1 

 
 

Instrukcja laboratoryjna 

4.1 

 
1. Przygotowywanie toników

 

 

Ćwiczenie 1.  
Przygotowanie toniku do cery tłustej 

2.Wstęp teoretyczny:  

Cera tłusta 

Nadmierna aktywność gruczołów łojowych powoduje przetłuszczanie się skóry, czyli łojotok. 
Może  on  być  podłożem  różnych  chorób  skóry,  takich  jak  łojotokowe  zapalenie  skóry  czy 
trądzik 
 
Cera  tłusta  jest  problemem  dotyczącym  najczęściej  dziewcząt  i  młodych  kobiet.  Zdarza  się 
jednak również u pań po 40. roku życia. Pielęgnacja takiej skóry stwarza problemy, ponieważ 
nie  można  walczyć  z  jej  przetłuszczaniem  się,  zapominając  równocześnie  o  dostarczaniu 
odpowiednich  substancji  nawilżających,  regenerujących  i  ochronnych.  Jest  to  szczególnie 
trudne  w  przypadku  skóry  starzejącej  się.  Normalizacja  czynności  gruczołów  łojowych  nie 
może doprowadzić do odtłuszczenia skóry. Chodzi tu o usunięcie nadmiaru ilości wydzieliny 
produkowanej przez gruczoły łojowe - sebum. 

Dlaczego się błyszczy? 

Gruczoły łojowe znajdują się pod warstwami naskórka, nie otwierają się bezpośrednio na 
powierzchnię skóry. Są połączone z kanalikami tworzącymi wyloty mieszków włosowych, do 
których przedostaje się sebum. 
 
Nadmierna aktywność gruczołów łojowych powoduje przetłuszczanie się skóry, czyli łojotok. 
Wśród przyczyn wpływających na to wymienia się zaburzenia czynności 
wewnątrzwydzielniczych - zwłaszcza hiperandrogenizm i nadmierne wydzielanie 
progesteronu u kobiet. Obserwuje się też dziedziczną skłonność do łojotoku. Jest on 
podłożem takich chorób, jak łupież łojotokowy, łojotokowe zapalenie skóry, trądzik, trądzik 
różowaty. 
 
Skóra najbardziej przetłuszcza się na czole, nosie i brodzie (jeśli chodzi o twarz), a także na 
dekolcie i plecach. Tu znajduje się bowiem najwięcej gruczołów łojowych.  
 
Co charakteryzuje cerę tłustą? Jest ona słabo ukrwiona, ma kolor szarawy, błyszczy się, a 
pory są rozszerzone. Często pojawiają się w nich zaskórniki, zwane też wągrami. Są to drobne 
czopy rogowo-łojowe tworzące się w przewodach wyprowadzających gruczołów łojowych. 
Jeśli mają czarne zabarwienie - są to tzw. zaskórniki otwarte; występują też zaskórniki 
zamknięte. Zaskórniki pojawiają się głównie na twarzy, są typowe dla trądziku pospolitego.  
 
Cera tłusta łatwo reaguje na stres, zaburzenia hormonalne lub zaburzenia układu trawiennego. 
Osoby ze skórą tłustą lepiej wyglądają latem. Taka cera nie poddaje się tak łatwo - jak w 
przypadku skóry suchej i wrażliwej - wpływowi czynników zewnętrznych. Płaszcz wodno-
lipidowy jest tu bowiem grubszy i lepiej spełnia swoje funkcje ochronne (dzięki temu jest 

 

2 

mniej wrażliwa na działanie czynników atmosferycznych, np. wiatru, mrozu czy słońca). 
 
U kobiet w wieku dojrzałym mających cerę tłustą później pojawiają się zmarszczki, częściej 
za to tworzą się bruzdy i fałdy. Warto dodać, że u wielu osób, które miały w młodości cerę 
tłustą, w wieku dojrzałym występuje cera mieszana, a więc charakteryzująca się zarówno 
suchymi, jak i tłustymi partiami skóry. 

Jak o nią dbać? 

Najważniejsze jest tu odpowiednie uregulowanie czynności gruczołów łojowych, bez 
naruszania naturalnej flory bakteryjnej. Chodzi o to, by usunąć nadmiar tłuszczu, a nie 
całkowicie wyeliminować substancje lipidowe. 

• 

Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym jest dokładne oczyszczanie cery. Należy 
unikać stosowania środków silnie odtłuszczających. Zamiast mydeł zasadowych 
powinno używać się preparatów myjących bez zawartości mydła (np. w postaci żeli). 
Błędem jest oczyszczanie skóry za pomocą tłustych mleczek czy śmietanek. 
Zdecydowanie zaleca się stosowanie toników przeznaczonych do cery tłustej, które 
odświeżają i działają bakteriobójczo. Toniki alkoholowe nie są wskazane do zbyt 
częstego wykorzystywania, ponieważ mogą za bardzo ściągać skórę. 

• 

Nie należy używać kremów tłustych, najlepsze są preparaty nawilżające (kremy i 
emulsje), dostarczające składników odżywczych, które poprawiają ukrwienie skóry i 
regulują wydzielanie gruczołów łojowych. Dobre efekty dają peelingi (1-2 w 
tygodniu) i maseczki ziołowe do stosowania domowego.  

• 

Aby odpowiednio oczyszczać skórę, poleca się regularne korzystanie z usług 
gabinetów kosmetycznych. Umożliwia to zlikwidowanie zaskórników. Nie wolno ich 
samemu usuwać, nieumiejętne wyciskanie może bowiem doprowadzić do stanów 
zapalnych. Wskazane jest też korzystanie z plastrów oczyszczających pory, które 
pojawiły się ostatnio na naszym rynku kosmetycznym, choć nie powinno ono zastąpić 
profesjonalnego zabiegu wykonanego przez kosmetyczkę. W salonie kosmetycznym 
można też poddać się zabiegom np. z kwasami owocowymi AHA i masażom 
poprawiającym ukrwienie skóry. 

• 

Przy makijażu cery tłustej należy unikać ciężkich podkładów, zaś do maskowania 
krostek i pryszczy powinno używać się odpowiednich korektorów. 

Matują i nawilżają 

W skład preparatów przeznaczonych do pielęgnacji cery tłustej wchodzą: 
wyciągi z arniki, cyprysu, jemioły, oczaru wirginijskiego, wierzby białej, a także cynk, 
krzemionka, witamina B6. Nie mogą one natomiast zawierać wazeliny, olejów mineralnych, 
wosków, gdyż sprzyja to tworzeniu się zaskórników. 

 

 
 
 
 
 
 

 

3 

3. WYKONANIE ĆWICZENIA. 
 

 

3.1  ODCZYNNIKI  
 

− 

Alkohol etylowy 96% r-r, 

− 

Gliceryna, 

− 

Wyciąg z  melisy lekarskiej ( wyciąg z araniki górskiej) 

− 

Kwas cytrynowy ( lub z grypy AHA, BHA) 

− 

Kompozycja zapachowa 

− 

Woda destylowana 

3.2  SPRZĘT 

− 

zlewka o poj. 100 ml 2 szt.  

− 

bagietka szklana 

− 

waga precyzyjna 

− 

butelka o pojemności 50 ml  

3.3  RECEPTURA 

Receptura wykonania toniku do cery tłustej: 
  

 
Lp. 

Składniki  

d 
(g/cm

3

) 

na 100 cz.w. (g) 

na 

50 

cz.w (g) 

Składniki 
ciekłe  w 
cm

3 

 

1 

Alkohol etylowy r-r  96 % 

 

20 

 

 

2 

Gliceryna 

 

2 

 

 

3 

Napar z melisy lekarskiej  

 

77.9 

 

 

4 

Kwas cytrynowy 

 

0,10 

 

 

Razem 

100,00  

50,00 g 

 

3.4  OBLICZENIA  

Wykonaj właściwe obliczenia i uzupełnij tabele: 
-  przelicz  odpowiednie  ilości  składników  tak  aby  uzyskać  50  g  r-ru  toniku  do  cery  tłustej-   
uzupełnij tabele, 
-  korzystając  z  informacji  o  gęstości  substancji  przelicz  podane  ilości  cieczy  na 
odpowiadające im wartości objętości. 

3.5  WYKONANIE

 

ĆWICZENIA 

Do  zlewki  o  pojemności  100  ml  wlewamy  odmierzoną  ilość  naparu,  wsypujemy  odważony 

kwas  cytrynowy,  całość  mieszamy  aż  do  całkowitego  rozpuszczenia  kwasu  .  W  oddzielnej  

zlewce  odmierzamy  właściwą  ilość  alkoholu  etylowego  96%  i  dodajemy  glicerynę.    Oba 

roztwory  mieszamy  ze  sobą  wlewając  część  alkoholową  do  części  wodnej  i  intensywnie 

mieszając bagietką. Pozostawiamy roztwór do odstania ok. 2-3 dni  i w przypadku powstania 

osadu sączymy. Przesącz przelewamy do oznakowanej butelki