Monter_sieci_i_urz_telekom_725[02]_O2_02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Robert Majchrzak
Marcin Kamusiński

Montaż

mechaniczny

elementów

podzespołów

telekomunikacyjnych
725[02].O2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Mechaniczny montaż elementów konstrukcyjnych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Mechaniczny montaż elementów elektrycznych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Mechaniczny montaż elementów telekomunikacyjnych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o montażu elementów

konstrukcyjnych, elektrycznych i telekomunikacyjnych

Poradnik ten zawiera:

−

Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

−

Cele kształcenia tej jednostki modułowej.

−

Materiał nauczania (rozdział 4). Umożliwia on samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i sprawdzianów postępów. Wykonując sprawdzian postępów
powinieneś odpowiadać na pytanie „tak”– jeśli opanowałeś materiał lub „nie”, co oznacza,
że powinieneś jeszcze nad tym popracować Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturę oraz inne źródła informacji.

−

Ćwiczenia,  znajdujące  się  w  rozdziale 4. zawierają: treść poleceń, wskazówki dotyczące
sposobu  wykonania  oraz  opis  wyposażenia  stanowiska  potrzebnego  do  realizacji
ćwiczenia.  Jeżeli  masz  trudności  ze  zrozumieniem  tematu  lub  ćwiczenia,  to  poproś
nauczyciela  o  wyjaśnienie  i  ewentualne  sprawdzenie,  czy  dobrze  wykonujesz  daną
czynność.

−

W  rozdziale  5  poradnika  zamieszczony  jest  zestaw  pytań  sprawdzających  Twoje
opanowanie  wiedzy  i  umiejętności  z  zakresu  całej  jednostki  modułowej.  Prawidłowe
wykonanie  tego  sprawdzianu  jest  dowodem  osiągnięcia  umiejętności  określonych  w  tej
jednostce modułowej.

Jednostka

modułowa:

Montaż

mechaniczny

elementów

podzespołów

telekomunikacyjnych, której treść teraz poznasz wchodzi w skład modułu Proste prace
montażowe.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozróżniać podstawowe materiały wykorzystywane w telekomunikacji i wskazywać ich
zastosowanie,

–

posługiwać się podstawowymi przyrządami pomiarowymi wielkości mechanicznych,

–

czytać proste rysunki mechaniczne i elektryczne,

–

wykonywać proste prace z zakresu obróbki ręcznej,

–

rozróżniać sposoby połączeń elementów konstrukcji mechanicznej,

–

korzystać z książek, katalogów i czasopism w celu odnalezienia potrzebnej informacji
o elementach, układach i urządzeniach telekomunikacyjnych,

–

stosować przepisy bhp w zakresie kształtowanych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

odczytać ze zrozumieniem instrukcje obsługi i eksploatacji urządzeń telekomunikacyjnych,

–

odczytać proste rysunki techniczne, schematy montażowe i ideowe,

–

sklasyfikować urządzenia telekomunikacyjne,

–

wskazać i nazwać podstawowe elementy i podzespoły urządzeń telekomunikacyjnych,

–

przygotować bezpieczne stanowisko do pracy,

–

dobrać i obsłużyć telekomunikacyjne urządzenia pomiarowe,

–

wykonać pomiary telekomunikacyjne,

–

zmontować proste konstrukcje mechaniczne,

–

zmontować dźwignie, sprężyny, obudowy i inne elementy mechaniczne w urządzeniach
telekomunikacyjnych,

–

zmontować transformatory,

–

zamocować transformatory, radiatory, wyłączniki, potencjometry, gniazda, bezpieczniki,
styczniki i przekaźniki,

–

zmontować złącza zaciskowe,

–

zdemontować i zamontować wymienne elementy i podzespoły w urządzeniach
telekomunikacyjnych,

–

zademonstrować poprawność wykonywania zadań,

–

ocenić jakość wykonanej pracy,

–

skorzystać z katalogów i norm,

–

zastosować właściwe przepisy bhp i ppoż. oraz przepisy o ochronie środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Mechaniczny montaż elementów konstrukcyjnych

4.1.1. Materiał nauczania

Szafy kablowe

Szafka kablowa (rys.1) jest to obudowana prostopadłościenna konstrukcja z drzwiami

ustawiona  na  cokole  (fundamencie),  wewnątrz  której  umieszczone  są  zakończenia  kablowe
(głowice, zespoły łączówkowe, zwykłe 100- parowe).
Szafy  kablowe  przeznaczone są do instalowania zespołów łączówkowych i głowic kablowych
różnych  producentów.  Szafy  kablowe  typu SK wykonane  są  z blachy aluminiowej o grubości
1,5  -  3  mm,  zabezpieczonej  przed  działaniem  zewnętrznych  czynników  atmosferycznych.
Powierzchnia  aluminiowa  pokryta  jest  chemicznie  warstwą  alodyny  i  zewnętrznie
epoksydowym lub poliestrowym lakierem proszkowym. Wszystkie elementy ze stopów miedzi
są  niklowane,  stalowe  elementy  połączeń  (wkręty,  śruby)  -  kadmowane.  Zastosowane
materiały  muszą  wykazywać  dużą  odporność  mechaniczną.  Poza  tym  stosowane  obudowy
muszą posiadać estetyczny wygląd i dobrą jakość wykonania. Oferowane na rynku typoszeregi
spełniają wszystkie możliwe potrzeby użytkowników.
Dla  ułatwienia  montażu  i  eksploatacji  szaf  o  największej  pojemności  -  2400  par,  są
opracowane następujące warianty rozwiązań:

−

SK 2400AI-AT - szafa przeznaczona głównie do wymiany i rozbudowy istniejących szaf o
mniejszej pojemności,

−

SK2400AII-AT- szafa z dwuskrzydłowymi drzwiami,

−

SK 2400A-AT - szafa z dwustronnym dostępem do konstrukcji wsporczej

Wszystkie szafy muszą spełniać wymagania normy zakładowej ZN - 96/TP S.A.- 033 [7]

oraz gwarantowany stopień ochrony - IP55D.

Tabela 1. Parametry szaf kablowych SK.

Wymiary gabarytowe [mm]

Oznaczenie typu szafy

Pojemność (liczba par)

wysokość (a)

szerokość (b) głębokość (c)

SK 200A-AT

200

780

450

280

SK 400A-AT

400

1060

450

280

SK 600A-AT

600

1350

450

280

SK 800A-AT

800

1060

800

280

SK 1200 A- AT

1200

1350

800

280

SK1600A-AT

1600

1640

800

280

SK 2000A-AT

2000

1930

800

280

SK 2400A-AT

2400

2220

800

280

SK 2400AI-AT

2400

1640

1250

280

SK 2400 AM -AT

2400

1640

800

380

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uniwersalny.  Regulowanie  odległościami  umożliwiają  montaż  zakończeń  kablowych
różnych  producentów.  Kable  w  szafach  są  mocowane  specjalnymi  uchwytami
przeciwdziałającymi  ich  wzdłużnemu  przesuwaniu  się.  Podłączanie  i  odłączanie  kabli
prowadzone  jest  bezkolizyjnie  w  dowolnej  fazie  eksploatacji  bez  wpływu  na  pracę
sąsiednich  połączeń.  Konstrukcja  wsporcza  może być rozbudowywana bezkolizyjnie przy
zmianie obudowy w celu zwiększenia pojemności szafy,

–

ruchomych elementów (drzwi), które są połączone linkami uziemiającymi. a główna
uziemiająca listwa zaciskowa daje możliwość uziemienia zespołów łączówkowych i kabli,

–

znaku producenta, oznaczenie typu, punktów uziemiających i znak bezpieczeństwa
elektrycznego,

–

szafy montowane są na betonowym fundamencie, w którym zatopiona jest stalowa
pokadmowana rama,

–

demontowalnych drzwi,

–

cokołu, który jest szczelnie odizolowany od kanalizacji kablowej przegrodą aluminiową
z przepustnicami gumowymi, przystosowanymi do różnych średnic kabli. Dla
dodatkowego uszczelnienia stosuje się zalewy z kauczuku silikonowego,

–

zabezpieczeń w postaci ryglowego zamka z blokową wkładką typu ABLOY, Kąt
otwierania drzwi we wszystkich szafach SK znacznie przekracza 120°, co umożliwiają
zawiasy umieszczone wewnątrz obudów. Unieruchamiane one są w dwóch położeniach za
pomocą rozporki,

–

czujek sygnalizacyjnych.

Szafy kablowe są przewietrzane przez wlotowe i wylotowe otwory z podwójnymi

drobnymi siatkami mosiężnymi, między którymi znajduje się tkanina filtracyjna, która ma za
zadanie wychwytywanie pyłu. Ilość otworów wentylacyjnych jest dobierana do pojemności
szafy.

Rozwiązania konstrukcyjne szaf aluminiowych, w przeciwieństwie do szaf z tworzyw

sztucznych, stwarzają ogromną możliwość ciągłego udoskonalania i dokonywania przeróbek
i adaptacji w zależności od potrzeb eksploatacyjnych użytkowników.

Przełącznice

Przełącznice znajdują zastosowanie jako przełącznice główne dla wszystkich typów

central  i  urządzeń  telekomunikacyjnych,  będących  w  eksploatacji  zarówno  w  obiektach
stacjonarnych,  wyniesionych  jak  i  również w kontenerach. Przełącznice posiadają uniwersalną
budowę  modułową  dzięki  czemu  każdorazowo  można  je  dostosowywać  indywidualnie  do
wymagania  technicznych,  eksploatacyjnych  i  lokalowych.  Podejście  takie  pozwala
maksymalnie  przybliżyć  się  do  potrzeb  i  możliwości  technicznych  odbiorców  zarówno  przy
montażu nowych przełącznic jak i przy rozbudowie i przebudowie istniejących.
Konstrukcje  wsporcze  przełącznic  wykonane  są  z  typowych,  lekkich,  aluminiowych
anodowanych  elementów  (kształtników),  łączonych  miedzy  sobą,  zamykanymi  przy  pomocy
klucza  ampułkowego.  Przełącznice  są  rozbieralne.  Rozwiązanie  to  pozwala  na  szybki,
bezkolizyjny  montaż  i  demontaż  konstrukcji,  na  dokonywanie

wszelkich zmian i przeróbek

w trakcie  montażu,  rozbudowę  oraz  stopniową  wymianę  starych  przełącznic  na  nowe  bez
przerw  eksploatacyjnych.  Konstrukcje  mogą  być  mocowane  do  ścian  ,  podłóg  oraz  sufitu.
Doprowadzenie  kabli  może  się  odbywać  do  góry  lub  od  dołu.  Konstrukcje  wsporcze  są
wytrzymałe  na  obciążenia  kablami  stacyjnymi  i  krosowymi.  Dają  możliwość  przejrzystego
rozprowadzania  kabli  i  mocowania  ich  uchwytami  oraz  opaskami  zaciskowymi  w  pionach
i poziomach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawowym modułem konstrukcji wsporczej (stojaka) przełącznicy jest pion (rys.2).

Piony połączone między sobą tworzą sekcję. Zespoły (bloki) łączówkowe po stronie liniowej
(L), we wszystkich typach przełącznic, montowane są w układzie pionowym, natomiast po
stronie stacyjnej (S) najczęściej spotykanym rozwiązaniem jest układ poziomy.

Tabela 2. Oznaczenia przełącznic MDF.

Lp.

Nazwa przełącznicy

Oznaczenie typu

Wolnostojąca dwustronna - w układzie pionowo (L)-

poziomym (S) lub pionowym (LiS)

STP-A2-AT

Przyścienna jednostronna - w układzie pionowo (L)-

poziomym (S) lub pionowym (LiS)

STP-A1-AT

Naścienna pojedyncza - w układzie pionowym (LiS)

STP-A1n-AT

Naścienna podwójna - w układzie pionowo (L)-poziomym

(S) lub pionowym (LiS)

STP-A1N-AT

Z elementów stosowanych na stojaki wykonane są również drabinki kablowe, które można

dowolnie  rozbudowywać  i  rozprowadzać  w  pomieszczeniach  tworząc  jednolity  i estetyczny
stelaż  połączeń  dla  różnych  urządzeń.  Najbardziej  optymalne  warianty  pojemności
i konfiguracji przełącznic osiąga się dzięki możliwością wprowadzania w czasie projektowania
lub  podczas  montażu  zmian  wymiarów  gabarytowych  konstrukcji  wsporczych,  regulacji
odległości  między  pionami  i  poziomami,  a  także  dzięki  trafnej  kompletacji  zespołów
łączówkowych.  Uchwyty  krosowe  można  rozmieszczać  w  dowolnych  miejscach  konstrukcji,
co pozwala na łatwe i luźne rozprowadzania przewodów krosowych.
Do  kompletacji  przełącznic  proponowane  są  trzy  podstawowe  typy  zespołów  łączówkowych
rozłącznych z których mogą być zestawiane bloki.
Na stronę liniową:
–

zespoły 100 parowe rozłączne ZKM 100,

Na stronę stacyjną:
–

zespoły 100 parowe rozłączne ZKM 100,

–

zespoły 128 parowe rozłączne ZKM 130 (128) z łączówkami 10-parowymi,

–

zespoły 128 parowe rozłączne ZKM 128 z łączówkami 8-parowymi

Montowane są one w pionach lub poziomach przełącznic przy pomocy specjalnych

zacisków  mimośrodowych,  umieszczonych  w  rowkach-prowadnicach  elementów  konstrukcji
wsporczych. Po rozluźnieniu zacisków zespoły można przesuwać wzdłuż prowadnic.
W  górnej  części  stojaka  znajduje  się  centralny  zacisk  uziemiający,  połączony  z  jednej  strony
z poszczególnymi  pionami,  z  drugiej-z  szyną  wyrównawczą  potencjałów.  W  każdym  pionie
zespoły  połączone  są  między  sobą  linkami  poprzez  zaciski  umieszczone  na  listwach
uziemiających,  Linki  prowadzone  są  w  rowkach  elementów  konstrukcji i  przykryte  wkładami
maskującymi.  Wszystkie  zaciski  oznakowane  są  wyraźnymi  symbolami  uziemienia.
Zastosowany

sposób

uziemienia

przełącznicy

daje

pełną

gwarancję

właściwego

funkcjonowania ochronników i bezpieczeństwa obsługi. Dolna część przełącznicy osłonięta jest
przed uszkodzeniami mechanicznymi, barierą ochronną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przełącznice naścienne typu PSK

Są to przełącznice naścienne przeznaczone do zakończenia kabli światłowodowych,

a także  do  przełączania  torów  dla  celów  transmisyjnych  i  pomiarowych  oraz  dołączania
nowych  urządzeń  do  niewykorzystanych  torów.  Stale  mogą  być  eksploatowane  po
zamontowaniu na ścianie w pomieszczeniach zamkniętych.
Przełącznica  zbudowana  jest  w  postaci  skrzynki  podzielonej  ścianką  panelową  na  dwa
funkcjonalne  i  oddzielne  zamykane  obszary-zakończeniowy  i  przyłączeniowy.  Obszar
zakończeń  kabli  liniowych  posiada  górne  i  dolne  wejście  dławicowe  dla  wprowadzania kabli,
uchwyty  do  mocowania  i  prowadzenia  kabli,  kasety  spawów  i  zapasów  pigtaili  oraz  kabla
liniowego,  panel  z  polem  półzłączek  zakończeniowych,  zacisk  uziemiający  oraz  tabliczkę
opisową.
W zależności od rozmiaru skrzynki w skrzynce można pomieścić cztery kasety z pokrywą, co
pozwala  na  łatwą  manipulację  spawami  i  bezpiecznie  przechowywanie  spawów  w  osłonkach
termokurczliwych.  Obszar  z  polem  przełaczeniowym  wyposażony  jest  w  listwy  panelowe,
z różną ilością gniazd, w których montowane są adaptery. Ilość kształt i konfiguracja gniazd w
przykręconych  listwach  panelowych  uzależniona  jest  od  pojemności  przełącznicy  i  od  typu
stosowanych złączek.

Rys. 4. Element konstrukcyjny przełącznicy światłowodowej [4].

Przełącznice typu PSK mają podwójne zabezpieczenie przed dostępem osób

nieupoważnionych.  Pole  komutacyjne  z  półzłączkami patchcordów  dostępne  jest po otwarciu
prawych  drzwiczek,  odchyla  się  wówczas  także  bok  skrzynki.  Rozwiązanie  to  w  zasadniczy
sposób  ułatwia  dostęp  do  części  komutacyjnej,  a  zatem  zmniejsza  zagrożenie  uszkodzenia
patchcordów  w  trakcie  manipulacji  przy  pracach  przyłączeniowych.  Dostęp  do  kaset  ze
spawami jest możliwy dopiero po otwarciu drugich drzwiczek przełącznicy.

Obudowy przełącznic wykonane są z blachy aluminiowej, spawanej w argonie,

zabezpieczonej trwale warstwą chromianową oraz pokrytą metodą elektrostatyczną lakierem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

proszkowym. Inne elementy przełącznicy są anodowane lub cynkowane. Przełącznice są lekkie
i proste w obsłudze, a dzięki łatwości dojścia do wszystkich elementów konstrukcji zapewniają
bezkolizyjną i bezpieczną dla światłowodów organizację okablowania i połączeń.
Przełącznice naścienne PSK stosowane są w sieciach telekomunikacyjnych, LAN, WAN, oraz
sieci telewizji kablowej. Przełącznice posiadają świadectwo homologacji Nr 315/98 wydane
przez Ministra Łączności oraz spełniają wymagania normy zakładowej ZN 96/TP S.A.-009.

Rys. 5. Schemat organizacji kabla w przełącznicy PSK [4].

Obudowy zakończeń kablowych

Obudowy zakończeń kablowych służą do zabezpieczania połączeń w sieciach

telekomunikacyjnych i przeznaczone są do instalacji łączówek oraz zabezpieczeń stanowiących
zakończenie  kabli  telekomunikacyjnych  w  sieciach  miejscowych.  Służą  do  ochrony  tych
zakończeń  od  bezpośredniego  działania  czynników  atmosferycznych  i  dostępu  osób
nieuprawnionych.  Obudowy  zakończeń  kablowych  wyposażone  są  w  prowadnice  wiązek
przewodów oraz elementy zamknięcia (np.: Abloy).
Ze względu na sposób mocowania obudowy zakończeń kablowych dzielimy na:
–

skrzynki ścienne hermetyczne,

–

skrzynki słupowe hermetyczne (obudowa kołpakowa lub z drzwiczkami, z umieszczoną
wewnątrz konstrukcją wsporczą dla zakończeń kablowych,

–

urządzeń zabezpieczających i ewentualnych urządzeń dopasowujących, przeznaczona do
mocowania na słupie linii naziemnych),

–

skrzynki ścienne wnętrzowe (obudowa z drzwiczkami lub pokrywą, z umieszczoną
wewnątrz konstrukcją wsporczą dla zakończeń kablowych, i ewentualnie urządzeń
zabezpieczających, przeznaczona do mocowania na ścianie wewnątrz budynku),

–

puszki ścienne hermetyczne,

–

puszki słupowe hermetyczne (mała obudowa kołpakowa lub z pokrywą, przeznaczona do
mocowania na słupie linii naziemnej lub na zewnętrznej ścianie budynku jako osłona

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zakończenia

kabla

rozdzielczego,

kabli

abonenckich

i ewentualnie

urządzeń

zabezpieczających),

–

puszki wnętrzowe wnękowe (podtynkowe),obudowa z drzwiczkami lub pokrywą,
przeznaczona do mocowania we wnęce ściany lub na ścianie wewnątrz budynku jako
osłona zakończenia kabla rozdzielczego i kabli abonenckich,

–

puszki wnętrzowe aluminiowe.

Budowa obudowy zakończeń kablowych

Skrzynki ścienne hermetyczne SSc...A i SSc...A-Owykonane są z blachy aluminiowej

zabezpieczonej warstwą konwersyjną chromianową i malowane lakierem proszkowym.
Posiadają  uniwersalną  konstrukcję wsporczą przystosowaną do mocowania wszystkich typów
łączówek  dopuszczonych  do  stosowania  w  sieciach  telekomunikacyjnych.  Otwory  do
wprowadzania  przewodów  wyposażone  są  w  dławice  uszczelniające.  Skrzynki  posiadają
zaciski  uziemiające,  mogą  być  wyposażone  w  zamki  typu  Abloy,  Ronis,  FAB  lub  inne.
Skrzynki są szczelne, lekkie, łatwe w montażu i estetyczne.

a)

Rys. 6. Skrzynka: a) kablowa ścienna typu SSc; b) słupowa typu SS [4].

Skrzynki słupowe hermetyczne SS... A i SS... A-0 wykonane są z blachy aluminiowej

zabezpieczonej  warstwą  konwersyjną  chromianową  i  malowane  lakierem  proszkowym.
Posiadają  uniwersalną  konstrukcję wsporczą przystosowaną do mocowania wszystkich typów
łączówek dopuszczonych do stosowania w sieciach telekomunikacyjnych.
Otwory do wprowadzania przewodów wyposażone są w dławice uszczelniające.
Skrzynki  te  mogą  być  montowane  na  słupach  betonowych  (prefabrykowanych)  lub
drewnianych  przy  pomocy  śrub,  wkrętów  lub  taśmy  nierdzewnej.  Skrzynki  posiadają  zaciski
uziemiające, mogą być wyposażone w zamki typu Abloy, Ronis, FAB lub inne.

Skrzynki ścienne wnętrzowe SSc... AN posiadają wszystkie właściwości skrzynek SSc...

A z wyjątkiem hermetyczności i są wykonane bez tylnej ścianki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.7. Skrzynka ścienna typu SSc [4].

Rys. 8. Przykładowy rysunek skrzynki kablowej [4].

Puszki słupowe hermetyczne PS 10 A-0 oraz PSc 10 A-0 wyposażone są w odchylaną

łączówkę rozłączną z ochronnikami, stosowane są jako abonenckie puszki ochronnikowe.

Puszki PS... A oraz PSc... A przystosowane są pod łączówkę do płaskiego montażu.
Zabezpieczone są warstwą konwersyjną chromianową, malowane lakierem proszkowym.

Mogą być wyposażone w zamki typu Abloy, Ronis, FAB lub inne. Posiadają zaciski
uziemiające i wyposażone są w przepustnice z dokręcanymi zaciskami co ułatwia montaż kabli.

Puszki wnękowe podtynkowe PWw... A wykonane są z blachy aluminiowej

zabezpieczonej warstwą konwersyjną chromianową i malowane lakierem. Posiadają
uniwersalną konstrukcję wsporczą przystosowaną do mocowania wszystkich typów łączówek
dopuszczonych do stosowania w sieciach telekomunikacyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Głębokość puszek pozwala na stosowanie ochronników. Wyposażone mogą być w zamki
Abloy, Ronis, FAB lub inne. Puszki posiadają zaciski uziemiające, a otwory do wprowadzania
przewodów wyposażone są w dławice uszczelniające.

Rys. 9. Puszki: a) słupowe hermetyczne typu PS, b) wnękowe podtynkowe typu PWw [4].

Puszki wnętrzowe PWN...wykonane są z blachy aluminiowej zabezpieczonej warstwą

konwersyjną chromianową i malowane lakierem proszkowym.
Przystosowane są do montażu w sieciach utajnionych i posiadają wypusty z otworami do
zakładania plomb. Puszki posiadają wejścia przystosowane do wprowadzania kabli w rurach
stalowych i wyposażone są w mikrowyłączniki sygnalizacyjne.
Puszki mogą być wyposażone w zamki Abloy, Ronis, FAB lub inne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Puszki wnętrzowe typu PWN [4].

Tabela 3. Zestawienie puszek wnętrzowych wg ich przeznaczenia.

Wymiary gabarytowe [mm]

Oznaczenie/Przeznaczenie

Pojemność

wysokość

(a)

szerokość

(b)

głębokość

(c)

PWn 10 A-L/dla łączówki

szczelinowej

138

PWn A-G/dla gniazda RJ45

138

PWn 10 A-S/dla głowicy

śrubowej

138

PWn 20 A-L / dla łączówki

szczelinowej

138

Symbole graficzne stosowane w sieci telekomunikacyjnej EN/IEC 60617 [7] pokazano na
rys. 11.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Oznaczenia sieci telekomunikacyjnej [7].

Szafka istniejąca

Szafka projektowana

Szafka do usunięcia

Puszka istniejąca

zewnętrzna

Puszka projektowana

zewnętrzna

Puszka do usunięcia

zewnętrzna

Słupek istniejący

Słupek projektowany

Słupek do usunięcia

Zespół łączówkowy

istniejący

Zespół łączówkowy

projektowany

Zespół łączówkowy

do usunięcia

Głowica istniejąca

wewnętrzna

Głowica projektowana

wewnętrzna

Głowica do usunięcia

wewnętrzna

Słup kablowy istniejący

Słup kablowy do

usunięcia

Słup kablowy
projektowany

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Z czego składa się przełącznica MDF?
2.  Dokonaj klasyfikacji elementów konstrukcyjnych?
3.  Jakie są rodzaje szafek kablowych?
4.  Jakie są metody montażu elementów konstrukcyjnych?
5.  Jak zabezpieczyć skrzynkę kablową przed uszkodzeniami mechanicznymi?
6.  Jakie czynności należy wykonać aby zamontować skrzynkę kablową?
7.  Jakie zasady bhp obowiązują podczas montażu przełącznicy MDF ?
8.  Jak na schematach instalacji są oznaczone skrzynki kablowe?
9.  Jakie normy spełniają skrzynki kablowe?
10.  Jakie środki ochrony osobistej stosujemy podczas montażu elementów konstrukcyjnych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Montaż szafki kablowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją wykonania montażu szafy kablowej,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4)  wykonać  schemat  krok  po  kroku  zwracając  szczególną  uwagę  na  umiejscowienie  szafki

kablowej z uwzględnieniem wszystkich podzespołów mocujących,

5) dobrać środki ochrony indywidualnej podczas prac związanych z montażem,
6) rozróżnić środki ochrony podczas prac z wykorzystaniem narzędzi i urządzeń zasilanych

energią elektryczną,

7) określić warunki eksploatacji na podstawie dokumentacji technicznej i wskazanych

wymagań użytkowych,

8) zgromadzić właściwe narzędzia w celu wykonania ćwiczenia,
9) sprawdzić stan techniczny zgromadzonych narzędzi monterskich oraz umiejętnie

posługiwać się narzędziami zgodnie z wymaganiami technologicznymi i przepisami bhp,

10) zabezpieczyć szafkę kablową przed uszkodzeniami mechanicznymi (montaż zamka

z kluczykiem),

11)  wykonać sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
12)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
13)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szafka kablowa typu SK z wyposażeniem (np. SK 200A-AT, SK 400A-AT, SK 600A-
AT),

−

wiertarka z kompletem wierteł,

−

komplet wkrętaków,

−

komplet kluczy płaskich,

−

kombinerki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

poziomica,

−

taśma pomiarowa,

−

instrukcje,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Montaż przełącznicy MDF.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją wykonania montażu przełącznicy MDF ,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4)  wykonać  schemat  krok  po  kroku  zwracając  szczególną  uwagę  na  umiejscowienie

przełącznicy MDF z uwzględnieniem wszystkich elementów mocujących,

5)  wykonać trasowanie miejsca umocowania przełącznicy,
6)  dobrać środki ochrony indywidualnej podczas prac związanych z montażem,
7)  rozróżnić  środki  ochrony  podczas  prac  z  wykorzystaniem narzędzi  i urządzeń  zasilanych

energią elektryczną,

8) określić warunki eksploatacji na podstawie dokumentacji technicznej i wskazanych

wymagań użytkowych,

9) zgromadzić właściwe narzędzia w celu wykonania ćwiczenia,
10) sprawdzić stan techniczny zgromadzonych narzędzi monterskich oraz umiejętnie

posługiwać się narzędziami zgodnie z wymaganiami technologicznymi i przepisami bhp,

11)  wykonać sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
12)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
13)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

konstrukcja wsporcza przełącznicy MDF z wyposażeniem (np. STP-A1-AT, STP-A1n-
AT),

−

wiertarka z kompletem wierteł,

−

komplet wkrętaków,

−

komplet kluczy płaskich,

−

kombinerki,

−

poziomica,

−

taśma pomiarowa,

−

instrukcje,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Montaż skrzynki kablowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania montażu skrzynki kablowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4)  wykonać schemat krok po kroku zwracając szczególną uwagę na umiejscowienie skrzynki

kablowej z uwzględnieniem wszystkich elementów mocujących,

5) zabezpieczyć skrzynkę kablową przed uszkodzeniami mechanicznymi (montaż zamka

z kluczykiem),

6)  wykonać trasowanie miejsca umocowania skrzynki kablowej,
7)  dobrać środki ochrony indywidualnej podczas prac związanych z montażem,
8)  rozróżnić  środki  ochrony  podczas  prac  z  wykorzystaniem  narzędzi  i  urządzeń  zasilanych

energią elektryczną,

9) określić warunki eksploatacji na podstawie dokumentacji technicznej i wskazanych

wymagań użytkowych,

10) zgromadzić właściwe narzędzia w celu wykonania ćwiczenia,
11) sprawdzić stan techniczny zgromadzonych narzędzi monterskich oraz umiejętnie

posługiwać się narzędziami zgodnie z wymaganiami technologicznymi i przepisami bhp,

12)  wykonać sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
13)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
14)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

skrzynka kablowa z konstrukcją wsporczą typu SS (np. SSc 10A, SS 20A, SS 20 AN),

−

puszka kablowa z konstrukcją wsporczą typu PS (np. PSc 10 A-O, PS 10 A-O, PWw
10/20 A, PWn 10 A-L),

−

wiertarka z kompletem wierteł,

−

komplet wkrętaków,

−

komplet kluczy płaskich,

−

kombinerki,

−

poziomica,

−

taśma pomiarowa,

−

ołówek,

−

instrukcje,

−

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżnić elementy konstrukcyjne?



2) zabezpieczyć skrzynkę kablową przed uszkodzeniami mechanicznymi?



3) określić potrzebne elementy do zamontowania przełącznicy MDF?



4) rozróżnić różnego rodzaju skrzynki kablowe?



5) zidentyfikować

schematach

oznaczenia

różnych

elementów

konstrukcyjnych?



6) zamontować skrzynkę kablową?



7) zamontować szafkę kablową?



8) dobrać środki ochrony osobistej niezbędne podczas montażu elementów

konstrukcyjnych?



9) określić zasady bhp podczas montażu elementów konstrukcyjnych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Mechaniczny montaż elementów elektrycznych

4.2.1. Materiał nauczania

Wyłączniki niskiego napięcia
Wyłączniki niskiego napięcia należą do grupy łączników samoczynnych i są przeznaczone

do zasilania i zabezpieczania instalacji niskiego napięcia od skutków przetężeń, a także, jeśli są
wyposażone w wyzwalacze podnapięciowe, również od zaniku napięcia zasilającego. Ze
względu

zakres

parametrów,

możliwości

nastaw

charakterystyk wyzwalaczy

i przeznaczenie wyłączniki niskiego napięcia dzieli się na kilka podstawowych grup:
–

wyłączniki instalacyjne, przeznaczone głównie do stosowania w obwodach odbiorczych
instalacji w budynkach,

–

wyłączniki silnikowe, przeznaczone do stosowania w obwodach z silnikami elektrycznymi,

–

wyłączniki  przemysłowe  (nazywane  także  zwarciowymi,  stacyjnymi),  produkowane
w bardzo  szerokim  zakresie  prądów  znamionowych  i przeznaczone  zasadniczo  do
wyposażenia rozdzielnic zasilających zarówno grupy odbiorów jak i obwody pojedynczych
odbiorników  o  znacznych  mocach  znamionowych  w  instalacjach  przemysłowych  oraz  w
rozdzielniach energetyki zawodowej,

–

wyłączniki ograniczające, które należą również do grupy wyłączników przemysłowych
i cechują się znacznymi wartościami prądów wyłączalnych,

–

wyłączniki

różnicowoprądowe,

przeznaczone

ochrony przeciwporażeniowej

i przeciwpożarowej w instalacjach elektrycznych.

Ochrona dodatkowa przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania
Samoczynne

wyłączenie

zasilania

polega

natychmiastowym

wyłączeniu

niebezpiecznego  napięcia,  pod  którym  mogłyby  się  znaleźć  części  dostępne  dla  użytkownika
urządzenia.  Urządzenia  te  mają  za  zadanie wyłączenie  obwodu (rozwarcie swoich  styków)  w
przypadku  uszkodzenia  obwodu  lub  urządzenia.  Działają  one  jednak  w  innych  zakresach
prądów  doziemnych.  Wyłącznik  nadmiarowoprądowy  reaguje  na  prądy  rzędu  kilkudziesięciu
amperów  jest  więc  skuteczny  w  przypadku  metalicznych  zwarć  obwodu  zasilania,  nie
pozwalając  na  wystąpienie  niebezpiecznego  napięcia  oraz  chroniąc  obwód  przed
przeciążeniem. W przypadku wystąpienia niemetalicznego przebicia do obudowy (np. zwarcie
przez

rezystancję

zwęglonej

izolacji),

może

zaistnieć

sytuacja,

że wyłącznik

nadmiarowoprądowy nie zadziała (zbyt mały prąd zwarciowy), co może prowadzić do
wystąpienia niebezpiecznego napięcia na obudowie. W takich przypadkach wyłączenie obwodu
powinien spowodować wyłącznik różnicowoprądowy, który jest czuły na prądy rzędu
dziesiątek mA.
Obydwa zabezpieczenia uzupełniają się wzajemnie stanowiąc skuteczny środek ochrony przed
porażeniem, zabezpieczając jednocześnie instalację przed przeciążeniem.

Dla zapewnienia samoczynnego wyłączenia zasilania powinno być spełnione wymaganie:

Zs Ia

⋅

≤

gdzie:
Zs - impedancja pętli zwarcia, obejmująca źródło zasilania, przewód fazowy do miejsca
zwarcia i przewód ochronny od miejsca zwarcia do źródła zasilania,
Ia - prąd zapewniający zadziałanie urządzenia ochronnego (wyłącznika lub bezpiecznika).

W zależności od zastosowanego urządzenia jest to prąd: przetężeniowy, albo różnicowy, to
jest stanowiący różnicę pomiędzy prądem płynącym w przewodzie L i przewodzie N.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

- napięcie fazowe względem ziemi – 220V. Maksymalne dopuszczalne czasy wyżej

wymienionego wyłączenia wynoszą:

−

0,2s obowiązuje przy dopuszczalnym długotrwale napięciu dotyku 25 V.,

−

0,4s obowiązuje przy dopuszczalnym długotrwale napięciu dotyku 50 V.,

−

5s obowiązuje w szczególnych przypadkach, np. przy urządzeniach rozdzielczych lub
tam, gdzie nie ma możliwości korzystania z odbiorników ręcznych.

Podane powyżej czasy uwzględnia się przy doborze urządzeń zapewniających samoczynne
wyłączenie zasilania.

Wyłączniki różnicowoprądowe PN/IEC 269-3-1 [8]
Jednym z najbardziej skutecznych środków ochrony przeciwporażeniowej jest ochrona

przy zastosowaniu urządzeń ochronnych różnicowoprądowych (wyłączniki ochronne
różnicowoprądowe, wyłączniki współpracujące z przekaźnikami różnicowoprądowymi).
Urządzenia ochronne różnicowoprądowe pełnią następujące funkcje:

−

ochrona przed dotykiem pośrednim przy zastosowaniu wyłączników, jako elementów
samoczynnego wyłączenia zasilania;

−

uzupełnienie ochrony przed dotykiem bezpośrednim przy zastosowaniu wyłączników
o znamionowym różnicowym prądzie nie większym niż 30 mA;

−

ochrona budynku przed pożarami wywołanymi prądami doziemnymi przy zastosowaniu
wyłączników o znamionowym różnicowym prądzie nie większym niż 500 mA.
Wyłącznik ochronny różnicowoprądowy składa się z zespołu styków łączących (2 styki

w wyłącznikach  jednofazowych,  4 styki w trójfazowych) z zamkiem wyłącznika, przekładnika
prądowego  sumującego  (Ferrantiego),  przekaźnika  różnicowego  i  obwodu  testującego
wyłącznik. Zasada działania wyłącznika różnicowoprądowego polega na kontroli sumy prądów
wpływających i wypływających z zasilanego z instalacji elektrycznej odbiornika. W warunkach
poprawnej  pracy  każdego  urządzenia  geometryczna suma prądów  w przewodach  zasilających
urządzenie powinna wynosić zero, czyli taka sama wartość wpływa i wypływa z urządzenia. W
rdzeniu przekładnika Ferrantiego nie występuje wtedy strumień magnetyczny, nie indukuje się
więc napięcie mogące wyzwolić przekaźnik różnicowy.

1 - przek

ładnik sumujący

2 - przeka

źnik różnicowoprądowy

3 - zamek wy

łącznika

- opornik ograniczaj

ący

PK - przycisk kontrolny

Rys. 12. Zasada działania wyłącznika różnicowoprądowego [11].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku kiedy bilans prądów w przekładniku zostanie zakłócony np. przez prąd

upływu  do  obudowy  lub  rażenia  człowieka,  w  rdzeniu  powstanie  strumień  magnetyczny,
zaindukuje się napięcie powodujące wyzwolenie przekaźnika różnicowego. W praktyce nawet
w stanie równowagi suma prądów w przewodach zasilających urządzenia nigdy nie równa się
zero na skutek istnienia upływności wnoszonych przez zasilacze urządzeń, przewody itd. Może
to  powodować  nieuzasadnione  wyzwolenia  wyłączników.  Problem  upływności  dotyczy
szczególnie  urządzeń  komputerowych  (stacje  robocze,  drukarki,  kserokopiarki,  urządzenia
aktywne sieci itp.), w których powszechnie stosuje się zasilacze impulsowe mające w układach
wejściowych  kondensatory  dużej  pojemności  oraz  elementy  przeciwprzepięciowe.  W
przypadku jednoczesnego włączenia większej ilości takich zasilaczy może dojść do wyłączania
obwodu. Należy wówczas zastosować wyłącznik o innej charakterystyce czasowo-prądowej.

W celu ograniczenia zagrożeń od prądów upływu należy ograniczyć ilość punktów

odbioru  energii  elektrycznej,  do  nie  więcej  niż  5  na  jeden  obwód.  Uszkodzenie  przewodu
ochronnego  w  układzie  TN-S  (brak  ciągłości)  może  spowodować  porażenie  prądem.  Istotną
wadą  układu  sieciowego  TN-S  powszechnie  przyjętego  do  stosowania  jest  brak  kontroli
ciągłości  przewodu  ochronnego  PE  (  w  odróżnieniu  od  układu dotychczas  stosowanego  TN-
C,  gdzie  każda  przerwa  w  przewodzie PEN  powoduje unieruchomienie zasilanych urządzeń).
Dlatego też bardzo duże znaczenie mają okresowe przeglądy i pomiary kontrolne instalacji.

Jeżeli prąd upływowy urządzeń dołączonych do danego obwodu jest większy niż 10 mA,

w celu ochrony przeciwporażeniowej urządzenia powinny być przyłączone do instalacji
elektrycznej według następujących zasad:
układy ochronne (uziemiające) o wysokiej niezawodności, które powinny spełniać następujące
wymagania:

−

jeżeli zastosowano niezależne (osobne) przewody ochronne, przekrój pojedynczego
przewodu ochronnego nie powinien być mniejszy niż 10 mm

, a w przypadku

zastosowania dwóch równoległych przewodów ochronnych, każdy z nich powinien mieć
przekrój nie mniejszy niż 4 mm

i być przyłączony za pomocą oddzielnych zacisków,

−

jeżeli żyła przewodu ochronnego jest prowadzona w jednym przewodzie wielożyłowym
z żyłami przewodów zasilających, suma przekrojów wszystkich żył nie powinna być
mniejsza niż 10 mm

−

stała kontrola ciągłości połączeń uziemionych przewodów ochronnych oraz zastosowany
środek lub środki, które w przypadku wystąpienia przerwy w przewodzie ochronnym,
spowodują samoczynne wyłączenie zasilania urządzenia,

−

zastosowanie transformatora dwuuzwojeniowego (separującego) celem ograniczenia drogi
przepływu prądu upływowego i zmniejszenie do minimum możliwości przerwy na tej
drodze.
Prąd zadziałania urządzenia ochronnego różnicowoprądowego musi zawierać się

w granicach 0,5 I

∆

n, gdzie I

∆

n jest znamionowym prądem różnicowym. Poprawnie

działający  wyłącznik  różnicowy  może  zadziałać  wtedy,  gdy  prąd  upływowy  (różnicowy)
przekroczy  15  mA  (w  przypadku  wyłączników  wysokoczułych  o  znamionowym  prądzie
różnicowym  30  mA),  jednakże  zadziałanie  może  nastąpić  w  dowolnie  długim  czasie.  Przy
przekroczeniu  prądu  30mA  poprawnie  działający  wyłącznik  powinien  zadziałać  w  czasie  nie
większym niż 0,2 s.

Jak wynika z zasady działania tych urządzeń podstawowym wymaganiem zapewniającym

ich poprawną pracę jest zapewnienie drogi dla prądu upływowego. W przeciwieństwie do
obwodów zabezpieczonych wyłącznikami nadmiarowo-prądowymi lub bezpiecznikami
topikowymi, gdzie rezystancja obwodu wyłączenia musi być niewielka (rzędu kilku

Ω

, a nawet

poniżej 1

Ω

) rezystancja obwodów dla wyłączników różnicowoprądowych może być

stosunkowo duża, nawet kilkaset omów. Dlatego też wyłączniki różnicowoprądowe mogą być

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z powodzeniem stosowane w układach gdzie jest trudność z uzyskaniem niskiej rezystancji
uziemienia.

c) uk

ład sieci TN-S

L1
L2
L3

Odbiornik

d) uk

ład sieci TT

L1
L2
L3

Odbiornik

L1
L2
L3

Odbiornik

e) uk

ład sieci IT

b) uk

ład sieci TN-C/TT

L1
L2
L3

PEN

Odbiornik

L1
L2
L3

Odbiornik

a) uk

ład sieci TN-C-S

PEN

∆

Rys. 13. Układy pracy wyłączników różnicowoprądowych [12].

Wyłączniki różnicowoprądowe nie mogą być stosowane w układzie sieci TN-C ze względu na
brak przewodu PE, koniecznego dla zapewnienia drogi dla prądu upływowego.

Bezpieczniki topikowe i wyłączniki nadmiarowo-prądowe PN/EN 60617-11ENG [8]
Bezpieczniki topikowe były powszechnie stosowane w dotychczas stosowanych

instalacjach.  W  tej  chwili  odchodzi  się  od  ich  stosowania  na  rzecz  nowocześniejszego
rozwiązania  jakim  są  wyłączniki  nadmiarowo-prądowe.  Należy  jednak  podkreślić,  że
w pewnych  sytuacjach  zastosowanie  bezpiecznika  topikowego  jest  wskazane  i  celowe  np.
w przypadku  zapewnienia  selektywności  pracy  zabezpieczeń.  Przy  projektowaniu  należy
posługiwać się charakterystykami pasmowymi czasowo-prądowymi bezpieczników, odczytując
wartości prądów z górnej krzywej, czyli maksymalne czasy wyłączania. Na rysunku pokazana
jest przykładowa charakterystyka wkładki topikowej tzw. szybkiej o prądzie znamionowym 20
A.

Wkładka topikowa wyłączy obwód po wystąpieniu prądu przeciążeniowego o wartości

35 A, po czasie 3600 s. Dolna charakterystyka wskazuje na możliwy rozrzut producenta
wkładek. Podane na charakterystyce dopuszczalne czasy wyłączenia dotyczą:

−

0,2s obowiązuje przy dopuszczalnym długotrwale napięciu dotyku 25 V (warunki
podwyższonego zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym – np. pomieszczenia
wilgotne);

−

0,4s obowiązuje przy dopuszczalnym długotrwale napięciu dotyku 50 V (warunki
normalne – biura, urzędy itd.);

−

5s obowiązuje w szczególnych przypadkach, np. przy urządzeniach rozdzielczych lub tam,
gdzie nie ma możliwości korzystania z odbiorników ręcznych – tzn. urządzenie jest
połączone z siecią w sposób trwały.

Do obliczeń dopuszczalnej impedancji obwodu zwarciowego wygodnie jest posługiwać się
współczynnikiem krotności prądu znamionowego – k.
Wzór na dopuszczalną impedancję pętli zwarcia przybierze wtedy postać:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dop

⋅

gdzie:

dop

- dopuszczalna impedancja pętli zwarcia;

U - napięcie fazowe równe 220V;

I - prąd znamionowy zastosowanego urządzenia wyłączającego (bezpiecznika

topikowego lub wyłącznika nadmiarowo-prądowego).

Jak wynika z tej zależności im mniejsza jest impedancja pętli zwarcia (w skład której wchodzą
impedancje:  źródła  zasilania,  czyli  w  praktyce  uzwojeń  transformatora  stacji  zasilającej
budynek,  przyłącza,  wewnętrznej  linii  zasilającej,  obwodu  odbiorczego,  wszystkich  złącz  w
obwodzie  oraz  rezystancja  w  miejscu  zwarcia),  tym  popłynie  większy  prąd  zwarciowy  i  tym
szybciej  nastąpi  wyłączenie  uszkodzonego  obwodu.  Na  impedancję  pętli  zwarcia  ma  wpływ
długość  i  średnica  zastosowanych  przewodów  oraz  jakość  wykonania  połączeń.  Do  obliczeń
wymaganej  dopuszczalnej  impedancji  pętli  zwarcia,  obwodów zabezpieczonych  wyłącznikami
nadmiarowoprądowymi  stosuje  się  taką  samą  zależność  jak  dla  bezpieczników,  przyjmując
jednak następujące wartości parametru k:

−

wyłącznik o charakterystyce B – 5,

−

wyłącznik o charakterystyce C – 10,

−

wyłącznik o charakterystyce D – 20.

Bardzo  ważnym  zagadnieniem  jest  zapewnienie  możliwość  selektywnej  współpracy
wyłączników  nadmiarowoprądowych.  Ponieważ,  przy  dużych  prądach  zwarciowych
wyłączniki  te  działają  w  sposób  natychmiastowy,  istnieje  niebezpieczeństwo  równoczesnego
działania  zabezpieczeń  różnych  stopni,  co  jest  niedopuszczalne.  Konieczne  jest  wówczas
spełnienie następujących wymagań:

−

stosunek

prądów

znamionowych

bezpiecznika

topikowego

wyłącznika

nadmiarowoprądowego powinien być równy co najmniej 1,6,

−

wyłącznik nadmiarowy bliżej zasilania powinien być,

−

wyłącznik nadmiarowy (B, C, D,) najlepiej współpracuje z bezpiecznikiem topikowym.

Nieprzestrzeganie zasad selektywnego doboru zabezpieczeń może powodować wspólne
zadziałanie zabezpieczeń różnych stopni.

Elementy indukcyjne
Transformator składa się w swojej najprostszej formie z żelaznego rdzenia z nawiniętymi

dwoma  uzwojeniami,  które  są  ze  sobą  sprzężone  magnetycznie.  Sprzężenie  oznacza,  że  pole
magnetyczne  wytworzone  w  jednym  uzwojeniu  obejmuje  uzwojenie  drugie.  Do  działania
wykorzystuje  on  zjawisko  indukcji  wzajemnej.  Polega  ona  na  tym,  że  zmiany  prądu  w
uzwojeniu  pierwotnym  (z

) wywołują zmiany pola magnetycznego (strumienia φ), które

powodują indukowanie się siły elektromotorycznej samoindukcji. W uzwojeniu wtórnym (z

)

indukuje się natomiast siła elektromotoryczna indukcji wzajemnej (u

). Wartości

indukowanych sił są zależne od liczby zwojów poszczególnych uzwojeń oraz od szybkości
zmian strumienia

Rys. 14. Schemat ideowy transformatora [1].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

O  ile prąd  w  uzwojeniu  pierwotnym  ma  kształt  sinusoidy,  również  strumień  magnetyczny  (za
pośrednictwem którego zostaje przeniesiona energia) w rdzeniu będzie się zmieniał według tej
krzywej.  Zmiany  strumienia  indukują  w  uzwojeniu  wtórnym  napięcie  również  o  kształcie
sinusoidy.  W  przypadku,  gdyby  strumień  nie  zmieniał  się  w  czasie,  to  napięcie  w  uzwojeniu
wtórnym  nie  mogłoby  być  indukowane.  Inaczej  mówiąc  -  transformator  nie  przenosi  prądu
stałego.

Z tego prostego opisu widzimy, ze transformator ma dwa zadania:

−

przeniesienie napięcia zmiennego z uzwojenia pierwotnego do wtórnego, przy
jednoczesnym oddzieleniu galwanicznym strony pierwotnej od wtórnej.

−

transformacja  napięcia  zmiennego  na  napięcie  o  takim  samym  przebiegu  czasowym
(w czasie  transformacji  zmieniają  się  wartość  prądu  i  napięcia,  a  częstotliwość  i  moc
pozorna (w idealnym transformatorze) pozostaje bez zmian).

Parametry transformatorów:

−

moc znamionowa: jest najbardziej charakterystycznym parametrem transformatorów. Jest
to maksymalna moc jaką można przenieść z uzwojenia pierwotnego do wtórnego. Jest ona
ograniczona  przede  wszystkim  przekrojem  rdzenia  oraz  średnicami  drutów  nawojowych
obu  uzwojeń.  Najczęściej  jest  ona  podawana na obudowie  transformatora  w watach  [W]
lub  woltamperach  [VA].  Przekroczenia  maksymalnej  mocy  przepustowej  powoduje  silne
nagrzewanie się transformatora, a nawet jego przepalenie

−

napięcie  pierwotne:  to  napięcie  uzwojenia  pierwotnego  na  jakie  zostało  ono
przewidziane  przez  producenta.  Typowo  jest  to  220V,  lecz  spotyka  się  również  110V,
360V  i  inne.  Przekroczenie  tego  napięcia  prowadzi  z  reguły  do  spalenia  uzwojenia
pierwotnego,  przy  zaniżonym  napięciu  transformator  może  pracować  dowolnie  długo
(oczywiście zmieni się wtedy również napięcie wtórne).

−

prąd jałowy transformatora - to prąd jaki płynie przez uzwojenie pierwotne przy
nieobciążonym transformatorze. Dla transformatorów o mocach do ~100W prąd ten jest
w granicach 10-200mA.

−

napięcie  wtórne:  jest  to  napięcie,  jakie  możemy  uzyskać  w  uzwojeniu  wtórnym  przy
zasilaniu  uzwojenia  pierwotnego  napięciem  znamionowym.  Podawane  jest  zazwyczaj
napięcie  przy  znamionowym  obciążeniu,  oznacza  to  że  transformator  nieobciążony  ma
napięcie wtórne wyższe od danego.

−

sprawność transformatora: jest stosunkiem mocy po stronie wtórnej do mocy pobieranej
przez transformator. Jest to więc parametr charakteryzujący straty jakie występują w tym
elemencie. Sprawność dla transformatorów małej mocy jest rzędu 80% i rośnie z mocą
transformatora, dla mocy 100W wynosi ona już ~95%.

−

rodzaj  rdzenia  jaki  posiada  transformator.  Aby  wyeliminować  wpływ  pola
magnetycznego  wytwarzanego  przez  transformator,  umieszcza  się  je  często  w  ekranach
z blachy  stalowej.  Rdzenie  transformatorów  wykonuje  się  z różnych materiałów, zależnie
od  zakresu  częstotliwości  w  jakiej  mają  pracować.  Przy  częstotliwościach  do  kilku  kHz
stosuje  się  blachy  ze  stali  krzemowej,  przy  wyższych  częstotliwościach  zastępuje  się  ją
materiałami  zwanymi  ferrytami,  (są  to  spieczone  tlenki  metali).  Spowodowane  jest  to
bardzo  dużymi  stratami  na  prądy  wirowe  w  stali  przy  dużych  częstotliwościach.  Coraz
częściej  stosuje  się  rdzenia  toroidalne  (przy  niskich  i  wysokich  częstotliwościach)  ze
względu na ich zalety, bardzo małe straty oraz prawie brak pola rozproszenia.

−

indukcyjność uzwojenia pierwotnego, od której zależy minimalna przenoszona
częstotliwość, natomiast indukcyjność rozproszenia i pojemność własna mają wpływ na
maksymalną częstotliwość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przekładnia impedancyjna: jest to parametr charakteryzujący transformatory m. cz.

−

przekładnia zwojowa: stosunek liczby zwojów uzwojenia pierwotnego do wtórnego.

−

przekładnia napięciowa: stosunek wartości napięcia pierwotnego i wtórnego.

−

przekładnia prądowa: stosunek prądów przepływających przez uzwojenia (w stanie
zwarcia lub obciążenia).

Między przekładniami: zwojową, napięciową i prądową zachodzi następująca zależność:

gdzie: U

– to napięcie pierwotne, U

– to napięcie wtórne, I

– prąd przepływający przez

uzwojenie pierwotne, I

– prąd przepływający przez uzwojenie wtórne (w stanie zwarcia lub

obciążenia), N

– liczba zwojów uzwojenia pierwotnego, N

– liczba zwojów uzwojenia

wtórnego.
Natomiast między przekładnią zwojową i impedancyjną zachodzi inna zależność:

gdzie:Z

– to impedancja wejściowa, Z

– to impedancja wyjściowa, N

i N

– jak wyżej.

Rys. 15. Symbol graficzny i schemat zastępczy transformatora [5].

Podział transformatorów:

−

transformator  sieciowy:  jest  przykładem  transformacji  jednej  wartości  napięcia
zmiennego  na  inną  (np.  230V  na  11V).  Moc  przenoszona  przez  transformator  ulega
zmniejszeniu  o  wartość  strat.  Ponieważ  moc jest  iloczynem  wartości  napięcia  i natężenia
prądu,  wiec  w  przykładowym  transformatorze  przy  poborze  1A  po  stronie  wtórnej,  co
najmniej 0,05A będzie przepływać po stronie pierwotnej.

−

transformatorem pełnym: nazywamy transformator z oddzielnymi uzwojeniami
pierwotnymi i wtórnymi. Posiadają one galwaniczne oddzielnie wejścia i wyjścia.

−

autotransformator:  ma  wspólne  uzwojenie  pierwotne  i  wtórne.  Dlatego  ten  typ
transformatorów  nie  posiada  oddzielenia  galwanicznego miedzy  wejściem  i  wyjściem,  ale
może  być  używany  zarówno  do  transformacji  napięć w  górę, jak  i  w dół. Ze względu na
ścisłe sprzężenie między uzwojeniami i fakt, że uzwojenie zajmuje mniej miejsca, ten typ
transformatora

posiada

mniejsze

wymiary,

niż

porównywalny

transformator

dwuuzwojeniowy.

−

transformator  regulacyjny:  jest  najczęściej  odmianą  autotransformatora,  gdzie  odczep
uzwojenia wtórnego jest ruchomy tak, że napięcie w tym uzwojeniu można zmieniać. Jest
on  bardzo  praktyczny  w  zastosowaniach  laboratoryjnych,  gdzie  chcemy  badać  jak
aparatura  zachowuje  się  przy  zmiennych  napięciach  zasilania.  Transformator  regulacyjny
produkowany  może  być  również  w  wersji  dwuuzwojeniowej,  czyli  jako  pełny
transformator.

−

transformator  separujący: jest transformatorem dwuuzwojeniowym, którego używa się
do  zasilania  urządzeń  napięciem  odizolowanym  od  podstawowej  sieci  zasilającej.
W laboratoriach  pomiarowych  stosuje  się  go  np.  tam,  gdzie  nie  można  używać
uziemionych  wyjść  sieciowych,  ponieważ  wtedy  otrzyma  się  pętle  uziemień,  które  mogą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

mieć wpływ na wynik pomiarów. Bieguny sieci maja jak wiadomo 230V i 0V w stosunku
do ziemi. Uzwojenie wtórne transformatora separującego można pozostawić nieuziemione
i w takim wypadku nie daje ono napięcia w stosunku do ziemi (napięcie wtórne pozostanie
"pływające") To pływające napięcie zmniejsza zasadniczo ryzyko dla osób pracujących w
laboratorium. Transformator może być wyposażony w ekran pomiędzy stroną pierwotną i
wtórną, aby zapobiec zakłóceniom przenoszonym pojemnościowo.

−

transformator  dzwonkowy:  to  transformator  przeznaczony  do  dzwonków  drzwiowych
i podobnych  zastosowań.  Może  mieć on wartość prądu zwarciowego najwyżej 10 A, aby
uniknąć  ewentualnego  uszkodzenia  przewodów  dzwonkowych,  które  mogą  przenosić
tylko krótkotrwale obciążenia.

−

transformator prądowy: zwany również przekładnikiem prądowym, stosuje się do
pomiaru - za pośrednictwem pola magnetycznego - natężenia prądu płynącego przez
przewód. Oznacza to, ze obwód przepływu prądu nie musi być przerywany dla dokonania
pomiaru. Transformatorów tych używa się np. w wyłącznikach różnicowo - prądowych.

Rys. 16. Rodzaje kształtek transformatorowych:

a) rdzeń taśmowy typu C (zwijany); b) rdzeń z blach kształtowych El; c) rdzeń z blach kształtowych UI;

d) rdzeń M; e)rdzeń ferrytowy zamknięty prostokątny; f)rdzeń pierścieniowy.

Cewki
Wszystkie typy cewek mają następujące właściwości:

−

dla prądu przemiennego cewka stanowi indukcyjność;

−

dla prądu stałego cewka przedstawia sobą tylko rezystancję;

−

z kondensatorami tworzą obwód rezonansowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Parametry cewek:

−

indukcyjność (L): znamionowa - jest to indukcyjność (wyrażona w Henrach) określona
przez producenta i podana na oznaczeniu cewki; rzeczywista – dokładna indukcyjność,
jaką posiada cewka.

−

tolerancja (klasa dokładności) - ponieważ ze względu na rozrzuty produkcyjne cewki nie
mają indukcyjności dokładnie zgodnej ze znamionową, podaje się maksymalne
dopuszczalne odchyłki. Tolerancje wyraża się w procentach wartości znamionowej.

−

rezystancja szeregowa (R

): jest to rezystancja jaką posiada cewka przy przepływie

prądu stałego.

−

temperaturowy współczynnik indukcyjności (TWI): określa względną zmianę
indukcyjności, zależną od zmian temperatury

−

reaktancja indukcyjna (X

): jest to opór jaki posiada cewka przy przepływie prądu

zmiennego. Reaktancję indukcyjną oblicza się ze wzoru: X

= ωL gdzie ωto iloczyn

dwóch πi częstotliwości prądu.

−

pojemność własna (C

): jest to suma wszystkich pojemności pasożytniczych

i występujących między zwojami cewki. Ze względu na te pojemności każda cewka
posiada maksymalną częstotliwość pracy przy której zachowuje jeszcze własności
indukcyjności.

−

dobroć (Q): miara strat w cewce. Nie jest wyrażona jednostką. Dobroć można wyliczyć
ze wzoru: Q = X

Rys. 17. Schemat zastępczy cewki: a) dla prądu przemiennego m. cz. b) dla prądu przemiennego w. cz

Rs = rezystancja szeregowa wyprowadzeń i drutu, jak również straty,

Ls = indukcyjność cewki.

Ze względu na konstrukcję cewki dzielą się na:

−

jednowarstwowe:  mogą  być  wykonane  jako  cylindryczne  (solenoidalne)  lub  płaskie.
Uzwojenia  płaskie  stosowane  są  w  obwodach  drukowanych.  Obecnie  cewki  indukcyjne
wykonuje  się  również  techniką  cienkowarstwową.  Cewki  takie  mają  niewielkie  wartości
indukcyjności własnej (2-50µH).

−

wielowarstwowe: uzwojenia cewek nawinięte są zwój obok zwoju. Cewki wielozwojowe
wielowarstwowe mają dużą pojemność elektryczną. W takich cewkach występuje duża
pojemność własna. Aby zmniejszyć jej wartość stosuje się różne sposoby uzwajania lub
odpowiednie konstrukcje korpusów (np. sekcjonowanie);

−

spiralne: zwoje cewki wykonuje się w postaci kolejno powtarzających się spiral;

−

toroidalne: zwoje nawija się na rdzeniu toroidalnym.

Ze względu na zastosowanie rdzenia:

−

powietrzne: w cewkach tych rdzeń „wykonany jest z powietrza”, jedyną regulację
indukcyjności jaką można zastosować to zbliżanie i oddalanie zwojów cewki od siebie.

−

rdzeniowe:  w  tych  cewkach  rdzeń  wykonany jest materiały ferromagnetycznego. Użycie
rdzenia  ferromagnetycznego  powoduje  zwiększenie  indukcyjności  własnej,  a  w  cewkach
sprzężonych  magnetycznie  –  zwiększenie  indukcyjności  wzajemnej.  Przy  rdzeniu
zamkniętym  to  znaczy  gdy  strumień  magnetyczny  przechodzący  wewnątrz  uzwojenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

cewki przebiega całą drogę w rdzeniu, otrzymuje się bardzo duże wartości indukcyjności.
Przy rdzeniu otwartym część strumienia magnetycznego ulega rozproszeniu w powietrzu
i zmiana indukcyjności nie jest duża.

W  celu  zmniejszenia  niepożądanych  sprzężeń  między  cewkami  stosuje  się  ekranowanie
magnetyczne  (ekrany  żelazne)  i  elektrostatyczne  (ekrany  miedziane,  aluminiowe).  Obecność
ekranu  powoduje  zmniejszenie  indukcyjności  cewek  i  zwiększenie  strat  mocy.  Przy
obliczeniach  wykorzystuje  się  specjalne  wykresy,  na  których  parametrami  są  odpowiednie
rozmiary ekranu i cewki.

Rys. 18. Symbole graficzne cewek.

Dławiki
Dławik jest to cewka z rdzeniem ferromagnetycznym. Rdzeń ten posiada nieliniową

charakterystykę magnesowania. Cewki te posiadają dużą indukcję własną, dzięki czemu używa
się  ich  do  tłumienia  składowej  zmiennej  sygnału  w  obwodzie  elektrycznym.  Zwykle
współpracują  one  z  kondensatorami  w  filtrach  dolnoprzepustowych.  W  zależności  od
częstotliwości  pracy  dławika,  wyróżniamy  dławiki  małej  i  wielkiej  częstotliwości.  Dławiki
wykonuje  się  z  nieco  cieńszego  drutu  niż  cewki  indukcyjne  (śr.  od  0,05  do  0,1mm)  gdyż ich
rezystancja jest bardzo ważna.

Rys.19. Schemat zastępczy dławika.

Zastosowanie:

−

filtry strojone (obwody rezonansowe): służą do wybierania, lub tłumienia pewnych
częstotliwości. Do tego typu zastosowań potrzebne są cewki o wysokiej wartości dobroci
i dobrej stabilności;

−

filtry RFI (przeciwzakłóceniowe): służą do tłumienia niepożądanych sygnałów w. cz.
(głównie zakłóceń);

−

filtrowanie prądu stałego (i magazynowanie energii): w impulsowych zasilaczach
sieciowych stosuje się dławiki do filtracji zakłóceń o wysokich częstotliwościach,
a w przetwornicach DC/DC – do magazynowania energii.

Zastosowanie wyłącznika (łącznika) w obwodach świetlnych (Rys.20.) PN/IEC 60884,
PN/IEC 60050 [8].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 20. Schematy połączeń systemów podtynkowych i natynkowych: a) wyłącznik jednobiegunowy,

b) wyłącznik dwubiegunowy, c) wyłącznik trójbiegunowy, d) wyłącznik świecznikowy, e) układ dwóch

wyłączników schodowych, f) układ dwóch wyłączników schodowych z wyłącznikiem krzyżowym, g) układ

dwóch podwójnych wyłączników schodowych, h) wyłącznik dwubiegunowy. z podświetleniem kontrolnym [12].

Rys. 21. Symbole graficzne [12].: a) wyłącznik pojedynczy, b) wyłącznik podwójny, c) wyłącznik schodowy,

d) wyłącznik krzyżowy.

Łącznik pojedynczy pozwala na jednobiegunowe załączenie i wyłączenie obwodu. Łącznik

podwójny służy do załączania lub wyłączania dwóch obwodów. Łącznik schodowy służy do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

załączania lub wyłączania jednego obwodu z dwóch miejsc Łącznik krzyżowy służy do
wspomagania wyłączników schodowych.

Przykład montażu łącznika

Rys. 21. Elementy składowe typowego łącznika [14].

1. Zdjąć klawisz podważając go wkrętakiem.
2. Podważyć zatrzaski pokrywy po obu stronach korpusu przechylając wkrętak do osi

symetrii łącznika i zdjąć pokrywę.

3. Zdjąć płytkę izolacyjną korpusu i podłączyć przewody do korpusu zgodnie z oznaczeniami

na jego spodzie, uwzględniając sposób wyprowadzenia przewodów poza łącznik (poprzez
płytkę lub pokrywę).

4. Zatrzasnąć korpus z płytką do podłoża wkrętami lub kołkami rozporowymi zachowując

odpowiedni odstęp.

5.  Zatrzasnąć pokrywę
6.  Wcisnąć klawisz

Inne  elementy  konstrukcyjne  stosowane  do  montażu  i  eksploatacji  aparatów
elektrycznych:

−

potencjometry,

−

styczniki,

−

przekaźniki.
W celu rozwinięcia i zapoznania się z tematem dotyczącym wymienionych elementów

konstrukcyjnych o budowie, konstrukcji oraz zastosowaniu w aparatach elektrycznych,
odsyłam do literatury z rozdziału 6 oraz stron internetowych poświeconych tematom
sterowania zdalnego.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są rodzaje wyłączników nadmiarowych i różnicowo - prądowych?
2.  Jak oznaczamy na planach wyłączniki nadmiarowe i różnicowo - prądowe?
3.  Jak oznaczamy na planach elementy indukcyjne?
4.  Jakie są zasady montażu wyłączników nadmiarowych i różnicowo - prądowych?
5.  Jakie znasz elementy indukcyjne?
6.  Jakie są metody montażu elementów indukcyjnych?
7.  Jakie są rodzaje gniazd i łączników?
8.  Jakie czynności należy wykonać aby zamontować gniazda i łączniki?
9.  Jakie znasz układy sterowane stycznikiem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Montaż wyłączników nadprądowych i różnicowoprądowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać

się

instrukcją

wykonania

montażu

wyłączników

nadprądowych

i różnicowoprądowych,

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4)  zmontować skrzynkę rozdzielczą naścienną wraz z modułami wyłączników,
5)  dobrać

zgodnie

schematem

instalacji

elektrycznej

właściwe

wyłączniki

z uwzględnieniem umieszczonych na obudowie oznaczeń,

6) rozróżnić elementy tego samego rodzaju o innych parametrach katalogowych na

podstawie oznaczeń na nich umieszczonych,

7) dobrać środki ochrony indywidualnej podczas prac związanych z montażem,
8) rozróżnić środki ochrony podczas prac z wykorzystaniem narzędzi i urządzeń zasilanych

energią elektryczną,

9) określić warunki eksploatacji na podstawie dokumentacji technicznej i wskazanych

wymagań użytkowych,

10) zgromadzić właściwe narzędzia w celu wykonania ćwiczenia,
11) sprawdzić stan techniczny zgromadzonych narzędzi monterskich oraz umiejętnie

posługiwać się narzędziami zgodnie z wymaganiami technologicznymi i przepisami bhp,

12)  wykonać sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
13)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
14)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

skrzynka rozdzielcza typu SRN lub SRP z szyną montażową i listwą zaciskową,

−

aparatura modułowa -wyłączniki nadprądowe typu WIN (np. WIN 101 B6, WIN 101
B10, WIN 103 B6),

−

aparatura modułowa -wyłączniki różnicowoprądowe typu WRP (np. WRP 102 25, WRP
104 25),

−

wiertarka z kompletem wierteł,

−

komplet wkrętaków,

−

komplet kluczy płaskich,

−

kombinerki,

−

poziomica,

−

taśma pomiarowa,

−

instrukcje,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Montaż elementów indukcyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją wykonania montażu transformatora zasilającego,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4)  dobrać zgodnie ze schematem instalacji elektrycznej właściwy typ transformatora,
5)  rozpoznawać  symbole  stosowane  w  elektrotechnice  i  elektronice  do  graficznego

przedstawiania elementów,

6)  rozpoznawać elementy stosowane przy montażu,
7)  dobrać środki ochrony indywidualnej podczas prac związanych z montażem,
8)  rozróżnić  środki  ochrony  podczas  prac  z  wykorzystaniem  narzędzi  i  urządzeń  zasilanych

energią elektryczną,

9) zgromadzić właściwe narzędzia w celu wykonania ćwiczenia,
10) posługiwać się narzędziami, sprzętem mechanicznym i elektrycznym zgodnie

z przeznaczeniem,

11)  utrzymywać ład i porządek podczas wykonywanego ćwiczenia,
12)  wykonać sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
13)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
14)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szyna montażowa typu DIN z listwą zaciskową,

−

transformator zasilający typu (np. LEXIC, PSS),

−

wiertarka z kompletem wierteł,

−

komplet wkrętaków,

−

komplet kluczy płaskich,

−

kombinerki,

−

poziomica,

−

taśma pomiarowa,

−

ołówek,

−

katalogi elementów montażowych,

−

instrukcje,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Montaż gniazd i łączników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją wykonania montażu gniazd i łączników,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4)  rozpoznawać na schemacie ideowym symbole graficzne gniazd i łączników,
5)  rozpoznawać elementy stosowane przy montażu,
6)  dobrać środki ochrony indywidualnej podczas prac związanych z montażem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7) rozróżnić środki ochrony podczas prac z wykorzystaniem narzędzi i urządzeń zasilanych

energią elektryczną,

8) zgromadzić właściwe narzędzia w celu wykonania ćwiczenia,
9) posługiwać się narzędziami, sprzętem mechanicznym i elektrycznym zgodnie

z przeznaczeniem,

10)  wykonywać otwory w ścianach i elementach konstrukcyjnych pomieszczeń,
11)  wykonywać mechaniczne mocowania,
12)  utrzymywać ład i porządek podczas wykonywanego ćwiczenia,
13)  wykonać sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
14)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
15)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zespoły łączników typu WPt (np. WPt 1F, WPt-5F, WPt-8F),

−

zespoły gniazd typu GWP (np. GWP-132PF, GWP-220PF, GWP-231PF),

−

wiertarka z kompletem wierteł,

−

komplet wkrętaków,

−

komplet kluczy płaskich,

−

kombinerki,

−

poziomica,

−

taśma pomiarowa,

−

ołówek,

−

instrukcje,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Montaż mechaniczny potencjometrów, styczników i przekaźników.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania montażu potencjometrów, styczników,

przekaźników,

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4)  rozpoznawać  na  schemacie  ideowym  symbole  graficzne  elementów  montażowych

potencjometrów, styczników, przekaźników,

5) rozpoznawać elementy stosowane przy montażu,
6) rozróżnić elementy tego samego rodzaju o innych parametrach katalogowych na

podstawie na nich umieszczonych,

7) dobrać środki ochrony indywidualnej podczas prac związanych z montażem,
8) rozróżnić środki ochrony podczas prac z wykorzystaniem narzędzi i urządzeń zasilanych

energią elektryczną,

9) zgromadzić właściwe narzędzia w celu wykonania ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10) posługiwać się narzędziami, sprzętem mechanicznym i elektrycznym zgodnie

z przeznaczeniem,

11) wykonywać otwory w obudowach, zespołach konstrukcyjnych oraz płytach

montażowych,

12)  wykonywać mechaniczne mocowania,
13)  utrzymywać ład i porządek podczas wykonywanego ćwiczenia,
14)  wykonać sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
15)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
16)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

skrzynka rozdzielcza typu SRN lub SRP z szyną montażową i listwą zaciskową,

−

aparatura modułowa –styczniki typu STM (np. STM 101 P25, STM 102 P25, STM 103 P25),

−

aparatura modułowa –przekaźniki impulsowe typu PIM (np. PIM 101 P16, PIM 102
P16),

−

modułowa obudowa z poliestru typu (np. PT, PK, PD) do montażu,

−

potencjometry tablicowe typu RK, PC-16,

−

wiertarka z kompletem wierteł,

−

komplet wkrętaków,

−

komplet kluczy płaskich, nasadowych

−

kombinerki,

−

taśma pomiarowa,

−

ołówek,

−

instrukcje,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) odczytać schematy montażowe?



2) rozróżnić na schematach oznaczenia graficzne elementów elektrycznych?



3) dobrać właściwy wyłącznik nadmiarowy do montażu?



4) rozpoznać elementy stosowane przy montażu?



5) dobrać narzędzia potrzebne do wykonania montażu elementów

indukcyjnych?



6) zamontować wyłączniki nadmiarowe i różnicowoprądowe?



7) zamontować elementy indukcyjne?



8) zamontować potencjometr obrotowy?



9) zastosować odpowiedni rodzaj łącznika w obwodzie świetlnym?



10) dobrać środki ochrony osobistej niezbędne podczas montażu elementów

elektrycznych?



11) określić zasady bhp podczas montażu elementów elektrycznych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Mechaniczny montaż elementów telekomunikacyjnych

4.3.1. Materiał nauczania

Zespoły łączówkowe ZN - 96/TP S.A.- 034 [7]

Łączówki i zespoły łączówkowe stosowane są w zakończeniach telekomunikacyjnych

kabli  miejscowych  -w  skrzynkach,  puszkach  i  szafach  kablowych,  słupkach  rozdzielczych,  a
także  służą  do  wyposażenia  przełącznic.  Mogą  być  stosowane  do  wszystkich  typów  kabli  i
przewodów  (wypełnionych  i  niewypełnionych,  zakończeniowych,  stacyjnych)  zawierających
żyły jednodrutowe.

Łączówki tworzą zespoły łączówkowe o różnej pojemności. Na wspólnym wsporniku,

wykonanym z kompozytu poliwęglanu z włóknem szklanym, znajduje się określona liczba
łączówek.

Istnieje możliwość tworzenia zespołów łączówkowych ZKM o dowolnej pojemności,

stanowiącej  wielokrotność  dziesięciu  par,  przez  mocowanie  potrzebnej  ilości  łączówek  na
wspólnym wsporniku. W dolnej części wspornika znajdują się płytki do mocowania zespołu na
konstrukcji  wsporczej  lub  ścianie,  a  także  otwory  do  mocowania  kabla  i  prowadzenia
przewodów.  Po  umocowaniu łączówek  na wsporniku  tworzy  się  pod  nimi  przestronny kanał,
umożliwiający swobodne ułożenie pęczków żył kablowych.
Kolejność  łączówek  oznaczona  jest  ponumerowanymi  oznacznikami  wsuwanymi  w  występy
wspornika.  Oznaczniki  te  jednocześnie  spełniają  rolę  prowadnic  dla  uziemiających  kaset
ochronnikowych.
Informacje  o  zespole  łączówkowym  zapisywane  są  na  tabliczce  opisowej,  umieszczonej  na
dodatkowym segmencie wspornika.
W  celu  uporządkowania  rozprowadzanych  przewodów,  w  dużych  zespołach  łączówkowych,
stosuje się listwy dystansowe wykonane z poliwęglanu.
Uzupełniającym

wyposażeniem zespołów są kołki rozłączne, sznury pomiarowe

i połączeniowe, montażowe ramki dystansowe oraz ochronniki i uziemiające kasety
ochronnikowe.

System zabezpieczeń łączówek przed przepięciem i przetężeniem ZN - 96/TP S.A. - 036

[7].

Powodami przepięć są: wyładowania atmosferyczne, rozelektryzowania elektrostatyczne,

wpływy elektroenergetycznych urządzeń sieciowych, impulsy elektromagnetyczne.
Oprócz wyżej wymienionych powodów przepięć dochodzi do uszkodzeń łączówek również
o ile:

−

nie posiadają zewnętrznego zabezpieczenia przed wyładowaniami atmosferycznymi,

−

konstrukcja żelbetowa nie jest powiązana między sobą i ziemią,

−

nie ma zbiorczych kolektorów ekwipotencjalnych,

−

nie ma lokalnych uziemień między częścią energetyczną i telefoniczną,

−

kable nie są zakopane, nie są otulone,

−

rezystancja uziemienia > 0,5Ώ,

−

sieć energetyczna nie jest czysta i nie jest zabezpieczona,

−

nie ma redukcji pętli indukcyjnych,

−

czujniki zewnętrzne nie są chronione.
Biorąc powyższe pod uwagę stosuje się system zabezpieczeń który zapewnia skuteczną

ochronę ludzi i urządzeń przed szkodliwym działaniem przepięć i przetężeń indukowanych w

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ochronę  przed  przetężeniem  zapewniają  termistory  z  dodatnim  temperaturowym
współczynnikiem  rezystancji  (PTC),  działające  jako  samoczynny  bezpiecznik  prądowy
z automatycznym powrotem do stanu pierwotnego, po ustąpieniu zagrożenia.
W  współczesnych  systemach  zabezpieczających  wykorzystuje  się  5  typów  ochronników.
Najkorzystniejsze  ze  względów  eksploatacyjnych,  według  powszechnej  opinii  specjalistów
(użytkowników),  są  2-stopniowe  zabezpieczenia  przepięciowo-  przetężeniowe  samoczynnie
odnawialne - bezobsługowe, oznaczone symbolem ONP-2.

Rys.23. Typy ochronników [4].

Rozłączny  charakter  łączówek  szczelinowych  umożliwia  połączenie  pojedynczych
ochronników  z  każdą  parą  kontaktów  rozłącznych.  Ochronniki  w  łączówce  połączone  są
poprzez  kasetę  ochronnikową  z  listwą  uziemiającą,  umieszczoną  na  bocznych  ściankach
zespołu  łączówkowego.  Kaseta  przystosowana jest  do  zabezpieczania  każdej pary kontaktów
łączówki.  Zaletą  tej  konstrukcji  jest  możliwość  szybkiej  wymiany  uszkodzonego  ochronnika
oraz  zastosowanie  w  jednej  kasecie  różnych  typów  zabezpieczeń  zgodnie  z  rzeczywistymi
potrzebami.

Rys. 24. Łączówka z zespołem ochronników [4].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Typy ochronników:

−

zabezpieczenie przepięciowe jednostopniowe: ochronnik napięciowy jednostopniowy ON-
1 , odgromnik gazowany trójelektrodowy ze zworą termiczną (rys. 25a),

−

zabezpieczenie przepięciowe dwustopniowe: ochronnik napięciowy dwustopniowy ON-2,
odgromnik gazowy trójelektrodowy ze zworą termiczną, warystory tlenkowe (rys. 25b),

−

zabezpieczenie przetężeniowe - ochronnik prądowy OP: termistory z dodatnim
temperaturowym współczynnikiem rezystancji (PTC) (rys. 25c),

−

zabezpieczenie przepięciowo- przetężeniowe jednostopniowe- ochronnik napięciowo-
prądowy jednostopniowy ONP-1: odgromnik gazowany trójelektrodowy ze zworą
termiczną, termistory PTC (rys. 25d),

−

zabezpieczenie przepięciowo- przetężeniowe dwustopniowe - ochronnik napięciowo-
prądowy dwustopniowy ONP-2: odgromnik gazowany trójelektrodowy ze zworą
termiczną, warystory tlenkowe, termistory PTC (rys.25e).

Rys. 25. Rodzaje zabezpieczeń [4].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawowe parametry elektryczne ochronników

Rezystancja izolacji

>10

mΏ

Rezystancja przejścia We - Wy

≤20mΏ

Rezystancja przejścia We - Z

≤15mΏ

Wytrzymałość elektryczna izolacji

2000 V, 50 Hz lub 2800 V - 1 min.

Udary napięciowe

10 udarów 5 kV, 10/700/µs, co 1 min.

Udary prądowe

10 udarów 10 kA, 8/20 µs, co 3 min.

Obciążenie prądem przemiennym

10 impulsów prądu 50 Hz, 10 A, 1 s, co 3 min.

Prąd znamionowy dla ochronnika:

−

przełącznicowego

150-250 mA,

−

liniowego

2-4 A.

Statyczne napięcie zadziałania przy szybkości narastania 100 V/s

≤230 V ±20%.

Dynamiczne napięcie zadziałania przy szybkości narastania 1kV/µs

<450V

Łączówki szczelinowe rozłączne typu LKM
Łączówki szczelinowe rozłączne 10 i 8- parowe typu LKM wykonywane są w wersji

uszczelnionej  i  nieuszczelnionej.  Łączówki  uszczelnione  wypełnione  są  dwustronnie
odpowiednią pastą silikonową, a dla dodatkowego zapewnienia szczelności, na górne obrzeże
łączówek zakładane są pokrywki również wypełnione żelem.
Wszystkie  łączówki  przystosowane  są  do  współpracy  z  przewodami  miedzianymi  w  izolacji
o średnicy drutu od 0,4 do 0,8 mm i średnicy całkowitej przewodu do 1,5 mm.
Dołączenie  przewodów  następuje  przez  wciśnięcie  ich,  bez  zdejmowania  izolacji,
w pojedynczy zacisk szczelinowy łączówki przy pomocy specjalnego narzędzia montażowego,
w  którego  rękojeści  umieszczony  jest  popychacz,  nóż  (do  odcinania  zbędnych  końców
przewodów),  haczyk  (do  wyciągania  przewodów  oraz  wyjmowania  ochronników),  dźwignia
(do podważania zaczepów łączówki.).
Wewnątrz  łączówki  znajdują  się  styki  rozłączne,  które  umożliwiają  przerwanie  obwodu
wtyczką  rozłączną  lub,  przy  użyciu  sznura  pomiarowego,  wykonanie  pomiarów  w  jedną  lub
drugą  stronę  bez  odłączania  wtyczki  pomiarowej.  Do każdej  pary  styków rozłącznych można
przyłączyć pojedyncze ochronniki (zabezpieczenia), uziemione wspólną kasetą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 26. Budowa łączówki LKM [4].

Korpus  (1)  i  podstawa  (2)  łączówki  wykonane  są  z  niepalnego  poliwęglanu  PBT  (grupa  V0), wyróżniającego
się  dobrymi  właściwościami  mechanicznymi  i  izolacyjnymi.  W  gniazdach  korpusu  osadzone  są  elementy
kontaktów (3) wykonane ze sprężystego brązu fosforowego, pokryte galwanicznie podwójną warstwą ochronną
niklu  i  stopu  cyny  o  grubości  powyżej  8µm.Każdy  element  kontaktu  posiada  zacisk  szczelinowy  (4);
wierzchołki  zacisków  tkwią  w  wycięciach  korpusu  łączówki  (5).  Dwa  przeciwległe  elementy  kontaktu  tworzą
wspólny  charakterystyczny  zestyk  rozłączny  (6),  dostępny  przez  otwór  (7)  w  środkowej  części  korpusu
łączówki.

W grzebieniowych wycięciach (5) korpusu łączówki występują zaciski (8), które przytrzymują przewody w
Korpus i podstawa są trwale połączone ośmioma zatrzaskowymi zaczepami (10).
Na  obydwu  końcach  łączówki  znajdują  się  elastyczne  zaczepy  (11)  służące  do  zatrzaskowego  mocowania
łączówki  do  wspornika.  Ponadto  łączówka  jest  wyposażona  w  duże  oczko  (12)  i  dziesięć  prowadnic  (13)
przeznaczonych  do  podtrzymywania  przewodów  przychodzących,  a  także  znajduje  się  w  niej  zagłębienie
kanałowe (14), przeznaczone dla przewodów wychodzących.

Typy stosowanych łączówek szczelinowych LMK:

−

łączówka 10-parowa nieuszczelniona LKM10U2-R-1001

−

łączówka 10-parowa uszczelniona LKM10U2-RW-1002

−

łączówka 10-parowa nieuszczelniona do "płaskiego" montażu LKM10U2-R-1001P

−

łączówka 10-parowa uszczelniona do "płaskiego" montażu LKM10U2-RW-1002P

−

łączówka 8-parowa nieuszczelniona LKM8U2-R-1001

−

łączówka 8-parowa uszczelniona LKM8U2-RW-1002

Łączówki szczelinowe rozłączne typu LKM - VP
Łączówki szczelinowe rozłączne LKM VP wykonane są w wersji uszczelnionej

i nieuszczelnionej.  Łączówki  przystosowane  są  do  współpracy  z  przewodami  miedzianymi
pojedynczymi  w  izolacji  o średnicy  żyły  od 0,4  -h 0,6 mm i średnicy całkowitej przewodu do
1,5  mm  zarówno  dla  strony  wejściowej  jak  i  dla  strony  wyjściowej.  Łączówki  uszczelnione
wypełnione  są  dwustronnie  odpowiednią  pastą  silikonową,  a  dla  dodatkowego  zapewnienia
szczelności, na górne obrzeże łączówek zakładane są pokrywki również wypełnione żelem.
Łączówki typu LKM VP wyposażone są w kontakty szczelinowe rozłączne, które umożliwiają
przerwanie  obwodu  wtyczką  rozłączną  lub  przy  użyciu  sznura  pomiarowego  dokonywanie
pomiarów.  Łączówki  wykonane  są  z  poliestru  PBT,  który  posiada  wysokie  właściwości
izolacyjne,  dużą  stabilność  kształtów  i  zgodnie  z  UL  94  zaliczany  jest  do  niepalnych  -  klasa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

V0.  Dołączenie  przewodów  następuje  poprzez  wciśnięcie  ich,  bez  zdejmowania  izolacji,  w
pojedynczy  zacisk  szczelinowy  przy  pomocy  specjalnego  narzędzia  montażowego
wyposażonego w popychacz z nożem do obcinania zbędnych końców przewodów.
W  gniazdach  korpusu  osadzone  są  elementy  kontaktów  wykonane  ze  sprężystego  brązu
fosforowego,  pokryte  galwanicznie  warstwą  srebra.  Każdy  element  kontaktu  posiada  zacisk
szczelinowy,  wierzchołki  zacisków  tkwią  w  wycięciach  korpusu  łączówki.  Dwa  przeciwległe
elementy kontaktu tworzą wspólny charakterystyczny zestyk rozłączny, dostępny przez otwór
w środkowej części korpusu łączówki.
W  grzebieniowych  wycięciach  korpusu  łączówki  występują  zaciski,  które  przytrzymują
przewody  w  izolacji,  łagodząc  tym  samym  naprężenia  działające  w  miejscu  styku  drutu
miedzianego  z  kontaktem  szczelinowym.  Występy  te  ułatwiają  również  ustawienie  narzędzia
montażowego.
Korpus i  podstawa  są  trwale  połączone  zatrzaskowymi  zaczepami. Po obu stronach łączówki
znajdują się uszy krosowe ułatwiające rozprowadzanie przewodów wychodzących, a w pobliżu
strony  wejściowej  zastosowano  wypusty  z  tworzywa  służące  rozprowadzeniu  i mocowaniu
pojedynczych  przewodów  przychodzących.  Również  na  spodzie  łączówki  występuje  duże
oczko  do  podtrzymywania  przewodów  przychodzących.  Na  obydwu  końcach  łączówki
występują elastyczne zaczepy służące do zatrzaskowego mocowania łączówki do wspornika.

Rys. 27.Budowa łączówki LKM- VP [4]

Łączówki typu LKM VP zostały znormalizowane wg znamionowej ilości par zaciskowych dla
poszczególnych typów łączówek i wynoszą odpowiednio: LKM 8VP-8par, LKM 10 VP-10
par, LKM 16 VP-16 par, LKM 20 VP-20 par.
Łączówki zestawiane ze sobą tworzą zespoły łączówkowe, mogą one być kompletowane
z łączówek 8, 10, 16 lub 20 parowych.

Podstawowe parametry łączówek:

−

Średnica przyłączanych przewodów:

drut miedziany

przewód w izolacji

Ø 0,4~0,8 mm,
Ø do 1,5 mm,

−

Rezystancja przejścia

≤ 6 mΏ,

−

Rezystancja izolacji

> 10

MΏ,

−

Odporność napięciowa izolacji

2000V, 50Hz lub nap. stałe 2800V,

−

Odporność prądowa

> 4 kA po 5-krotnym działaniu impulsu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Trwałość zacisków łączówki

> 500 przyłączeń przewodu Ø 0,8 mm przy
zachowaniu rezystancji przejścia ≤ 6 mΏ,

−

Trwałość zespołu rozłącznego

> 2000 wyłączeń wtyczki przy zachowaniu
rezystancji przejścia ≤ 7 mΏ,

−

Zakres temperatury otoczenia

-40

C ~ +85

−

Rodzaj połączeń żył kabla i krosówki

zaciski szczelinowe,

−

Wymiary łączówki

109×24×25.

Montaż gniazda podtynkowego PN/IEC 269-3-1 [7]:

−

wykonać otwór pod gniazdo w ścianie,

−

przewlec kabel telefoniczny przez zespół gniazdowy,

−

umieścić zespół gniazdowy w ścianie,

−

podłączyć kabel do przyłącza z gniazdami RJ45 używając odpowiedniego narzędzia,

−

założyć element obudowy zewnętrznej przyłącza.

Montaż gniazda natynkowego odbywa się w podobny sposób co gniazda podtynkowego,

różnica polega jedynie na tym, że gniazdo to przykręca się na ścianie wkrętami. Kable
podłączamy tak jak w gnieździe podtynkowym.

Rys. 28.Etapy montażu gniazd:a) natynkowe b) podtynkowe [11].

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak klasyfikujemy elementy telekomunikacyjne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2.  Jakie parametry posiadają elementy telekomunikacyjne?
3.  Co to jest zespół wsporczy?
4.  Jaki znasz metody zabezpieczeń łączówek przed przepięciem i przetężeniem?
5.  Jakie są typy i oznaczenia ochronników?
6.  Jakie znasz rodzaje zespoły łączówek?
7.  Jak na schematach oznaczamy elementy telekomunikacyjne?
8.  Jakie czynności należy wykonać aby zamontować zespół łączówek zabezpieczenia?
9.  Jakie znasz metody montażu zespołów łączówkowych?
10.  Jak montujemy gniazda RJ 45?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Montaż zespołu wsporczego z zespołem łączówek zabezpieczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania montażu zespołu wsporczego z zespołem łączówek

zabezpieczenia,

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się z wiadomościami z zakresu zabezpieczeń łączówek przed przepięciem

i przetężeniem,

4) znać typy i oznaczenia stosowanych ochronników,
5) wykonać trasowanie miejsca umocowania zespołu wsporczego z zespołem łączówek

zabezpieczenia,

6)  umocować gniezdnik z zespołem łączówkowym oraz wykonać mechaniczne mocowanie,
7)  dobrać środki ochrony indywidualnej podczas prac związanych z montażem,
8)  określić  warunki  eksploatacji  na  podstawie  dokumentacji  technicznej  i  wskazanych

wymagań użytkowych,

9) zgromadzić właściwe narzędzia w celu wykonania ćwiczenia,
10) sprawdzić stan techniczny zgromadzonych narzędzi monterskich oraz umiejętnie

posługiwać się narzędziami zgodnie z wymaganiami technologicznymi i przepisami bhp,

11)  wykonać sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
12)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
13)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zespoły wsporcze zespołów łączówkowych typu KL (np. KL 2000),

−

zespoły łączówkowe typu KL 2000,

−

zespół ochronników,

−

wiertarka z kompletem wierteł,

−

komplet wkrętaków,

−

komplet kluczy płaskich,

−

kombinerki,

−

poziomica,

−

taśma pomiarowa,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ołówek,

−

katalogi elementów montażowych,

−

instrukcje,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Montaż zespołu łączówek w skrzynce kablowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją wykonania montażu zespołu łączówek w skrzynce kablowej,
2)  zapoznać się z wiadomościami podstawowych parametrów łączówek,
3)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4)  stosować podstawowe pojęcia charakteryzujące montaż elementów,
5)  wykonać mechaniczne mocowanie skrzynki kablowej zgodnie z instrukcją,
6)  umocować gniezdnik z zespołem łączówkowym w skrzynce kablowej,
7)  zabezpieczyć  skrzynkę  kablową  przed  uszkodzeniami  mechanicznymi  (montaż  zamka

z kluczykiem),

8) dobrać środki ochrony indywidualnej podczas prac związanych z montażem,
9) określić warunki eksploatacji na podstawie dokumentacji technicznej i wskazanych

wymagań użytkowych,

10) zgromadzić właściwe narzędzia w celu wykonania ćwiczenia,
11) posługiwać się narzędziami, sprzętem mechanicznym i elektrycznym zgodnie

z przeznaczeniem i przepisami bhp,

12)  wykonać sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
13)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
14)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

skrzynka kablowa z konstrukcją wsporczą typu SS (np. SSc 10A, SS 20A, SS 20 AN),

−

zespół łączówkowy typu ZKM (np. ZKM 10, ZKM 20),

−

wiertarka z kompletem wierteł,

−

komplet wkrętaków,

−

komplet kluczy płaskich,

−

kombinerki,

−

poziomica,

−

taśma pomiarowa,

−

ołówek,

−

katalogi elementów montażowych,

−

instrukcje,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Montaż gniazd RJ45.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją wykonania montażu gniazd RJ 45,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4)  zaplanować  rozmieszczenie  gniazda  montażowego  zgodnie  ze  schematem  montażowym

przedstawionym w dokumentacji,

5)  zainstalować gniazdo
6)  dobrać środki ochrony indywidualnej podczas prac związanych z montażem,
7)  rozróżnić  środki  ochrony  podczas  prac  z  wykorzystaniem  narzędzi  i  urządzeń  zasilanych

energią elektryczną,

8) zgromadzić właściwe narzędzia w celu wykonania ćwiczenia,
9) posługiwać się narzędziami, sprzętem mechanicznym i elektrycznym zgodnie

z przeznaczeniem,

10)  wykonać otwory w ścianach i elementach konstrukcyjnych pomieszczeń,
11)  wykonać mechaniczne mocowania,
12)  utrzymywać ład i porządek podczas wykonywanego ćwiczenia,
13)  wykonać sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
14)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
15)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

gniazda telefoniczne typu RJ47 (np. GTP-16F, GTP-26F),

−

podstawa naścienna typu PU-1F lub PU-2F,

−

wiertarka z kompletem wierteł,

−

komplet wkrętaków,

−

komplet kluczy płaskich,

−

kombinerki,

−

taśma pomiarowa,

−

instrukcje, literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) rozróżnić na schematach oznaczenia elementów telekomunikacyjnych?



2) dobrać zabezpieczenia łączówek przed przepięciem i przetężeniem?



3) rozpoznawać elementy stosowane przy montażu?



4) dobrać

narzędzia

potrzebne

wykonania

montażu

elementów

telekomunikacyjnych?



5) zorganizować stanowisko pracy do wykonania montażu?



6) zamontować ochronniki?



7) zamontować zespół wsporczy?



8) zamontować zespół łączówkowy?



9) zamontować gniazda telekomunikacyjne typu RJ45?



10) korzystać z dokumentacji technicznej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Test  zawiera  24  zadania  dotyczących  montażu mechanicznego elementów i podzespołów

telekomunikacyjnych. Zadania: 1, 2, 3, 4, 7, 9, 10, 13, 15, 16, 17 i 20 są to zadania
wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa; zadania: 5, 6, 8, 11, 12,
14, 18 i 19 to zadania, w których należy udzielić krótkiej odpowiedzi; zadania 21, 22, 23,
24 to zadania opisowe.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową),

−

w pytaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole,

−

w pytaniach opisowych wpisz krótką charakterystykę w wyznaczone pole.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci pytania: 21 – 24, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Przedstawiony symbol graficzny oznacza:

a)  puszkę do usunięcia zewnętrzną.
b)  zespół łączówkowy do usunięcia.
c)  zespół łączówkowy projektowany.
d)  głowicę do usunięcia.

2. Przedstawiony symbol graficzny oznacza:

a)  puszkę do usunięcia zewnętrzną.
b)  puszkę projektowaną wewnętrzną.
c)  głowicę istniejącą.
d)  puszkę istniejącą zewnętrzną.

3. Podczas konserwacji linii abonenckiej monter zapomniał zamontować ochronniki

abonenckie, może to spowodować:
a)  powstawanie przesłuchów.
b)  sprzężenie indukcyjne.
c)  przedostawanie się przepięć i przetężeń do urządzeń abonenckich.
d)  przepływ energii między torami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Narzędziem pokazanym na fotografii można zacisnąć żyły na:

a)  łączówce DDF.
b)  wtyku zwykłym WT-4.
c)  wtyku BNC.
d)  łączówce nierozłącznej Krone.

5. Sprawność transformatora to:

…………………………………………………………………………..….….……………
……………………………………………………………………………….….…………..

6. Podstawowe parametry szaf kablowych to:

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..……………..

7. Na rysunku obok przedstawiono schemat zastępczy cewki dla:

a)  prądu stałego
b)  prądu przemiennego m.cz..
c)  prądu przemiennego w.cz..
d)  nie jest to schemat zastępczy cewki.

8. Wymień trzy typy ochronników stosowanych na łączówkach nierozłącznych:

………………..……………………………………………………………………………..

9. Pokazany na ilustracji element zespołu łączówkowego pełni funkcję:

a)  obudowy.
b)  prowadnicy .
c)  płyty mocującej.
d)  wspornika.

10. Na fotografii pokazano:

a)  skrzynkę słupową.
b)  puszkę wnękową podtynkową.
c)  puszkę wnętrzową typu PWN.
d)  skrzynkę kablową ścienną.

11. Obudowy zakończeń kablowych dzielimy na:

………………..……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………....

12. Szafka kablowa to:

……………………………………………………………………………………………....
……………………………………………………………………………………………....

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Pokazany na ilustracji element to ochronnik typu:

a)  ON-1.
b)  ON-2.
c)  OP.
d)  ONP-1.

14. Łączówka nierozłączna LKM zbudowana jest z:

………………………..……………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………....

15. Największa pojemność szafy kablowej wynosi:

a)  1200 par.
b)  2000 par.
c)  2400 par.
d)  2600 par.

16. Przedstawiony symbol graficzny oznacza schemat ideowy:

a)  autotransformatora.
b)  dławika.
c)  cewki.
d)  transformatora.

17. Pion w przełącznicy MDF tworzy:

a)  sekcję.
b)  blok.
c)  typ.
d)  numer.

18. Podstawowe parametry elektryczne ochronników to:

…………………..…………………………………………………..………………………
……………………………………………………………………………………………....

19. Podstawowe parametry łączówki to:

…………………..………………………………………………………..…………………
…………………………………………………………………..…………………………..

20. Przedstawiony układ zabezpieczający jest:

a)  1 stopniowy.
b)  2 stopniowy.
c)  3 stopniowy.
d)  4 stopniowy.

21. Opisz zasadę działania wyłącznika różnicowoprądowego:

………………..……………………………………………..………………………………
…………………………………………………………………………..…………………..

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22. Podaj kolejność czynności występujących przy montażu szafki kablowej

………..…………..…………………………………………………………………………
……………………………..………………………………………………………………..

23. Opisać zasadę działania poniższego układu zabezpieczającego:

………………..……..………………………………………………………………………
……………………………………..………………………………………………………..

24. Podaj kolejność czynności występujących przy montażu łącznika elektrycznego

………………..………..……………………………………………………………………
………………………………..……………………………………………………………..

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Montaż mechaniczny elementów i podzespołów telekomunikacyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz krótkie odpowiedzi lub scharakteryzuj.

zad.

Odpowiedź

Punktacja

………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

10.

11.

………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

12.

………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

13.

14.

………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

15.

16.

17.

18.

………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

19.

………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

20.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21.

………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

22.

23.

24.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1.  Bartodziej G.: Kałuża E.: Aparaty i Urządzenia Elektryczne WSiP, Warszawa.
2.  Latek W.: Maszyny elektryczne w pytaniach i odpowiedziach. WNT, Warszawa 1995.
3.  Mac  St.:  Leowski  J.:  Bezpieczeństwo  i  higiena  pracy  dla  szkół  zasadniczych.  WSiP,

Warszawa 1999.

4.  Materiały reklamowe producentów.
5.  Michel K.: Sapiński T.: Czytam rysunek elektryczny. WSiP, Warszawa 1999.
6.  Michel K.: Sapiński T.: Rysunek techniczny elektryczny. WNT, Warszawa 1987.
7.  Normy i katalogi branżowe.
8.  Okoniewski S.: Technologia dla elektroników. WSiP, Warszawa 2000.
9.  Paprocki K.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1994.
10.  Pilawski M.: Pracownia elektryczna WSiP Warszawa.
11.  Praca zbiorowa.: Vademecum teleinformatyka. NetWorld IDG, POLAND 2002.
12.  Uczciwek  T.:  Dozór  i  eksploatacja  instalacji  oraz  urządzeń  elektroenergetycznych

w zakładach przemysłowych i innych jednostkach gospodarczych. COSiW Warszawa
2006.

13. http://www.agmar.com.pl
14. http://www.elda.com.pl