Najlepsze dostępne techniki (BAT) w świetle ustawy Prawo ochrony środowiska oraz dyrektywy 96/61/WE (IPPC)

Najlepsze dostępne techniki

(BAT) w świetle ustawy Prawo

ochrony środowiska oraz

dyrektywy 96/61/WE (IPPC)

Dr hab. inż. Janusz Mikuła

Podstawowe definicje -

najlepsza dostępna technika (1)

• Najlepsza dostępna technika (BAT) to

najbardziej efektywny oraz zaawansowany
poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia
danej działalności, wykorzystywany jako
podstawa ustalania granicznych wielkości
emisyjnych, mających na celu eliminowanie
emisji lub, jeżeli nie jest to praktycznie możliwe,
ograniczanie emisji i wpływu na środowisko jako
całość, z tym że pojęcie:

Podstawowe definicje -

najlepsza dostępna technika (2)

a) “technika” oznacza zarówno stosowaną technologię, jak i

sposób, w jaki dana instalacja jest projektowana, wykonywana,
eksploatowana oraz likwidowana,

b)“dostępne techniki” oznacza techniki o takim stopniu

rozwoju, który umożliwia ich praktyczne zastosowanie w
danej dziedzinie przemysłu, z uwzględnieniem warunków
ekonomicznych i technicznych oraz rachunku kosztów
inwestycyjnych i korzyści dla środowiska, a które to techniki
prowadzący daną działalność może uzyskać,

c) “najlepsza technika” oznacza najbardziej efektywną technikę

w osiąganiu wysokiego ogólnego poziomu ochrony
środowiska jako całości

Podstawowe definicje

• Standardy emisyjne - dopuszczalne

wielkości emisji

• Graniczne wielkości emisyjne -

dodatkowe standardy emisyjne, ustalane dla

instalacji wymagających pozwolenia
zintegrowanego

• Próg tolerancji - ustalona wielkość, o którą

do wskazanego czasu mogą być

przekraczane graniczne wielkości emisyjne

Podstawowe definicje

Minimalne wymagania wynikające z

najlepszej dostępnej techniki - cd.:

• wymagania dotyczące materiałochłonności i

energochłonności;

• inne niezbędne wymagania techniczne.

Minimalne wymagania wynikające z

najlepszej dostępnej techniki będą określane

w drodze rozporządzeń Ministra

Środowiska.

Graniczne wielkości emisji

Graniczne wielkości emisji nie mogą być wyższe od

standardów emisyjnych, jeżeli takowe zostały ustanowione.

Odstępstwa do granicznych wartości emisji są dopuszczalne

jedynie

granicach

ustanowionych

prawem

progów

tolerancji, pod warunkiem, że:

- będzie się to odbywać z korzyścią dla środowiska jako

całości,

- dotrzymywane będą standardy jakości środowiska.
Jednocześnie ustawa wymaga w stosunku do wszystkich

rodzajów instalacji, aby wielkość dopuszczalnej emisji nie
była wyższa niż wynikająca z ich prawidłowej eksploatacji.

Graniczne wielkości emisji

Graniczne wielkości emisji mogą być określane:
- w

przypadku

gazów lub pyłów wprowadzanych do

powietrza jako:
* stężenie gazów lub pyłów w gazach odlotowych, lub
* masa gazów lub pyłów wprowadzana w określonym czasie,
* stosunek masy gazów lub pyłów do jednostki

wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa lub
powstającego produktu,

- w przypadku wytwarzania odpadów jako:

* stosunek jednostki objętości albo masy powstających

odpadów w stosunku do jednostki wykorzystywanego
surowca, materiału, paliwa lub powstającego produktu,

Graniczne wielkości emisji

- w przypadku emisji hałasu jako:

* poziom mocy akustycznej instalacji,

- w przypadku odprowadzania ścieków:

* masa substancji w ściekach przypadająca na jednostkę

masy wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa lub
powstającego produktu,

* stężenie substancji w ściekach,
* masa substancji w ściekach wprowadzona w określonym

czasie,

* temperatura ścieków,

Graniczne wielkości emisji

- w przypadku wytwarzania pól elektromagnetycznych,

jako:
* napięcie znamionowe linii i stacji elektroenergetycznych,
* maksymalna równoważna moc promieniowania dla

instalacji emitujących pole elektromagnetyczne o
częstotliwościach od 0,3 MHz do 300 000 MHz.

Najlepsza dostępna technika -

wymagania

Najlepsza dostępna technika powinna spełniać

wymagania, przy których określaniu uwzględnia się
jednocześnie:

• rachunek kosztów i korzyści

• czas niezbędny do wdrożenia najlepszych dostępnych

technik dla danego rodzaju instalacji

• zapobieganie zagrożeniom dla środowiska

powodowanym przez emisje lub ich ograniczanie do

minimum

• podjecie środków zapobiegających poważnym awariom

przemysłowym lub zmniejszających do minimum

powodowane przez nie zagrożenia dla środowiska

Zakres obowiązywania

• Wymagania ochrony środowiska

wynikające z najlepszej dostępnej
techniki powinny spełniać instalacje

wymagające pozwolenia zintegrowanego

• Wykaz rodzajów instalacji wymagających

pozwolenia zintegrowanego określa

Minister Środowiska w drodze

rozporządzenia

Wykaz rodzajów instalacji

1. W przemyśle energetycznym do spalania paliw o mocy nominalnej ponad

50 MWt;

2. W hutnictwie i przemyśle metalurgicznym:

2.1 do prażenia lub spiekania rud metali w tym rudy siarczkowej,

2.2 do pierwotnego i wtórnego wytopu surówki żelaza lub stali surowej, w

tym do ciągłego odlewania stali, o wydajności ponad 2,5 tony na godzinę,

2.3 do obróbki metali żelaznych:

a) poprzez walcowanie na gorąco o wydajności ponad 20 ton surówki na

godzinę,

kuźnie z młotami o energii przekraczającej 50 KJ na młot, gdzie

stosowana moc cieplna przekracza 20 MW,

c) do nakładania powłok metalowych z wsadem ponad 2 tony surówki na

godzinę,

Wykaz rodzajów instalacji

2.4 do odlewania metali żelaznych, o wydajności ponad 20 ton

na dobę,

2.5 do pierwotnej produkcji metali nieżelaznych z rud metali,

koncentratów lub produktów z odzysku w wyniku procesów
metalurgicznych, chemicznych lub elektrolitycznych,

2.6 do wtórnego wytopu metali nieżelaznych lub ich stopów,

w tym oczyszczania lub przetwarzania metali z odzysku, o

wydajności wytopu powyżej 4 ton na dobę dla ołowiu lub

kadmu oraz powyżej 20 ton na dobę dla pozostałych metali,

2.7 do powierzchniowej obróbki metali i tworzyw sztucznych

z zastosowaniem procesów elektrolitycznych lub

chemicznych, gdzie całkowita objętość zbiorników
przekracza 30m

;

Wykaz rodzajów instalacji

3. W przemyśle mineralnym:

3.1 do produkcji klinkieru cementowego w piecach

obrotowych o wydajności ponad 500 ton na dobę lub
wapna w piecach o wydajności ponad 50 ton na dobę,

3.2 do przetwarzania azbestu oraz do wytwarzania lub

przetwarzania produktów zawierających azbest,

3.3 do produkcji szkła, w tym włókna szklanego, o

wydajności przetopu ponad 20 ton na dobę,

Wykaz rodzajów instalacji

3.4

wytapiania

substancji

mineralnych,

tym

produkcji włókien mineralnych, o wydajności przetopu
ponad 20 ton na dobę,

3.5 do produkcji wyrobów ceramicznych za pomocą

wypalania o wydajności ponad 75 ton na dobę lub o
pojemności pieca przekraczającej 4 m

i gęstości ponad

300 kg wyrobu na m

pieca,

3.6 piece koksownicze;

Wykaz rodzajów instalacji

4. W przemyśle chemicznym:
4.1 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów

chemicznych, podstawowych produktów lub

półproduktów chemii organicznej,

4.2 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów

chemicznych, podstawowych produktów lub

półproduktów chemii nieorganicznej,

4.3 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów

chemicznych, nawozów sztucznych na bazie fosforu,
azotu lub potasu,

Wykaz rodzajów instalacji

4 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów

chemicznych, środków ochrony roślin lub produktów

biobójczych,

4.5 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów

chemicznych lub biologicznych, podstawowych

produktów farmaceutycznych,

4.6 do wytwarzania, przy zastosowaniu procesów

chemicznych, materiałów wybuchowych,

4.7 do rafinacji oleju mineralnego lub gazu,
4.8 do gazyfikacji i upłynniania węgla lub łupka

bitumicznego;

Wykaz rodzajów instalacji

5. W gospodarce odpadami:
5.1 do odzysku lub unieszkodliwiania, za wyjątkiem

składowania, odpadów niebezpiecznych, o wydajności
ponad 10 ton na dobę,

5.2

termicznego

przekształcania

odpadów

komunalnych, o wydajności ponad 3 tony na godzinę,

5.3 do unieszkodliwiania, za wyjątkiem składowania,

odpadów innych niż niebezpieczne, o wydajności ponad
50 ton na dobę,

5.4 do składowania odpadów, z wyłączeniem odpadów

obojętnych, przyjmujące ponad 10 ton odpadów na

dobę lub o całkowitej pojemności ponad 25000 ton;

Wykaz rodzajów instalacji

6. Inne:
6.1 do produkcji:
a)

masy włóknistej z drewna lub podobnych materiałów

włóknistych,

b) papieru lub tektury, o wydajności ponad 20 ton na

dobę,

6.2 do czyszczenia, odtłuszczania lub farbowania włókien

lub materiałów włókienniczych, o wydajności ponad 10

ton produktów końcowych na dobę,

6.3 do garbowania lub uszlachetniania skór, o

wydajności

ponad 12 ton produktów końcowych na dobę,

Wykaz rodzajów instalacji

6.4 do uboju zwierząt, o wielkości produkcji ponad 50 ton

mięsa na dobę,

6.5 do produkcji i przetwórstwa produktów spożywczych:

z surowych produktów pochodzenia zwierzęcego

(oprócz mleka) o wydajności produktu końcowego
ponad 75 ton na dobę,

z surowych produktów roślinnych o wydajności

produktu końcowego ponad 300 ton na dobę,

Wykaz rodzajów instalacji

6.6 do produkcji mleka i wyrobów mleczarskich o mocy

przetwórczej ponad 200 ton mleka na dobę,

6.7 do unieszkodliwiania lub odzysku padłych lub ubitych

zwierząt

oraz

odpadowej

tkanki

zwierzęcej,

wydajności ponad 10 ton na dobę,

6.8 do chowu lub hodowli drobiu lub świń o więcej niż:
a) 40 000 stanowisk dla drobiu,
b) 2 000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg,
c) 750 stanowisk dla macior,

Wykaz rodzajów instalacji

6.9 do powierzchniowej obróbki substancji, przedmiotów

lub produktów z wykorzystaniem rozpuszczalników
organicznych, o zużyciu rozpuszczalnika ponad 150 kg
na godzinę lub ponad 200 ton rocznie,

6.10 do produkcji węgla lub elektrografitu poprzez

spalanie lub grafityzację.

Dokumenty referencyjne BAT

(BREFs)

• Wytyczne BAT dla poszczególnych

rodzajów instalacji

• Opracowywane przez Techniczne Grupy

Robocze, działające przy Europejskim
Biurze IPPC w Sewilli

• Dokumenty te nie mają rangi aktów

prawnych

Struktura BREF

• Streszczenie
• Opis struktury dokumentu
• Informacje ogólne
• Opis stosowanych procesów produkcyjnych i

technik

• Aktualny poziom emisji i zużycia zasobów w

procesach produkcyjnych

• Techniki uwzględnione przy określaniu BAT
• Opis Najlepszych Dostępnych Technik
• Informacja o postępie naukowo-technicznym
• Zalecenia i wnioski
• Załączniki

Opracowywanie BREFs -

podstawowe instytucje

• Komisja Europejska
• Europejskie Biuro IPPC w Sewilli

(EIPPCB)

• Techniczne Grupy Robocze
• Forum Wymiany Informacji

Techniczne Grupy Robocze

• Zespoły pracujące przy utworzonym przez

Komisję Europejską - Europejskim Biurze
IPPC w Sewilli

• Zadaniem jest opracowanie dokumentów

referencyjnych BAT (BREFs) dla

poszczególnych branż przemysłowych objętych

Dyrektywą IPPC

• W skład Grup wchodzą przedstawiciele

Krajów Członkowskich UE i Kandydujących

oraz reprezentanci przemysłu

Europejskie Biuro IPPC w

Sewilli (EIPPCB)

• Sekretariat obsługujący pracę Technicznych

Grup

Roboczych

(kwestie

techniczne

merytoryczne)

• Odpowiada m.in. za koordynację i nadzór nad

pracami

Technicznych

Grup

Roboczych,

uaktualnianie informacji wprowadzanych do
dokumentów referencyjnych i opracowanie
ostatecznych projektów BREF

Forum Wymiany Informacji

• Miejsce wymiany informacji podczas procesu

tworzenia BREFs pomiędzy przedstawicielami
Komisji, Krajów Członkowskich i przemysłu

• Praktyczna realizacja wymagań zapisanych w

art. 16 Dyrektywy (wymiana informacji)

• Akceptacja

BREF

przed

finalnym

zatwierdzeniem przez Komisję Europejską.

Opracowane dokumenty

referencyjne

Do tej pory opracowano BREFs dla

następujących branż przemysłowych:

• Przemysł cementowo-wapienniczy
• Hutnictwo żelaza i stali
• Produkcja metali nieżelaznych
• Przemysł celulozowo-papierniczy
• Przemysł szklarski
• Przetwórstwo metali żelaznych

Opracowane dokumenty

referencyjne - cd.

• Przemysł chloro-alkaliczny
• Systemy chłodzenia - BREF horyzontalny
• Przemysł garbarski
• Rafinerie oleju mineralnego i gazu
• Wielkotonażowa produkcja związków

organicznych

• Oczyszczanie ścieków i gazów w sektorze

chemicznym - BREF horyzontalny

Dokumenty referencyjne -

prace w toku

Zaawansowane są prace nad kilkunastoma

innymi dokumentami BREFs:

• Przemysł tekstylny
• Systemy monitorowania -

BREF horyzontalny

• Intensywna hodowla zwierzęca
• Przemysł spożywczy i przetwórstwo mleka
• Kuźnie i odlewnie

Dokumenty referencyjne -

prace w toku cd.

• Zagospodarowanie odpadów w

górnictwie surowców mineralnych

• Ubojnie i zakłady utylizacji odpadów

pochodzenia zwierzęcego

• Spalanie odpadów
• Duże obiekty energetycznego spalania
• Obróbka powierzchniowa metali

Dokumenty referencyjne -

prace w toku cd.

• Wielkotonażowa produkcja związków

nieorganicznych - zw. azotowe, kwasy, nawozy

• Emisje związane z masowym składowaniem lub

z niebezpiecznymi związkami

• Zagadnienia ekonomiczne i ogólne związane z

IPPC - BREF horyzontalny

• Utylizacja i wykorzystanie odpadów

Dokumenty referencyjne -

najbliższe prace

W najbliższym czasie rozpoczną pracę
grupy robocze dla następujących
przemysłów:

• Wielkotonażowa produkcja związków

nieorganicznych - ciała stałe i inne

• Ceramika

• Obróbka powierzchniowa metali

• Obróbka powierzchniowa z

wykorzystaniem rozpuszczalników

Polskie BREFy

• Unijne dokumenty referencyjne nie są

dokumentami wiążącymi dla polskich organów
wydających pozwolenia zintegrowane

• Rozporządzenia Ministra Środowiska w

sprawie minimalnych wymagań wynikających
z najlepszej dostępnej techniki

• Tłumaczenia unijnych dokumentów

referencyjnych

Zadania do realizacji

• Utworzenie Krajowego Centrum BAT
• Stworzenie sieci polskich branżowych

Technicznych Grup Roboczych

• Aktywne włączenie się w merytoryczne

prace Biura IPPC w Sewilli - wpływ na

treść i kształt dokumentów
referencyjnych

Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej

Techniki

Czy technologia zastosowana w danej instalacji nie jest
zakazana przez odnośne dokumenty referencyjne?

Jeżeli dokumenty referencyjne sugerują konieczność
docelowego wyeliminowania danej technologii, ale określają
sytuacje, kiedy jej wykorzystanie jest dozwolone, to jakie
warunki muszą być w takiej sytuacji spełnione i czy dana
instalacja spełnia te kryteria?

Jeżeli stosowana technologia odpowiada wymaganiom
NDT, to czy wniosek zawiera odniesienie się do wszystkich
granicznych wielkości emisji lub innych równoważnych
parametrów wskazanych w dokumentach referencyjnych?

Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej

Techniki

4. Czy prowadzący instalację rozważył możliwość zastąpienia

stosowanych surowców i materiałów ich substytutami, mniej

groźniejszymi dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi?

5. Czy prowadzący instalacje rozumie i stosuje w praktyce

zasadę trzech priorytetów – zapobieganie – ograniczanie –
minimalizowanie i unieszkodliwianie – i jak to przedstawił we
wniosku?

6. Czy proponowane/stosowane przez wnioskodawcę metody

ograniczania oddziaływań na środowisko nie powodują

nadmiernego obciążenia jednego komponentu środowiska, w
celu ochrony drugiego? (czy dokonano zbilansowania

wszystkich emisji i wskazania tych, które powstają w wyniku

zastosowania odpowiednich metod ochrony środowiska?)

Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej

Techniki

7. Czy standardy jakości środowiska w zakresie

odpowiadającym charakterystyce emisji nie są naruszone
poza terenem, do którego prowadzący ma tytuł prawny i w
jaki sposób można to zweryfikować?

8. Czy gospodarka energetyczna prowadzona na obiekcie jest

racjonalna, a w szczególności, czy nakłady energetyczne na
ograniczenie emisji do środowiska nie powodują
przekraczającego uzyskane efekty wzrosty emisji w innym
miejscu?

9. Czy ryzyko wystąpienia awarii przemysłowej zostało

przeanalizowane i sprowadzone do racjonalnego minimum?
Jakie środki w tym celu zastosowano?

Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej

Techniki

10. Czy i w jaki sposób wnioskujący jest w stanie sprawować

kontrolę nad pracą instalacji w warunkach odbiegających od
normalnych?

11. Czy wnioskujący ma koncepcję i odpowiednie środki

finansowe i techniczne dla likwidacji instalacji po
zakończeniu jej eksploatacji?

Określenie, co uznaje się za BAT dla konkretnej branży nie

jest tożsame z ustaleniem wymagań BAT dla konkretnego
obiektu.

Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej

Techniki

Ustalenie konkretnych warunków emisyjnych i

eksploatacyjnych w pozwoleniu zintegrowanym powinno być
każdorazowo wynikiem procesu oceny, w której bierze się
pod uwagę wiele czynników:

• Koszty ewentualnej modernizacji lub wdrożenia usprawnień

technologii,

• Sytuację ekonomiczną zakładu,
• Lokalne warunki środowiska,
• Porównanie z innymi zakładami danej branży,
• Odniesienie do warunków referencyjnych itp..

Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej

Techniki

Nie wydaje się możliwe w każdym z wydawanych pozwoleń

forsowanie

tych

wielkości emisyjnych, które są już

faktycznie

lub

teoretycznie

osiągane przez najlepsze

instalacje uruchomione w ostatnim czasie, czy to w Polsce,
czy w Europie. Mogłoby to prowadzić do konieczności
zamykania szeregu zakładów, nawet w przypadkach, gdy
ich oddziaływanie na środowisko mieści się w granicach
określonych prawem i nie powoduje istotnej zmiany
standardów jakości elementów środowiska poddanych
oddziaływaniu.

Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej

Techniki

Określenie, jakie rozwiązania techniczne i organizacyjne

odpowiadają

–

odniesieniu

poszczególnych

przypadków

–

warunkom

BAT

wymagać

będzie

racjonalnego zbilansowania środków jakie trzeba będzie
zastosować dla uzyskania wymaganego poziomu ochrony
środowiska, wskazania jakie realne i mierzalne korzyści dla
środowiska uzyska się poprzez zastosowanie tych środków,
a także zapewnienia, że nie spowodują one przekroczenia
optymalnego

obciążenia

produkcji

kosztami

działań

ochronnych. Nie bez znaczenia będą również rodzaje
wykorzystywanych surowców, czy wymagania jakościowe
produktu końcowego.