„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 
 
 
 

 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

        NARODOWEJ 

 
 
 
 
 
 

Jacek Zagłówek 

 
 
 
 
 
 
 
 

Przewietrzanie kopalń 311[15].Z4.04 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Poradnik dla nauczyciela 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

1 

Recenzenci: 
dr inŜ. Sylwester Rajwa  
mgr inŜ. Janina Świątek 
 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr inŜ. Danuta Pawełczyk 
 
 
 
Konsultacja: 
mgr inŜ. Gabriela Poloczek 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  311[15].Z4.04 
„Przewietrzanie kopalń” zawartego w modułowym programie nauczania  dla zawodu technik 
górnictwa podziemnego. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

2 

SPIS TREŚCI 
 

1.

 

Wprowadzenie 

3 

2.

 

Wymagania wstępne 

5 

3.

 

Cele kształcenia 

6 

4.

 

Przykładowe scenariusze zajęć 

7 

5.

 

Ćwiczenia  

12 

5.1. Powietrze kopalniane 

12 

5.1.1. Ćwiczenia 

12 

5.2. Przepływ powietrza w kopalni 

15 

5.2.1. Ćwiczenia 

15 

5.3. Wentylacja wyrobisk za pomocą wentylatorów głównych 

17 

5.3.1. Ćwiczenia 

17 

5.4. Przewietrzanie wyrobisk za pomocą lutniociągów, pomocniczych 

urządzeń wentylacyjnych i przez dyfuzję 

20 

5.4.1. Ćwiczenia 

20 

5.5. Urządzenia klimatyczne 

23 

5.5.1. Ćwiczenia 

23 

6.

 

Ewaluacja osiągnięć ucznia  

25 

7.

 

Literatura 

40 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

3 

1.  WPROWADZENIE 

 

 Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu 

zajęć  dydaktycznych  w  szkole  kształcącej  w  zawodzie  technik  górnictwa  podziemnego 
311[15]. 

W poradniku zamieszczono: 

−

 

wymagania  wstępne  –  wykaz  umiejętności,  jakie  uczeń  powinien  posiadać  przed 
realizacją materiału tej jednostki modułowej, 

−

 

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć, 

−

 

przykładowe scenariusze zajęć, 

−

 

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie umiejętności, 

−

 

ewaluację osiągnięć ucznia, 

−

 

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki. 
 
Wskazane  jest,  aby  zajęcia  dydaktyczne  były  prowadzone  róŜnymi  metodami  ze 

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania: 

−

 

pokazu z objaśnieniem, 

−

 

metody tekstu przewodniego, 

−

 

metody projektów, 

−

 

ć

wiczeń praktycznych. 

Formy  organizacyjne  pracy  uczniów  mogą  być  zróŜnicowane,  począwszy  od 

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. 

W  celu  przeprowadzenia  ewaluacji  osiągnięć  ucznia,  nauczyciel  moŜe  posłuŜyć  się 

zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych. 
 

W tym rozdziale zamieszczno równieŜ (dla kaŜdego testu osobno): 

−

 

plan testu w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi, 

−

 

punktację zadań, 

−

 

propozycje norm wymagań, 

−

 

instrukcję dla nauczyciela, 

−

 

instrukcję dla ucznia, 

−

 

kartę odpowiedzi, 

−

 

zestaw zadań testowych. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

4 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Schemat układu jednostek modułowych 

311[15].Z4 

Eksploatacja górnicza złóŜ 

311[15].Z4.06 

Dobieranie metod 

i organizowanie procesu 

wzbogacania kopalin 

311[15].Z4.01 

Udostępnianie i przygotowywanie 

złoŜa do eksploatacji 

311[15].Z4.02 

Klasyfikowanie systemów 

eksploatacji złóŜ 

311[15].Z4.05 

UŜytkowanie środków 

strzałowych 

311[15].Z4.04 

Przewietrzanie kopalń 

311[15].Z4.03 

Dobieranie obudów górniczych 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

5 

2.  WYMAGANIA WSTĘPNE 
 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

 

−

 

definiować, stosować i przeliczać jednostki układu SI, 

−

 

rozpoznawać  zagroŜenia  naturalne  i  techniczne  występujące  w  kopalniach  węgla,  rud  
i soli, 

−

 

obsługiwać podstawowe przyrządy do pomiarów gazów kopalnianych,  

−

 

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej,  

−

 

czytać mapy górnicze, 

−

 

określać warunki zalegania pokładów węgla w złoŜu, 

−

 

charakteryzować parametry i zasady eksploatacji maszyn i urządzeń górniczych, 

−

 

wyjaśniać zagroŜenia związane z wystąpieniem poŜaru podziemnego, 

−

 

wyjaśniać zasady zachowania się załogi w czasie poŜaru, 

−

 

posługiwać  się  podstawowymi  środkami  gaśniczymi  i  sprzętem  gaśniczym  do  gaszenia 
poŜaru podziemnego, 

−

 

stosować przepisy w przypadku wystąpienia poŜaru w zakładzie górniczym, 

−

 

przedstawiać  zagroŜenia  powstałe  w  przypadku  przekroczenia  dopuszczalnych  stęŜeń 
gazów, 

−

 

wskazywać miejsca moŜliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego, 

−

 

stosować aparat ucieczkowy, 

−

 

projektować zabezpieczenie przeciwpoŜarowe, 

−

 

projektować zabezpieczenie przeciwwybuchowe, 

−

 

projektować zabezpieczenie metanometryczne. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

6 

3.  CELE KSZTAŁCENIA 
 

W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć: 

−

 

wyjaśnić pojęcie powietrza atmosferycznego i kopalnianego, 

−

 

scharakteryzować czynniki charakteryzujące klimat w kopalni,  

−

 

scharakteryzować zasady rozprowadzania powietrza w wyrobiskach górniczych, 

−

 

określić zasady przewietrzania wyrobisk udostępniających i eksploatacyjnych, 

−

 

wykreślić schematy przewietrzania (przestrzenny, kanoniczny), 

−

 

określić kierunki przepływu powietrza w kopalniach, 

−

 

dokonać pomiaru prędkości, temperatury i wilgotności powietrza w kopalniach, 

−

 

scharakteryzować  sposoby  kontroli  i  przyrządy  do  pomiaru  składu  powietrza 
kopalnianego,  

−

 

zabudować wentylator lutniowy w wyrobisku górniczym,  

−

 

zbudować tamy wentylacyjne,  

−

 

określić zasady oddymiania wyrobisk, 

−

 

zbudować mosty wentylacyjne, 

−

 

scharakteryzować urządzenia klimatyzacyjne stosowane w kopalniach, 

−

 

obliczyć sieci wentylacyjne z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego, 

−

 

uzasadnić  konieczność  stosowania  stanowiskowej  instrukcji  bezpieczeństwa  i  higieny 
pracy i zabezpieczenia przeciwpoŜarowego, 

−

 

zastosować 

przepisy 

bezpieczeństwa 

i 

higieny 

pracy 

i zabezpieczenia 

przeciwpoŜarowego podczas wykonywania instalacji wentylacyjnych. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

7 

4.  PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ 

 
Scenariusz zajęć 1 
 

Osoba prowadząca 

………………………………………………. 

Modułowy program nauczania:  

Technik górnictwa podziemnego 311[15]. 

Moduł: 

Eksploatacja górnicza złóŜ 311[15].Z4. 

Jednostka modułowa: 

Przewietrzanie kopalń 311[15].Z4. 04 

Temat:   Dobór  wentylatora  oraz  sposobu  zabezpieczenia  czujnikami  metanowymi  dla 

drąŜonego  kombajnem  wyrobiska  chodnikowego  w  pokładzie  IV  kategorii 
metanowej. 

Cel ogólny:  Kształtowanie  umiejętności  doboru  wentylatorów  lutniowych  jak  i  sposobu 

wykonania  zabezpieczenia  metanowego  do  określonych  warunków  panujących 
w wyrobiskach górniczych. 

 

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

−

 

dobrać wentylator do określonych warunków panujących w wyrobiskach dołowych, 

−

 

dobrać  sposób  zabezpieczenia  czujnikami  metanometrii  automatycznej  w  drąŜonych 
kombajnami wyrobiskach korytarzowych, 

−

 

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, 

−

 

skorzystać z katalogów producentów, 

−

 

wyszukać w zasobach internetu informacje. 

 
Metody nauczania–uczenia się:  

−

 

ć

wiczenia praktyczne, 

−

 

metoda projektów. 

 
Czas: 2 godziny dydaktyczne. 
 
Środki dydaktyczne: 

−

 

katalogi producentów wentylatorów lutniowych,  

−

 

literatura [11, 14], 

−

 

komputer PC z dostępem do Internetu, 

−

 

wykaz adresów stron internetowych producentów lub firm handlujących wentylatorami, 

−

 

przybory do pisania. 
 

Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−

 

w zespołach dwuosobowych . 

 
Uczestnicy: 

−

 

uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego. 

 
Przebieg zajęć: 
1.

 

Sprawy organizacyjne. 

2.

 

Nawiązanie  do  tematu,  omówienie  celów  zajęć  i  sposobu  wykonania  ćwiczenia 
z uwzględnieniem przepisow bezpieczeństwa i higieny pracy. 

3.

 

Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

8 

4.

 

Realizacja tematu: 

5.

 

KaŜdy zespół otrzymuje dane dotyczące tematu zajęć: 
a)

 

wyrobisko  w  obudowie  łukowej  o  zadanej  wysokości,  szerokości  i  długości 
drąŜonego wyrobiska, które naleŜy przewietrzyć, 

b)

 

wysokość  i  szerokość  wyrobiska  w  obudowie  łukowej  w  miejscu  zabudowy 
wentylatora, 

c)

 

ilości powietrza w opływowym prądzie powietrza, 

d)

 

przyjąć  naleŜy,  Ŝe  ilość  powietrza  w  przodku  przewietrzanego  wyrobiska  stanowi 
60% wydajności nominalnej wentylatora, 

e)

 

ilość  powietrza  w  przodku,  musi  zapewnić  wymaganą  przepisami  górniczymi 
prędkość powietrza w wyrobisku, 

f)

 

sposobie przewietrzania drąŜonego wyrobiska (ssąca lub kombinowana),  

g)

 

sprawdzić,  czy  w  miejscu  zabudowy  wentylatora  jest  wystarczająca  ilość  powietrza 
dla zapewnienia wymaganych przepisami prędkości powietrza, 

h)

 

zaprojektowany układ wyrobiska przedstawić na schemacie, 

i)

 

(analiza wstępna treści zadania – 10 min.), 

−

 

zespoły  po  uszczegółowieniu  wymagań  zadania  uzgadniają  strategię  poszukiwań 
(w razie trudności korzystają z pomocy nauczyciela). 

−

 

przez  cały  czas  trwania  ćwiczenia  (40  min.)  uczniowie  korzystają  z  róŜnych  źródeł 
informacji,  poszukując  wentylatora  spełniającego  określone  wymagania  jak 
i sposobu zabezpieczenia czujnikami metanowymi, 

−

 

nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i pomaga w poszukiwaniach. Zwraca uwagę czy 
zespoły korzystają z róŜnych Ŝródeł informacji. 

6.

 

Po  znalezieniu  odpowiedniego  wentylatora  i  dobraniu  właściwego  systemu 
zabezpieczenia 

metanowego 

jak 

i 

sprawdzeniu 

wydatków 

powietrza 

w charakterystycznych  miejscach,  zespoły  przygotowują  prezentację  (na  schemacie 
pokazać lokalizację czujników metanowych oraz prędkości powietrza) – czas 10 min. 

7.

 

Nauczyciel analizuje pracę zespołów podczas przygotowywanej prezentacji. 

8.

 

Zespoły prezentują efekty swoich poszukiwań. 

9.

 

Uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac. 
 

Zakończenie zajęć 
 
Praca domowa 

Dobierz  wentylatory  i  wskaŜ  sposób  zabezpieczenia  czujnikami  metanometrii 

automatycznej  dla  wyrobiska  przewietrzanego  wentylacją  kombinowaną  drąŜonego  za 
pomocą kombajnu w pokładzie III kategorii zagroŜenia metanowego. 

 

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

−

 

anonimowe  ankiety  ewaluacyjne  dotyczące  sposobu  prowadzenia  zajęć  i  opanowanych 
umiejętności. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

9 

Scenariusz zajęć 2 

 
Osoba prowadząca  

………………………………………………. 

Modułowy program nauczania:  

Technik górnictwa podziemnego 311[15]. 

Moduł: 

Eksploatacja górnicza złóŜ 311[15].Z4. 

Jednostka modułowa:  

Przewietrzanie kopalń 311[15].Z4.04. 

 Temat:  Regulacja rozpływu powietrza za pomocą tam wentylacyjnych – regulacyjnych. 

Cel  ogólny:  Kształtowanie  umiejętności  wykonywania  pomiarów  spadku  naporu  na  tamach 

wentylacyjnych,  za  pomocą  manometrów  cieczowych  oraz  wykonywanie 
pomiarów dla określenia ilości powietrza w wyrobiskach górniczych. 

 
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

−

 

określić  zmiany  występujące  w  bocznicach  sieci  wentylacyjnej  w  czasie  prowadzenia 
regulacji na tamach, 

−

 

pomierzyć spadki naporu za pomocą U–rurki na tamach wentylacyjnych, 

−

 

wykonać pomiary dla określenia wydatku powietrza w wyrobiskach, 

−

 

zbilansować ilość powietrza w węźle sieci wentylacyjnej, 

−

 

określić  jaki  zmiany  występowały  w  trakcie  zmniejszania  okienka  regulacyjnego  na 
tamie  tj.  dla  danej  wielkości  okienka  regulacyjnego  jaki  spadek  naporu  na  był  na  tamie 
i jaka ilość powietrza płynęła wyrobiskiem, 

−

 

określić, jak zmieniał się spadek naporu na pozostałych tamach w tej bocznicy, 

−

 

przedstawić  na  schemacie  przestrzennym  układ  wyrobisk  (węzłów,  bocznic),  kierunki 
przepływu powietrza, lokalizacje tam regulacyjnych, spadki naporu na tamach i wydatki 
powietrza, 

−

 

zorganizować  stanowisko  do  pomiarów  wentylacyjnych  w  wyrobiskach  zgodnie 
z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, 

−

 

rozpoznać i posługiwać się przyrządami do pomiarów, 

−

 

wyznaczyć stacje pomiarowe, 

−

 

zinterpretować otrzymane wyniki. 

 
Metody nauczania–uczenia się:  

−

 

metoda tekstu przewodniego. 

 
Czas: 4 godziny dydaktyczne. 

 

Środki dydaktyczne: 

−

 

manometr cieczowy z węŜykami do pomiarów, 

−

 

anemometr, calówka, 

−

 

tamy wentylacyjne z okienkami regulacyjnymi,  

−

 

schemat wentylacyjny rejonu, w którym wykonujemy regulację, 

−

 

przybory do rysowania i pisania, papier A4. 

 
Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−

 

grupowa. 

 
Uczestnicy: 

−

 

uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

10

Przebieg zajęć: 
Zadanie dla ucznia 

Przedmiotem  zadania  jest  określenie  zmian  zachodzących  w  sieci  wentylacyjnej  przy 

zmianie przekroju okienka regulacyjnego w tamie. 
FAZA WSTĘPNA 

Czynności  organizacyjno–porządkowe,  określenie  tematu  zajęć,  zaznajomienie  uczniów 

z pracą metodą przewodniego tekstu. 
 
FAZA WŁAŚCIWA 
INFORMACJE 
1.

 

Jakie wymiary ma okienko regulacyjne? 

2.

 

W jakim zakresie dokonujemy regulacji prześwitu okienka regulacyjnego? 

3.

 

Do czego słuŜy manometr cieczowy i jakie są zasady wykonywania nim pomiarów? 

4.

 

Jak wykonujemy pomiary wydatku powietrza za pomocą anemometru? 

5.

 

Czego dotyczy I prawo Kirchhoffa dla węzłów sieci? 

 
PLANOWANIE 
1.

 

Ustal, w jaki sposób zabudujesz U–rurkę do pomiaru spadku naporu na tamach. 

2.

 

Ustal  na  schemacie,  stacje  pomiarowe  w  wyrobiskach,  w  których  będą  obserwowane 
zmiany przepływu powietrza. 

3.

 

Wyznacz w wyrobiskach stacje pomiarowe, 

4.

 

Pomierz  na  wyznaczonych  stacjach  pomiarowych  wysokość  i  szerokość  wyrobiska  
i oblicz przekrój wyrobiska. 

5.

 

Ustal, w jaki sposób będziesz zmieniał prześwit okienka regulacyjnego. 

6.

 

Zaplanuj kolejność wykonywania poszczególnych pomiarów. 

 
UZGODNIENIE 
1.

 

Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem. 

2.

 

Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela. 

 
WYKONANIE 
1.

 

Dokonaj pomiarów dla róŜnych wielkości otwarcia okienek regulacyjnych. 

2.

 

Zapisz wyniki pomiarów. 

3.

 

Zrób bilans powietrza dla najbliŜszego węzła sieci wentylacyjnej. 

4.

 

Zinterpretuj otrzymane wyniki 

5.

 

Przygotuj  się  do  zaprezentowania  swojej  pracy.  Zespoły  uczniów  wyznaczają  osobę, 
która dokonuje prezentacji ćwiczenia. 

 
SPRAWDZANIE 
1.

 

Czy poprawnie zostały wykonane pomiary? 

2.

 

Czy  prawidłowo  został  zrobiony  bilans  powietrza  dla  kaŜdego  ustawienia  wielkości 
prześwitu okienka regulacyjnego? 

3.

 

Czy zmiany w sieci są zgodne z oczekiwaniami? 

 
ANALIZA 

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które  etapy  ćwiczenia sprawiły  im najwięcej 

trudności.  Nauczyciel  podsumowuje  całe  ćwiczenie,  wskazuje  jakie  nowe,  waŜne 
umiejętności  zostały  wykształcone,  jakie  wystąpiły  nieprawidłowości  i  jak  ich  unikać 
w przyszłości. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

11

FAZA KOŃCOWA 
 
Odwiedzenie działu wentylacji kopalni 

Pracownicy  oddziału  wentylacji  zaprezentują  komputerową  symulację  regulacji 

rozpływów  powietrza  w  wyrobiskach  kopalnianych,  za  pomocą  tam  wentylacyjnych 
(regulacyjnych).  
 
Zakończenie zajęć 

 

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

−

 

anonimowe  ankiety  ewaluacyjne  dotyczące  sposobu  prowadzenia  zajęć,  trudności 
podczas realizowania zadania i opanowanych umiejętności. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

12

5.  ĆWICZENIA 

 
5.1. Powietrze kopalniane 

 
5.1.1.  Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Wykonaj  za  pomocą  katatermometru  pomiary  dla  określenia  katastopni  wilgotnych 

i katastopni suchych w wyznaczonych punktach wyrobiska.  

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać  się  materiałem  teoretycznym  o  przyrządach  potrzebnych  do  pomiaru 
katatermometrem, 

2)

 

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 

3)

 

rozpoznać przyrządy do pomiaru temperatury, 

4)

 

określić sposób wykonywania pomiaru, 

5)

 

określić zasadę działania katatermometru, 

6)

 

zaprezentować wykonane ćwiczenie, 

7)

 

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

ć

wiczenie praktyczne. 

 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

katatermometr, stoper, termos z gorącą wodą, 

−

 

kartki papieru, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

literatura wskazana przez nauczyciela. 
 

Ćwiczenie 2 

Określ na podstawie wykonanych pomiarów za pomocą psychrometru i anemometru jaki 

czas  pracy  powinien  obwiązywać  na  wskazanych  stanowiskach  pracy  w  wyrobiskach 
górniczych. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)

 

powtórzyć jaka zaleŜność jest pomiędzy warunkami klimatycznymi na stanowisku pracy 
a obowiązującym czasem pracy w górnictwie, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

13

2)

 

wybrać przyrządy potrzebne do wykonania tych pomiarów, 

3)

 

zorganizować stanowisko do wykonywania pomiarów, 

4)

 

określić zasadę działania przyrządów pomiarowych, 

5)

 

określić sposób wykonania pomiarów, 

6)

 

zaprezentować wykonane ćwiczenie, 

7)

 

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenie praktyczne. 
 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

psychrometr, anemometr, calówka,  

−

 

wykres psychrometryczny, tablice psychrometryczne, 

−

 

literatura związana z tematem zadania [3, 9], 

−

 

kartki papieru, przybory do pisania. 

 

Ćwiczenie 3  

Wykonaj  pomiary  wymagane  przepisami  górniczymi  dla  oceny  prawidłowego  sposobu 

przewietrzania na 5–ciu wskazanych przez nauczyciela stacjach pomiarowych.  

Wyniki  pomiarów  jak  i  wyniki  pobranych  prób  powietrza  do  analizy  chemicznej  zapisz 

zgodnie z główną ksiąŜką przewietrzania. 

Na podstawie tych wyników podaj: 

−

 

jaki czas pracy obowiązuje w miejscu wykonywania pomiarów, 

−

 

ile litrów tlenku węgla mamy stacjach pomiarowych, 

−

 

ile m

3

 (kubików) metanu mamy na stacjach pomiarowych.  

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać  się  materiałem  teoretycznym  dotyczącym  wykonywania  pomiarów  dla  oceny 
skuteczności przewietrzania wyrobisk górniczych, 

2)

 

określić jakie pomiary naleŜy wykonać, 

3)

 

wybrać sprzęt potrzebny do wykonania zadanych pomiarów, 

4)

 

wykonać zaplanowane pomiary, 

5)

 

pobrać próbki gazu do analizy chemicznej, 

6)

 

określić wilgotność, katastopnie wilgotne i katastopnie suche, wydatek powietrza, 

7)

 

zapoznać się z wynikami analizy chemicznej (stęŜenia O

2

, CO, CO

2

, CH

4

 – z uwagi na to, 

Ŝ

e  stęŜenia  gazów  pobranych  do  pipet,  będą  zerowe,  gdyŜ  próbki  gazu  pobierane  będą 

w polu szkoleniowym – wartości stęŜeń gazów podaje nauczyciel),  

8)

 

określić  ilości  tlenku  węgla  i  metanu  na  podstawie  wyników  wydatku  powietrza  jak 
i wyników analiz chemicznych. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

metoda projektów, 

−

 

ć

wiczenie praktyczne. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

14

Ś

rodki dydaktyczne: 

 

−

 

psychrometr Assmana, anemometr, calówka, tablice psychrometryczne, pipety i pompka 
do ich napełniania, 

−

 

literatura dotycząca tematu ćwiczeń [14, 18], 

−

 

przybory do pisania i rysowania. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

15

5.2. Przepływ powietrza w kopalni 

 
5.2.1.  Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Zaprojektuj schemat przestrzenny sieci wentylacyjnej z co najmniej 14 węzłami. 
Narysuj schemat kanoniczny na bazie zaprojektowanego schematu przestrzennego. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 

2)

 

przypomnieć sobie zasady wykonywania schematów przestrzennych, 

3)

 

przypomnieć zasady wykonywania schematów kanonicznych, 

4)

 

zaprojektować schemat przestrzenny sieci wentylacyjnej z co najmniej 14 węzłami, 

5)

 

przekształcić  narysowany  schemat  przestrzenny  sieci  wentylacyjnej  w  jednoznaczny 
schemat kanoniczny, 

6)

 

zaprezentować wykonane ćwiczenie, 

7)

 

dokonać oceny ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

metoda projektów, 

−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

literatura dotycząca tematu ćwiczenia.

 

 

−

 

papier, przybory do pisania. 
 

Ćwiczenie 2 

Wykonaj  pomiary  dla  określenia  ilości  powietrza  na  wskazanych  przez  nauczyciela 

trzech  stacjach  pomiarowych.  Zakładając,  Ŝe  są  to  stacje  wylotowe  z  węzła  A  sieci 
wentylacyjnej,  określ,  jaka  będzie  prędkość  powietrza  na  jedynej  stacji  dolotowej  do  tego 
węzła, jeŜeli przekrój stacji dolotowej wynosi 17 m

2

. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 

2)

 

zapewnić właściwy sprzęt do wykonania ćwiczenia, 

3)

 

przypomnieć sobie czego dotyczy I prawo Kirchhoffa, 

4)

 

dokonać pomiarów, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

16

5)

 

dokonać obliczeń dla określenia prędkości powietrza na stacji dolotowej, 

6)

 

dokonać oceny ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

pokaz z objaśnieniem, 

−

 

metoda projektów, 

−

 

ć

wiczenie praktyczne. 

 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

anemometr, calówka, 

−

 

papier, przybory do pisania. 
 

Ćwiczenie 3 

Wyznacz  opór  ściany  zmechanizowanej,  wyposaŜonej  w  obudowę  stalową  jeśli 

wiadomo,  Ŝe  długość  wynosi  L  =  150  m,  wysokość  ściany  2,0  m,  szerokość  2,4  m, 
a współczynnik oporu α = 0,09807 Ns

2

/m

4

. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać się z materiałem teoretycznym potrzebnym do obliczenia, 

2)

 

znaleźć wzór, który pozwoli wyznaczyć opór wyrobiska ścianowego, 

3)

 

dokonać niezbędnych obliczeń, 

4)

 

dokonać oceny ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

ć

wiczenie praktyczne, 

−

 

metoda projektów. 
 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

literatura dotycząca tematu zadania, 

−

 

przybory do pisania. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

17

5.3. Wentylacja wyrobisk za pomocą wentylatorów głównych

 

 
5.3.1.  Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Zabuduj  tamę  wentylacyjną  deskową  z  okienkiem  regulacyjnym  o  wymiarach  0,5 m  na 

1,2 m,  z  drzwiami  dla  przejścia  załogi  o  wymiarach  0,9 m  na  1,8 m.  Po  wybudowaniu  tamy 
ustaw tak okienko regulacyjne, tak aby spadek naporu na tamie wynosił 15 mm H

2

O. 

Pomierz  ilość  powietrza  płynącą  wyrobiskiem  przed  zabudową  tamy  jak  równieŜ  po  jej 

wykonaniu. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać się z normami dotyczącymi budowy tam wentylacyjnych, 

2)

 

przypomnieć  zasady  wykonywania  pomiarów  dla  określenia  ilości  powietrza 
w wyrobisku  górniczym,  oraz  jak  wykonujemy  pomiaru  spadków  naporu  na  tamach  za 
pomocą U–rurki, 

3)

 

wykonać pomiar ilości powietrza w wyrobisku, 

4)

 

wykonać  wrąb  do  tamy,  zabudować  szkielet  tamy,  obić  tamę  deskami  i  płótnem 
wentylacyjnym, 

5)

 

zabudować drzwi w tamie, 

6)

 

zabudować manometr cieczowy i wykonać regulację spadku naporu na tamie, 

7)

 

wykonać ponownie pomiary dla określenia ilości powietrza w wyrobisku, 

8)

 

zaprezentować wykonane ćwiczenie, 

9)

 

dokonać oceny ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

pokaz z objaśnieniem, 

−

 

metoda projektów, 

−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

stojaki drewniane, deski, płótno wentylacyjne, gwoździe, 

−

 

kilof, siekiera górnicza, łopata, 

−

 

U– rurka, węŜe pomiarowe, calówka, anemometr, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

literatura związana z tematem zadania [11, 15]. 
 

Ćwiczenie 2 

Zaprojektuj  sposób  wykonania  tamy  kompensacyjnej  dla  zmniejszenia  róŜnicy  ciśnień 

dla tamy izolacyjnej, na której róŜnica ciśnień wynosi +40 mm H

2

O. 

Zabuduj  w  wyrobisku  przy  tamie  izolacyjnej  tamę  przednią  do  tamy  kompensacyjnej 

z okienkiem  regulacyjnym,  oraz  wentylator  i  lutnie  dla  projektowanej  tamy.  Zabuduj 
manometr cieczowy i wyprowadź jego końcówki dla pomiarów róŜnicy ciśnień na tamie. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

18

 

 

Rysunek do ćwiczenia 3

 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

określić co oznacza +40 mm H

2

O, 

2)

 

wskazać miejsce zabudowy wentylatora pomocniczego, 

3)

 

określić czy wentylator ma być ssący czy tłoczący, 

4)

 

określić gdzie naleŜy zabudować tamę kompensacyjną z okienkiem regulacyjnym, 

5)

 

wskazać miejsce zabudowy manometru cieczowego do kontroli zmian róŜnicy ciśnień na 
tamie, 

6)

 

określić miejsca  w których naleŜy ustawić końcówki węŜy pomiarowych  załoŜonych na 
ramionach U–rurki, 

7)

 

przedstawić wykonany projekt, 

8)

 

dobrać odpowiednie urządzenia i materiały potrzebne do realizacji projektu, 

9)

 

zabudować we wskazanych wyrobiskach zaprojektowany układ urządzeń,  

10)

 

zaprezentować efekty swojej pracy, 

11)

 

dokonać oceny ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

metoda projektów, 

−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

wentylator WLE–404 B/1, lutnie elastyczne ssące o średnicy 400 mm,  

−

 

drewno, deski, płótno wentylacyjne, U–rurka, węŜe pomiarowe,  

−

 

kilof, piła, łopata, siekiera górnicza, młotek, gwoździe, 

−

 

kartki papieru A4,  

−

 

przybory do pisania i rysowania. 

 

3m 

+40mmH

2

O 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

19

Ćwiczenie 3 

Przeprowadź oddymianie wyrobisk w układzie jak na rysunku dołączonym do ćwiczenia. 

Wyznacz lokalizację zasadniczej tamy poŜarowej. 

 

 

Rysunek do ćwiczenia 3 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać się z materiałem teoretycznym związanym z tematem ćwiczenia, 

2)

 

zaznaczyć kolejność budowania i zamykania tam przy oddymianiu kolejnych wyrobisk, 

3)

 

wskazać miejsce zabudowy zasadniczej tamy poŜarowej, 

4)

 

przedstawić wyniki pracy, 

5)

 

dokonać oceny ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

metoda projektów, 

−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

kartki papieru A4, 

−

 

przybory do pisania i rysowania, 

−

 

literatura [7, 8, 14]. 

1 2  

3 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

20

5.4. Przewietrzanie 

wyrobisk 

za 

pomocą 

lutniociągów, 

pomocniczych urządzeń wentylacyjnych i przez dyfuzję 

 
5.4.1.  Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Wyrobisko  drąŜone  kombajnem  w  pokładzie  IV  kategorii  zagroŜenia  metanowego  

o  długości  500  m  przewietrzane  jest  wentylacją  ssącą.  Narysuj  to  wyrobisko  na  schemacie 
przestrzennym, zaznaczając: 

−

 

miejsce zabudowy wentylatora WLE– 1003 B/2, 

−

 

sposób prowadzenia lutniociągu, 

−

 

miejsce zabudowy odpylacza, 

−

 

miejsce zabudowy czujników metanometrii automatycznej i progi przy jakich wyłączają 
urządzenia elektryczne w przodku, 

−

 

stacje pomiarowe: 
a)

 

w prądzie opływowym 20 m skrzyŜowaniem z przewietrzanym wyrobiskiem, 

b)

 

w  przewietrzanym  wyrobisku  20  m  od  skrzyŜowania  z  opływowym  prądem 
powietrza, 

c)

 

w odległości 20 m od czoła przodka, 

d)

 

w miejscu zabudowy wentylatora 

e)

 

w  wyrobisku  z  opływowym  prądem  powietrza  40  m  od  skrzyŜowania  
z przewietrzanym wyrobiskiem. 

Wszystkie  wyrobiska  mają  przekrój  poprzeczny  15  m

2

,  a  na  stacji  pomiarowej  b  ilość 

powietrza wynosi 720 m

3

/min.  

Określ  minimalne  ilości  powietrza  na  poszczególnych  stacjach  pomiarowych,  tak  aby 

były zachowane minimalne dopuszczalne prędkości powietrza w tych wyrobiskach. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać 

się 

z 

wymogami 

dotyczącymi 

minimalnych 

prędkości 

powietrza 

w

 

wyrobiskach górniczych, 

2)

 

przypomnieć  sposób  zabezpieczenia  metanometrią  drąŜonych  kombajnami  wyrobisk 
z wentylacją lutniową, 

3)

 

naszkicować schemat przestrzenny omawianego układu wyrobisk, 

4)

 

zaznaczyć na schemacie informacje które są zawarte w treści ćwiczenia, 

5)

 

obliczyć minimalne ilości powietrza na poszczególnych stacjach pomiarowych, 

6)

 

pokazać wyniki obliczeń na schemacie, 

7)

 

dokonać oceny pracy.  
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

metoda projektowa, 

−

 

ć

wiczenie praktyczne. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

21

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

literatura [14, 18], 

−

 

zeszyt, przybory do pisania. 
 

Ćwiczenie 2 

Tama  izolująca  dojście  do  zrobów  w  pokładzie  II  kategorii  zagroŜenia  metanowego 

zabudowana jest w odległości 2 m od skrzyŜowania z opływowym prądem powietrza.  

Zabuduj  przegrodę  wentylacyjną  dla  przewietrzenia  dojścia  do  tamy.  Wykonaj  pomiary 

gazów kopalnianych przed i za tamą. Podaj depresję na tamie. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać  się  z  materiałem  teoretycznym  dotyczącym  obowiązujących  zasad 
przewietrzania przy pomocy pomocniczych urządzeń wentylacyjnych, 

2)

 

zabudować szkielet przegrody stawiając stojaki drewniane obite częściowe deskami, 

3)

 

obić przegrodę płótnem wentylacyjnym,  

4)

 

wykonać pomiary które podane są w treści ćwiczenia, 

5)

 

zaprezentować wykonaną pracę, 

6)

 

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

pokaz z objaśnieniem, 

−

 

ć

wiczenie praktyczne. 

 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

stojaki drewniane, deski, płótno wentylacyjne, gwoździe, 

−

 

kilof górniczy, siekiera górnicza, młotek, 

−

 

literatura zgodna z tematem [14]. 
 

Ćwiczenie 3 

Zabuduj  wentylator  lutniowy  WLE  –  404  B/1,  którego  zadaniem  będzie  przewietrzenie 

wyrobiska  za  pomocą  wentylacji  lutniowej  tłoczącej.  Połącz  go  za  pomocą  lutni  elastycznej 
z zabudowanym  na  skrzyŜowaniu  wyrobisk  kolankiem  łączącym  lutniociąg  przewietrzający 
to wyrobisko.  

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,  

2)

 

zapoznać się z materiałem teoretycznym dotyczącym zasad budowy lutniociągów, 

3)

 

wykonać pomost roboczy, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

22

4)

 

podnieść wentylator (waŜy 159 kg) na odpowiednią wysokość, za pomocą ciągarki BKS,  

5)

 

podwiesić  go  w  sposób  bezpieczny  za  pomocą  łańcuchów  technicznych  do  obudowy 
(stropnicy) wyrobiska, 

6)

 

zwrócić uwagę na właściwy sposób zabudowy wentylatora z uwzględnieniem wymaganej 
minimalnej  odległości  od  skrzyŜowania  jak  i  ze  względu  na  kierunek  przepływu 
powietrza, 

7)

 

dobrać średnicę lutni do połączenia wentylatora z lutniociągiem, 

8)

 

połączyć  starannie  wentylator  z  kolankiem  lutniociągu  wyprowadzonego  do  przodka  za 
pomocą lutni elastycznej, 

9)

 

zaprezentować efekty swojej pracy, 

10)

 

dokonać oceny ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

pokaz z objaśnieniem, 

−

 

ć

wiczenie praktyczne. 

 
WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

wentylator,  lutnie  elastyczne,  łańcuchy  techniczne,  szybkozłącza,  zamki  (łupki)  łączące 
łańcuchy skręcane na śruby, śruby,

 

−

 

ciągarka BKS, pomost roboczy, 

−

 

literatura [14, 18]. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

23

5.5. Urządzenia klimatyczne 

 
5.5.1.  Ćwiczenia 
 

Ćwiczenie 1 

Wyznacz wskaźniki klimatyczne dla podanych temperatur: 
a)

 

t

pg

 =25°C, t

p

 =21°C, 

b)

 

t

pg

 = 30°C, t

p

 = 22°C, 

c)

 

t

pg 

= 38°C, t

p

 = 22,5°C. 

Określ  jakie  naleŜy  podejmować  działania  dla  minimalizacji  zagroŜenia  klimatycznego 

dla warunków podanych w poszczególnych punktach a, b, c 

 
Wskazówki do realizacji 
Uczniowie  pracują  indywidualnie.  Czas  przeznaczony  na  realizację  30  minut.  Po 

zakończeniu zadania uczniowie prezentują swoją pracę. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać się z materiałem dotyczącym zwalczania zagroŜenia klimatycznego,  

2)

 

wykonać obliczenia, 

3)

 

dokonać oceny wskaźnika i wskazać kierunki działania dla minimalizacji zagroŜenia, 

4)

 

zaprezentować wynik swojej pracy, 

5)

 

ocenić ćwiczenie. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

ć

wiczenie praktyczne. 

 
WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

literatura [6, 9, 10] 

−

 

zeszyt, przybory do pisania.  
 

Ćwiczenie 2 

Zaprojektuj,  wyznacz  miejsce  ustawienia  urządzenia  chłodniczego  DV–290,  chłodnicy 

powietrza  i  wentylatora  WLE–804  B/1  o  wydajności  nominalnej  6,8  m

3

/s,  w  drąŜonym 

wyrobisku  korytarzowym  przewietrzanym  wentylacją  ssącą.  Docelowa  długość  wyrobiska 
600 m, pozostało jeszcze do wykonania 100 m. Przekrój wyrobiska na całym wybiegu wynosi 
12 m

2

.  

Rozkład temperatur prędkości powietrza bez stosowania schładzania jest następujący: 

−

 

400 m – t

s

 = 28°C, v= 0,9 m/s, 

−

 

450 m – t

s

 = 29°C, v= 0,85 m/s, 

−

 

500 m – t

s 

= 29,8°C. v=0,8 m/s. 

 
Wskazówki do realizacji 
Uczniowie  pracują  w  4-5  osobowych  zespołach.  Czas  przeznaczony  na  realizację 

90 minut. Po zakończeniu zadania przedstawiciele kaŜdej z grup prezentują pracę. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

24

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)

 

przypomnieć jakie warunki klimatyczne powinny być na stanowisku pracy, 

2)

 

wyznaczyć miejsce zabudowy urządzeń klimatycznych, 

3)

 

określić sposób wykonania instalacji do obiegu skraplacza (wody chłodzącej), 

4)

 

zaznaczyć na schemacie przestrzennym lokalizacje chłodnicy powietrza i chłodziarki, 

5)

 

zaznaczyć na schemacie miejsce zabudowy wentylatora, 

6)

 

sprawdzić czy ilość powietrza w wyrobisku jest wystarczająca do zabudowy wentylatora 
pomocniczego podanego w treści ćwiczenia, 

7)

 

zaprezentować efekty swojej pracy, 

8)

 

dokonać oceny ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

metoda projektów. 
 
Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

katalogi lub prospekty urządzeń chłodniczych, wentylatorów lutniowych, lutni, 

−

 

literatura,  

−

 

kartki papieru, przybory do rysowania. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

25

6.  EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA 

 
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego 

 

Test 1 
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Przewietrzanie kopalń” 

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których: 

−

 

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 11, 12, 14, 16, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego, 

−

 

zadania 7, 8, 9, 10, 13, 15, 19 są z poziomu ponadpodstawowego. 
 

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt 

 
Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. 
 

Proponuje  się  następujące  normy  wymagań  –  uczeń  otrzyma  następujące 
oceny szkolne: 

−

 

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,  

−

 

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego, 

−

 

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego, 

−

 

bardzo  dobry  –  za  rozwiązanie  18  zadań,  w  tym  co  najmniej  6  z  poziomu 
ponadpodstawowego. 

 
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. b, 4. b, 5. b, 6. b, 7. b, 8. b, 9. c, 10. d, 11. d, 
12. b, 13. c, 14.a, 15. b, 16. b, 17. c, 18. c, 19.a, 20. d. 
 
Plan testu 
 

Nr 

zad. 

Cel operacyjny 

(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

1 

Rozpoznać gazy kopalniane 

B 

P 

c 

2 

Rozpoznać właściwości gazów 
kopalnianych 

B 

P 

a 

3 

RozróŜnić gazy trujące 

B 

P 

b 

4 

Wyjaśnić do czego słuŜy katatermometr 

B 

P 

b 

5 

Określić do czego słuŜy psychrometr 

B 

P 

b 

6 

Określić dopuszczalne prędkości w 
wyrobiskach górniczych 

C 

P 

b 

7 

Wyjaśnić jaki to jest normalny prąd 
powietrza w sieci wentylacyjnej kopalni 

C 

PP 

b 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

26

8 

Wyjaśnić czego jednostką jest 1 Budryk 

C 

PP 

b 

9 

Określić w jakim czasie naleŜy dokonać 
rewersji powietrza 

C 

PP 

c 

10 

Określić z jakich materiałów wykonujemy 
nadproŜa tam wentylacyjnych murowych  

C 

PP 

d 

11 

Określić warunki przewietrzania przez 
dyfuzję 

C 

P 

d 

12 

Określić warunki wykonywania tam 
kompensacyjnych 

C 

P 

b 

13 

Określić zasady lokalizacji tam 
bezpieczeństwa 

C 

PP 

c 

14 

Przeprowadzić oddymianie wyrobisk 
górniczych 

C 

P 

a 

15 

Określić zasady przewietrzania wyrobisk za 
pomocą pomocniczych urządzeń 

C 

PP 

b 

16 

Objaśnić zasady budowy lutniociągów 
w polach niemetanowych 

C 

P 

b 

17 

Określić odległości końca lutniociągów od 
czoła przodka w polach metanowych przy 
wentylacji ssącej 

C 

P 

c 

18 

Wyjaśnić, jak przebiega obieg skraplacza 
przy klimatyzacji pośredniej 

C 

P 

c 

19 

Wybrać wyrobisko górnicze, nadające się 
na lokalizację chłodnicy wyparnej wody  

C 

PP 

a 

20 

Określić na czym polega klimatyzacja 
centralna 

B 

P 

d 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

27

Przebieg testowania 

 
Instrukcja dla nauczyciela 

1.

 

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym 
wyprzedzeniem. 

2.

 

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 

3.

 

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania. 

4.

 

Przeprowadź  z  uczniami  próbę  udzielania  odpowiedzi  na  takie  typy  zadań  testowych, 
jakie będą w teście. 

5.

 

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi). 

6.

 

Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy. 

7.

 

Rozdaj  uczniom  zestawy  zadań  testowych  i  karty  odpowiedzi,  podaj  czas  przeznaczony 
na udzielanie odpowiedzi. 

8.

 

Postaraj  się  stworzyć  odpowiednią  atmosferę  podczas  przeprowadzania  pomiaru 
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich moŜliwości). 

9.

 

Kilka  minut  przed  zakończeniem  sprawdzianu  przypomnij  uczniom  o  zbliŜającym  się 
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi. 

10.

 

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych. 

11.

 

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego. 

12.

 

Przeprowadź  analizę  uzyskanych  wyników  sprawdzianu  i  wybierz  te  zadania,  które  
sprawiły uczniom największe trudności. 

13.

 

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności. 

14.

 

Opracuj  wnioski  do  dalszego  postępowania,  mającego  na  celu  uniknięcie  niepowodzeń 
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu. 

 

Instrukcja dla ucznia 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Test  zawiera  20  zadań  o  róŜnym  stopniu  trudności,  dotyczących  przewietrzania  kopalń. 
Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna. 

5.

 

Udzielaj  odpowiedzi  tylko  na  załączonej  karcie  odpowiedzi,  stawiając  w  odpowiedniej 
rubryce  znak  X.  Jeśli  uznasz,  Ŝe  pomyliłeś  się  i  wybrałeś  nieprawidłową  odpowiedź,  to 
zaznacz ją kółkiem, a następnie ponownie zaznacz znakiem X odpowiedź prawidłową. 

6.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy. 

7.

 

Kiedy  udzielenie  odpowiedzi  będzie  Ci  sprawiało  trudność,  wtedy  odłóŜ  jego 
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 

8.

 

Na rozwiązanie testu masz 30 min. 

Powodzenia! 

 

Materiały dla ucznia:

 

−

 

instrukcja, 

−

 

zestaw zadań testowych, 

−

 

karta odpowiedzi. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

28

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 
1.

 

Jakie własności ma dwutlenek węgla C0

2

? 

a)

 

Bezbarwny, bez zapachu, palny, duszący, znacznie cięŜszy od powietrza. 

b)

 

Ciemnoszary, bez smaku, palny, duszący, cięŜszy od powierza. 

c)

 

Bezbarwny, bez zapachu, bez smaku, niepalny, duszący, cięŜszy od powietrza, przy 
większych stęŜeniach kwaskowaty. 

d)

 

Bezbarwny, bez zapachu, trujący, palny, cięŜszy od powietrza. 

 

2.

 

Jakie własności ma tlenek węgla CO? Jest to gaz bezbarwny 
a)

 

bez zapachu, bez smaku, silnie trujący, palny, wybuchowy. 

b)

 

bez zapachu, w większych stęŜeniach kwaskowaty, trujący, niepalny. 

c)

 

bez zapachu, niepalny, silnie trujący, dopuszczalne stęŜenie 20 ppm. 

d)

 

cięŜszy od powietrza, silnie trujący, niewybuchowy. 

 
3.

 

Która grupa gazów zaliczana jest w całości do gazów trujących? 
a)

 

Wodór, metan, tlenek węgla, siarkowodór, azot. 

b)

 

Siarkowodór, tlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu. 

c)

 

Butan, metan, dwutlenek węgla, węglowodory aromatyczne, siarkowodór. 

d)

 

Dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla. 

 
4.

 

Katatermometr, to termometr 
a)

 

rtęciowy do pomiarów temperatury górotworu w zakresie od 25

°

C do 60

o

C, ±0,2

°

C. 

b)

 

alkoholowy na którym oznaczono tylko temperaturę 35

°

C i 38

°

C. 

c)

 

alkoholowy  o  zakresie  pomiarowym  od  0

°

C  do  100

°

C,  z  dokładnością  pomiaru 

±0,2

°

C. 

d)

 

rtęciowy  o  zakresie  pomiarowym  od  20

o

C  do  100

o

C,  z  dokładnością  pomiaru 

±0,2

°

C. 

 
5.

 

Psychrometrem Assmana wykonujemy pomiary 
a)

 

prędkości powietrza i temperatury suchej w wyrobiskach dołowych. 

b)

 

temperatury suchej i wilgotnej powietrza kopalnianego. 

c)

 

prędkości powietrza i ciśnienia w wyrobiskach dołowych.  

d)

 

ciśnienia powietrza w wyrobiskach dołowych. 

 

6.

 

W polach metanowych, w wyrobiskach korytarzowych prędkość powietrza 
a)

 

nie powinna być mniejsza niŜ 0,2 m/s i nie większa niŜ 12 m/s. 

b)

 

nie mniejsza niŜ 0,3 m/s i nie większa niŜ 8 m/s. 

c)

 

nie mniejsza niŜ 0,15 m/s i nie większa niŜ 5 m/s. 

d)

 

nie  mniejsza  niŜ  0,15  m/s,  pod  warunkiem  zapewnienia  właściwego  składu 
powietrza. 

 
7.

 

Normalny prąd powietrza, to prąd 
a)

 

którego kierunek zaleŜy od oporu bocznic sąsiednich. 

b)

 

którego kierunek nie zaleŜy od oporu bocznic sąsiednich. 

c)

 

prąd powietrza płynący od węzła o niwelacji wyŜszej do niŜszej. 

d)

 

łączący prąd powietrza świeŜego z prądem powietrza zuŜytego. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

29

8.

 

1 Budryk = 1 Bd = 1 Ns

2

/m

8

 , jest jednostką 

a)

 

spadku potencjału izentropowego w bocznicy wyrobiska. 

b)

 

oporu wyrobiska. 

c)

 

natęŜenia przepływu powietrza w wyrobisku górniczym. 

d)

 

ciśnienia powietrza w wyrobiskach górniczych. 

 
9.

 

Urządzenia  do  rewersji  powietrza  naleŜy  utrzymywać  w  stanie  umoŜliwiającym  jej 
wykonanie w czasie nie dłuŜszym niŜ 
a)

 

5 minut. 

b)

 

10 minut. 

c)

 

20 minut. 

d)

 

30 minut. 

 
10.

 

NadproŜe nad otworem komunikacyjnym w tamach murowych naleŜy wykonywać 
a)

 

z desek o minimalnej grubości 20 mm. 

b)

 

z bali o grubości 50 mm. 

c)

 

z belek drewnianych o przekroju kwadratowym. 

d)

 

ze stali profilowej lub betonu zbrojonego. 

 
11.

 

Dojścia  do  tam  izolacyjnych  w  pokładach  metanowych  moŜna  przewietrzać  przez 
dyfuzję pod warunkiem, Ŝe odległość jej od opływowego prądu powietrza 
a)

 

nie moŜe być większa niŜ 1 m. 

b)

 

nie moŜe być większa niŜ 2 m. 

c)

 

nie moŜe być większa niŜ 3 m. 

d)

 

nie wolno przewietrzać przez dyfuzję. 

 
12.

 

Tamy kompensacyjne buduje się 
a)

 

na głównych drogach przewozowych. 

b)

 

w celu zmniejszenia róŜnicy ciśnień na tamach izolacyjnych. 

c)

 

w wyrobisku łączących szyb wdechowy z szybem wydechowym. 

d)

 

w  wyrobiskach  stanowiących  krótkie  spięcia  w  rejonach  o  duŜym  zagroŜeniu 
poŜarowym. 

13.

 

Tamy  bezpieczeństwa  bez  drzwi  z  zapasem  materiału  potrzebnego  do  ich  zamknięcia 
budujemy 
a)

 

w prądach wlotowych i wylotowych komór przyszybowych. 

b)

 

w grupowych prądach powietrza świeŜego. 

c)

 

na wszystkich poziomach szybów wydechowych. 

d)

 

na wszystkich poziomach szybów wdechowych. 

 
14.

 

JeŜeli prowadzimy oddymianie wyrobisk, to tamę zasadniczą stawiamy 
a)

 

na wlocie do wyrobiska w którym mamy poŜar. 

b)

 

w wyrobiskach, którymi dopływają do nas dymy. 

c)

 

jako pierwszą tamę na podszybiu szybu wdechowego. 

d)

 

w wyrobisku, którym dopływają dymy do szybu wydechowego. 

 
15.

 

W  polach  niemetanowych,  wyrobiska  poziome  moŜemy  przewietrzać  za  pomocą 
przegrody wentylacyjnej o długości do 
a)

 

5 m. 

b)

 

15 m. 

c)

 

20 m. 

d)

 

10 m. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

30

16.

 

W  polach  niemetanowych  i  niezagroŜonych  wyrzutami  gazów  i  skał  odległość  końca 
lutniociągu od czoła przodka nie powinna być większa niŜ 
a)

 

8 m. 

b)

 

10 m. 

c)

 

12 m. 

d)

 

15 m. 

 
17.

 

W  polach  metanowych  przewietrzanych  wentylacją  ssącą  koniec  lutniociągu  od  czoła 
przodka nie powinien być w odległości większej niŜ: 
a)

 

2 m. 

b)

 

4 m. 

c)

 

6 m. 

d)

 

8 m. 

 
18.

 

Obieg skraplacza, wody chłodzącej realizowany jest pomiędzy 
a)

 

chłodnicą powietrza a chłodnicą wyparną wody. 

b)

 

chłodnicą powietrza a agregatem chłodniczym. 

c)

 

agregatem chłodniczym a chłodnicą wyparną wody. 

d)

 

chłodnicą wyparną, chłodnicą powietrza i agregatem chłodniczym. 

 
19.

 

WskaŜ, w którym wyrobisku najlepiej jest zainstalować chłodnicę wyparną wody 
a)

 

przekop  wentylacyjny  do  szybu  wydechowego  w  którym  płynie  2200  m

3

/min 

powietrza, o temperaturze 27

°

C. 

b)

 

w chodniku wentylacyjny, w którym wydatek powietrza wynosi 400 m

3

/min, a jego 

temperatura wynosi 30

°

C. 

c)

 

w wyrobisku doprowadzającym powietrze do ściany. 

d)

 

w przodku drąŜonego wyrobiska korytarzowego gdzie temperatura sucha przekracza 
28

°

C. 

 
20.

 

Klimatyzacja centralna polega na tym, Ŝe chłodnice powietrza budowane są w miejscach 
gdzie występuje zagroŜenie klimatyczne, a 
a)

 

agregaty chłodnicze budowane są na wlotach do rejonów. 

b)

 

agregaty chłodnicze i chłodnice wyparne wody instalowane są w rejonie podszybia. 

c)

 

agregaty chłodnicze budowane są na wlotach do rejonów a chłodnice wyparne wody 
w pobliŜu szybów wydechowych. 

d)

 

woda  zimna  do  chłodnic  powietrza  sprowadzana  jest  rurociągami  z  powierzchni 
i równieŜ jest odprowadzana rurociągami na powierzchnie. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

31

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko................................................................................................ 

 

Przewietrzanie kopalń 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź 
 
 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1. 

a 

b 

c 

d 

 

2. 

a 

b 

c 

d 

 

3. 

a 

b 

c 

d 

 

4. 

a 

b 

c 

d 

 

5. 

a 

b 

c 

d 

 

6. 

a 

b 

c 

d 

 

7. 

a 

b 

c 

d 

 

8. 

a 

b 

c 

d 

 

9. 

a 

b 

c 

d 

 

10. 

a 

b 

c 

d 

 

11. 

a 

b 

c 

d 

 

12. 

a 

b 

c 

d 

 

13. 

a 

b 

c 

d 

 

14. 

a 

b 

c 

d 

 

15. 

a 

b 

c 

d 

 

16. 

a 

b 

c 

d 

 

17. 

a 

b 

c 

d 

 

18. 

a 

b 

c 

d 

 

19. 

a 

b 

c 

d 

 

20. 

a 

b 

c 

d 

 

Razem: 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

32

Test 2 
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Przewietrzanie kopalń” 

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których: 

−

 

zadania 1, 2, 3, 6, 8, 9, 10, 13, 15, 16, 17, 18 są z poziomu podstawowego, 

−

 

zadania 4, 5, 7, 11, 12, 14, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego. 

 
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt.  

 

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. Maksymalna ilość punktów do uzyskania to 20 punktów. 

 

Proponuje  się  następujące  normy  wymagań  –  uczeń  otrzyma  następujące 
oceny szkolne: 

−

 

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,  

−

 

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego, 

−

 

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego, 

−

 

bardzo  dobry  –  za  rozwiązanie  18  zadań,  w  tym  co  najmniej  7  z  poziomu 
ponadpodstawowego, 

 
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. d, 4. c, 5. a, 6. d, 7. a, 8. c, 9. a, 10. d, 11. d, 
12. d, 13. d, 14. a, 15. d, 16. d, 17. c, 18. a, 19. c, 20. b. 
 
Plan testu 
 

Nr 

zad. 

Cel operacyjny 

(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

1 

Wyjaśnić definicję wilgotności bezwzględnej 

B 

P 

b 

2 

Wyjaśnić róŜnicę między termometrem 
sychym i wilgotnym w psychrometrze 
Assmana 

B 

P 

a 

3 

Określić normy klimatyczne na stanowisku 
pracy w górnictwie 

C 

P 

d 

4 

RozróŜnić gazy kopalniane  

C 

PP 

c 

5 

Określić jednostkę natęŜenia chłodzenia 

C 

PP 

a 

6 

Określić wymagane prędkości powietrza 
w wyrobiskach gorniczych 

B 

P 

d 

7 

Określić bocznicę sieci wentylacyjnej 

C 

PP 

a 

8 

Wykreślić schematy przestrzenne 
wentylacyjne 

C 

P 

c 

9 

Wykreślić schematy kanoniczne 

C 

P 

a 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

33

10  Wyjaśnić pojęcie bocznicy poziomej 

B 

P 

d 

11 

Wyznaczyć spadki potencjałów w sieci 
wentylacyjnej 

C 

PP 

d 

12 

Określić warunki sprowadzania powietrza na 
upad 

B 

PP 

d 

13 

Określić rodzaj zagroŜenia, w zaleŜności od 
wartości ciśnienia za tamą izolacyjną 

C 

P 

d 

14 

Określić warunki przewietrzania wyrobisk za 
pomocą pomocniczych urządzeń 
wentylacyjnych 

C 

PP 

a 

15 

Określić warunki przewietrzania wyrobisk 
przez dyfuzję  

C 

P 

d 

16 

Określić zasady przewietrzania wentylacją 
lutniową kombinowaną 

C 

P 

d 

17 

Określić lokalizację czujników metanowych 
w przodku wyrobiska 

C 

P 

c 

18 

Określić wartości stęŜenia metanu, przy 
których wyłączany jest organ urabiający 
kombajnu chodnikowego 

C 

P 

a 

19 

Wyjaśnić jak realizowany jest obieg 
parownika przy klimatyzacji pośredniej 

C 

PP 

c 

20 

Określić właściwy sposób zabudowy 
końcowego odcinka lutniociągu tłoczącego 
w przodku wyrobiska 

C 

PP 

b 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

34

Przebieg testowania 

 
Instrukcja dla nauczyciela 

1.

 

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym 
wyprzedzeniem. 

2.

 

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 

3.

 

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania. 

4.

 

Przeprowadź  z  uczniami  próbę  udzielania  odpowiedzi  na  takie  typy  zadań  testowych, 
jakie będą w teście. 

5.

 

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi). 

6.

 

Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy. 

7.

 

Rozdaj  uczniom  zestawy  zadań  testowych  i  karty  odpowiedzi,  podaj  czas  przeznaczony 
na udzielanie odpowiedzi. 

8.

 

Postaraj  się  stworzyć  odpowiednią  atmosferę  podczas  przeprowadzania  pomiaru 
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich moŜliwości). 

9.

 

Kilka  minut  przed  zakończeniem  sprawdzianu  przypomnij  uczniom  o  zbliŜającym  się 
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi. 

10.

 

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych. 

11.

 

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego. 

12.

 

Przeprowadź  analizę  uzyskanych  wyników  sprawdzianu  i  wybierz  te  zadania,  które  
sprawiły uczniom największe trudności. 

13.

 

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności. 

14.

 

Opracuj  wnioski  do  dalszego  postępowania,  mającego  na  celu  uniknięcie  niepowodzeń 
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu. 
 

Instrukcja dla ucznia 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Test  zawiera  20  zadań  dotyczących  przewietrzania  kopalń.  Zadania  są  wielokrotnego 
wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa. 

5.

 

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: 

6.

 

w  zadaniach  wielokrotnego  wyboru  zaznacz  prawidłową  odpowiedź  X  (w  przypadku 
pomyłki  naleŜy  błędną  odpowiedź  zaznaczyć  kółkiem,  a następnie  ponownie  zakreślić 
odpowiedź prawidłową), 

7.

 

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole, 

8.

 

w zadaniu do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy. 

9.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

10.

 

Kiedy  udzielenie  odpowiedzi  będzie  Ci  sprawiało  trudność,  wtedy  odłóŜ  jego 
rozwiązanie  na  później  i  wróć  do  niego,  gdy  zostanie  Ci  wolny  czas.  Trudności  mogą 
przysporzyć  Ci  pytania  problemowe,  gdyŜ  są  one  na  poziomie  trudniejszym  niŜ 
pozostałe. 

11.

 

Na rozwiązanie testu masz 45 min. 

Powodzenia! 

 

Materiały dla ucznia: 

−

 

instrukcja, 

−

 

zestaw zadań testowych, 

−

 

karta odpowiedzi. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

35

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 
1.

 

Co to jest wilgotność bezwzględna i w jakich jednostkach ją wyraŜamy? 
a)

 

Jest to stosunek wilgotności właściwej powietrza do wilgotności właściwej w stanie 
nasycenia wyraŜany w %. 

b)

 

Masa  pary  wodnej  wyraŜona  w  jednostkach  masy  (kg  lub  g)  zawarta  w  1 m

3

 

powietrza. 

c)

 

Jest to stosunek masy pary wodnej zawartej w 1m

3

 powietrza do ilości pary wodnej 

w stanie nasycenia przy tej samej objętości i wyraŜany jest w %. 

d)

 

Jest  to  masa  pary  wodnej  nasyconej,  dla  danej  objętości  powietrza  w  temperaturze 
suchej 20°C. 

 

2.

 

Jaka  jest  róŜnica  pomiędzy  termometrem  suchym  a  termometrem  wilgotnym 
w psychrometrze Assmana? 
a)

 

Termometry  są  takie  same,  przy  czym  zbiorniczek  z  rtęcią  termometru  mokrego 
owinięty jest muślinem (szmatką) nawilŜoną wodą. 

b)

 

W zbiorniczku termometru mokrego jest woda a w zbiorniczku termometru suchego 
jest rtęć. 

c)

 

Zbiorniczek  termometru  mokrego  wypełniony  jest  roztworem  alkoholowym 
a termometru suchego rtęcią. 

d)

 

Termometry  są  takie  same,  przy  czym  zbiorniczek  z  rtęcią  termometru  suchego 
owinięty jest bibułką mającą chronić go przed dopływem wilgoci. 

 

3.

 

Kiedy  obowiązuje  skrócony  czas  pracy  do  6  godzin  licząc  ze  zjazdem  i  wyjazdem,  dla 
pracowników przebywających całą zmianę roboczą w miejscu pracy? JeŜeli temperatura 
a)

 

sucha przekracza 33°C. 

b)

 

jeŜeli temperatura sucha nie przekracza 28°C a intensywność chłodzenia jest większa 
od 11 katastopni wilgotnych. 

c)

 

jeŜeli  temperatura  wilgotna  wynosi  28°C  i  jest  wyŜsza  od  temperatury  mierzonej 
termometrem  suchym,  a  intensywność  chłodzenia  jest  większa  od  11  katastopni 
wilgotnych. 

d)

 

jeŜeli  temperatura  sucha  w  miejscu  pracy  jest  większa  od  28°C,  a  nie  przekracza 
33

o

C, lub intensywność chłodzenia jest mniejsza od 11 katastopni wilgotnych. 

 

4.

 

Jakie własności ma siarkowodór H

2

S? Jest on 

a)

 

bezbarwny, bez zapachu, bez smaku, silnie trujący, niepalny, cięŜszy od powietrza. 

b)

 

bezbarwny o zapachu zepsutych jaj, silnie trujący, niepalny, cięŜszy od powietrza. 

c)

 

bezbarwny  o  przykrym  zapachu  zepsutych  jaj,  silnie  trujący,  palny,  cięŜszy  od 
powietrza.  

d)

 

Ŝ

ółto-brązowy  o  przykrym  zapachu  zgniłych  jaj,  silnie  trujący,  palny,  cięŜszy  od 

powietrza. 

 
5.

 

W  jakich  jednostkach  określamy  wielkość  chłodzącego  działania  atmosfery  czyli 
natęŜenia chłodzenia? 
a)

 

Katastopniach.  

b)

 

Budrykach. 

c)

 

W stopniach Celsjusza, jako róŜnica temperatury suchej i wilgotnej [°C]. 

d)

 

W stopniach Celsjusza na sekundę, 

t

T

T

2

1

−

 [ 

o

C/s]. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

36

6.

 

Prędkość prądu powietrza w wyrobiskach wybierkowych nie moŜe przekraczać 
a)

 

8 m/s. 

b)

 

6 m/s. 

c)

 

4 m/s. 

d)

 

5 m/s. 

 

7.

 

Jakie wyrobiska górnicze stanowią bocznicę wentylacyjną? 
a)

 

Wyrobisko  lub  kilka  wyrobisk  połączonych  szeregowo,  łączące  dwa  węzły  sieci 
wentylacyjnej. 

b)

 

Wyrobisko  lub  kilka  wyrobisk  połączonych  szeregowo,  przechodzących  przez  co 
najmniej trzy węzły sieci wentylacyjnej. 

c)

 

Wyrobiska równoległe łączące dwa węzły sieci wentylacyjnej. 

d)

 

Wszystkie wyrobiska korytarzowe z wentylacją lutniową. 

 

8.

 

Na schemacie przestrzennym wyrobiska pochyłe (dowierzchnie i upadowe) kreśli się 
a)

 

podwójnymi liniami, pod kątem 30

o

 w stosunku do przekopów i chodników. 

b)

 

pojedynczymi liniami, pod kątem 45

o

 w stosunki do chodników i przekopów. 

c)

 

pojedynczymi liniami, pod kątem 60

o

 w stosunku do chodników i przekopów. 

d)

 

pojedynczymi liniami, prostopadłymi do chodników. 

 

9.

 

Przekątny prąd powietrza, to jest prąd 

a)

 

którego, kierunek zaleŜny jest od oporu bocznic sąsiednich. 

b)

 

płynący  od  węzła  o  większej  wysokości  niwelacyjnej  do  węzła  o  mniejszej 
wysokości. 

c)

 

płynący  od  węzła  o  mniejszej  wysokości  niwelacyjnej  do  węzła  o  większej 
wysokości. 

d)

 

którego kierunek jest niezgodny z kierunkiem działania wentylatora. 

 

10.

 

W bocznicy poziomej depresja naturalna 
a)

 

zaleŜna jest od mocy zainstalowanych w niej maszyn i urządzeń. 

b)

 

zaleŜna jest od długości i przekroju wyrobiska. 

c)

 

zaleŜna jest od oporu wyrobisk sąsiednich. 

d)

 

nie występuje. 

 

11.

 

Określ  kierunek  przepływu  powietrza  i  spadek  potencjału  izentropowego  w  bocznicy 
pomiędzy punktem A = – 1000 Nm/m

3

 a punktem B = – 1400 Nm/m

3

 

a)

 

– 2400 Nm/m

3

, od punktu A do punktu B. 

b)

 

– 400 Nm/m

3

, od punktu B do punktu A. 

c)

 

400 Nm/m

3

, od punktu B do punktu A. 

d)

 

400 Nm/m

3

, od punktu A do punktu B. 

 

12.

 

Sprowadzanie powietrza wyrobiskiem na upad dopuszcza się wyłącznie w przypadkach, gdy 
ś

redni upad w bocznicy nie przekracza 

a)

 

12°  lub  średni  upad  wyrobiska  w  bocznicy  wynosi  od  12°  do  15°,  a  prędkość 
powietrza jest większa niŜ 1,0 m/s. 

b)

 

10°  lub  średni  upad  wyrobiska  w  bocznicy  wynosi  od  10°  do  12°,  a  prędkość 
powietrza jest większa niŜ 1,0 m/s. 

c)

 

8° lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 8° do 10°, a prędkość powietrza 
jest większa niŜ 0,5 m/s. 

d)

 

5° lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 5° do 10

o

, a prędkość powietrza 

jest większa niŜ 0,5 m/s. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

37

13.

 

JeŜeli pomiar ciśnienia za tamą izolacyjną wykonany U–rurką wykazał +10 mm H

2

O, to 

mówimy, Ŝe 
a)

 

poziom wody za tamą jest przekroczony o 30 mm słupa wody. 

b)

 

naleŜy zabudować tamę kompensacyjną z wentylatorem pomocniczym ssącym. 

c)

 

jest na plusie, tzn. nie stwarza zagroŜenia wypływu gazów zza tamy (tama zaciąga). 

d)

 

jest na nadciśnieniu i stwarza zagroŜenie wypływu gazów zza tamy (tama wyciska). 

 

14.

 

Jaka moŜe być maksymalna długość wyrobiska o wzniosie 8°, przewietrzaneg za pomocą 
pomocniczych  urządzeń  wentylacyjnych  w  pokładach  II  kategorii  zagroŜenia 
metanowego? 
a)

 

6 m. 

b)

 

8 m. 

c)

 

10 m. 

d)

 

12 m. 

 

15.

 

W  pokładach  II  kategorii  zagroŜenia  metanowego,  moŜemy  przewietrzać  przez  dyfuzję 
wyrobiska poziome 
a)

 

o długości do 1 m stanowiące dojścia do tam izolacyjnych. 

b)

 

wnęki odmetanowania. 

c)

 

o długości do 3 m. 

d)

 

do 2 m. 

 

16.

 

Przy  przewietrzaniu  wyrobisk  w  polach  metanowych  wentylacją  kombinowaną, 
odległość  końców  lutniociągów  od  czoła  przodka,nie  powinna  być  większa  niŜ 
lutniociągu zasadniczego tłoczącego 
a)

 

15 m a ssącego 3 m. 

b)

 

12 m a ssacego 8 m. 

c)

 

6 m a ssącego 8 m. 

d)

 

12 m a ssącego 6 m. 

 

17.

 

W  polach  metanowych  przy  wentylacji  ssącej  czujnik  metanomierza  wyłączającego  – 
rejestrującego o progu 1%, kontrolującego zawartość pod stropem, naleŜy zabudować 
a)

 

nad ostatnią lutnią zabudowaną w przodku do 1m od jej końca.  

b)

 

w odległości do 10 m. 

c)

 

między wlotem do lutni ssacej a czołem przodka – w odległości nie większej niŜ 6 m 
od czoła przodka. 

d)

 

w odległości 8 m. 

 

18.

 

Kombajny  chodnikowe  w  polach  II  –  IV  kategorii  zagroŜenia  metanowego  dodatkowo 
wyposaŜa  się  w  metanomierze  o  pomiarze  ciągłym,  z  czujnikiem  zabudowanym  na 
wysięgniku organu urabiającego. Czujniki te wyłączają organ urabiający  kombajnu przy 
przekroczeniu 
a)

 

stęŜenia 2% metanu. 

b)

 

stęŜenia 1% metanu i 26ppm tlenku węgla. 

c)

 

stęŜenia 3% metanu. 

d)

 

stęŜenia 1,5% metanu lub 0,0026% tlenku węgla. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

38

19.

 

Przy klimatyzacji pośredniej obieg parownika polega na tym, Ŝe 
a)

 

czynnik  chłodniczy  (Freon)  krąŜy  w  obiegu  zamkniętym  pomiędzy  parownikiem, 
spręŜarką, skraplaczem, rozpręŜarką i ponownie parownikiem. 

b)

 

woda  ciepła  z  parownika  agregatu  kierowna  jest  do  chłodnic  wyparnych  wody 
i powraca poprzez skraplacz do parownika. 

c)

 

woda zimna z parownika agregatu chłodniczego płynie do chłodnicy powietrza skąd 
powraca jako woda ciepła do parownika agregatu. 

d)

 

jest to obieg zamknięty wody pomiędzy chłodnica powietrza a chłodnicą wyparną. 

 

20.

 

W  wentylacji  z  pomocniczym  lutniociągiem  ssącym,  wyposaŜonym  w  urządzenia 
odpylające  lub  pomocniczym  lutniociągiem  tłoczącym,  wyposaŜonym  w  chłodnicę 
powietrza, końcowy odcinek lutniociągu tłoczącego w przodku wyrobiska wyposaŜa się w 
a)

 

lutnie elastyczne perforowane. 

b)

 

klapę zamykającą wylot lutniociągu, lutnię wirową (10 m) i lutnię zasobnikową. 

c)

 

klapę i lutnię zasobnikową. 

d)

 

nie  wolno  dławić  wylotu  poprzez  zmianę  średnicy  lutni  lub  zabudowę  klapy 
dławiącej wylot z lutni.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

39

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko................................................................................................ 

 

Przewietrzanie kopalń 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź 
 
 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1. 

a 

b 

c 

d 

 

2. 

a 

b 

c 

d 

 

3. 

a 

b 

c 

d 

 

4. 

a 

b 

c 

d 

 

5. 

a 

b 

c 

d 

 

6. 

a 

b 

c 

d 

 

7. 

a 

b 

c 

d 

 

8. 

a 

b 

c 

d 

 

9. 

a 

b 

c 

d 

 

10. 

a 

b 

c 

d 

 

11. 

a 

b 

c 

d 

 

12. 

a 

b 

c 

d 

 

13. 

a 

b 

c 

d 

 

14. 

a 

b 

c 

d 

 

15. 

a 

b 

c 

d 

 

16. 

a 

b 

c 

d 

 

17. 

a 

b 

c 

d 

 

18. 

a 

b 

c 

d 

 

19. 

a 

b 

c 

d 

 

20. 

a 

b 

c 

d 

 

Razem: 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

40

7.

 

LITERATURA 

 

1.

 

Chudek M., Wilczyński S., śyliński R.: Podstawy górnictwa. Wydaw. „Śląsk” Katowice 
1979  

2.

 

Firganek  B.  (red.)  ZagroŜenia  naturalne  w  kopalniach.  Sposoby  prognozowania, 
zapobiegania i kontroli. Wydaw. „Śląsk”. Katowice 1983. 

3.

 

Frycz  A.,  Kozłowski  B.:  Przewietrzanie  kopalń  metanowych.  Wydaw.  „Śląsk” 
Katowice1979 

4.

 

Frycz A.: Klimatyzacja kopalń. Wydaw. „Śląsk” Katowice 1981.  

5.

 

Gawliczek  J.:  Ratownictwo  górnicze  w  kopalniach  głębinowych.  Wydaw.  „Śląsk”, 
Katowice 2000 

6.

 

Knechtel  J.:  Prace  Naukowe  GIG,  Nr  835.  ZagroŜenia  klimatyczne  w  polskich 
kopalniach. Wydaw. GIG, Katowice 1998 

7.

 

Maciejasz Z., Kruk F.: PoŜary podziemne w kopalniach. Wydaw. „Śląsk” Katowice 1977 

8.

 

Metody  zwalczania  zagroŜenia  temperaturowego  w  kopalniach  Jastrzębskiej  Spółki 
Węglowej  S.A.  Biblioteka  Szkoły  Eksploatacji  Podziemnej,  seria  Wykłady  nr  30. 
Kraków 2006 

9.

 

Polskie Normy: PN– 73/G – 60101 

10.

 

Poradnik górnika. Praca zbiorowa. Wydaw. „ Śląsk”, Katowice 1982 

11.

 

Rozporządzenie  Ministra  Gospodarki  z  dnia  12.czerwca  2002  roku  w  sprawie 
ratownictwa górniczego (Dz. U. Nr 94 poz. 838) 

12.

 

Rozporządzenie  Ministra  Gospodarki  z  dnia  28  czerwca  2002  r.  w  sprawie 
bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  prowadzenia  ruchu  oraz  specjalistycznego 
zabezpieczenia  przeciwpoŜarowego  w  podziemnych  zakładach  górniczych  (Dz.  U.  Nr 
139. poz.1169 z dnia 2 września 2002r) z późniejszymi zmianami 

13.

 

Rozporządzenie  Ministra  Pracy  i  Polityki  Społecznej  z  dnia  29  listopada  2002  r. 
w sprawie  najwyŜszych  dopuszczalnych  stęŜeń  i  natęŜeń  czynników  szkodliwych  dla 
zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217 poz. 1833) z późniejszymi zmianami 

14.

 

Sposoby wykonywania tam izolacyjnych przeciwwybuchowych. CSRG., Bytom. 2002 

15.

 

Strumiński  A.:  Zwalczanie  poŜarów  podziemnych  w  kopalniach.  Wydaw.  Zakład 
Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław 1987 

16.

 

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku. Prawo Geologiczno i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96) 
Stan prawny – 1 maja 2004 r. 

17.

 

Wacławik  J.,  Cygankiewicz  J.,  Knechtel  J.:  Warunki  klimatyczne  w  kopalniach 
głębokich. Wydaw. IGSMiE PAN. Kraków 1998.  

18.

 

Załączniki do Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny 
pracy,  prowadzenia  ruchu  oraz  specjalistycznego  zabezpieczenia  przeciwpoŜarowego 
w podziemnych zakładach górniczych z dnia 9 czerwca 2006r. (Dz. U. Nr 124. poz. 863) 
 

Literatura metodyczna 
1.

 

Krogulec-Sobowiec  M.,  Rudziński  M.:  Poradnik  dla  autorów  pakietów  edukacyjnych. 
KOWEZiU, Warszawa 2003 

2.

 

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia 
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997 

3.

 

Szlosek  F.:  Wstęp  do  dydaktyki  przedmiotów  zawodowych.  Instytut  Technologii 
Eksploatacji, Radom 1998