcze  typu
business  to  consumer  –  B2C)  ustalane  dla
ochrony słabszej strony, czyli konsumenta

akty normatywne

- prawo celne
- prawo dewizowe
- prawo bankowe
- prawo finansowe
- prawo transportowe
- prawo pocztowe

Należy podkreślić, że wymienione w tabeli akty normatywne są aktami, które mogą w

danym dokumencie przybierać różne formy. Co za tym idzie, stosuje się w ich przypadku nie
tylko  metody  administracyjno-prawne,  lecz  także  mieszane.  Brak  jednoznacznego
ograniczenia  dotyczy  także  prawa  papierów  wartościowych  oraz  prawa  zamówień
publicznych.  W  wymienionych  w  tabeli  zakresach  spory  gospodarcze  mogą  być  skierowane
do sądów polubownych.

Obrót między konsumentami (consumer to consumer – C2C) leży poza zasięgiem prawa

gospodarczego, regulują go bowiem przepisy kodeksu cywilnego. Trzeba też zdawać sobie
sprawę, że ten sam człowiek może być zarówno konsumentem C jak i przedsiębiorcom B.

PRAWO GOSPODARCZE

- prawo przewozowe (1984)
- prawo lotnicze (2002)
- prawo pocztowe (2003)
- prawo telekomunikacyjne (2004)
- prawo energetyczne (1997)
- ustawa o usługach turystycznych (1997)

♦

ustawy o charakterze szczegółowym regulujące działalność instytucji finansowych:

- prawo bankowe (1997)
- ustawa o działalności ubezpieczeniowej (2003)
- ustawa o funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (1997)
- ustawa o funduszach inwestycyjnych (2004)
- ustawa o obrocie instrumentami finansowymi (2005) – działalność domów maklerskich
- ustawa o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do
zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (2005)
- ustawa o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (2005)
- ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym (2006)

♦

rozporządzenia (akty wykonawcze do ustaw)

♦

ratyfikowane układy:

- Konwencja o konosamentach (1924)
- Konwencja Warszawska (1929)
- Konwencja Montrealska (1999)
- Konwencja Ateńska (1974)
- CIM - Konwencja międzynarodowa o przewozie towarów kolejami (1961)
- CIV - Konwencja międzynarodowa o przewozie osób i bagażu kolejami (1961)
- Konwencja Wiedeńska o Umowach Międzynarodowej Sprzedaży Towarów (1980)

♦

akty prawa lokalnego (miejscowego)

Przykładami aktów normatywnych o charakterze wewnętrznym, które są źródłami prawa
gospodarczego, mogą być:

uchwały i zarządzenia Prezesa Rady Ministrów oraz poszczególnych (wice)ministrów
uchwały Sejmu i Senatu

Źródła prawa gospodarczego:

prywatnego (do prowadzenia działalności gospodarczej)
publicznego (do funkcjonowania gospodarki)

muszą  być  spójne  i  pozostawać  we  współzależności,  zwłaszcza  w  prawie  gospodarczym.
W następstwie sprzeczności prawa polskiego z prawem obowiązującym w UE mogą pojawić
się negatywne konsekwencje. Obowiązuje tutaj zasada pierwszeństwa prawa UE nad prawami
państw  członkowskich  Unii,  która  weszła  w  życia  na  mocy  Traktatów  Rzymskich  i  została
zapisana  także  w  Traktacie  Lizbońskim.  Prawo  powinno  usunąć  regulacje  sprzeczne  (np.
prawo  w  zakresie  pomocy  publicznej  z  2005  roku  jest  sprzeczne  z  zasadą  równości  –
przyznanie  preferencji  dla  wykonawców  krajowych),  w  przeciwnym  razie  mogą  zostać
nałożone sankcje.

PRAWO GOSPODARCZE

ZASADY PRAWA GOSPODARCZEGO

Zasady prawa gospodarczego

– ogólne reguły postępowania o charakterze podstawowym /

fundamentalnym wyrażające ogólnie akceptowane wartości.

Moc prawa gospodarczego wynika z następujących aktów:

  konstytucja RP (1997)
  kodeks cywilny (1964)
  kodeks spółek handlowych (2000)
  ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (2004)
  prawo Unii Europejskiej.

W  Polsce  każda  ustawa  jest  równoważna  innym  ustawom,  brak  jest  ustaw  organicznych.
Zasady prawa gospodarczego są stabilne, długotrwałe, mają nadrzędny charakter w stosunku
do norm prawa gospodarczego, zmieniają się jedynie wraz ze zmianą ustroju państwa.

.ajważniejsze zasady prawa gospodarczego to:

zasada wolności gospodarczej

zasada równości prawnej przedsiębiorców

zasada wolnej konkurencji

zasada ochrony własności i innych praw przedsiębiorców

Zasady prawa gospodarczego spełniają następujące funkcje:

  wyznaczają kierunki działań ustawodawcy,
  wyznaczają wartości, które powinny być wprowadzane przez wydawane normy,
  wpływają na treść obowiązującego prawa,
  wpływają na wykładnię / interpretację obowiązującego prawa (sąd powołuje się na zasady

prawa gospodarczego),

mają znaczenie dla stosowania przez powołane do tego organy (sądy i organy

administracji gospodarczej),

oddziałują na samych przedsiębiorców.

Zasada wolności gospodarczej

Zasada ta jest fundamentem przedsiębiorczości oraz gospodarki rynkowej, została ujęta już w

Traktatach Rzymskich w 1957 roku a teraz zawiera się w Traktacie o funkcjonowaniu Unii

Europejskiej oraz Karcie Praw Podstawowych (Art. 16). Zasada ta znajduje też wyraz

w Art. 20 Konstytucji RP, a z Art. 22 wynika, że ograniczenie wolności działalności

gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes

publiczny. Zagadnienie to rozwija Art. 6 Ustawy o swobodzie gospodarczej: podejmowanie,

wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych

prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Zasada wolności

gospodarczej wywodzi się od wolności człowieka. Wszystko jest dopuszczalne, ale tak, by nie

PRAWO GOSPODARCZE

naruszać prawa obywateli i uprawnień innych podmiotów, wolność zapewnia też ochronę

przed ingerencją władzy wewnętrznej.

Publiczne prawo podmiotowe ma charakter wolnościowy i odnosi się do zaspokajania potrzeb

dokonywanych w drodze wymiany dóbr i usług. Jest to prawo o charakterze naturalnym.

Także Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej daje w swoich orzeczeniach wyraz temu,

że wolność gospodarcza to jedna z zasad ogólnych prawa wspólnotowego, która od początku

tkwi w Traktacie Rzymskim. Żadne normy nie mogą być sprzeczne z prawami

podstawowymi – nie jest to jednak prawo absolutne. Jeśli jest to podyktowane ogólnym

interesem wspólnoty, to dopuszczalne są pewne ograniczenia wolności gospodarczej, lecz nie

mogą one naruszać tej zasady; na jej straży stoi Trybunał Sprawiedliwości UE a jego funkcja

przejawia się w unormowaniach dotyczących swobody przepływu towarów, pracowników,

kapitału, płatności i usług.

W Polsce pierwotna swoboda przedsiębiorczości dotyczy osób fizycznych i przejawia się w

możliwości samozatrudnienia i podejmowania działalności gospodarczej w innych państwach

członkowskich UE zgodnie z zasadami traktowania narodowego. Wtórna swoboda

przedsiębiorczości stwarza zaś spółkom możliwość rozszerzenia geograficznego działalności

przez założenie samodzielnych jednostek zależnych np. oddziałów, filii, agencji, które są

podległe organizacyjnie przedsiębiorstwu głównemu – spółka taka nie będzie miała jednak

odrębnej osobowości prawnej.

Zakres podmiotowy wolności gospodarczej:

- każda osoba publiczna może z niej skorzystać (wyjątki w regulacjach szczególnych dotyczą
jednostek prawnych i niepełnych jednostek prawnych, które mają przyznaną osobowość
prawną),
- kwestia sporna zachodzi w przypadku publicznych jednostek organizacyjnych. Mogą one
działać w sferze gospodarczej, dopiero jeżeli oddzielny przepis prawa na to pozwala.

Zakres przedmiotowy wolności gospodarczej:

- przejawia się w swobodzie podjęcia działalności gospodarczej,
- wybór przedmiotu i miejsca wykonywania działalności gospodarczej,
- sposób, czas, zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej,
- zatrudnianie pracowników (prawo pracy),
- zbywanie produktów, towarów i usług,
- zawieranie i rozwiązywanie umów gospodarczych,
- zakres podejmowania decyzji inwestycyjnych,
- kwestia współpracy gospodarczej z innymi przedsiębiorstwami,
- kwestia zrzeszania się w określonych ramach samorządowych,
- kwestia zakończenia prowadzenia działalności gospodarczej.

PRAWO GOSPODARCZE

Warto pamiętać, że Ustawa o działalności gospodarczej rządu Rakowskiego z 1988 roku

głosiła, że wszystko, co nie jest zabronione, jest dozwolone. Był to swoisty przełom

w porównaniu z prawem obowiązującym w PRL. Należy wiedzieć, że Ustawa o swobodzie

działalności gospodarczej z 2004 roku ma pewne ograniczenia, a mianowicie organ

administracji gospodarczej nie może domagać się spełnienia warunków, które nie są

określone w prawie. Ograniczenia przedmiotowego zakresu wolności gospodarczej to

reglamentacje przejawiające się w formach koncesji, licencji i działalności regulowanej. Przy

wątpliwościach z zakresu prawa gospodarczego stosuje się zasadę „in dubio pro libertate”.

Zasada równości prawnej przedsiębiorców

Zasada ta jest gwarancją równego traktowania przedsiębiorców przez prawo. Jej źródeł należy

szukać w Traktacie Rzymskim, obecnie zaś w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

oraz w Karcie Praw Podstawowych (Art. 16). Zasada ta znajduje też wyraz w ustępie 2 w Art.

32 Konstytucji RP: nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub

gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Wynika z niej zakaz uprzywilejowania pewnych

podmiotów. Stosuje się równość w prawie (proces stanowienia prawa) i wobec prawa. Zasada

ta dotyczy każdego obywatela UE, zakazana jest dyskryminacja ze względu na przynależność

państwową. W Polsce, według orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, dopuszczalne jest

pewne zróżnicowanie, jeśli zasada równości prawnej przedsiębiorców dotyczy podmiotów o

różnych cechach. W takim przypadku ważne jest racjonalne uzasadnianie zróżnicowania, nie

może być to bowiem dowolne kryterium. Stosuje się tutaj zasadę proporcjonalności – w grę

wchodzą takie czynniki jak bezpośredni interes publiczny państwa, ochrona środowiska itp.

Zakres równości prawnej przedsiębiorców:

- nie ma znaczenia kwestia własności (prywatna/państwowa),
- nie ma znaczenia kwestia wielkości przedsiębiorstwa,
- równość w dostępie do rynku,
- równość w zakresie zamówień publicznych,
- równość w dostępie do pomocy publicznej,
- równość w zakresie obciążeń publicznych,
- równość w zakresie odpowiedzialności cywilnej i administracyjnej,
- równość w zakresie ochrony środowiska i ochrony przeciwpożarowej,
- równość w zakresie dostępu do sądów powszechnych, polubownych i do specjalistów.

PRAWO GOSPODARCZE

Zasada wolnej konkurencji

Zasada wolnej konkurencji pojawiła się w Polsce dopiero w 1989 roku w związku ze

zmianami ustrojowymi. Zasadzie tej daje wyraz Art. 20 Konstytucji RP: Społeczna

gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz

solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju

gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Tym samym należy rozumieć, że w Polsce panuje

swoboda podejmowania inicjatyw dotyczących gospodarki rynkowej. Zasada ta odwołuje się

do konkurowania na rynku i równoważy się z ochroną konsumentów w ramach solidaryzmu

społecznego. Zasada wolnej konkurencji porusza także kwestię ochrony mniejszych

przedsiębiorstw przed silniejszymi graczami na rynku. Jej źródła znajdują się w Traktacie o

funkcjonowaniu Unii Europejskiej, kiedyś była zaś ona spisana w Traktacie Rzymskim.

Zasada ta zakazuje nadużywania dominującej pozycji na rynku. Odwołania do zasady wolnej

konkurencji znaleźć można także w Ustawie o swobodzie działalności gospodarczej:

Art. 7: Państwo udziela przedsiębiorcom pomocy publicznej na zasadach i w formach

określonych w odrębnych przepisach, z poszanowaniem zasad równości i konkurencji.

Art. 103: Państwo stwarza, z poszanowaniem zasad równości i konkurencji, korzystne

warunki dla funkcjonowania i rozwoju mikroprzedsiębiorców, małych i średnich

przedsiębiorców.

Mówi się o zasadzie uczciwej konkurencji, lecz tak naprawdę pojęcie uczciwości nie zostało

zdefiniowane w prawie polskim. Zakłada się, że pod uczciwą konkurencją można rozumieć

wymóg przedsiębiorcy do zachowania przyzwoitości. Zdecydowanie łatwiej jest za to

wskazać czyny nieuczciwe. Dużą rolę odgrywa tutaj Urząd Ochrony Konkurencji i

Konsumentów. Odwołania do tej zasady można też znaleźć w innych przepisach:

- Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (2007)

- zakaz zajmowania się interesami konkurencyjnymi ujęty w KSH (tzw. zakaz konkurencji)

- Ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcję

publiczną (1997).

Zasada ochrony własności i innych praw przedsiębiorców

Zasada ta jest doktryną prywatnego prawa gospodarczego. Obejmuje ona również inne prawa

przedsiębiorców jak np. prawa majątkowe autorskie, prawa do znaków towarowych. Należy

zauważyć, że bez konstytucyjnej gwarancji nikt nie decydowałby się na prowadzenie

działalności gospodarczej. Źródłem ochrony własności jest Ustęp 1 Art. 21 Konstytucji RP:

PRAWO GOSPODARCZE

Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. Poza tym istnieją odrębne

przepisy, które regulują prawo własności. Występują one w kodeksie cywilnym, prawie

własności przemysłowej a także są zapisane w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

(1951). Kwestią istotną jest poszanowanie mienia każdej osoby fizycznej i prawnej oraz

ochrona firmy.

Zasady prowadzenia działalności gospodarczej

Zasady prowadzenia działalności gospodarczej są określone w rozdziale 2. Ustawy o

swobodzie działalności gospodarczej. W części wyrażają one cztery podane powyżej zasady,

przykładowo Ustęp 1 Art. 6 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej mówi:

Podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla

każdego

(zasada

wolności

gospodarczej)

równych

prawach

(zasada równości prawnej przedsiębiorców), z zachowaniem warunków określonych

przepisami prawa. Sformułowano tam także zasady legalności, czyli działania zgodnie z

obowiązującym prawem. Mówi o nich Art. 14 Ustawy o swobodzie działalności

gospodarczej:

1. Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru

przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo do Ewidencji Działalności

Gospodarczej, zwanej dalej „ewidencją”. Spółka kapitałowa w organizacji może podjąć

działalność gospodarczą przed uzyskaniem wpisu do rejestru przedsiębiorców.

2. Wpisowi do ewidencji podlegają przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi. Zasady wpisu

do rejestru przedsiębiorców określają odrębne przepisy.

W rozdziale 4. Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej poruszono kwestię koncesji

oraz regulowanej działalności gospodarczej. Osoby pracujące powinny posiadać określone

uprawnienia zawodowe. Poza tym warto podkreślić, że zgodnie z Art. 18. Ustawy o

swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorca jest obowiązany spełniać określone

przepisami prawa warunki wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności

dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a

także ochrony środowiska. Również w handlu istnieją zasady, których trzeba przestrzegać.

Towar wstawiany do obrotu w Polsce musi posiadać informację w języku polskim, tak aby

możliwa była jego identyfikacja, a transakcje między przedsiębiorcami na kwotę powyżej

15 000 euro powinny być dokonywane za pośrednictwem rachunku bankowego. Artykuł 17.

Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej mówi:

PRAWO GOSPODARCZE

Przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i

poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów.

Zasada poszanowania dobrych obyczajów jest swego rodzaju tradycją, która wywodzi się ze

starego kodeksu handlowego z 1934 roku. Jest to odesłanie do dobrych obyczajów

kupieckich. Zasada poszanowania słusznych interesów konsumentów może być bardzo

przydatna w prawie gospodarczym, gdyż jak powszechnie wiadomo interesy przedsiębiorcy i

konsumenta są sprzeczne. Sformułowania się niedookreślone, bo przedsiębiorcy trudno jest

zachować obiektywność, dlatego też sens przepisów często ujawnia się dopiero w

postępowaniu sądowym. Wtedy interesy konsumentów powinny być uwzględnione przez

przedsiębiorcę.

Co ważne, istnieje też zasada poszanowania uzasadnionych interesów przedsiębiorców przez

organy administracji publicznej w zakresie nadzoru i kontroli, o czym mówi Art. 9 Ustawy o

swobodzie działalności gospodarczej.

POJĘCIE PRZEDSIĘBIORCY, PRZEDSIĘBIORSTWA

I DZIAŁAL.OŚĆI GOSPODARCZEJ

W naukach ekonomicznych

działalność gospodarcza

definiowana jest jako produkcja dóbr

materialnych (produkt) i niematerialnych (usługa) w celu zaspokojenia potrzeb społecznych.

W naukach o prawie działalność gospodarcza została po raz pierwszy w Polsce zdefiniowana

w okresie międzywojennym w 1927 roku w Rozporządzeniu Prezydenta o prawie

przemysłowym i wówczas była ona utożsamiana z przemysłem – działalność gospodarcza

rozumiana była jako zatrudnienie zarobkowe albo przedsiębiorstwo o charakterze samoistnym

/ zarobkowym. W okresie powojennym w Polsce panowała gospodarka planowa, nie istniało

więc ustawowe pojęcie działalności gospodarczej, jednak powstawały pewne przepisy

regulujące ową działalność:

- Ustawa o wykonywaniu i organizacja rzemiosła (1972),

- Ustawa o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i

fizyczne (1982),

- Ustawa o działalności gospodarczej (1988) ministra gospodarki Wilczka.

W świetle Ustawy o działalności gospodarczej z 1988 roku działalność gospodarcza była to

działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa, prowadzona w celach

zarobkowych. W ustawie tej pojawiło się pojęcie podmiotu gospodarczego, który był

PRAWO GOSPODARCZE

pierwowzorem pojęcia przedsiębiorcy. Nie wymagało się zgłoszenia do ewidencji

działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę fizyczną osobiście, z której zarobek

stanowił dodatkowe źródło dochodu tej osoby (uboczne zajęcie zarobkowe).

Według Ustawy prawo działalności gospodarczej z 1999 roku działalność gospodarcza to

zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie,

rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i

ciągły.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 roku definiuje działalnością

gospodarczą jako zarobkową (w celu osiągnięcia zysków) działalność wytwórczą (działalność

w celach użytkowych), budowlaną (działalność zdefiniowana przez prawo budowlane z 1994

roku jako działalność obejmującą sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki

obiektów budowlanych), handlową (jest ujęta wyjątkowo szeroko jako kupno, sprzedaż i

pośrednictwo handlowe oraz usługi transportowe i magazynowe, które wspierają działalność

handlową), usługową (prowadzona na podstawie klasyfikacji wyrobów i usług po

rozporządzeniu Rady Ministrów z 2008 roku) oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i

wydobywanie kopalin ze złóż (działalność o bardzo wąskim zakresie uregulowana w prawie

geologicznym i górniczym z 1994 roku), a także działalność zawodową (wolne zawody są

regulowane odrębnymi ustawami, dotyczą one działalności wykonywanej osobiście przez

daną osobę posiadającą odpowiednie wykształcenie i często wiąże się to z dochowaniem

tajemnicy), wykonywaną w sposób zorganizowany (wpis do rejestru, wybór formy

organizacyjnej, stworzenie struktur zarządzania i nadzoru) i ciągły (sformułowanie

niejednoznaczne, stałość i powtarzalność jest bowiem względna, gdyż działalność

gospodarcza może być zawieszona do 24 miesięcy – wtedy nawet praca sezonowa spełnia

definicję działalności gospodarczej).

Definicji tej nie używa się w stosunku do działalności wytwórczej w rolnictwie i usług

agroturystycznych. Ponadto wszelka działalność zakazana nie może być uznana za

działalność gospodarczą. Prowadzenie działalności nielegalnej może narazić daną osobę na

odpowiedzialność karną (utrata koncesji, prawa jazdy).

Pojęcie

przedsiębiorstwa

występuje w prawie Unii Europejskiej, które nie zna pojęcie

przedsiębiorcy. Regulacje prawa UE skierowane są bowiem do przedsiębiorstw i państw

PRAWO GOSPODARCZE

członkowskich Unii. Wedle orzecznictwa Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

przedsiębiorstwo to każda jednostka prowadząca samodzielnie działalność gospodarczą, przy

czym nie ma znaczenia jej forma prawna ani charakter zarobkowy. Należy nadmienić, że nie

musi to być jedna osoba, lecz może to być więcej osób, a każda z nich może być utożsamiana

z więcej niż jednym przedsiębiorstwem, jeśli jest ono samodzielne i zdolne do konkurowania

na rynku. Przedsiębiorstwo w ujęciu przedmiotowym stanowi zespół zorganizowanych

składników materialnych i niematerialnych tworzących całość przeznaczoną do realizacji

działalności gospodarczej lub zawodowej. Przedsiębiorstwo w ujęciu funkcjonalnym

prowadzi wymianę towarów i usług w celach zarobkowych. Państwo też może prowadzić

działalność gospodarczą. Trzeba podkreślić, że zakłady i przedsiębiorstwa handlowe nie są

traktowane jako przedsiębiorstwa.

Jednym z najważniejszych zobowiązań w sferze stosunków gospodarczych, wynikających z

Układu Europejskiego, jest zasada traktowania narodowego. Jej istota sprowadza się do

zobowiązania, że będą wzajemnie stosowane te same kryteria, odnoszące się do zakładania i

prowadzenia przedsiębiorstwa na terytorium Polski lub jednego z krajów członkowskich Unii.

W poszczególnych państwach obowiązują różne definicje przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy,

ale ważne jest to, że obcokrajowcy nie mogą być dyskryminowani. W świetle orzecznictwa

Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zasada ta odnosi się do przedsiębiorców, którzy

są określani jako podmioty wykonujące w sposób trwały samodzielną działalność

gospodarczą o charakterze zarobkowym w innym państwie niż to, w którym jest

zarejestrowany.

W Polsce w naukach ekonomicznych przedsiębiorstwo definiuje się jako zespół osobistych,

rzeczowych lub finansowych czynników wytwórczych, które tworzą dochód narodowy.

W prawie możemy znaleźć kilka określeń przedsiębiorstwa:

- znaczenie funkcjonalne: stała działalność gospodarcza prowadzona samodzielnie w celu

zarobkowym

- znaczenie podmiotowe: podstawowe prawa i obowiązki, które wiążą się z celami

zarobkowymi

- element nazwy tego podmiotu

- znaczenie przedmiotowe (prawo cywilne): zorganizowany zespół składników

niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej.

Obejmuje ono w szczególności tajemnice przedsiębiorstwa jako element niematerialny; jest

prowadzone przez przedsiębiorcę.

PRAWO GOSPODARCZE

Pojęcie przedsiębiorcy w Polsce pojawiło się w okresie międzywojennym w Kodeksie

Handlowym z 1934 roku pod definicją kupca – była to osoba prowadząca we własnym

imieniu przedsiębiorstwo zarobkowe. Wyróżniano także pojęcie kupca rejestrowego, który

prowadził przedsiębiorstwo w większym wymiarze i ciążył nad nim obowiązek wpisania się

do ówczesnego rejestru handlowego. W okresie PRL jednostki gospodarcze ze względu na

formę własności podzieliły się na jednostki gospodarki uspołecznionej i nieuspołecznionej.

Przepisy te zostały jednak uchylone dopiero w 1964 roku po wprowadzeniu kodeksu

cywilnego, wcześniej cały czas obowiązywały przepisy kodeksu handlowego z 1934 roku.

Warto zauważyć, że w Ustawie o przedsiębiorstwach państwowych z 1981 roku wyróżniano

takie cechy przedsiębiorstwa jak samodzielność, samorządność i samofinansowanie. Dopiero

Ustawa o działalności gospodarczej z 1988 roku wprowadziła termin

podmiot gospodarczy

Wedle obecnie obowiązującej Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 roku

przedsiębiorcami mogą być osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nie

będące osobami prawnymi. Zgodnie z Ustawą o Krajowym Rejestrze Sądowym z 1999 roku

podmiot gospodarczy został zastąpiony

przedsiębiorcą

Czy spółka cywilna jest podmiotem gospodarczym?

Spółka cywilna podlegała wpisowi do Ewidencji Działalności Gospodarczej, jednakże w tej

sprawie zapadały różne orzeczenia. Art. 4 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej

brzmi następująco:

1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka

organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną –

wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej

przez nich działalności gospodarczej.

Spółka cywilna nie jest zatem przedsiębiorcą!!!

Art. 43 Kodeksu Cywilnego różnicuje działalność gospodarczą i zawodową. Nie można być

przedsiębiorcą i nie prowadzić działalności gospodarczej.

Istotny jest fakt, że za przedsiębiorcę nie może być uznany rolnik oraz że działalność

prowadzi się we własnym imieniu. Należy pamiętać też o tym, że istnieją także ustawy

szczególne definiujące przedsiębiorcę jak np. Ustawa o usługach turystycznych, która obecnie

odsyła do przepisów Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (kiedyś bowiem definicja

przedsiębiorcy była tutaj inna), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Ustawa o

ochronie konkurencji i konsumenta oraz ordynacja podatkowa.

PRAWO GOSPODARCZE

POJĘCIE FIRMY

Powstaje problem, kiedy mamy określić, czym jest

firma

. Potocznie rozumiana jest ona

bowiem jako zakład pracy, w znaczeniu podmiotowym zaś pracodawca utożsamiany jest z

przedsiębiorcą. Według przepisów kodeksu cywilnego z 2003 roku firma to oznaczenie, pod

którym działa przedsiębiorca. Należy zatem odróżnić nazwę przedsiębiorstwa od oznaczenia

przedsiębiorcy, gdyż mogą się one od siebie różnić. Wcześniej stosowano definicję kodeksu

handlowego z 1934 roku, która miała węższy zakres, gdyż odnosiła się tylko do spółek

handlowych. Była rozumiana jako nazwa, pod którą spółka handlowa prowadzi

przedsiębiorstwo.

Firma odnosi się do każdego przedsiębiorcy i ma następujące funkcje:

- funkcja indywidualizacyjna (w obrocie prawnym i gospodarczym) – każdy przedsiębiorca

ma obowiązek posługiwania się tym oznaczeniem,

- funkcja informacyjna – elementy składowe dają określone informacje,

- funkcja promocyjna – wykorzystanie oznaczenia w reklamie,

- funkcja gwarancyjna – zapewnienie określonej jakości towarów i usług.

Konsekwencją tych zasad jest kodeksowy zakaz zbycia firmy. Franchising to upoważnienie

innego przedsiębiorcy do używania firmy.

Elementy składowe oznaczenia firmy można podzielić na:

- elementy stałe (korpus)

Korpus stanowi podstawowy trzon firmy, identyfikuje on przedsiębiorcę. W przypadku osób

fizycznych jest to imię i nazwisko osoby fizycznej, w przypadku osób prawnych firmą jest

dowolnie wybrana nazwa. Można wykorzystać imię i nazwisko osoby fizycznej, wymagana

jest wtedy jednak zgoda rodziny. Dopuszczalne są też skróty, np. TP S.A., PKO BP.

- elementy dodatkowe

Dodatki stanowią element uzupełniający korpusu. Dzielą się na:

- obowiązkowe - wskazują, w przypadku osób prawnych, na formę przedsiębiorcy. Może być

ona podana w skrócie.

- fakultatywne - wskazują na inne elementy działalności, tj. przedmiot działalności, siedzibę.

PRAWO GOSPODARCZE

Nazwa firmy musi mieć postać słowną. Może być sformułowana w języku obcym, ponieważ

jest to nazwa własna, jednak musi być przetłumaczalna.

Prawo firmowe – zespół norm wynikających explicite z kodeksu cywilnego oraz innych

przepisów prawa powszechnie obowiązującego; wiąże się z tworzeniem, używaniem i

rozporządzaniem ochroną prawa do firmy. Podstawowe zasady prawa firmowego to:

Zasada ograniczonej swobody wyboru firmy – niektóre rodzaje działalności gospodarczej

mogą mieć tylko określoną formę prawną.

Zasada wyłączności firmy – firma musi się odróżniać od innych firm na tym samym

rynku.

Zasada prawdziwości firmy – firma nie powinna wprowadzać w błąd. Niektóre określenia

jak np. bank i poczta są zarezerwowane tylko dla specjalnego rodzaju działalności. Aby ją

wykonywać należy spełnić specyficzne wymagania.

Zasada jedności firmy – przedsiębiorca może mieć tylko jedną firmę.

Zasada ciągłości firmy – w określonej sytuacji zmiany stanu prawnego dopuszczalne jest

zachowanie dotychczasowego oznaczenia.

Zasada jawności firmy – ujawnienie w rejestrze firmy, pod którą działa przedsiębiorca

oraz zmian, KRS, rejestr przedsiębiorców / wpis do Ewidencji Działalności Gospodarczej

dla osób fizycznych.

Prawo do firmy jest prawem podmiotowym o charakterze osobistym i bezwzględnym. Firma

podlega ochronie prawnej. Ta regulacja wynika z kodeksu cywilnego.

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – wprowadzanie klientów w błąd co do

tożsamości.

Klasyfikacja przedsiębiorców na podstawie różnych kryteriów (cel dydaktyczny /

aplikacyjny):

struktura podmiotowa:

- jednoosobowe (rzemieślnik, wolny zawód, jednoosobowa spółka skarbu państwa / nie jest

nią spółka partnerska, chyba że w okresie przejściowym)

- zbiorcze

PRAWO GOSPODARCZE

domicyl

- krajowi

- zagraniczni

forma własności kapitału

- prywatni

- publiczni

- państwowi

- samorządowi

wielkość przedsiębiorstw

- mikroprzedsiębiorstwa (przedsiębiorstwo, które w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat

obrotowych zatrudniało średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągnęło roczny

obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych

nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu

sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2

milionów euro)

- małe przedsiębiorstwa (przedsiębiorstwo, które w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat

obrotowych zatrudniało średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz osiągnęło roczny

obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych

nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub suma aktywów jego

bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyła równowartości w

złotych 10 milionów euro)

- średnie przedsiębiorstwa (przedsiębiorstwo, które w co najmniej jednym z dwóch ostatnich

lat obrotowych zatrudniało średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz osiągnęło roczny

obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych

nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego

bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w

złotych 43 milionów euro)

Podstawowe

prawa

obowiązki

przedsiębiorców

wyznaczają

status

prawny

przedsiębiorstwa, dotyczą one większości przedsiębiorców, wynikają ze źródeł prawa

gospodarczego, prawa UE, Art. 97 Konstytucji RP, Ustawy o swobodzie działalności

gospodarczej oraz ustaw szczególnych.

PRAWO GOSPODARCZE

Prawa:

1. Prawo do podejmowania, wykonywania, zawieszania i zakończenia działalności

gospodarczej

2. Prawo do wyboru nazwy przedsiębiorstwa

3. Prawo do samodzielnego działania lub do działania w formie reprezentacji

4. Prawo do korzystania ze swobody kontraktowej w granicach prawa i zasad współżycia

społecznego

5. Prawo do znaków towarowych, patentów, licencji i ich ochrony prawnej

6. Prawo do ochrony tajemnic przedsiębiorstwa i danych osobowych

7. Prawo do informacji (publicznej i gospodarczej) dotyczącej innych przedsiębiorców i

konsumentów

8. Prawo do korzystania z pomocy publicznej

9. Prawo do korzystania z postępowania układowego w postępowania upadłościowym i

naprawczym

10. Prawo do ochrony sądowej

Obowiązki:

1. Obowiązek rejestracji (wpis do rejestru przedsiębiorców / Ewidencji Działalności

Gospodarczej) lub innej rejestracji publicznej – w Polsce jest około 300 rejestrów

2. Obowiązek uzyskania zgody na podjęcie i wykonywanie reglamentowanej działalności

gospodarczej

3. Obowiązek posługiwania się NIP w obrocie prawnym i gospodarczym

4. Obowiązek umieszczania na towarze określonych pisemnie informacji, które pozwalają

zidentyfikować produkt i określają firmę (w języku polskim!)

5. Obowiązek dotyczący identyfikacji przedsiębiorstwa

6. Obowiązek dokonywania i przyjmowania płatności w obrocie finansowym

7. Obowiązek prowadzenia rachunkowości zgodnie z Ustawą o rachunkowości

8. Obowiązek terminowego płacenia podatku i danin publicznych

9. Obowiązek wykonywania działalności gospodarczej z zapewnieniem ochrony życia

ludzkiego, ochrony moralności i środowiska

10. Obowiązek zgłoszenia w sądzie informacji o upadłości lub niewypłacalności

PRAWO GOSPODARCZE

Osoby fizyczne jako przedsiębiorcy

– każda osoba fizyczna ma prawo do prowadzenia

działalności gospodarczej, ma zdolność gospodarczą i powinna posiadać pełną zdolność do

czynności prawnych zarówno w chwili podejmowania działalności gospodarczej jak

i w trakcie jej wykonywania. Przedsiębiorcą może być również osoba posiadająca

ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Wiąże się to z pełną zdolnością procesową w

sprawach gospodarczych. W zakresie wolnych zawodów / rzemiosła z przepisów wynika, że

aby uzyskać taką zdolność, trzeba być osobą pełnoletnią (osobiste wykonywanie czynności) i

tym samym mieć zdolność do czynności prawnych. Taki przedsiębiorca ponosi

odpowiedzialność całym swoim majątkiem.

REJESTR PRZEDSIĘBIORCÓW

Ewidencja Działalności Gospodarczej –

EDG

Centralna Ewidencja Informacji o

Działalności Gospodarczej – CEIDG

Działa według trzeciego rozdziału Ustawy o

swobodzie działalności gospodarczej

Wprowadzenie tej instytucji miało miejsce w 1989

roku, w obecnym kształcie działa ona od 1999 roku,

chociaż część kwestii została zmieniona w 2003 i

2009 roku.

Zapowiadany „okres 1 okienka” – okres przejściowy –

okazał się być na wyrost, dlatego Rada Ministrów

zapowiada dalsze zmiany.

Prawo działalności gospodarczej obowiązuje tylko w

jednym punkcie – wersja obecna:

Ewidencję Działalności Gospodarczej prowadzą

gminy (organ penitencjarny), dokonuje się wpisu na

wniosek. Jest on zintegrowany i ma formę

rozbudowanego formularza.

Wniosek można złożyć również listownie lub pocztą

elektroniczną, wtedy niezbędne podpisy muszą być

uwierzytelnione notarialnie lub załączony musi być e-

podpis.

Reforma systemu ewidencjonowania

„Zero okienek”, nowoczesny elektroniczny system

centralnej ogólnopolskiej informacji o działalności

gospodarczej

Samoregulacja za pomocą platformy, co pozwoli na

oszczędności w budżecie.

Nakłady na stworzenie wyniosły 29 mln zł.

Dodatkowe koszty 10 mln REGON.

Dotychczasowy koszt roczny prowadzenia EDG

wynosił 122 mln zł i przewyższał dochody z

wcześniejszych opłat za wpis.

Zalety CEIDG:

- ułatwienia w dokonywaniu wpisu,

- ułatwienia w dostępie do informacji,

- zwiększenie bezpieczeństwa.

Dane będą wpisywane na wniosek złożony przez

osobę uprawnioną.

PRAWO GOSPODARCZE

Organ ewidencyjny powinien dokonać wpisu w ciągu

3 dni. Oprócz tego wysyła się pocztą zaświadczenie o

dokonaniu wpisu.

Odmawia się dokonania wpisu w następujących

przypadkach:

- brak e-podpisu,

- braki formalne,

- odmowy są nieliczne,

- brak obowiązku wpisu,

- zakaz wykonywania określonej działalności.

Odmowa następuje w formie decyzji administracyjnej,

od której można się odwołać.

Wpisy nie są obecnie objęte opłatami.

EDG objęta jest jawnością formalną – dane osobowe

nie podlegają przepisom o ochronie danych

osobowych.

Pełni ona następujące funkcje:

- funkcja ewidencyjna,

- funkcja informacyjna,

- funkcja kontrolna.

Początkowo drogą internetową będzie rejestrowało się

około 10 % uprawnionych. Pozostali będą składać

formularz papierowy w wybranym (tzn. w każdym)

urzędzie gminy, a pracownik urzędu będzie służył

pomocą.

Do dokonania wpisu nadal niezbędny będzie

własnoręczny podpis a w przypadku składania

wniosku

drogą

listowną

konieczne

będzie

uwierzytelnienie podpisu u notariusza.

Gminy nie będą prowadziły CEIDG, będą miały

jedynie zlecone wprowadzanie danych do systemu

elektronicznego

Osoba fizyczna będzie zwolniona ze zgłaszania

działalności w ZUS, KRUS, urzędzie statystycznym

lub urzędzie skarbowym.

Korzystanie z CEIDG będzie bezpłatne.

Dane będą objęte domniemaniem prawdziwości

wpisów.

Brak zaświadczeń o wpisie do CEIDG, jednak

zostanie zachowana możliwość wydruku o wpisie.

Będzie pełnić ona następujące funkcje:

- funkcja informacyjna (rozszerzona) – dane o

wszystkich przedsiębiorstwach w Polsce (bez numeru

PESEL i adresu zamieszkania),

- jawność formalna,

- funkcja ewidencyjna,

- funkcja kontrolna,

- funkcja ostrzegawcza (łatwy dostęp do danych).

- funkcja ochronna,

- brak funkcji fiskalnej.

PRAWO GOSPODARCZE

KRAJOWY REJESTR SĄDOWY

Krajowy Rejestr Sądowy

(KRS) – najważniejszy rejestr publiczny, jest stworzony na

podstawie Ustawy o KRS z 1997 roku, która miała najdłuższe vacatio legis w Polsce – 3 lata i

3 miesiące. Weszła ona w życie 1 stycznia 2001 roku i zastąpiła dotychczasowy rejestr

handlowy, spółdzielni i przedsiębiorstw państwowych. Krajowy Rejestr Sądowy składa się z

trzech rejestrów:

- rejestr przedsiębiorstw,

- rejestr stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz

publicznych zakładów opieki zdrowotnej,

- dłużników niewypłacalnych.

Jest nim objętych ponad 250 tysięcy podmiotów, dane z tego rejestru są wprowadzone

również w systemie informatycznym, jest on prowadzony przez rejonowe sądy gospodarcze.

Gminy spełniają funkcję zleconą o charakterze dopełniającym, umożliwiają wgląd do

klasyfikacji działalności, udostępniają niektóre formularze i informacje o wysokości opłat i

właściwości.

KRS spełnia następujące funkcje:

- funkcja ewidencyjno-dokumentacyjna

- funkcja informacyjna (centralna funkcja KRS)

- funkcja kontrolna

- funkcja prawotwórcza (podmioty nabywają osobowość prawną)

- funkcja fiskalna.

Centralna Informacja KRS – struktura organizacyjna Ministerstwa Sprawiedliwości mająca

oddziały przy każdym sądzie rejestrowym.

Zadania Centralnej Informacji KRS:

- utworzenie połączeń KRS i eksploatacja elektronicznego katalogu dokumentów spółek

- prowadzenie zbioru informacji KRS i elektronicznego katalogu dokumentów spółek

- udzielanie informacji zawartych w KRS i przechowywanie kopii

PRAWO GOSPODARCZE

Informacje udzielane są za odpłatnością, przez co realizowana jest funkcja fiskalna KRS.

Wydawane są odpisy, wyciągi, zaświadczenia i informacje, które w formie papierowej mają

moc dokumentów urzędowych. Często docierają do nich dziennikarze. Niektóre informacje są

też udzielane za darmo w interesie społecznym. Są to informacje dotyczące skarbu państwa,

które nie prowadzi działalności gospodarczej, podstawowe informacje o podmiotach

wpisanych do rejestru, w tym o organizacjach pożytku publicznego, oraz informacje

dotyczące podmiotów, które ogłosiły upadłość (w 2009 roku było to 3,5 tysiąca

przedsiębiorców).

Zasady, na których oparty jest KRS:

1. Wpisy dokonywane są na formularzu urzędowym lub elektronicznym opatrzonym

podpisem elektronicznym

Wyjątki:

- wpis z urzędu, kiedy przewiduje to poszczególny przepis (np. postępowanie upadłościowe)

Należy uiścić opłatę sądową oraz opłatę za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i

Gospodarczym, jeśli jest to konieczne. Wniosek bez opłaty nie ulega zwrotowi. Do wniosku

należy dołączyć wzory podpisów prokurenta oraz osób upoważnionych. Podpisy muszą być

uwierzytelnione notarialnie lub złożone przed sędzią. Składając wniosek o pierwszy wpis

należy dołączyć także tekst umowy spółki, udokumentować prawo do korzystania z siedziby

spółki. Działalność gospodarczą do KRS należy zgłosić w terminie do 7 dni od zajścia

zdarzenia przewidującego wpis. W razie zaniechania tego obowiązku grozi kara grzywny i

wyznaczenie kuratora sądowego.

- REGON, zgłoszenia płatnika do ZUS + wydanie NIP, z urzędu do ZUS, wojewódzki urząd

statystyczny

2. Zasada jawności KRS (informacje + dokumenty)

Każdy może przeglądać akta rejestrowe i zapoznać się z wzorami podpisów osób

reprezentujących daną firmę. Rejestr przedsiębiorców ma rozszerzoną jawność formalną,

czego przykładem jest ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Jawność

PRAWO GOSPODARCZE

materialna wynika ze skutków domniemań prawnych, które wiążą się z wpisem do KRS. Nikt

nie może zasłaniać się nieznajomością wpisu. Możliwe są rozbieżności między treścią wpisu

do KRS a ogłoszeniem w Monitorze. W takim przypadku obowiązuje wpis dokonany do

KRS, ale z jednym wyjątkiem – osoba trzecia może powoływać się na treść ogłoszenia i

oskarżać o wprowadzenie w błąd. Wpis do KRS jest dokonywany z domniemaniem

prawdziwości danych – jest on zgodny z rzeczywistością. Obowiązuje domniemanie

zgodności danych w rejestrze i we wniosku.

3. Zasada ograniczonej kognicji sądu

Sąd nie bada, czy dokumenty dobrze odzwierciedlają rzeczywistość, bada tylko ich

poprawność (czy są zgodne co do formy i treści) i prawdziwość. Wynika to z konieczności

szybkiego dokonania wpisu.

4. Zasada odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez zgłoszenie do KRS

nieprawdziwych danych (ale także niezłożeni ich w terminie)

Wyjątki:

- skutek siły wyższej

- wyłączenie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej

Spółka osobowa w KRS – osoby ponoszą odpowiedzialność całym swoim majątkiem.

Rejestr przedsiębiorców

– posiada największe znaczenie gospodarcze, jest najważniejszą

częścią KRS, mimo że zrezygnowano z wpisów osób fizycznych prowadzących własną

działalność gospodarczą (2,4 – 3 mln). Obecnie podlega wpisowi 20 rodzajów podmiotów

(nie wszystkie z nich są przedsiębiorcami). Zakres podmiotowej rejestracji przedsiębiorstw

zwiększył się przez 10 lat funkcjonowania KRS. Kiedyś wpisom podlegało jedynie 15

rodzajów podmiotów (bez osób fizycznych). Obecnie są to:

- osobowe spółki handlowe (jawne, partnerskie, komandytowe)

- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

- spółki akcyjne

- spółki europejskie

PRAWO GOSPODARCZE

- europejskie zgrupowania interesów gospodarczych

- spółdzielnie

- spółdzielnie europejskie

- przedsiębiorstwa państwowe (mimo że miały odrębny rejestr – obecnie jest ich około 200)

- jednostki badawczo-rozwojowe

- towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

- towarzystwa reasekuracji wzajemnej

- oddziały przedsiębiorstw zagranicznych (sam oddział nie ma osobowości prawnej i nie jest

przedsiębiorcą)

- instytucje gospodarki budżetowej z Ustawy o finansach publicznych z 2009 roku (realizacja

zadań publicznych)

- przedsiębiorstwa zagraniczne (1982 – ściąganie kapitału drobnej wytwórczości na bazie

kapitału polonijnego)

- inne osoby prawne wykonujące działalność gospodarczą i podlegające wpisowi (np.

fundacje, jeśli prowadzą działalność gospodarczą zgodną ze swoim statutem jak PTTK)

Zakres przedmiotowy KRS odnosi się do zakresu danych wpisywanych do KRS:

- każdy podmiot ma określony numer

- wpisy są podzielone na 6 różnych działów

Dział 1 - dane indywidualizujące (czy jest to spółka czy spółdzielnia, REGON, NIP, akcje,

organ założycielski)

Dział 2 - kto jest organem uprawnionym do reprezentowania przedsiębiorstwa

Dział 3 - dane co do przedmiotu działalności według podziału PKD, roczne sprawozdanie

finansowe

Dział 4 - informacje o zaległościach podatkowych, celnych, należności na rzecz ZUS,

informacje o zabezpieczeniu majątku w postępowaniu upadłościowym lub informacje o jego

umorzeniu (nie podlegają one ogłoszeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym!)

Dział 5 - ewentualna wzmianka o powołaniu lub odwołaniu kuratora z urzędu

Dział 6 - informacja o otwarciu / zakończeniu postępowania likwidacyjnego / zarządu

komisarycznego / postępowania naprawczego / o ogłoszeniu upadłości

PRAWO GOSPODARCZE

FORMY REGLAME.TACJI DZIAŁAL.OŚCI GOSPODARCZEJ

–

Koncesja

Koncesjonowanie w Ustawie o swobodzie działalności gospodarczej może być udzielone,

jeśli działalność nie może być wykonywana jako wolna. Istnieje 7 dziedzin

koncesjonowanych; koncesja jest najdalej idącą formą reglamentacji prowadzenia

działalności gospodarczej. Łącznie jest 60 dziedzin objętych ograniczeniami. Koncesja

wykształciła się we Francji i w Niemczech. Jest to akt posiadający następujące cechy:

- charakter konstytutywny (twórczy – nadaje uprawnienia)

- konstytucja przyznaje podmiotowi prawo prowadzenia działalności gospodarczej

- działalność gospodarcza ma szczególne znaczenie ze względu na szczególny interes

publiczny i bezpieczeństwo

- upoważnia i zobowiązuje do wykonywania działalności gospodarczej zgodnie z prawem

i warunkami koncesji

- może być przyznana każdemu podmiotowi, są one zawarte w czwartym rozdziale Ustawy

o swobodzie działalności gospodarczej

- jest to akt uznaniowy, gdyż w Ustawie o swobodzie działalności gospodarczej są udzielane

negatywne przesłanki odmowy koncesji lub zawarte są one w odrębnych ustawach (lex

specialis – lex generalis), np. Ustawa o grach hazardowych

Dziedziny objęte koncesją:

- kopalnie (Ministerstwo Środowiska / marszałkowie województwa / starostowie powiatu)

- materiały wybuchowe i broń (MSWiA – nie mają tutaj zastosowania materiały

pirotechniczne)

- paliwa i energia (Prezes Urzędu Regulacji Energetyki)

- przewozy lotnicze (Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego)

- kasyna gry (Ministerswo Finansów)

- ochrona dóbr i mienia (MWSiA)

- rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych (KRRiTV)

PRAWO GOSPODARCZE

Organ koncesyjny – decydują o nim ustawy szczególne, Ustawa o swobodzie działalności

gospodarczej oraz właściwy minister. Przyznanie koncesji następuje w formie decyzji, kiedyś

koncesję przyznawano na okres od 5 do 50 lat, dzisiaj nie ma już ograniczenia czasowego.

Jeśli liczba koncesji jest ograniczona, to wtedy ogłasza się przetarg. Przyczyny odmowy

mogą być obiektywne (ten, kto nie wygrał przetargu – za przetarg pobierana jest opłata

skarbowa) i subiektywne (zagrożenie dla bezpieczeństwa).

Zezwolenia

Na temat wydawania zezwoleń szczegółowo mówią Artykuły 75. i 76. Ustawy o swobodzie

działalności gospodarczej. Istnieją 33 ustawy szczególne, które wymagają zezwolenia /

licencji / zgody na wykonywanie działalności gospodarczej (licencja = zgoda = zezwolenie –

nazwa zależna od ustawy), nie zmienia to charakteru tej formy reglamentacji. Do

najważniejszych ustaw należą:

- Ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych

- Ustawa o działalności ubezpieczeniowej

- Ustawa o giełdach towarowych

- Ustawa Prawo bankowe

- Ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

W 1999 roku wydano Ustawę Prawo gospodarcze:

- wydane wcześniej zezwolenia zachowały ważność po stwierdzeniu, że zostały spełnione

określone warunki,

- później nastąpiło automatyczne wydawanie zezwoleń,

- zezwolenie ma charakter związany, dany organ musi wydać zezwolenie.

Zezwolenia posiadają następujące cechy:

- akt administracyjny – potwierdza, że przedsiębiorca spełnił ustawowe warunki,

- charakter konstytucyjny,

- akt deklaratywny – forma kontroli wstępnej, powstanie nowej sytuacji prawnej,

- zezwoleniami jest objętych 30 dziedzin,

PRAWO GOSPODARCZE

- są wydawane przez organy naczelne, centralne, terenowe, jednostki samorządu

terytorialnego w określonym trybie postępowania,

- zezwolenie wydawane jest w postaci decyzji administracyjnej na wniosek przedsiębiorcy,

- czasem konieczna jest określona forma prawna (kapitał zakładowy, liczba akcjonariuszy,

miejsce wykonywania działalności gospodarczej),

- wydanie zezwolenia jest równoznaczne z wydaniem zgody na powstanie przedsiębiorcy

w określonej formie prawnej,

- istnieje także możliwość wydania promesy,

- regułą jest wydawania zezwolenia na czas nieokreślony,

- wyjątkiem jest tutaj Ustawa o grach hazardowych, która przewiduje restrykcyjne regulacje –

zezwolenie można uzyskać na czas nie dłuższy niż 6 lat z możliwością przedłużenia jego

ważności,

- zezwolenia mogą zostać cofnięte (zazwyczaj ze względów subiektywnych),

- za ich wydanie pobierana jest opłata,

- niektóre ustawy przewidują ustalenia szczególne: Ustawa o grach hazardowych – kwota

niezbędna do uruchomienia salonu gry bingo to 5500 % kwoty bazowej.

Wpis do rejestru działalności regulowanej

Działalność regulowana

została zdefiniowana w Ustawie o swobodzie działalności

gospodarczej jako działalność gospodarcza, której wykonywanie wymaga spełnienia

szczególnych warunków, określonych przepisami prawa. Dlatego też dopiero przy

zastosowaniu innych przepisów można stwierdzić, na czym polega działalność regulowana.

Jeżeli przepis odrębnej ustawy stanowi, że dany rodzaj działalności jest działalnością

regulowaną w rozumieniu niniejszej ustawy, przedsiębiorca może wykonywać tę działalność,

jeżeli spełnia szczególne warunki określone przepisami tej odrębnej ustawy i po uzyskaniu

wpisu w rejestrze działalności regulowanej.

Działalność regulowana jest łagodniejszą formą reglamentacji, ponieważ jest ona

korzystniejsza dla przedsiębiorcy. Następuje na wniosek, wydaje się je po złożeniu

oświadczenia o spełnieniu specjalnych warunków. Dziedzin objętych wpisem do rejestru

działalności regulowanej jest nieco ponad 20. Należą do nich m.in. pośrednictwo turystyczne,

organizowanie polowań, działalność kantorowa, usługi detektywistyczne, niektóre rodzaje

działalności pocztowej, stacje kontroli pojazdów. Wniosek jest składany na piśmie, wzory

dostępne są w Internecie na stronach organizacji prowadzących rejestrację. Organy te są

PRAWO GOSPODARCZE

różne, w 2006 roku uprawnienia wojewodów przejęli marszałkowie województw, ale

częściowo rejestracją zajmują się także Ministerstwo Gospodarki, MSWiA, prezes Urzędu

Komunikacji

Elektronicznej,

prezes

NBP,

starostowie

powiatów,

terenowe

przedstawicielstwa administracji rządowych, organy samorządu zawodowego (lekarze,

pielęgniarki), prezes Państwowego Klubu Wyścigów Konnych. Oczekiwanie na wpis i

wpisanie do rejestru trwa 7 dni, w tym czasie nie sprawdza się, czy zostały spełnione warunki

niezbędnie do wydania wpisu. Odmowa może przyjąć formę prawomocnego orzeczenia o

zakazie. Wykreślenie z rejestru działalności regulowanej może nastąpić na skutek

niezgodnego z prawdą oświadczenia. Zgodnie z art. 72 ust. 2 przedsiębiorca, który

wykonywał działalność regulowaną bez wpisu do rejestru takiej działalności, może uzyskać

ponowny wpis do tego rejestru nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o

wykreśleniu z rejestru działalności regulowanej. Rejestr jest oparty na zasadzie jawności.

Niektóre rejestry mają nadane im specjalne nazwy, np. Rejestr organizatorów i pośredników

turystyki, Rejestr polowań, Rejestr operatorów pocztowych.

Funkcje, jakie spełnia wpis do rejestru działalności regulowanej:

- funkcja ewidencyjna

- funkcja dowodowa (wpis uwarunkowany złożeniem odpowiedniego dokumentu)

- funkcja kontrolna

- funkcja informacyjna (np. Centralna Ewidencja Pośredników Turystyki – zawierająca dane

od 16 marszałków województw)

Podmiot zagraniczny

Według Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorca zagraniczny to: osoba

zagraniczna wykonująca działalność gospodarczą za granicą.

Osoba zagraniczna to:

a) osoba fizyczną nieposiadająca obywatelstwa polskiego,

b) osoba prawna z siedzibą za granicą,

c) jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną posiadająca zdolność prawną, z siedzibą

za granicą.

PRAWO GOSPODARCZE

Artykuł 13 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej mówi, że osoby zagraniczne z

państw

członkowskich

Unii

Europejskiej,

państw

członkowskich

Europejskiego

Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze

Gospodarczym oraz osoby zagraniczne z państw niebędących stronami umowy o

Europejskim Obszarze Gospodarczym, które mogą korzystać ze swobody przedsiębiorczości

na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami

członkowskimi, mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych

zasadach jak obywatele polscy. Jest to zasada traktowania narodowego.

Także obywatele innych państw mający kwalifikowany status prawny (zezwolenie na

osiedlenie się / zamieszkanie / pobyt stały, status uchodźcy, ochrona uzupełniająca, zgoda na

pobyt tolerowany, posiadanie ważnej Karty Polaka, członkowie rodziny) mogą podejmować i

wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich

samych zasadach jak obywatele polscy.

Pozostałe osoby zagraniczne mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności

gospodarczej w ograniczonym zakresie wyłącznie w formie spółki: komandytowej,

komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej.

Zmiany z października 2008 w Kodeksie Spółek Handlowych

- umowa spółki partnerskiej obecnie powinna być zawarta na piśmie pod rygorem

nieważności

- obniżenie kapitału zakładowego dla spółek z o.o. do 5 000 zł (10 x mniej)

- obniżenie kapitału zakładowego dla spółek akcyjnych do 100 000 zł (wcześniej było to

500 000 zł)

- poprzednio istniał obowiązek przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną, obecnie może

być ono dokonane, nie ma jednak tego obowiązku w zależności od wymiaru firmy

- oprócz spółek cywilnych uregulowanych w Kodeksie Spółek Handlowych wyróżnia się też

spółki prawa administracyjnego (Ustawa o grupach producentów rolnych), które działają na

podstawie odrębnych ustaw (np. wspólne korzystanie z pastwisk)

PRAWO GOSPODARCZE

SPÓŁKI EUROPEJSKIE

Europejska spółka akcyjna

jest to forma przeniesiona do Polskie z przepisów prawa Unii

Europejskiej. Podstawią do tworzenia spółek europejskich w Polsce są następujące akty:

- Rozporządzenie Rady z 2001 roku o statucie spółki europejskiej, weszło w życie 8.10. 2004

po wejściu Polski do UE,

- Dyrektywa Rady z 2001 roku dotycząca kwestii statutu SE,

- Ustawa o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej z 2005

roku (Ustawa ta dopełnia rozporządzenie, chociaż zwykle nie wymają one aktów, które mają

wykorzystywać zalecenia rozporządzeń).

Spółka europejska jest to spółka ponadgraniczna, podlega prawu UE oraz prawu danego

państwa członkowskiego. W świetle ustaleń spółka europejska jest spółką kapitałową. Kapitał

zakładowy wynosi co najmniej 120 000 €. Wspomniane wyżej rozporządzenie nadaje spółce

osobowość prawną (wpis do rejestru). Występuje ona w obrocie ze skrótem SE. Celem

utworzenia SE jest usprawnienie zarządzania w spółkach działających w co najmniej dwóch

państwach UE.

Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych (EZIG)

zostało powołane w 1985

roku Rozporządzeniem Rady. W Polsce została w 2005 roku wydana Ustawa o europejskim

zgrupowaniu interesów gospodarczych, aby dopasować uregulowania prawa polskiego do

prawa unijnego. W sprawach nieuregulowanych w rozporządzeniu oraz w ustawie do

zgrupowania stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej.

Rozporządzenie to mówi, że EZIG to forma współpracy osób fizycznych, spółek w szerokim

rozumieniu i innych jednostek organizacyjnych prowadzących działalność gospodarczą

transgraniczną przy zachowaniu prawnej i ekonomicznej niezależności podmiotów. Celem

EZIG jest ułatwianie i rozwój działalności gospodarczej jego członków, intensyfikacja

wyników podmiotów. Zyski z EZIG trafiają tylko do poszczególnych podmiotów działalności

gospodarczej. EZIG nie może mieć uprawnień do zarządzania lub nadzoru wobec członków

EZIG i nie może zatrudniać więcej niż 500 osób. Dany podmiot nie może też być członkiem

więcej niż jednego zgrupowania. Jest to zatem szczególna forma działalności. Członkami

EZIG mogą zostać:

- spółki według Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

PRAWO GOSPODARCZE

- osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą (nawet rolniczą!),

- osoby fizyczne świadczące usługi zawodowe.

Aby utworzyć zgrupowanie konieczne są:

- dwie spółki lub inne jednostki organizacyjne, jeśli mają zarządy w różnych państwach

członkowskich UE,

- co najmniej dwie osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w różnych

państwach członkowskich UE.

Rozporządzenie umożliwia też, by regulacje krajowe wprowadzały ograniczenia dotyczące

powstawania zgrupowań. W polskiej ustawie takich ograniczeń nie wprowadzono.

Powstanie formy prawnej – umowa o utworzeniu EZIG, która powinna zawierać takie

elementy jak nazwę, skrót, siedzibę, cele, formę prawną, czas istnienia. Umowa ta ma

charakter zbliżony do umowy spółki handlowej. Przejawia się w niej charakter kreacyjno-

organizacyjny – stworzenie pewnej jakości. Umowa nie musi być złożona na piśmie, ale jest

konieczna, bo zgrupowanie trzeba wpisać do rejestru przedsiębiorców KRS. EZIG nie jest

osobą prawną, chociaż posiada osobowość prawną. Rozwiązania w innych krajach UE są

różne.

Organy zgrupowania:

- członkowie działający wspólnie (odpowiednik walnego zgromadzenia) – zasady działania są

podane w rozporządzeniu – jeden członek ma jeden głos;

- zarządcy – osoby fizyczne wyznaczone w umowie / uchwale członków EZIG – organ

wykonawczy, może być ich więcej i wtedy mogą reprezentować zgrupowanie wobec osób

trzecich. W Polsce stosuje się tutaj przepisy dotyczące zarządu spółki z o.o.

- inne organy mogą być przewidziane umową o utworzeniu EZIG (np. organ typu

nadzorczego) – wtedy umowa musiałaby określać ich uprawnienia i zakres działania.

PRAWO GOSPODARCZE

SPÓŁKI PRAWA HA.DLOWEGO – .OWE REGULACJE PRAW.E

Dane z REGON z końca 2009 roku:

- liczba przedsiębiorstw państwowych (kiedyś istniało 8000 przedsiębiorstw państwowych,

obecnie jedynie 289 – większość z nich znajduje się w stanie likwidacji)

- 550 tys. spółek w Polsce (znaczna część z nich to spółki prawa cywilnego, które nie są

przedsiębiorcami)

- 283 tys. spółek handlowych, z czego aż 236 tys. spółek z o.o. i 9 tys. spółek akcyjnych

- spółdzielnie – 17 tys. (tendencja malejąca)

- fundacje – 11 tys. (tendencja rosnąca)

- stowarzyszenia – 88 tys.

- organizacje społeczne – 20 tys.

- ponad 2 800 800 osób prowadzi działalność gospodarczą i jest wpisanych do Ewidencji

- spółki handlowe osobowe (38 tys.) : jawne – 31 tys., komandytowe – 15 tys., sp. partnerskie

– 1300, sp. komandytowo-akcyjne – 714, rok temu przybyło prawie 200

Projekty zmian w prawie gospodarczym:

1) Ustawa o zmianie Ustawy Kodeks spółek handlowych – wejdzie w życie 1.1.2012

Przedsiębiorca będący osobą fizyczną będzie mógł być przekształcony w jednoosobową

spółkę kapitałową po dodaniu przypisu do Kodeksu spółek handlowych do działu

trzeciego. Taki przedsiębiorca stanie się spółką kapitałową z chwilą wpisu do rejestru

przedsiębiorców i będzie wykreślony z Ewidencji Działalności Gospodarczej.

Sporządzenie planu przekształcenia nastąpi w formie aktu notarialnego (forma spółki,

kapitał zakładowy i prawa przedsiębiorcy). Podobne przekształcenia będą dotyczyły

spółdzielni pracy w spółki kapitałowe. Kiedyś orzecznictwo wypowiadało się na ten temat

negatywnie.

2) Ustawa o ograniczeniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców

Dotyczy spółek z o.o. Teraz spółka będzie mogła powstać w ciągu jednego dnia. W chwili

obecnej jest to niemożliwe ze względu na występujące duże obciążenia administracyjne.

PRAWO GOSPODARCZE

Wykorzystano tutaj doświadczenia z Estonii. Będą stosowane wzorce elektroniczne w

szczególnym trybie. Dodanie przypisu do KSH o możliwość wypełnienia wzoru w

systemie teleinformatycznym ułatwi znacznie założenie spółki z o.o. – jest ich bowiem

cztery razy więcej niż spółek akcyjnych i handlowych. Umowa spółki powinna być

opatrzona wtedy e-podpisem, już przygotowano projekt nowej ustawy. Zmiana umowy

spółki będzie możliwa dopiero po rejestracji danej spółki.

3) Ustawa o zmianie Ustawy Krajowy Rejestr Sądowy – wejdzie w życie 1.10.2011

Centralna Informacja KRS będzie wydawać informacje jak do tej pory, ale dokumenty

elektroniczne będą miały urzędową moc dowodową. Ponadto Centralna Informacja będzie

bezpłatnie udostępniała informacje o różnych podmiotach. Samodzielne wydruki będą

posiadały taką moc jak te wydrukowane bezpośrednio w Centralnej Informacji, jeśli będą

cechowały się specjalnymi poświadczeniami prawdziwości. Nie planuje się likwidacji

Centralnej Informacji.

4) Ustawa o zmianie Ustawy o ogłoszeniu normatywnym

ORGA.IZACJA .ADZORU FI.A.SOWEGO .AD RY.KIEM PAŃSTW UE

Regulacje prawne w Polsce dotyczące nadzoru finansowego znajdują się przede wszystkim w

Ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym z 2006 roku. Inne przepisy można znaleźć także

następujących ustawach:

- Ustawa Prawo bankowe (1997),

- Ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszów emerytalnych (1997),

- Ustawa o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym (2003),

- Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi (2005),

- Ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych (2002),

- Ustawa o nadzorze uzupełniającym (2005).

Odpowiednie zastosowanie mają także różne akty wykonawcze.

PRAWO GOSPODARCZE

Zakres nadzoru finansowego:

- wzorce nadzoru zintegrowanego (wzór brytyjski) – jedna instytucja nadzoru nad całym

rynkiem finansowym w państwie (Belgia, Niemcy, Austria, Polska)

- model częściowo zintegrowany – dwie instytucje nadzoru nad całym rynkiem finansowym

w państwie (Holandia, Luxemburg)

- nadzór sektorowy – trzy instytucje nadzoru nad całym rynkiem finansowym w państwie

(Portugalia, Grecja, Hiszpania, Włochy, Francja, Litwa)

- model horyzontalny – niezależne instytucje nadzoru poszczególnych segmentów

Cele nadzoru finansowego:

- zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego

- zapewnienie ochrony uczestników rynku finansowego

Komisja .adzoru Finansowego

– organ kolegialny składający się z przewodniczącego,

dwóch zastępców i czterech członków – wśród nich są przedstawiciele Ministerstwa

Finansów, Ministerstwa Pracy, prezydenta RP oraz prezes lub wiceprezes NBP. Organ ten jest

powoływany przez premiera na pięcioletnią kadencję. Komisji Nadzoru Finansowego podlega

Urząd Nadzoru Finansowego. Decyzje administracyjne mogą być wykonywane przez

pracowników urzędu. Wyjątkiem jest tutaj udzielanie bądź cofanie zezwoleń – wtedy działa

już bezpośrednio KNF. Komisja wydaje Dziennik Urzędowy (akty prawne). Po jej powołaniu

zniesiono inne formy nadzoru, a Komisję Nadzoru Bankowego zlikwidowano dopiero

1.1.2008.

22.09.2010 wprowadzono rezolucję legislacyjną dotyczącą form nadzoru finansowego. Jej

wprowadzenie było uzasadnione złymi doświadczeniami finansowymi w ostatnich latach.

Europejski Nadzór Finansowy od 1.01.2010 pracuje na nowych zasadach opracowanych

przez Komisję Europejską.

- Europejska Rada Do Spraw Ryzyka Systemowego – ma za zadanie monitować i oceniać

różne instytucje nadzoru finansowego. W jej skład ma wejść prezes Europejskiego Banku

Centralnego, przedstawiciele krajów UE i przedstawiciel Komisji Europejskiej.

- Europejski System Organów Nadzoru Finansowego – będzie miał kompetencje tylko w

zakresie sprawowania nadzoru w kraju (nadzory lokalne) w sprawach nadzwyczajnych. Nie

PRAWO GOSPODARCZE

będzie jednego organu na szczeblu unijnym – powstaną bowiem systemy nadzoru

bankowego, ubezpieczeń i funduszy emerytalnych oraz giełd i papierów wartościowych.

Każdy będzie sprawdzał, jak właściwy organ nadzorczy działa w danym państwie

członkowskim.

BA.KI

Forma prawna banku jest złożona i zawarta w wielu różnych aktach normatywnych:

- Art. 227 Konstytucji RP,

- Ustawa o 4BP (1997),

- Ustawa Prawo bankowe (1997),

- Ustawa o bankach gospodarstwa krajowego (jedyny bank państwowy nie w znaczeniu

ekonomicznym, lecz prawnym) (2003),

- Ustawa o bankach spółdzielczych i bankach zrzeszających (2000),

- Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych (1997).

Bank

– pojęcie wedle Ustawy Prawo bankowe – instytucja finansowa (według KSH), jest on

osobą prawną, powstaje zgodnie z przepisami ustawy w zależności od charakteru banku,

działa na podstawie zezwoleń, definicja określa dokładnie, o jakie usługi bankowe chodzi.

Zastrzeżenie określenia bank lub kasa tylko jako działalność bankowa.

.BP

– Ustawa o 4BP – centralny bank państwa, ma prawo do ustalania polityki pieniężnej,

nie podlega wpisowi do żadnego rejestru, Prezes NBP wybierany jest przez Sejm na 6 lat na

wniosek Prezydenta RP; Zarząd NBP – 6-8 członków + prezes NBP. Rada Polityki Pieniężnej

(RPP) – organ kolegialny, liczący 9 członków, wybierany również na 6 lat przez Sejm, Senat,

Prezydenta i Prezesa NBP – ustala założenia polityki pieniężnej.

Istnieje obecnie projekt zmian konstytucji opracowany przez Prezydenta Bronisława

Komorowskiego, który ma na celu dostosowanie do rozwiązań Traktatu Lizbońskiego w

ramach Europejskiego Systemy Banków Centralnych – pozbawienie możliwości

kształtowania polityki pieniężnej przez RPP – powinna być ona kształtowana przez UE,

likwidacja RPP, rozwiązania wejdą w życie, kiedy w Polsce zostanie wprowadzone euro i

wtedy wygaśnie kadencja członków RPP.

PRAWO GOSPODARCZE

Inne formy prawne, które mogą prowadzić działalność bankową:

Banki państwowe

– były tworzone w przeszłości w drodze rozporządzenia Rady Ministrów

(np. Bank Gospodarki Krajowej) – Ustawa przewiduje szczególne uregulowania – stosowanie

w sprawach nieuregulowanych przepisów prawa bankowego, wskazanie na organy (rada

nadzorcza – 8-12 członków + przewodniczący, zarząd – organ wykonawczy 3-7 osób); statut

tego banku jest ustalany w drodze rozporządzenia Ministra Skarbu Państwa.

Banki spółdzielcze

– w chwili obecnej istnieje około 600 oddziałów takich banków. Jest to

szczególny rodzaj spółdzielni, w której zrzeszone są banki. Obecnie w Polsce są 3 banki

spółdzielcze: Bank Polskiej Spółdzielczości, Gospodarczy Bank Wielkopolski i Mazowiecki

Bank Regionalny. Rada nadzorcza i zarząd składają się minimum z 3 osób, prezes oraz druga

osoba z nadzoru muszą uzyskać aprobatę KNF. Statut przyjmuje formę aktu notarialnego,

kapitał założycielski jest niższy niż w banku w formie spółki akcyjnej.

Banki w formie spółki akcyjnej

– potrzebują zezwolenia KNF, stosujemy do nich KSH

(ustawa ogólna). Wymagany jest od nich dość wysoki kapitał założycielski, rada nadzorcza

składa się z 5 osób, a zarząd z 3 osób. Ich odmianą są banki hipoteczne (Ustawa o

działalności hipotecznej), które mogą działać jedynie jako spółka akcyjna. W nazwie takiego

banku musi być słowo „hipoteczny”.

W Polsce mogą też mieścić się oddziały banków zagranicznych, zgodnie z przepisami od 1

stycznia 1999 roku wymaga się od nich jedynie zezwolenia wydawanego przez KNF.

ZAKŁADY UBEZPIECZEŃ

Prawne formy ubezpieczeń są dość skomplikowaną kwestią ze względu na zmianę aktów i

dyrektyw oraz dopasowanie prawa polskiego do prawa UE. W chwili obecnej obowiązuje

dyrektywa 183 z 2009 roku o nazwie „Wypłacalność II”, poprzednie dyrektywy zostały

uchylone do 31.10.2012, tj. do momentu wdrożenia w Polsce odpowiednich przepisów w

zakresie ubezpieczeń i reasekuracji. Obecnie obowiązują w Polsce:

Ustawa o działalności ubezpieczeniowej z 2003 roku (wielokrotnie zmieniana)

Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych z 2003 roku

Ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym z 2003 roku

PRAWO GOSPODARCZE

Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym z 2006 roku (uprzednio Ustawa nadzorze

ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych z 2003 roku)

Rozróżniamy krajowe i zagraniczne

zakłady ubezpieczeń

. Do prowadzenia działalności

ubezpieczeniowej konieczne jest posiadanie zezwolenia od Komisji Nadzoru Finansowego,

niezależnie od formy prawnej. Zakład ubezpieczeń może prowadzić działalność

ubezpieczeniową wyłącznie w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń

wzajemnych.

Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

(TUW) wywodzą się z XVII wieku, najwięcej

wykształciło się ich w Japonii, w USA jest w nich ubezpieczona około 1/3 obywateli. Do

utworzenia TUW wymagany jest wpis do KRS.

Zakłady ubezpieczeń S.A.

– ich status musi zostać zatwierdzony przez KNF, zarząd takiego

zakładu składa się z minimum dwóch osób. Lex specialis odnoszącą się do zakładów

ubezpieczeń S.A. jest Ustawa o działalności ubezpieczeniowej oraz kodeks spółek

handlowych. Zmiany, które w nich zaszły, wiążą się z przepisami o zakładach (ubezpieczeń

i) reasekuracji S.A. (przekazywanie sobie ryzyka). Wśród zakładów reasekuracji można

wyróżnić towarzystwa reasekuracji wzajemnej S.A. (reasekuracja – ubezpieczenie wtórne).

Obowiązkowy jest tutaj wpis do KRS.

PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE

Pod koniec lat 80. XX wieku istniało ok. 8 000 przedsiębiorstw państwowych. Według

danych Głównego Urzędu Statystycznego z grudnia 2009 roku było ich jedynie 169. Ich

liczba stale maleje w wyniku komercjalizacji i prywatyzacji oraz likwidacji. Państwowe

przedsiębiorstwa rolne (PGR) zostały przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu

Państwa (obecnie Agencja Nieruchomości Rolnych). Organami założycielskimi tych

przedsiębiorstw są wojewodowie. W przypadku 2/3 przedsiębiorstw państwowych wszczęto

postępowanie upadłościowe lub są one w stanie likwidacji, bowiem nie sprawdzają się one w

gospodarce rynkowej. Jedynie 11 przedsiębiorstw państwowych funkcjonuje bez zmian. W

roku ubiegłym prywatyzacji uległa Poczta Polska.

PRAWO GOSPODARCZE

Podstawy prawne przedsiębiorstw państwowych zawarte są w następujących aktach:

- Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych (1981)

- Ustawa o samorządzie załogi przedsiębiorstw państwowych (1981)

- Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (1989)

- Ustawa Porty lotnicze (1997)

- Ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (1996)

Przedsiębiorstwo państwowe funkcjonuje w oparciu o trzy zasady: samodzielność,

samorządność, samofinansowanie (przy gospodarce planowej) i posiada osobowość prawną.

Przedsiębiorstwa państwowe możemy zaklasyfikować następująco:

- przedsiębiorstwa państwowe, które podlegały Ustawie o przedsiębiorstwach państwowych,

- przedsiębiorstwa państwowe, które nie podlegały Ustawie o przedsiębiorstwach

państwowych (np. Porty Lotnicze, kiedyś PLL LOT i Poczta Polska; wobec Zakładu

Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych nie stosuje się tej ustawy, lecz podlega on

wpisowi do KRS),

- przedsiębiorstwa państwowe działające na zasadach Ustawy o przedsiębiorstwach

państwowych,

- przedsiębiorstwa państwowe działające na zasadach szczególnych.

Organy przedsiębiorstwa państwowego:

♦ ogólne zebranie pracowników / delegatów – podstawowy organ przedsiębiorstwa

♦ rada pracownicza – organ liczył z reguły około 15 członków

♦ dyrektor przedsiębiorstwa państwowego - organ wykonawczy, mieli być oni wybierani w

drodze konkursu,

Zastępcy dyrektora nie są organem i działają na zasadzie pełnomocnictwa.

Statut przedsiębiorstwa reguluje strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa oraz inne sprawy

przewidziane w niniejszej ustawie. Statut uchwala ogólne zebranie pracowników na wniosek

dyrektora przedsiębiorstwa.

Organ założycielski może powierzyć zarządzanie przedsiębiorstwem państwowym osobie

fizycznej lub prawnej. Z chwilą objęcia obowiązków przez zarządcę organy samorządu załogi

ulegają rozwiązaniu z mocy prawa.

Przykładem przedsiębiorstw państwowych bez nazwy „przedsiębiorstwo państwowe” w

nazwie są: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej oraz Wojskowe Biuro Projektów

Budowlanych.

PRAWO GOSPODARCZE

JED.OSTKI BADAWCZO-ROZWOJOWE

Jednostkami badawczo-rozwojowymi, w rozumieniu Ustawy o jednostkach badawczo-

rozwojowych, są państwowe jednostki organizacyjne wyodrębnione pod względem prawnym,

organizacyjnym i ekonomiczno-finansowym, tworzone w celu prowadzenia badań

naukowych i prac rozwojowych, których wyniki powinny znaleźć zastosowanie w

określonych dziedzinach gospodarki narodowej i życia społecznego.

Jednostkami badawczo-rozwojowymi są:

- instytuty naukowo-badawcze,

- ośrodki badawczo-rozwojowe, centralne laboratoria i inne jednostki organizacyjne.

Ich podstawowym zadaniem jest prowadzenie działalności naukowej. Jednostki badawczo-

rozwojowe posiadają osobowość prawną. Mogą one prowadzić także inną działalność

gospodarczą na zasadach określonych w przepisach Ustawy o swobodzie działalności

gospodarczej w zakresie i formach określonych w statutach tych jednostek.

Działalność ta musi zostać wydzielona pod względem finansowym i rachunkowym z

działalności naukowej. Organami jednostki badawczo-rozwojowej są dyrektor i rada

naukowa.

STOWARZYSZE.IA

Działalność gospodarcza stowarzyszeń oparta jest na Ustawie Prawo o stowarzyszeniach z

1989 roku. Wedle definicji jest to jednostka organizacyjna o charakterze dobrowolny,

samorządnym. Jest to trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych, aby powstało potrzebnych

jest 15 osób fizycznych, osoby prawne to jedynie osoby wspierające (środkami finansowymi).

Ważne jest uchwalenie statutu i wybranie komitetu stowarzyszenia. Stowarzyszenie nabywa

osobowość prawną dopiero po rejestracji. Ustawa przewiduje, że osobowość prawną mogą

mieć także jednostki terenowe (PTTK ma 320 oddziałów / jednostek terenowych, co pozwala

mu funkcjonować w obrocie). Najważniejszym organem stowarzyszenia jest walne zebranie /

kongres / zjazd członków bądź delegatów stowarzyszenia. Zarząd jest organem

wykonawczym, a komisja rewizyjna / nadzorcza stanowi organ kontroli wewnętrznej.

Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, według ogólnych zasad

określonych w odrębnych przepisach. Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia

służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego

członków.

PRAWO GOSPODARCZE

Uproszczoną formą stowarzyszenia jest stowarzyszenie zwykłe, nie posiadające osobowości

prawnej. Osoby w liczbie co najmniej trzech, pragnące założyć stowarzyszenie zwykłe,

uchwalają regulamin działalności, określając w szczególności jego nazwę, cel, teren i środki

działania,

siedzibę

oraz

przedstawiciela

reprezentującego

stowarzyszenie.

Takie

stowarzyszenie nie może prowadzić działalności gospodarczej, ani otrzymywać dotacji lub

darowizn.

FU.DACJE

Fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami

Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności

takich, jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i

sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami. Fundacje

mogą ustanawiać osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania

bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce lub za granicą. Siedziba fundacji powinna

znajdować się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Oświadczenie woli o ustanowieniu

fundacji powinno być złożone w formie aktu notarialnego. W oświadczeniu woli o

ustanowieniu fundacji fundator powinien wskazać cel fundacji oraz składniki majątkowe

przeznaczone na jego realizację. Cel fundacji musi znaleźć się w statucie fundacji. Fundacja

nabywa osobowość prawną po wpisaniu jej do KRS. W statucie fundacji określa się zarząd o

charakterze wykonawczym, który może być uzupełniany przez inne organy. Prowadzenie

działalności gospodarczej może być przewidziane w statucie fundacji, lecz nie musi.

Działalność gospodarcza może być prowadzona, jeśli nie „przytłacza” ona jej celów. Wartość

środków majątkowych fundacji przeznaczonych na działalność gospodarczą nie może być

mniejsza niż 1 tysiąc złotych.

ORGA.IZACJE POŻYTKU PUBLICZ.EGO

Zgodnie z ustawą działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna,

prowadzona przez organizację pozarządową w sferze zadań publicznych ustawy, m.in. takich

jak: pomoc społeczna, działalność charytatywna, ochrona i promocja zdrowia, kultura, nauka,

oświata i wychowanie, promocja i organizacja wolontariatu. Organizacje pożytku publicznego

mogą prowadzić działalność gospodarczą jedynie dodatkowo.

PRAWO GOSPODARCZE

PARTIE POLITYCZ.E

Partie polityczne teoretycznie nie mogą prowadzić działalności gospodarczej. Ustawa o

partiach politycznych z 1997 roku stawia im bowiem za cel inne zadania. Jednak w Artykule

27 tej ustawy czytamy, że prowadzenie przez partię polityczną działalności własnej

polegającej na sprzedaży tekstu statutu lub programu partii, a także przedmiotów

symbolizujących partię i wydawnictw popularyzujących cele i działalność partii politycznej

oraz na wykonywaniu odpłatnie drobnych usług na rzecz osób trzecich z wykorzystaniem

posiadanego sprzętu biurowego nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu

odrębnych przepisów.

ZWIĄZKI ZAWODOWE

Ustawa o związkach zawodowych z 1991 roku stawia im za cel reprezentowanie i obronę

praw pracowników oraz ich interesów zawodowych i socjalnych. Związki zawodowe mogą

prowadzić działalność gospodarczą na zasadach statutowych, ale dochody nie mogą być

dzielone pomiędzy ich członków.

ZWIĄZKI WYZ.A.IOWE

Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z 1989 wskazuje wprawdzie, że celem

związków wyznaniowych nie jest prowadzenie działalności gospodarczej, jednak można ją

prowadzić i jest ona zwolniona od opodatkowania dotyczącego wydatków.

SPÓŁDZIEL.IA

Podstawą prawną dla

spółdzielni

jest Ustawa Prawo spółdzielcze z 1982 roku z późniejszymi

zmianami. W 2008 roku prezydent Lech Kaczyński przedstawił projekt nowego

uregulowania, jednak nie zostało ono przyjęte. Poza wspomnianą ustawą wyróżnić należy

takie przepisy jak:

- Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych (2000),

- Ustawa o spółdzielniach socjalnych (2006).

PRAWO GOSPODARCZE

Wedle definicji

spółdzielnia

jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej („zasada

otwartych drzwi”) liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu

udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą

(cel spółdzielni). Spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną

na rzecz swoich członków i ich środowiska. Kiedyś spełnienie tego warunku było

obowiązkowe. Do założenia spółdzielni potrzebnych jest

10 osób fizycznych

lub

3 osoby

prawne

. Po wpisaniu do rejestru przedsiębiorców w KRS spółdzielnia nabywa osobowość

prawną. Konieczne jest uchwalenie statutu spółdzielni, w którym znajdują się określone

postanowienia przewidziane ustawowo. Statut pełni rolę podstawowego źródła wewnętrznego

prawa spółdzielczego. Należy także wybrać odpowiednie organy lub komisję organizacyjną.

Organami spółdzielni są:

walne zgromadzenie – najwyższy organ spółdzielni, ma kompetencje „wyłączne”, ustala

on kierunki i rozwód działalności gospodarczej spółdzielni, zapoznaje się ze

sprawozdaniami rady oraz zarządu i działu finansowego a także uchwala statut lub zmiany

w nich zachodzące oraz podejmuje uchwały o zbyciu nieruchomości czy zakładu;

rada nadzorcza – spełnia funkcję kontrolną i nadzór, dotyczy organów kolegialnych, liczy

co najmniej 3 członków, rozpatruje skargi dotyczące działalności zarządu spółdzielni,

ustala strukturę organizacji spółdzielni, także uchwala plany i warunki rozwoju

działalności gospodarczej;

zarząd – organ wykonawczy, kieruje działalnością spółdzielni oraz reprezentuje ją na

zewnątrz. Kierownictwo może także przejąć wyznaczony kierownik / członek spółdzielni,

nie staje się on jednak przez to organem wykonawczym. Obecnie nie wyznacza się liczby

członków zarządu, kiedyś były to 3 osoby.

Spółdzielnie można podzielić na:

podlegające Ustawie Prawo spółdzielcze:

- działające na podstawie przepisów ogólnych (np. lekarskie)

- działające na podstawie przepisów szczególnych (np. rolnicze)

niepodlegające Ustawie Prawo spółdzielcze (np. mieszkaniowe, socjalne)

- banki spółdzielcze - spółdzielnie rzemieślnicze