Przyczyny bogactwa narodów –
podstawowy problem
makroekonomii
Wykład 15
dr Katarzyna Szarzec
1
Wykład 15
Przyczyny bogactwa narodów –
podstawowy problem
makroekonomii
Wykład 15
dr Katarzyna Szarzec
1
Wykład 15
„Skazani” na sukces…
PKB per capita (USD z 2000r. )
25000
30000
35000
40000
45000
2
0
5000
10000
15000
20000
25000
19
60
19
63
19
66
19
69
19
72
19
75
19
78
19
81
19
84
19
87
19
90
19
93
19
96
19
99
20
02
USA
W.Brytania
Japonia
Niemcy (od 1971)
Francja
BRIC – nowe potęgi…
PKB per capita (USD z 2000r.)
3000
3500
4000
3
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
19
60
19
63
19
66
19
69
19
72
19
75
19
78
19
81
19
84
19
87
19
90
19
93
19
96
19
99
20
02
Chiny
Brazylia
Indie
Rosja (od 1989)
PKB w mln USD z 2000r.
8000000
10000000
12000000
USA
W.Brytania
Japonia
Niemcy (od
4
0
2000000
4000000
6000000
19
60
19
64
19
68
19
72
19
76
19
80
19
84
19
88
19
92
19
96
20
00
Niemcy (od
1971)
Chiny
Francja
Brazylia
Indie
Rosja (od
1989)
AFRYKA: PKB per capita, 1960-2002
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
P
K
B
n
a
o
s
o
b
ę
(
w
U
S
D
)
5
0
500
1960 1970 1973 1980 1983 1990
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
P
K
B
n
a
o
s
o
b
Afryka Subsaharyjska.
Ź
ródło: HDR 1997, s. 160
Afryka Subsaharyjska.
Ź
ródło: African Economic Indicators 2004, s. 33
Afryka Subsaharyjska bez RPA (metoda Atlas World Bank)
RPA.
Ź
ródlo: Africa at the Glance, 1995, s. 42
Ź
ródło: wykład prof. Jana J. Milewskiego, Uniwersytet Warszawski, 18.05.2007
„Cudy”
roczna stopa wzrostu
produkcji na 1
zatrudnionego w l.
1960-1990 (%)
„Katastrofy”
roczna stopa
wzrostu
produkcji na 1
zatrudnionego w
l. 1960-1990 (%)
Korea Płd.
6,1
Ghana
-0,3
Botswana
5,9
Wenezuela
-0,5
Hongkong
5,8
Mozambik
-0,7
Tajwan
5,8
Nikaragua
-0,7
Singapur
5,4
Mauretania
-0,8
Japonia
5,2
Zambia
-0,8
Malta
4,8
Mali
-1,0
Cypr
4,4
Madagaskar
-1,3
Seszele
4,4
Czad
-1,7
Lesoto
4,4
Gujana
-2,1
Ź
ródło: B. Snowdon, H.R. Vane, Rozmowy z wybitnymi ekonomistami, PTE, Warszawa 2003, s. 94.
Fundamenty wzrostu gospodarczego
CZYNNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO
PRODUKCJA
WZROST GOSPODARCZY
KULTURA
INSTYTUCJE
PAŃSTWA
GEOGRAFIA
CZYNNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO
Y=f (L, K, TFP)
L – praca
K – kapitał
TFP – Total Factor Productivity
[całkowita produktywność czynników wytwórczych]
Przyczyny bogactwa narodów,
czyli
warunki wejścia na ścieżkę wzrostu
gospodarczego i poprawy dobrobytu obywateli kraju
• Stabilizacja polityczna
• Istnienie „instytucji państwa”, w tym
tworzenie rozwiązań prawnych i
8
tworzenie rozwiązań prawnych i
instytucjonalnych, umożliwiających
efektywne funkcjonowanie i rozwój
przedsiębiorstw
• Stabilizacja makroekonomiczna
• Postęp technologiczny i wiedza
ZAMACHY STANU W AFRYCE
Państwo w gospodarce wg Adama Smith’a
• do wzrostu dobrobytu kraju (…) mało co więcej
potrzeba jak pokoju, niskich podatków, znośnej
administracji i sprawiedliwości, a cała reszta
pójdzie sama naturalnym biegiem.
• W tym celu ingerencja państwa powinna być
ograniczona
tylko
do
spełnienia
trzech
ograniczona
tylko
do
spełnienia
trzech
obowiązków:
– obrony społeczeństwa przez gwałtem lub inwazją ze
strony innych niezależnych społeczeństw,
– ustanowienia
i
ś
cisłego
przestrzegania
wymiaru
sprawiedliwości i
– ustanowienia
i
utrzymywania
pewnych
urządzeń
publicznych i publicznych instytucji
.
Instytucje wg D. North’a
• Państwo to reguły gry (rules of the game), przez
nie wyznaczone, które określają fundamentalne
zasady konkurencji i kooperacji, zapewniające
funkcjonowanie praw własności.
• Ich ustanowienie przyczynia się do redukcji – w
oparciu
o
te
dwie
zasady
–
kosztów
transakcyjnych i w rezultacie do maksymalizacji
dochodu
dla
społeczeństwa,
a
wpływów
podatkowych dla państwa.
Państwo w gospodarce – dlaczego?
• zapewnienie ładu instytucjonalno-prawnego,
• niwelowanie przez państwo ułomności rynku,
• ułomności rynku (ang. market failures) - sytuacje, w
których rozwiązania rynkowe nie są efektywne i interwencja
państwa jest uzasadniona:
państwa jest uzasadniona:
– skłonność do monopolizacji gospodarki,
– pozytywne i negatywne efekty zewnętrzne,
– dostarczanie dóbr publicznych,
– istnienie dóbr szczególnie pożądanych przez społeczeństwo,
– monopol naturalny.
Ale są jeszcze government failures....
„Idealne państwo” wg Landes’a
(1) „zapewnia prawa do własności prywatnej;
(2) gwarantuje prawo do wolności osobistej, broniąc go
zarówno przed zakusami tyranii, jak i przestępczością i
korupcją;
(3) egzekwuje prawa wynikające z umów;
(4) zapewnia stabilny rząd, niekoniecznie demokratyczny, ale
(4) zapewnia stabilny rząd, niekoniecznie demokratyczny, ale
kierujący się powszechnie znanymi zasadami (rządy
prawa, a nie rządy ludzi);
(5) zapewnia rząd odpowiedzialny;
(6) zapewnia rząd uczciwy;
(7) zapewnia rząd umiarkowany, skuteczny i niezachłanny.
D.S. Landes, Bogactwo i nędza narodów, Muza, Warszawa 2005, s. 251.
Instytucje państwa a wzrost
gospodarczy
• Wolność gospodarcza
• Własność
• Rządy prawa (praworządność, rule of law)
• Rządy prawa (praworządność, rule of law)
• Demokracja
14
Postęp technologiczny i wiedza
15
STAN POCZĄTKOWY 1954-1957
GHANA KOREA POŁUDNIOWA
ok. $ 230 PKB NA OSOBĘ ok. $ 230
6.5 LICZBA LUDNOŚCI (1960) w mln 24
po ok.100 l. kolonializmu
ogólny stan kraju po 50 l. okupacji i dwu wojnach
Zacofana gospodarka
„tradycyjne” dominacja rolnictwa „tradycyjne”
brak przemysł brak
CECHY POLITYKI ROZWOJU (1957-2007)
Małe nakłady 1. Edukacja na wszystkich poziomach intensywna
brak 2. Polityka gromadzenia prywatnych
intensywna
oszczędności –kapitału rodzimego.
GHANA I KOREA POŁUDNIOWA 1957-2007
16
oszczędności –kapitału rodzimego.
brak
3. Polityka industrializacji i modernizacji intensywna
technologii
brak 4. Ekspansja eksportu towarów przemysł. intensywna
(Znaczna część okresu w obu krajach reżimy wojskowe, ograniczenie demokracji, wolności, zmiany systemów i polityki gospodarczej)
REZULTATY PO 50 LAT (1957-2007)
$ 5.5 mld PKB $ 473
$ 230 PKB NA OSOBĘ (2005) $ 9930
21 LICZBA LUDNOŚCI (2005) MLN 47
112 MIEJSCE W ŚWIATOWYM RANKINGU PKB 13
169 W ŚWIATOWYM RANKINGU PKB NA OSOBĘ 39
58% (1999-2000) EDUKACJA PODSTAWOWA 100%
34% (1995) „ - „ ŚREDNIA 94%
„ - „ WYZSZA 82%
Ź
ródło: wykład prof. Jana J. Milewskiego, Uniwersytet Warszawski, 18.05.2007
mld
4
6
Korea Płd.
PKB per capita w tys. USD z 1986 r.
RóŜnica
przypisywana
wiedzy
17
1958 1962 1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990
2
Ghana
RóŜnica
przypisywana
kapitałowi
rzeczowemu i
ludzkiemu
Ź
ródło: World Bank 1998/1999
Stabilizacja makroekonomiczna
Stabilizacja makroekonomiczna – w szerokim ujęciu –
rozumiana jest jako dynamiczny układ gospodarczy
wyróżniający się zarówno zrównoważeniem strumieni jak i
zasobów rozwoju gospodarczego danego kraju
Cele stabilizacji makroekonomicznej:
• stabilny i długookresowy wzrost gospodarczy (wyrażany
18
• stabilny i długookresowy wzrost gospodarczy (wyrażany
poprzez tempo zmian realnego PKB lub PKB per capita);
• niskie tempo inflacji;
• niska stopa bezrobocia;
• zrównoważony budżet państwa;
• równowaga w międzynarodowych stosunkach
gospodarczych.
Destabilizacja makroekonomiczna –
casus Argentyny
• Kryzys walutowy – 1995
• Kryzys walutowy i gospodarczy - 2001
19
Argentyna, 1995
Sekwencja wydarzeń poprzedzających
kryzys
Przebieg i skutki
kryzysu
• Radykalny plan Cavallo z 1991 r.
porządkuje gospodarkę (prywatyzacja,
liberalizacja handlu zagr., redukcja
wydatków publicznych i reforma
• Pogorszenie
bilansu obrotów
bieżących.
• Podniesienie stopy
20
podatkowa).
• Powiązanie waluty argentyńskiej z USD i
usztywnienie kursu walutowego eliminuje
inflację i prowadzi do aprecjacji waluty.
•Aprecjacja powoduje pogorszenie
konkurencyjności eksportu.
• Atak spekulacyjny na walutę argentyńską
• Podniesienie stopy
procentowej.
• Trudności systemu
bakowego.
• Załamanie
gospodarki i wzrost
bezrobocia.
A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 2006, s. 415.
Argentyna, 2001
Sekwencja wydarzeń poprzedzających
kryzys
Przebieg i skutki
kryzysu
• Utrzymanie reżimu izby walutowej
eliminuje inflację.
• Powiązanie waluty argentyńskiej z
USD obniża konkurencyjność eksportu
• Ucieczka obywateli
od waluty krajowej.
• Zamrożenie
wkładów bankowych.
21
USD obniża konkurencyjność eksportu
w okresie aprecjacji USD wobec walut
europejskich.
• Niemożność zwiększenia podaży
pieniądza (wynikająca z reżimu izby
walutowej) prowadzi do olbrzymiego
zadłużenia zagranicznego sektora
publicznego.
wkładów bankowych.
• Uwolnienie kursu
peso i ogromna
deprecjacja.
• Załamanie
gospodarki i kryzys
polityczny.
A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 2006, s. 416.
Argentyna
Wskaźnik
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Zmiany PKB per
capita %
4,3
6,9
2,7
-4,4
-1,8
-5,4
-11,7
7,8
8,0
7,6
Zmiany CPI %
0,1
0,3
0,7
-1,8
-0,7
-1,5
41,0
3,7
6,1
12,0
Udział salda
budżetu
centralnego w
22
centralnego w
PKB %
-2,8
-1,4
-1,8
-3,0
-2,1
-3,8
-0,3
0,3
2,0
1,3
Stopa bezrobocia
%
17,2
14,9
12,9
14,3
15,1
17,4
19,7
17,3
13,6
11,6
Udział salda na
rachunku
obrotów
bieżących w
PKB %
-2,5
-4,2
-4,9
-4,2
-3,2
-1,2
8,5
6,2
2,2
2,5
Ź
ródło: Preliminary overview of the economies of Latin American and the
Caribbean 2005, United Nations ECLAC, 2005.
film….
23
Podsumowanie
• Gospodarka, głupcze
• Państwo, głupcze
• Państwo, głupcze
– Government matters
• Ale równolegle:
– Technologia, głupcze
No science in the world is more
elevated, more necessary and
more useful than economics
25
Karol Linneusz (1707-1778)
Pytania…?
dr Katarzyna Szarzec
26
Kwestie organizacyjne_1
• EGZAMIN pisemny z Makroekonomii –
15 czerwca 2009 r. (poniedziałek) - sala 311 A
• Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest
pozytywna ocena z ćwiczeń z Makroekonomii
27
• Materiał na egzamin:
– Wykład
– Ćwiczenia
– Podręczniki do makroekonomii
Kwestie organizacyjne_2
• EGZAMIN pisemny z Makroekonomii –
15 czerwca 2009 r. (poniedziałek), sala 311 A
TURY:
• 14:00-15:30 – grupy 4,5,6,7
• 15:30- 17:00 – grupy 1,2,3
28
• 15:30- 17:00 – grupy 1,2,3
Na egzamin proszę przynieść kalkulator (telefon
komórkowy jako kalkulator jest niedopuszczalny).
Nie są potrzebne żadne kartki.