Slajd 1

Pasze gospodarskie – jednoskładnikowe

Zielonki

Siano

Kiszonki

Zboża oraz produkty ich przerobu

Produkty przetwórstwa przemysłowego

Produkty uboczne przetwórstwa przemysłowego –

poch. roślinnego

ZIELONKI
nadziemne części roślin których wzrost się jeszcze nie zakończył

1. Zielonki z trwałych użytków zielonych – łąki, pastwiska,
2. Zielonki z upraw polowych.

Zielonki z trwałych użytków zielonych – o ich smakowitości, ilości i jakości
składników pokarmowych w największym stopniu decydują

cechy gatunkowe roślin

klimat

rodzaj gleby i nawożenie.

TRAWY stanowią główną masę użytków zielonych i decydują o wielkości
pozyskiwanego plonu, do najchętniej zjadanych należy zaliczyć
kostrzewę czerwona i trzcinowa

krzyżówki rajgrasu angielskiego i niemieckiego

grzebienica pospolita

MOTYLKOWE – odznaczają się wysoką strawnością, zawierają dużo białka,

wapnia i magnezu

koniczyna biała, czerwona
lucerna

ZIOŁA – wszystkie rośliny dwuliścienne
na ekstensywnie użytkowanych, słabo nawożonych użytkach udział ziół i
chwastów jest znaczny.

Do ziół o średniej i dobrej wartości pokarmowej można zaliczyć
Mniszka lekarskiego

Krwawnik pospolity

Babka lancetowata

CHWASTY których konie nie jedzą
Szczaw kędzierzawy, wilżyna, janowiec

ROŚLINY TRUJĄCE

Jaskry,

Knieć błotna,

Skrzyp błotny,

Miłek wiosenny,

Zimowit jesienny,

Orlica pospolita,

Dziurawiec.

Konie mogą pobrać na pastwisku do 2 kg sm suchej masy na 100 kg mc a
taka ilość zapewnia im pokrycie zapotrzebowania na ES nawet z pewnym
naddatkiem – konie ras „prymitywnych” mogą się nawet otłuścić.
Pobranie białka jest również wysokie, stosunek BOS do ES w młodych
zielonkach wynosi około 15:1, a w przerośniętych trawach rzadko
przekracza 5:1.

Zagrożenia zdrowotne związane ze spożywaniem dużych ilości zielonek
Nadmierna podaż azotu
Przekarmienie
Pobranie roślin trujących – podawanie zielonek w stajni
Metale ciężkie
Larwy i/lub jaja pasożytów

Szczególnie niebezpieczny jest okres przejścia z żywienia stajennego na
pastwiskowe, to przejście powinno być stopniowe.

Zamiana suchej i z reguły wysokowłóknistej, niskobiałkowej paszy na
silnie wodnistą, wysokobiałkową, o niskiej zawartości włókna surowego
może być przyczyną wielu zaburzeń trawiennych-
biegunki

wzdęcia

morzyska a niekiedy też zatrucia.

Związane to jest z dużą zawartością wysokocząsteczkowych cukrów

FRUKTANÓW – materiał zapasowy u roślin, ich stężenie wzrasta w roślinie
szczególnie w niskich temperaturach (5-10

C) nawet do 200g/kg sm

które w większości przechodzą nie strawione przez jelito cienkie i dopiero
w jelicie grubym są fermentowane przez mikroorganizmy.

Niektórzy hodowcy stosują wypas nocny i dokarmiają konie gdy te są w
stajni.

Przy tym systemie wypasu powinni oni zastosować się do reguły.

Paszę objętościową zadajemy przed wyjściem na pastwisko.

Pasza treściwa po powrocie z pastwiska.

Do najważniejszych błędów żywieniowych powodujących
morzyska należą:

     -zbyt duża ilość pasz treściwych w odpasie
          -zła jakość higieniczna pasz
               -niedostateczne (jęczmień, kukurydza) lub
                    nieodpowiednie (pasze objętościowe suche)
                    przygotowanie pasz
     -zbyt szybka zmiana paszy
          -brak wody

Podczas suszenia (na pokosach) na ziemi pod koniec suszenia dochodzi do
strat składników pokarmowych, szczególnie białka i składników
mineralnych – obłamywanie się części roślin (liście), straty te pogłębiają
opady atmosferyczne (białko, minerały, witaminy).

Jeżeli zawartość wody przekracza 15% podczas pierwszych tygodni
przechowywania siano przechodzi fazę wypacania. Nie za wcześnie
skoszone (z dużą ilością łodyg) i luźno ułożone siano o zawartości wody
18-20% kończy „pocenie” po 6-8 tygodniach.

PASZE OBJĘTOŚCIOWE KONSERWOWANE
SIANO – wysuszona zielonka, im jest bardziej suche tym chętniej jest
pobierane przez konie

siano z zielonki pastwiskowej lub łąkowej

siano z lucerny, koniczyny, esparcety siewnej

susz z jednego gatunku roślin

DOBRA KISZONKA Z TRAW

sucha masa – 30 – 40%
włókno surowe (%sm) – 23 -26%
białko ogółem (%sm) – do 17%
popiół surowy (%sm) – do 11%
Energia (MJ EM/kg sm) – 1 odrost pow. 6, następne odrosty pow. 5,8
Kwas masłowy (%sm) – do 0,30%
Kwas octowy (%sm) – 2 – 3,5%
Amoniak (%N cał.) – do 10%
Kwasowość przy 40%sm – do 4,5 pH

KISZONKI - koń nie krowa kiszonki „żreć” nie będzie

Konserwacja zielonek poprzez zakiszanie jest korzystniejsza od produkcji
siana – mniejsze nakłady robocizny, mniejsze straty składników
pokarmowych, substancji biologicznie aktywnych, można to robić w
zasadzie niezależnie od warunków pogodowych, brak pylenia przy
karmieniu.
Lepsze wykorzystanie składników pokarmowych niż z siana

„Baloty” o masie ok. 20 kg.

SŁOMY – duża zawartość ligniny we WS, niewielka
zawartość białka, zawartość wit. i minerałów bez znaczenia
– z motylkowych zawiera sporo wapnia.

Strawność masy organicznej ok. 35%, można ją poprawić
(50%) poprzez ługowanie.

Słoma nie pocięta służy przede wszystkim do regulacji
pobrania paszy, daje zajęcie w czasie wolnym, utrzymuje
fizjologicznie niezbędne warunki w jelicie grubym,
wywołuje uczucie sytości.

SIECZKA – słoma pocięta na kawałeczki 3-5 cm podawana po
wymieszaniu z innymi paszami.

Zapewnienie możliwie długiego czasu żucia paszy sprzyja obfitej
produkcji śliny, równomiernemu ścieraniu zębów i prawidłowemu
procesowi trawienia w żołądku.

KORZENIE i BULWY

wysoka zawartość wody - niska trwałość

niska zawartość WS – wysoka strawność

niska zawartość białka i wapnia

niedobór wit. rozpuszczalnych w tłuszczach

wysoki do średniego poziom wit. z grupy B

wysoka zawartość cukrów

MARCHEW – cukry do 50% sm,

1.7 MJ ES-świeża

wysoka koncentracja karotenów czerwona 60 mg,
żółta 20 mg,
Przechowywanie w kopcach nie powoduje obniżenia się
zawartości karotenu.
Niekorzystne oddziaływanie na klacze (ronienia) gdy jest
zanieczyszczona ziemią, dużo azotanów, nadgniła lub w
stadium kiełkowania-zielone główki.
Marchew suszona

OWIES –

11.5 MJ ES (13.4 nagi)

, skrobia (strawność 80-95%) zbudowana

z granul średniej wielkości, łatwo rozpadających się na mniejsze
cząsteczki.
Białko owsa jest niepełnowartościowe – np. dla odsadków za mało lizyny
tłuszcz (3-7%) oraz substancje śluzowe o właściwościach dietetycznych
Niewielka zawartość wit. rozpuszczalnych w tłuszczach (poza E)
Wąski stosunek wapnia do fosforu
Ze względu na specyficzną budowę ziarniaka jest bardzo podatny na
porażenia mikrobiologiczne.

Stosowanie owsa gniecionego lub śrutowanego racjonalne jest jedynie w
przypadku koni starych, o nieprawidłowym lub też zepsutym uzębieniu, jak
również koni młodych będących w okresie wymiany zębów mlecznych na stałe
kiedy rozcieranie nie jest należyte a przez to wykorzystanie paszy.

Generalnie owies powinien być skarmiany w całości, bo wówczas konie o
dobrych zębach, nie jedzące zbyt łapczywie, dobrze go przeżuwają i zwilżają
śliną.

Mitem jest wpływ ww. zabiegów na owsie na znaczne zwiększenie
przyswajalności- pełne ziarno trawione jest w około 65%, gniecione w 68% a
zmielone na mąkę w 72% - duża pylistość oraz powstawanie w żołądku kleistej
treści.

Moczenie owsa przez od 12 do 24 godzin przed jego
podaniem może okazać się najlepszym rozwiązaniem.

Przez ten czas łuska staje się miękka i tym samym łatwa do
strawienia oraz aktywacji ulegają enzymy w jadrze ziarna
(co wpływa znacząco na proces trawienia).

Łuska owsa zawiera znaczące ilości witaminy E, która jest
niezbędna do budowy mięśni konia i poprawnego działania
systemu immunologicznego.

Kolejną zaletą moczenia owsa jest jego czystość. Mocząc,
wypłukujemy pył oraz nawóz zalegający na owsie.

Wielkość dawek owsa zależy od:

pracy wykonywanej przez konia

masy ciała

rodzaju pasz uzupełniających

Najczęściej jest to 3 do 7 kg owsa dziennie.

JĘCZMIEŃ

12.8 MJ ES (ozimy)

-najczęściej stosowane ziarno zboża w żywieniu koni na
Środkowym Wschodzie. Tamtejsze odmiany mają jednak
cieńszą łuskę niż te uprawiane w Europie i dlatego jest on
bardziej bezpieczną paszą. Ziarno jęczmienia najlepiej
zadawać koniom gniecione lub grubo śrutowane czy też
parowane.
Wartość odżywcza jęczmienia jest ok. 10% wyższa od
wartości owsa. Zwiększone dawki tego ziarna na ogół lepiej
znoszą konie zimnokrwiste niż szlachetne. Jęczmień jest
szczególnie przydatny aby poprawić stan odżywienia koni
wychudzonych.
Nie zawiera dużo soli mineralnych i witamin, a jego białko
jest niepełnowartościowe i dlatego też uzupełnia się je
innymi paszami.

W mieszance z owsem udział jęczmienia nie powinien przekraczać 1/3
całej dawki ziarna.

JĘCZMIEŃ cd.

W żywieniu koni szczególnie przydatne są odmiany niskobiałkowe –
jęczmień browarniany.
Skarmianie dużych ilości, nieprzetworzonego ziarna jęczmienia sprzyja
powstawaniu ochwatu.

ŻYTO

14 MJ ES

jest twarde, ma także skłonność do pęcznienia i zbrylania się w
przewodzie pokarmowym konia. W związku z tym może spowodować
kolkę.
Pod względem odżywczym (energotwórczym) jest paszą wartościową lecz
nadaje się prawie wyłącznie dla koni roboczych.
Najlepiej gdy jego udział w dawce treściwej nie przekracza 25-30%.

Ze względu na to, iż ziarno żyta w zetknięciu z wodą czy też sokami
trawiennymi, wytwarza śluz zlepiający je w grudki, należy je uprzednio
śrutować i skarmiać wilgotne lub namoczone albo ugotowane (parowane).
W ten sposób przygotowane ziarno żyta nie powoduje ryzykownych dla
zdrowia następstw.

Alkaloidy sporyszu

NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH
Stosowane są w żywieniu koni jako dodatek do paszy treściwej - nie
powinny one przekraczać 30% ogólnej jej ilości.
Zawierają stosunkowo dużo białka i dlatego mają istotne znaczenie w
uzupełnianiu dawki pokarmowej dla koni o wyższym zapotrzebowaniu na
ten składnik to jest źrebiąt i koni hodowlanych.
Należy jednak pamiętać, że białko to nie ma dużej wartości biologicznej
– prócz białka soi.

Groch siewny i polny
W porównaniu z bobikiem groch jest ubogi w białko, lecz jego
przydatność w żywieniu koni jest znacznie większa.
Należy go jednak skarmiać bardzo ostrożnie (śrutowany, moczony,
gotowany) i w niezbyt dużych ilościach, ponieważ wykazuje działanie
zatwardzające i wzdymające, wpływa na zagęszczenie krwi i może
powodować kolki.
Mimo to działa korzystnie na poprawę kondycji.
Zawiera dużo witaminy B i A.

BOBIK
Pod względem odżywczym jego ziarno jest bogatsze od
grochu, ale trudniej strawne oraz bardziej zatwardzające i
wzdymające.
Po stopniowym przyzwyczajeniu koni, szczególnie przy
równoczesnym stosowaniu pasz soczystych, może być z
pożytkiem wykorzystywane w żywieniu koni ciężko
pracujących.
Wzmożona produkcja żółci, obrzęki.

ŁUBIN

– odmiany „słodkie” – żółty, niebieski

Białko łubinu odznacza się wyższą wartością biologiczną niż
białko bobiku.
Przy odpowiedniej jakości higienicznej można je skarmiać
w ilości do 0.2 kg/100kg mc/d

LĘDZWIAN SIEWNY
zawiera toksyczny aminoproprionitryl – powoduje zaburzenia
w syntezie kolagenu co skutkuje nieprawidłowościami w
strukturze kości, stawów i naczyń.

WYKA SIEWNA
zmieniająca się w szerokim zakresie zawartość kwasu
cyjanowodorowego
zaparcia, wzdęcia

Len

14.1 MJ ES

Jakość białka siemienia lnianego jest dość wysoka, jednakże ustępuje ono
pod tym względem soi.
Posiada wysoką zawartość tłuszczu dającego koniom energię oraz witaminy
B (anty B

)

, natomiast mało skrobi.

Tłuszcz dodatnie wpływa na połysk sierści.

Len cd

Cenną właściwością siemienia jest to, że przy zetknięciu się z wodą,
szczególnie zaś w czasie podgrzewania, wydziela duże ilości substancji
śluzowych, które mają korzystny wpływ na błonę śluzową przewodu
pokarmowego.
Przy skarmianiu należy mieć na uwadze, że w siemieniu zawarty jest
glikozyd (linamaryna), który w wilgotnym środowisku przekształca się w
silnie trujący kwas pruski. Dlatego też nie gotowane siemię lniane można
skarmiać jedynie w małych ilościach, (szkodliwe właściwości niweluje
gotowanie 10-15 minut).

Podawać można też w formie gniecionej ze względu na twardą łuskę.

Rozgotowane siemię lniane służy do przygotowania meszu.

MESZ: 100g siemienia lnianego gotować w 1-2l wody przez 20min, dodać
1/2-1 kg gniecionego owsa i 1/2 kg otrąb pszennych, dolać nieco zimnej
wody. Można dodać zioła: rumianek, pokrzywa, babka lancetowata.
W przypadku zaparć1-2 łyżki soli gorzkiej.

SŁONECZNIK
Bardzo wartościowa pasza. Tak jak nasiona lnu słonecznik
zawiera substancje śluzowe działające korzystnie na
trawienie.
Ziarno słonecznika w postaci śruty ma również korzystny
wpływ na stan skóry oraz połysk sierści, jednakże jest
uboższe od ziarna lnu pod względem białka, a także energii.

SOJA
Należy do roślin motylkowych gruboziarnistych,
strączkowych, a ze względu na wykorzystanie - roślin
oleistych. Ziarno soi jest bogate w białko - zawiera średnio
34% tego składnika oraz 18% tłuszczu.
Na paszę przeznacza się śrutę po wyekstrahowaniu oleju.

UKLADANIE DAWEK POKARMOWYCH

1. Określenie zapotrzebowania na składniki pokarmowe

Dzienne zapotrzebowanie bytowe dorosłych koni

Masa ciała kg

Energia strawna MJ

Białko Og. Strawne g

300

43.3

216

400 53.6

268

500

63.6

318

600

72.6

363

700

81.6

408

Są też tabele określające zapotrzebowanie na ES i BOS dla

koni pracujących (lekka,średnia, ciężka i b.ciężka)

klaczy wysokoźrebnych, w laktacji,

źrebaków – odchów średni intensywny

2. Dobór pasz

–

do zaspokojenia potrzeb żywieniowych w zasadzie nadają się pasze

spełniające kryteria fizjologiczno-żywieniowe i są do zaakceptowania pod
względem ekonomicznym.

3. Ustalenie ilości pasz „podstawowych”.

4. Pasze uzupełniające

można wybierać dowolnie lub ekonomicznie

Przydatność w żywieniu koni
Koncentracja energii – cena 1 MJ ES

5. Zadbanie o odpowiednią relację pasz objętościowych do treściwych

Przy wzroście podaży pasz treściwych następuje zmniejszenie pobrania pasz
objętościowych

6. Ustalenie ilości poszczególnych pasz tak aby pokryły zapotrzebowanie

na ES,

BOS, minerały (Ca, P), witaminy, pierwiastki śladowe i uzupełnić ewentualne
niedobory.
Ostrożnie – żeby nie wyrządzić koniowi krzywdy nadmiarem witamin lub
pierwiastków śladowych.

Konie są bardzo wrażliwe na wysokie dawki wit. D.

Konie w stanie zapotrzebowania bytowego wymagają
w dawce około 5g BOS/1 MJ ES
tolerowana jest proporcja nie przekraczająca 10:1

Udział WS w dawce pokarmowej w postaci nie rozdrobnionej powinien
wynosić 16-18% sm a u koni pobierających małe ilości paszy 22%.

Wysokoźrebne klacze wymagają około 6-7, a karmiące 9 gram BOS w
przeliczeniu na 1 MJ ES

Częstotliwość karmienia (odpasów) w zależności od ilości
„przydzielonej” paszy treściwej

do 4 kg

co najmniej 2 razy dziennie

4-7 kg

co najmniej 3 razy dziennie

ponad 7 kg

co najmniej 4 razy dziennie

A można też i tak

treściwe

objętościowe

rano

1/3

1/4

1/3

w południe

1/3

1/4

wieczorem

1/3

1/2

2/3

Pojenie koni.

Minimalne zapotrzebowanie koni pracujących na pasze objętościowe
wynosi 0.5-0.6 kg/100 kg mc – o ile pasza treściwa zawiera co najmniej 10
% WS a stajnia wyścielona jest słomą.

Górna granica stosowania pasz objętościowych jest wypadkową
zapotrzebowania energetycznego i możliwości pobrania suchej masy – dla
koni ciężko pracujących nie powinna przekraczać 25% sm.

Dawki dla koni niepracujących o masie ciała 400 kg

Siano

7.0 kg lub 14.4 kg kiszonki – 35% sm

Pasza mineralna

40 g

MJ ES 56

BOS 379g

Siano/słoma

4.5/2.5 kg

Mieszanka paszowa

0.8 kg zastępująca owies

MJ ES 57

BOS 320g

Dawki dla koni wierzchowych o masie ciała 500-600 kg średnio intensywnie
użytkowanych

siano

4 kg

owies

5 kg

miesz. uzupeł.

1 kg do dawek z siana i owsa

pasza mineralna 0.06 kg witaminizowana plus lizawka

MJ ES 90

BOS 642g

siano

6.5 kg

owies

3.5 kg

jęczmień

2 kg

pasza mineralna 0.06 kg witaminizowana plus lizawka

MJ ES 93

BOS 650 g

Dla nabywców pasz dla koni i podmiotów biorących udział w obrocie paszami,
szczególne znaczenie ma by:

pasze nie były szkodliwe dla zdrowia

pasze muszą się charakteryzować typową dla produktów handlowych
czystością i nieszkodliwością (czystość botaniczna zbóż nie może być
mniejsza niż 95%),

pasze nie mogą być sprzedawane pod nieprawdziwym, wprowadzającymi
w błąd nazwami.

Informacje reklamowe, dotyczące leczenia lub łagodzenia schorzeń są
zabronione, z wyjątkiem informacji o zapobieganiu schorzeniom wynikającym
z niedoboru składników pokarmowych oraz mieszanek dietetycznych, w
stosunku do których mają zastosowanie rozszerzone przepisy identyfikacyjne.

Pasze jednokomponentowe muszą mieć oznaczenie odpowiadające naturze
produktu oraz informację o zawartości najważniejszych składników
określających wartość pokarmową-np. skrobia, białko ogólne, włókno
surowe.

Z oznakowania mieszanki musi jednoznaczenie wynikać, czy jest to
mieszanka pełnodawkowa czy uzupełniająca, dla jakiego gatunku zwierząt
lub jakiej grupy wiekowej lub użytkowej jest przeznaczona, jaki jest jej
skład komponentowy i jakie substancje czynne zawiera.

Zawartość wody jest podawana jeśli przekracza 14%.

Mieszanka może zawierać tylko dozwolone dodatki paszowe.

Zawartość substancji niepożądanych w paszach jednokmponentowych i
mieszankach nie może przekraczać dozwolonych stężeń.

Mieszanka może być podana tylko tym zwierzętom dla których została
przeznaczona.

KOKCYDIOSTATYKI

Sól sodowa monenzyny toksyczna dla koni już w dawce 30mg/kg paszy a w
dawce powyżej 60 mg/kg paszy wywołuje porażenia, kurcze mięśni a nawet
prowadzi do zejścia śmiertelnego LD

= 2-3 mg/kg mc/d

Sól sodowa salinomycyny LD

= 0.6 mg/kg mc/d

Pewną tolerancję konie wykazyją w stosunku do Lazalocydu

W przypadku wystąpienia u większej liczby koni, po podaniu nowej
mieszanki, objawów morzyskowych z intensywnym poceniem i
zaburzeniami ruchowymi należy wziąć pod uwagę możliwość zatrucia
antybiotykami jonoforowymi

Amprolium może być przyczyną wystąpienia niedoboru wit. B1

W żywieniu koni bardzo ważna jest
JAKOŚĆ HIGIENICZNA

zanieczyszczenia mikrobiologiczne,

zanieczyszczenia botaniczne,

zanieczyszczenia pasożytnicze,

zawartość substancji niepożądanych, toksycznych.

Konie są szczególnie wrażliwe na pasze zepsute i skażone i dlatego jakość
higieniczna należy do najważniejszych kryteriów w ocenie przydatności
żywieniowej pasz i materiałów paszowych.

Materiały paszowe i pasze są konserwowane głównie poprzez suszenie lub
zakiszanie. Procesy psucia w paszach suchych związane są z ich zbyt
wysoką wilgotnością (siano, owies powyżej 15%) lub gdy wtórnie chłoną
wodę z otoczenia
Wilgoć w stajni
Mokre powierzchnie magazynów

Pasze o dużej powierzchni pojedynczych cząstek (otręby) szczególnie łatwo
chłoną wodę. Dotyczy to również ziarn zbóż jeżeli ich naturalne warstwy
ochronne (łuski, plewy) zostały zniszczone podczas gniecenia lub
śrutowania.

W silosach paszowych (szczególnie metalowych o nieodpowiedniej lub też
braku termoizolacji) w dni słoneczne może dochodzić do nadmiernego
odparowywania wody w ciągu dnia, a nocą do jej wtórnego wykraplania się
w wyniku przekraczania temperatury punktu rosy.

Do wykraplania się pary wodnej może też dochodzić w przypadku gdy silos
napełniony został niewystarczająco schłodzonym granulatem.

W przypadku pasz objętościowych suchych jest to niedostateczne
wyschnięcie na pokosach – bogato ulistnione trawy z niewielką ilością łodyg
schną szczególnie wolno.