w w w. e l e k t r o . i n f o . p l
n r 9 / 2 0 0 5
i n s t a l a c j e e l e k t r o e n e r g e t y c z n e
W
artykule zostaną zaprezento-
wane dane dotyczące liczby
eksploatowanych przez zakłady ener-
getyczne wyłączników SN poszczegól-
nych typów.
wyłączniki
eksploatowane w Polsce
Bez wątpienia największymi użyt-
kownikami wyłączników SN w Pol-
sce są zakłady energetyczne (w znacz-
nie mniejszym stopniu są to duże za-
kłady – rafinerie, elektrownie, ko-
palnie itp.). Dostarczają one ener-
gię elektryczną poprzez rozległą sieć
energetyczną, która ciągle się zmie-
nia, budowane są nowe stacje, zamy-
kane stare, wykonywane są remon-
ty itp., co wpływa na liczbę i rodzaj
eksploatowanych wyłącz-
ników. Obecnie najwięk-
szą grupę eksploatowa-
nych wyłączników stano-
wią wyłączniki olejowe.
Stanowią one ponad 80 %
Na świecie w zakresie średnich napięć dominują dwie konstrukcje wyłączników, próżnio-
we oraz z sześciofluorkiem siarki SF6. Udział tych pierwszych w rynku światowym oce-
nia się na 50 do 70 % [1,2,3], w Europie jest on mniejszy i wynosi około 40 % [4]. Nato-
miast udział wyłączników SF6 w rynku światowym ocenia się na 25 do 35 % [3]. W Euro-
pie jest on większy i wynosi około 50
÷
60 % [4]. Udział pozostałych rodzajów wyłączni-
ków (powietrznych, olejowych, magneto-wydmuchowych) jest mały i w sumie nie prze-
kracza 5 %. Należy zaznaczyć, że mówimy o liczbie wyłączników produkowanych w da-
nym czasie. Natomiast dane te nie określają w jakimkolwiek stopniu liczby wyłączników
eksploatowanych, określającej stan faktyczny, oraz tendencji zmian w energetyce.
50
i n s t a l a c j e e l e k t r o e n e r g e t y c z n e
wyłączniki średnich napięć
eksploatowane w Polsce
mgr inż. Robert Fiuk – Politechnika Wrocławska
Rys. 1 Liczba eksploatowanych wyłączników według poszczególnych typów na terenie czterech zakładów energetycznych w la-
tach 2000-2004:
a) liczba sztuk, b) udział procentowy
Rys. 2 Zmiana liczby wyłączników SN eksploatowanych przez cztery za-
kłady energetyczne w latach 2001-2004, w sztukach
a)
b)
Rys. 3 Liczba eksploatowanych wyłączników według poszczególnych typów przez cztery za-
kłady energetyczne: odpowiednio
a, b, c, d, w latach 2000-2004
a)
b)
c)
d)
w w w. e l e k t r o . i n f o . p l
n r 9 / 2 0 0 5
całości
(rys. 1). Pozostałe konstruk-
cje mają znacznie mniejszy udział
największy spośród nich mają wy-
łączniki próżniowe (około 14 %), naj-
mniejszy – wyłączniki powietrzne,
tylko kilka sztuk, co przy dużej licz-
bie obserwowanych wyłączników nie
ma znaczenia. Na
rysunku 3 zapre-
zentowano liczbę eksploatowanych
wyłączników SN w poszczególnych
zakładach energetycznych. Jak moż-
na zaobserwować, mniejsze zakłady
eksploatują tylko dwa typy wyłącz-
ników – olejowe i próżniowe. Wyda-
je się to rozwiązaniem racjonalnym,
ponieważ mniej typów wyłączników
oznacza prostszą eksploatację.
Ciekawie przedstawia się też pod-
sumowanie zmian w zakresie licz-
by eksploatowanych wyłączników
(rys. 2). Wyłączniki olejowe są wy-
cofywane z użytkowania i zastępo-
wane głównie przez wyłączniki próż-
niowe. Tempo wymiany zwiększa się
z roku na rok.
W
tabeli 1 przedstawiono liczbę
eksploatowanych wyłączników SN
w kolejnych latach na terenie jednego
zakładu energetycznego, z uwzględ-
nieniem poziomu napięcia znamio-
nowego. Jak możemy zauważyć, liczba
eksploatowanych wyłączników mala-
ła niezależnie od poziomu napięcia,
pewnym zaskoczeniem może być tu-
taj przeważająca liczba wyłączników
15 kV. Dla innych zakładów energe-
tycznych struktura eksploatowanych
wyłączników pod względem napięcia
może być całkowicie odmienna, zależ-
na od struktury sieci eksploatowanej
przez dany zakład energetyczny.
Obecnie w zakresie średnich na-
pięć w eksploatacji dominują wyłącz-
niki olejowe, które są stopniowo za-
stępowane, głównie przez wyłączni-
Napięcie
[kV]
Na koniec roku [sztuk]
2000
2001
2002
2003
2004
1
÷
6
0
19
10
19
8
10
29
0
0
0
0
15
1116
1064
1064
1033
967
20
0
0
0
0
0
30
8
1
1
1
1
Tab. 1 Zmiana liczby wyłączników SN eksploatowanych przez jeden zakład energe-
tyczny w latach 2001-2004, z uwzględnieniem poziomu napięcia znamionowego
ki próżniowe. Oznacza to, że za 10
do 15 lat wyłączniki próżniowe będą
konstrukcją dominującą, jeżeli utrzy-
ma się dotychczasowe tempo zmian,
co pokywa się z obecnymi przypusz-
czeniami – że w zakresie SN będzie
dominowała technika próżniowa,
a SF6 będzie przeważał w wysokich
napięciach. Dodatkowym atutem
przemawiającym na rzecz wyłączni-
ków próżniowych (w zakresie SN) jest
to, że obecnie prowadzone są dysku-
sje nad wprowadzeniem recyklingu
SF6 [6], który jest gazem cieplarnia-
nym [5]. Wprowadzenie wymogu obo-
wiązkowego recyklingu SF6, oczywi-
ście podniosłoby koszty eksploatacji
wyłączników SF6, obniżając jednocze-
śnie ich konkurencyjność w stosunku
do wyłączników próżniowych.
literatura
1. J. H. Brunie, Circuit-Breakers
past, present and future, Electra
N°208 June 2003.
2. H. Fink, R. Renz, Future trends In
vacuum technology applications,
XXth International Symposium
on Discharger and Electrical Insu-
lation in Vacuum – Tours 2002.
3. P. G. Slade, R. K. Smith, The ap-
plication of Culter-Hammer vacu-
um interrupter to switch, control
land protest the World’s distribu-
tion circuits, Cultler-Humer 1999.
4. Cahier technique no. 198, Vacu-
um switching, Schneider Electric
2000.
5. CIGRE WG 23-02, SF6 and the
global atmosphere, Electra, Fe-
bruary 2002.
6. Technical brochure No. 234, SF6
recycling guide revision 2003,
Elektra N°209 August 2003.
51