KAROL MARKS (1818-1883)
Dialektyka historii
KAROL MARKS (1818-1883)
Dialektyka historii
Kilka cytatów
`
„Tradycja marksistowska nie stanowi monolitu, ale obszar
walki.”
Lukes
`
„Gdyby nie było tylu marksistów, nie byłoby żadnych
wątpliwości, jakie są wiodące idee Marksa i co jest
centralnym zagadnieniem jego myśli.” Aron
`
Filozofowie rozmaicie interpretowali świat, idzie o to aby go
zmieniać
(Marks, 1844 - 11 teza o Feuerbachu)
`
Widmo krąży po Europie – widmo komunizmu. Wszystkie potęgi
starej Europy połączyły się w świętej nagonce przeciw temu widmu:
papież i car, Metternich i Guizot, francuscy radykałowie i niemieccy
policjanci.
(Marks, Engels, 1848 – Manifest partii komunistycznej)
Manifest partii komunistycznej
(Marks, Engels 1848)
`
Gdy w przebiegu rozwoju znikną różnice klasowe i cała
produkcja zostanie skupiona w rękach zrzeszonych jednostek,
władza publiczna utraci swój charakter polityczny.
Władza
polityczna we właściwym znaczeniu jest zorganizowaną
przemocą jednej klasy w celu uciskania innej. Gdy w walce z
burżuazją proletariat siłą rzeczy jednoczy się w klasę, poprzez
rewolucję staje się klasą panującą i jako klasa panująca znosi
przemocą dawne stosunki produkcji, to wraz z tymi stosunkami
produkcji znosi warunki istnienia przeciwieństw klasowych, znosi w
ogóle klasy i tym samym swoje własne panowanie jako klasy.
Miejsce dawnego społeczeństwa burżuazyjnego z jego klasami i
przeciwieństwami klasowymi zajmuje zrzeszenie, w którym
swobodny rozwój każdego jest warunkiem swobodnego
rozwoju wszystkich.
Nieuniknione wtargnięcia w prawo i
strukturę własności oraz środków produkcji
`
1. Wywłaszczenie własności ziemskiej i użycie renty gruntowej na wydatki
państwowe.
`
2. Wysoka progresja podatkowa.
`
3. Zniesienie prawa dziedziczenia.
`
4. Konfiskata własności wszystkich emigrantów i buntowników.
`
5. Scentralizowanie kredytu w rękach państwa poprzez bank narodowy o
kapitale państwowym i o wyłącznym monopolu.
`
6. Scentralizowanie środków transportu w rękach państwa.
`
7. Zwiększenie liczby fabryk państwowych, narzędzi produkcji, udostępnianie
gruntów do uprawy i ich melioracja według społecznego planu.
`
8. Jednaki przymus pracy dla wszystkich, utworzenie armii przemysłowych,
zwłaszcza dla rolnictwa.
`
9. Zespolenie rolnictwa i przemysłu, działanie w kierunku stopniowego
usunięcia przeciwieństwa między miastem a wsią.
`
10. Publiczne i bezpłatne wychowanie wszystkich dzieci. Zniesienie pracy
fabrycznej dzieci w jej dzisiejszej postaci. Połączenie wychowania z produkcją
materialną itd. itd.
Karol Marks - biografia
`
Urodzony w 1818 r. w Trewirze jako syn prawnika
`
W roku 1841 uzyskał doktorat z filozofii na uniwersytecie
berlińskim
`
Od 1842 jest redaktorem Rheinische Zeitung (Gazeta Reńska)
`
W 1843 w Paryżu, gdzie powstaje Przyczynek do krytyki heglowskiej
filozofii prawa, a rok później Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne
`
W 1844 spotyka Fryderyka Engelsa
`
Od 1845 w Brukseli
`
W 1847 utworzenie Związku komunistów i wydanie Manifestu
komunistycznego (1848)
`
1848-49 – Belgia-Paryż-Kolonia: dwie rewolucje, Nowa gazeta
reńska, sąd i emigracja
`
Od 1849 w Londynie: praca publicysty i badacza w British Museum
`
Od 1864 udział w tworzeniu Międzynarodowego Stow. Robotników
`
W 1867 ukazał się pierwszy tom Kapitału; Marks umiera w 1883
Dialektyczny przebieg historii – założenia
Hegla
`
Historia przejawia kierunkowy, wstępujący, postępowy
rozwój
`
Rozwój historyczny zachodzi na drodze załamań, regresów
i kryzysów – istnieje w nim tendencja do zmian
radykalnych
`
Trójstopniowy schemat następstwa okresów historii:
`
Prehistoria (egzystencja nieuświadomiona Ducha dziejów)
`
Okres zależności i zniewolenia (od powstania państw)
`
Okres wolności i samorealizacji poprzez osiągnięcie
samowiedzy
Podobieństwo do biblijnego Edenu: potępienie, odkupienie, zbawienie
Ten sam proces na niższym poziomie danej epoki: rozkwit, spełnienie i upadek
Dialektyczny przebieg historii – założenia c.d.
`
Duch prowadzi walkę sam z sobą, dąży do
samozniszczenia i samorealizacji jednocześnie
`
Duch ludzkości zawiera endogenne siły rozwoju oraz tak
samo immanentne skłonności do negacji poprzedniego
okresu (sprzeczność, napięcie i rozładowanie)
Metafizyczna wizja dziejów Hegla obywała się bez konkretnych wydarzeń oraz ich
aktorów. Fakty historyczny stanowią tylko odzwierciedlenie uniwersalnego Ducha.
Przyroda
Formacja społeczno-ekonomiczna
Formy świadomości
społecznej
Nadbudowa polityczna i
prawna
Sposoby produkcji
siły wytwórcze
stosunki produkcji
Sztompka 2005, s. 169
Marksowska wizja dziejów jako teoria
wielowymiarowa
1.
Teoria formacji społeczno-ekonomicznej
2.
Teoria walki klas
3.
Teoria jednostek ludzkich (istoty gatunkowej)
Dynamika zmiany społecznej określa trzy stany końcowe:
1.
Powstanie komunizmu
2.
Społeczeństwo bezklasowe
3.
Wyzwolenie z alienacji
Trzy pojęcia rewolucji:
1.
Fundamentalne przekształcenia formacji społ. – ekon.
2.
Zastąpienie klasy rządzącej przez klasę walczącą
3.
Zmiana interesów grup w ramach dużych przedsięwzięć
ekonomicznych
Marksowska wizja dziejów jako teoria
wielowymiarowa c.d.
Trzy typy interesów
1.
Interesy systemowe na poziomie makro o własnościach
obiektywnych, związanych z systemem produkcji
2.
Interesy klasowe o charakterze subiektywnym
3.
Intencje i motywacje indywidualne nastawione głównie
na cele ekonomiczne
Trzy odmiany dialektycznego mechanizmu zmiany
1.
Sprzeczności pomiędzy segmentami formacji społ. –
ekon.
2.
Konflikt klasowy (sprzeczność – uświadomienie –
wrogość - przełom)
3.
Konflikt pomiędzy człowiekiem a przyrodą
Marksowska wizja dziejów jako teoria
wielowymiarowa c.d.
Trzy formy determinizmu zmian
1.
Silny determinizm, proces dziejowy jest nieodwracalny i
nieuchronnie zmierza do komunizmu
2.
Słabszy determinizm, zależy od świadomości
3.
Woluntaryzm, jednostka może działać wbrew swoim
interesom ekonomicznym
Zmiana historyczna rozprzestrzenia się na wszystkich trzech poziomach, a rzeczywisty
proces zmian rozpoczyna się na poziomie działań indywidualnych., które są podmiotową
siłą – przyczyną wszelkich zmian. Realizacja wspólnych interesów łączy jednostki w
antagonistyczne klasy, które broniąc ich walczą między sobą. Stawką tej walki są środki
produkcji. Ich przejęcie i przekształcenie powoduje zmianę reszty formacji społeczno-
ekonomicznej.
Dialektyka marksowska
TEZA
ANTYTEZA
SYNTEZA
PRZESZŁOŚĆ
TERAŹNIEJSZOŚĆ
PRZYSZŁOŚĆ
Jednostka społeczna – człowiek
`
Przesłanka pierwotna: ludzie to rzeczywiste gatunkowe
osobniki (społeczne bez reszty), ich działania oraz zastane i
wytworzone materialne warunki ich życia.
Szósta teza o Feuerbachu:
`
„istota człowieka to nie abstrakcja tkwiąca w poszczególnej
jednostce. Jest ona w swojej rzeczywistości całokształtem
stosunków społecznych.”
`
Człowiek jest zoon politicon, zwierzęciem towarzyskim i
zwierzęciem, które tylko w społeczeństwie może się
odosobnić.
`
„Człowiek podwaja się w swojej świadomości i w swoim
czynie – postrzegając siebie w przekształconym i opanowanym
otoczeniu, które stworzył.”
Jednostka społeczna – człowiek
`
Człowiek posiada swoje moce i potrzeby; od zwierząt różni
się tym, że realizuje je w sposób społeczny
`
Inne różnice:
`
Człowiek potrafi psychicznie odseparować się od tego, co robi
`
Tak więc ludzi obdarzeni są szczególną, refleksyjną formą
świadomości
`
Ludzi zdolni są do działań planowanych
`
Człowiek jest powołany do tego, aby tworzyć w akcie
przyswajania przyrody
`
Uprzedmiotowienie przyrody poprzez działalność:
`
Pracę (odnosi się do procesu produkcji, wartość użytkowa towaru)
`
Twórczość (zdolność wytwarzania jedynych w swoim rodzaju prod.)
Relacyjna koncepcja jednostki
LUDZIE
INNI LUDZIE
•
Człowiek
•
Świadomość
•
Działanie
PRZYRODA
1. Postrzeganie
2. Orientacja
3. Przyswajanie
Relacje społeczne