Operator_urządz_prz_spozyw_827[01].Z1.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1.

Chłodnictwo w przemyśle spożywczym – łańcuch chłodniczy. Budowa
typowych pomieszczeń chłodniczych

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

Ćwiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2.

Budowa i zasada działania sprężarkowego urządzenia chłodniczego

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

Ćwiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

4.3.

Zamrażalnie tunelowe

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

Ćwiczenia

4.4.4.

Sprawdzian postępów

4.4.

Materiały termoizolacyjne

4.4.1.

Materiał nauczania

4.4.2.

Pytania sprawdzające

4.4.3.

Ćwiczenia

4.4.4.

Sprawdzian postępów

4.5.

Jednostki miary podstawowych wielkości fizycznych. Zasada działania
aparatury kontrolno-pomiarowej

4.5.1.

Materiał nauczania

4.5.2.

Pytania sprawdzające

4.5.3.

Ćwiczenia

4.5.4.

Sprawdzian postępów

4.6.

Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas obsługi urządzeń chłodniczych
i aparatury kontrolno – pomiarowej

4.6.1.

Materiał nauczania

4.6.2.

Pytania sprawdzające

4.6.3.

Ćwiczenia

4.6.4.

Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o użytkowaniu instalacji

technicznych stosowanych w przemyśle spożywczym.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wyszukiwać podstawowe informacje o schładzaniu i przechowywaniu różnych
produktów,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

selekcjonować, porządkować dokumentować i przechowywać informacje,

−

rozróżniać zagrożenia wywołane podczas obsługi urządzeń chłodniczych,

−

określać znaczenia łańcucha chłodniczego,

−

dokonywać oceny materiałów termoizolacyjnych,

−

dokonywać wyboru aparatury kontrolno-pomiarowej,

−

rozróżniać aparaturę kontrolno pomiarową,

−

dokonywać odczytów z aparatury kontrolno-pomiarowej,

−

określać jednostki wielkości fizycznych i ich nazywać,

−

komunikować się i pracować w zespole,

−

dokonywać oceny swoich umiejętności,

−

analizować treść działania, dobierać metody i plan rozwiązania problemu,

−

samodzielnie podejmować decyzje,

−

współpracować w grupie,

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przeciw pożarowych oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozróżnić pomieszczenia do schładzania i przechowywania różnych produktów,

–

określić cele stosowania urządzeń chłodniczych w zakładach przetwórstwa spożywczego,

–

wyjaśnić znaczenie zapewnienia ciągłości łańcucha chłodniczego,

–

rozróżnić elementy sprężarkowego urządzenia chłodniczego i objaśnić jego działanie,

–

określić zasadę działania i zastosowania urządzeń chłodniczych,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa podczas obsługi urządzeń chłodniczych,

–

rozróżnić i scharakteryzować materiały termoizolacyjne,

–

dobrać przyrządy pomiarowe do wykonania określonego pomiaru,

–

określić zasadę działania aparatury kontrolno-pomiarowej,

–

odczytać wskazania urządzeń kontrolno-pomiarowych,

–

rozpoznać zagrożenia jakie mogą powstać w przypadku złego odczytu lub jako skutek
awarii urządzenia kontrolno-pomiarowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Chłodnictwo w przemyśle spożywczym – łańcuch chłodniczy.

Budowa typowych pomieszczeń chłodniczych

4.1.1. Materiał nauczania

Chłodzeniem nazywamy proces wymiany ciepła między produktem spożywczym

i środkiem  chłodzącym.  Chłodzeniu  towarzyszy  również  wymiana  masy  związana
z odparowaniem  wody  z  powierzchni  produktów i przenoszeniem  ciepła  przez  cząstki  wody
z głębszych  warstw  produktu  na  powierzchnie. Podczas  chłodzenia  niektóre procesy  ulegają
zwolnieniu,  np.  rozwój  mikroflory,  aktywność  enzymów  oraz  wszystkie  istotne  przemiany
produktu. Schłodzone produkty i wyroby gotowe przechowywane w warunkach chłodniczych
wykazują  trwałość  do  roku.  Zamrażanie  polega  na  odprowadzeniu  ciepła  z  produktu,  aż  do
uzyskania  temperatury  końcowej  niższej  od  temperatury  zamarzania  soków  komórkowych.
Zamrażaniu  towarzyszy  powstawanie  lodu  w  tkankach  i  komórkach,  które  powoduje  takie
uszkodzenie  produktów,  że  nie  można  ich  całkowicie  usunąć.  Zamrażanie  jest  często
traktowane  jako  proces  nieodwracalny.  Dla  wielu  produktów  (mięso,  ryby)  opracowano
metody zamrażania, umożliwiające zachowanie ich naturalnych właściwości a inne produkty
(owoce, warzywa) wymagają zastosowanie specjalnej obróbki wstępnej, ale jednak ich jakość
ulega  znacznym  zmianom.  Mimo  to,  zamrażanie  w  porównaniu  z  chłodzeniem  znacznie
skuteczniej chroni produkty przed zepsuciem w czasie długotrwałego przechowywania, nawet
do  2  lat.  Tak  długie  okresy  przechowywania  uzyskuje  się  dzięki  obniżeniu  temperatury
produktu od – 18 do – 30

C oraz związanym z jego odwodnieniem na skutek przemiany wody

w lód. W tych warunkach znika zdolność rozwojowa drobnoustrojów i aktywność większych
enzymów tkankowych. Aby uzyskać takie warunki przechowywania produktu spożywczego
niezbędna jest niska temperatura, która uzyskujemy w urządzeniach chłodniczych
wykorzystując następujące właściwości czynników chłodniczych:
–

ciśnienie skraplania nie powinno przekraczać 1,5 MPa ze względu na wytrzymałość
urządzenia,

–

ciepło parowania i przewodności cieplna powinny być możliwie duże,

–

temperatura krzepnięcia powinna być możliwie duża,

–

powinny być niepalne i nietoksyczne,

–

nie powinny powodować korozji metali,

–

powinny być możliwie tanie.
Prawidłowa obróbka chłodnicza żywności musi być ciągła. Aby zapewnić dobry stan

towarów łatwo psujących się  muszą one stale znajdować się w obniżonych temperaturach tj.
podczas produkcji, transportu, w pomieszczeniach handlowych, w pomieszczeniach odbiorcy.
Takie  powiązanie  i wykorzystywanie  urządzeń  chłodniczych,  zapewniające  właściwe
temperatury  przechowywania  nazywa  się  łańcuchem  chłodniczym.  Najważniejszą  częścią
łańcucha  chłodniczego  jest  jego  ciągłość.  Przerwanie  go  w  dowolnym  punkcie  powoduje
obniżenie  jakości  lub  zepsucie  produktu.  Ogniwami  łańcucha  są  chłodnie  zakładowe,
składowe  i rozdzielcze,  chłodnie  zakładów  zbiorowego  żywienia,  punkty  sprzedaży
detalicznej  oraz  chłodziarki  domowe.  Elementem  łączącym  poszczególne  ogniwa  łańcuch
chłodniczego jest transport chłodniczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Agregaty chłodnicze i mroźnicze są to zespoły montowane fabrycznie, składające się ze

sprężarki,  z  zaworem  ssawnym,  skraplacza  z  zaworem  tłocznym,  wentylatora  osiowego
osadzonego  na  wspólnym  wałku  napędzającym  go  silnikiem  elektrycznym,  zbiornika
z zaworem  kątowym,  regulatora  ciśnienia  i  niekiedy  odwadniacza.  Rozróżnia  się  agregaty
skraplające niskotemperaturowe (mroźnicze) o zakresie parowania czynnika chłodniczego od
–  40

C do – 10

C, oraz standardowego o zakresie parowania czynnika chłodniczego od –

C do – 10

C. Hermetyczne agregaty skraplające niskotemperaturowe są przeznaczone do

automatycznych urządzeń mroźniczych np. zamrażarek, komór mroźniczych. Komory
mroźnicze występują jako składane oraz stałe. Na rysunkach 5, 6, pokazano stałe komory
mroźnicze wykonane z płyt warstwowych przeznaczone dla przetwórstwa miesnego.

Rys. 5. Urządzenia chłodnicze komór mroźniczych

[www.thermolux.pl/html]

Rys. 6. Komora mroźnicza [www.thermolux.pl/html]

Komory mroźnicze są przeznaczone do przechowywania żywności w temperaturach

od – 15

C do – 33

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na czym polega chłodzenie?
2.  Jaki jest cel chłodzenia w przemyśle spożywczym?
3.  Co to jest zamrażanie?
4.  Jakie powinny być właściwości czynników chłodniczych?
5.  Jakie ma zadanie łańcuch chłodniczy?
6.  Jaka jest najważniejsza część łańcucha chłodniczego?
7.  Jakiego rodzaju są komory chłodnicze?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj schemat konstrukcji komory chłodniczej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych informacji o komorach chłodniczych,
2)  rozpoznać różne konstrukcje komór chłodniczych,
3)  wskazać punkty newralgiczne komór tj. łączenia,
4)  wykonać schemat komory na papierze A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schematy komór chłodniczych,

−

komputer z dostępem do internetu,

−

zdjęcia komór chłodniczych,

−

blok techniczny A4,

−

przybory kreślarskie,

−

literatura z rozdziału 6, dotycząca komor chłodniczych.

Ćwiczenie 2

Na podstawie uzyskanych informacji od nauczyciela zaprojektuj łańcuch chłodniczy dla

wyrobów mięsnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować materiał na temat łańcucha chłodniczego,
2)  wymienić kolejne etapy łańcucha chłodniczego,
3)  odnaleźć informacje na temat przetwórstwa mięsnego,
4)  wskazać sposoby łączenia łańcucha chłodniczego,
5)  zaprojektować łańcuch chłodniczy,
6)  proponowany projekt przedstawić pozostałym kolegom.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6, dotycząca łańcuchów chłdniczych

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić cel chłodzenia?



wyjaśnić cel zamrażania?



wymienić właściwości czynników chłodniczych?



wymienić elementy łańcucha chłodniczego?



omówić cel stosowania łańcucha chłodniczego?



wyjaśnić budowę samochodu chłodni?



wymienić rodzaje komór chłodniczych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Budowa i zasada działania sprężarkowego urządzenia

chłodniczego

4.2.1. Materiał nauczania

Urządzenia chłodnicze stosowane w przemyśle, magazynach artykułów spożywczych,

środkach transportu służących do przewozu tych artykułów oraz chłodziarkach domowych są
wykonane  jako  urządzenia  sprężarkowe  lub  absorpcyjne.  Bardziej  wydajne  i  tańsze
w eksploatacji  są  urządzenia  sprężarkowe,  które  mają  szersze  zastosowanie.  Budowa
amoniakalnego  urządzenia  chłodniczego  często  stosowanego  w  przemyśle  spożywczym
przedstawia rysunek nr 7.

Rys. 7. Sprężarkowe urządzenie chłodnicze:1 – komora chłodnicza, 2 – parownik, 3 – osuszacz,

4 – zawór bezpieczeństwa, 5 – skraplacz, 6 – zawór odpowietrzający, 7 – odolejacz,
8 – manometr czynnika chłodniczego, 9 – sprężarka, 10 – zawór odcinający, 11 – zawór
dławiący, 12 – zawór do napełniania układu czynnikiem chłodniczym. [6, s. 161]

Działanie urządzenia przedstawionego na rysunku 7. Obniżenie temperatury komory

chłodniczej (1)  jest spowodowane pobraniem  ciepła do odparowania amoniaku w parowniku
(2).  Pary  amoniaku,  po  przejściu  przez  osuszacz  (3)  są  zasysane  przez  sprężarkę  (9),
a następnie sprężone i przez odolejacz (7) wtłoczone do skraplacza (5), gdzie zamieniając się
w ciecz oddają ciepło do otoczenia. Amoniak ze skraplacza przez zawór dławiący (11) wraca
do obiegu. Zawór bezpieczeństwa (4) zapobiega nadmiernemu wzrostowi ciśnienia amoniaku
w skraplaczu. Ciśnienie to jest ponadto kontrolowane za pomocą manometru (8). Zawór (12)
umożliwia  napełnienie  urządzenia  amoniakiem  przy  otwartym  zaworze  odpowietrzającym
(6). W opisanym urządzeniu chłodzone produkty są umieszczane bezpośrednio w izolowanej
komorze  chłodniczej  (1).  Niekiedy  parownik umieszcza  się  nie  w  komorze  chłodniczej,  lecz
w  zbiorniku  z chłodziwem,  którym  jest  wodny  roztwór  chlorku  wapnia,  chlorku  sodu  (soli
kuchennej)  lub chlorku  magnezu. Ochłodzony roztwór zwany  solanką  jest doprowadzany do
przestrzeni chłodniczej urządzenia.

Najważniejszymi elementami sprężarkowego urządzenia chłodniczego jest sprężarka

i skraplacz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Zasada działania sprężarki nieprzelotowej:

1 – zawór ssawny, 2 – zawór tłoczny,
3 – tłok, 4 – karter [5, s. 171]

Zasadę działania sprężarki przedstawia rysunek 8. Sprężarka odsysa przez zawór

(1) z parownika  powstającą  parę  czynnika  chłodniczego  i  go  spręża.  Wykonana  praca
sprężania  zamienia  się  na  ciepło  i  powoduje  wzrost  temperatury  sprężonego  czynnika
gazowego. Gorące pary czynnika o wysokim  ciśnieniu są wypychane zaworem tłocznym (2)
do przewodu prowadzącego do skraplacza.

Skraplacz chłodzony powietrzem lub wodą przejmuje sprężone gorące pary czynnika

chłodniczego,  które  stykają  się  z  zimnymi  ścianami  zostają  ochłodzone  do  temperatury
skraplania i spływają do zbiornika ZB (rys 7) umieszczonego pod skraplaczem. Ze zbiornika
ciekły  czynnik  płynie  pod  ciśnieniem  do  zaworu  rozprężnego.  Zawór  rozprężny  ZR  (rys  7)
reguluje  dopływ  ciekłego  czynnika  do  parownika.  W  zaworze  w  wyniku  rozprężenia
czynnika,  jego  ciśnienie  i  temperatura  maleją.  Parownik  P  (rys  7).  Rozprężenie  czynnika  w
zaworze  rozprężnym  wywołuje  gwałtowne  parowanie  czynnika  (wrzenie),  który  pobiera
ciepło przez  ścianki parownika z  chłodzonego pomieszczenia PM (rys 7)  izolowanego przed
stratami zimna.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Z czego składa się urządzenie chłodnicze?
2.  Jak zbudowane jest urządzenie sprężarkowe?
3.  Jaki czynnik chłodniczy stosujemy w urządzeniu sprężarkowym?
4.  Jak działa urządzenie sprężarkowe?
5.  Na czym polega praca skraplacza?
6.  Jak działa sprężarka?
7.  Jakie są elementy urządzenia sprężarkowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie schematu sprężarkowego urządzenia chłodniczego przeanalizuj zasadę jego

działania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odnaleźć informacje o urządzeniach sprężarkowych,
2)  przeanalizować działanie sprężarki,
3)  zanotować informacje w notatniku o działaniu sprężarki,
4)  wskazać najważniejsze elementy urządzenia sprężarkowego,
5)  przeanalizować  zasadę  działania  urządzenia  sprężarkowego  i  przedstawić  informacje  na

forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do internetu,

−

literatura z rozdziału 6, dotycząca sprężarek,

−

notatnik.

Ćwiczenie 2

Wykonaj schemat sprężarki na arkuszu A4.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odnaleźć schematy sprężarek,
2)  wykonać schemat na arkuszu A4,
3)  wymienić poszczególne elementy sprężarki,
4)  przedstawić na forum grupy wykonany schemat.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

materiały kreślarskie,

−

blok techniczny A4,

−

literatura z rozdziału 6, dotycząca sprężarek,

−

notatnik.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić zasadę działania urządzenia sprężarkowego?



wymienić elementy urządzenia sprężarkowego?



opisać budowę urządzenia sprężarkowego?



określić

czynniki

chłodnicze

stosowane

urządzeniach

chłodniczych?



wyjaśnić pracę skraplacza?



wymienić elementy sprężarki?



wyjaśnić zasadę pracy sprężarki?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zamrażalnie tunelowe

4.3.1. Materiał nauczania

Współczesne metody szybkiego zamrażania można podzielić na cztery grupy:

−

zamrażanie owiewowe w powietrzu w powietrzu lub innym czynniku gazowym przy
zastosowaniu intensywnego obiegu czynnika,

−

zamrażanie kontaktowe w aparatach wielkopłytowych, bębnowych i taśmowych,

−

zamrażanie immersyjne w cieczach nie wrzących przez zanurzenie oraz natrysk,

−

zamrażanie w cieczach wrzących kriogenicznych odparowujących np. w ciekłym
powietrzu, freonie, stałym dwutlenku węgla i dwutlenku węgla.

Rys. 9. Tunel zamrażający typu L

[http://www.linde-gaz.pl]

Rys.

10.

Zamrażarka

tunelowa

[http://www.linde-gaz.pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Każda z metod i związane z nią urządzenia zamrażalnicze ma zastosowanie do

określonego rodzaju produktów.

Zamrażanie owiewowe można podzielić na tunelowe, taśmowe, fluidyzacyjne. Jeden ze

sposobów  zamrażania  tunelowego  przedstawiono  na  rysunku  9.  Zamrażalnie  tunelowe
(rys.  11)  są  izolowanymi  pomieszczeniami,  o  wydłużonym  kształcie  wyposażonymi
w parowniki  i wentylatory,  w  których  wychłodzone  powietrze  cyrkuluje  między  produktami
umieszczonymi  na  tacach  przesuwających  się  wzdłuż  tunelu  na  wózkach  kołowych,  lub
przesuwanych  stojakach  jeden  za  drugim.  Tunele  są  również  stosowane  do  zamrażania  tusz
mięsnych, przesuwanych na podwieszonym przenośniku lub specjalnych wózkach.

Rys. 11. Schemat tunelu automatycznego przelotowego z poprzecznym obiegiem

powietrza:1 – podgrzewanie gruntu, 2 – chłodnice powietrza, 3 – przenośnik
taśmowy, 4 – pojemnik z produktem, 5 – stół wlotowy ruchomy, 6 – izolowana
obudowa, 7 – napęd przenośnika [6, s. 182]

Zamrażanie taśmowe są wyposażone w pojedynczy przenośnik lub w kilka przenośników

taśmowych  umieszczonych  jeden  nad  drugim,  poruszających  się  w  tym  samym  kierunku,
bądź  w kierunkach  przeciwnych.  Innym  typem  zamrażania  taśmowego  jest  spiralne
zamrażalnie  obiegające  wokół  obracającego  się  bębna.  Nowoczesne  zamrażalnie  taśmowe
mają  taki  obieg  powietrza,  że  jest  ono  przetłaczane  przez  warstwę  produktu.  Przekrój
spiralnego zamrażalnika ciągłego działania przedstawiono na rysunku 12.

Rys. 12.

Przekrój  spiralnego  zamrażania  ciągłego  działania:1  –  bęben  z  opadającym
przenośnikiem,  2  –  bęben  wznoszący  przenośnik,  3  –  chłodnica  powietrza,  4  –  odbiór
zamrożonego  produktu,  5  –  automatyczna  myjnia  taśmy,  6  –  osuszacz  taśmy,
7 – regulacja napięcia taśmy, 8 – zasilanie zamrażalnika w surowiec. [6, s. 182]

Zamrażanie fluidyzacyjne występuje wtedy, gdy produkty o dość jednolitych

wielkościach są unoszone przez strumień powietrza skierowany ku górze. Przy odpowiedniej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

prędkości powietrza i przy nachylonym korycie produkt jest zamrażany i jednocześnie
przenoszony przez powietrze bez pomocy przenośnika mechanicznego. Proces tego typu
zamrażania trwa zaledwie kilka minut.

Rys. 13.

Zamrażalnia fluidyzacyjna:1 – ładowanie produktu, 2 – unoszenie zamrożonego
produktu w strumieniu powietrza, 3 – wyładunek produktu, 4 – parownik,
5 – wentylator. [6, s. 182]

Zamrażalnie kontaktowe są urządzeniami, w których produkt jest umieszczany między

metalowymi płytami usytuowanymi poziomo lub pionowo, w których cyrkuluje czynnik
chłodniczy cyrkuluje pomiędzy dwoma taśmami lub po zewnętrznej stronie tych płyt.
Schemat i zasadę zamrażania kontaktowego przedstawia rys. 14.

Rys. 14.

Schemat zamrażarki kontaktowej: a) widok ogólny, b) położenie płyt przed i po
dociśnięciu produktu 6, s. 183]

Zamrażalnie immersyjne służą do zamrażania produktów o nieregularnych kształtach,

takich jak ryby, drób. Składają się one ze zbiornika wypełnionego zimnym chłodziwem, np.
solanką lub roztworem glikolu. Produkt jest zanurzany w roztworze lub nim zraszany

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i jednocześnie przesuwany wzdłuż zbiornika. Gdy chłodziwem są glikole to produkt musi być
chroniony przez specjalne opakowania.

Rys. 15. Zasada pracy w natryskowej zamrażalni na ciekły azot. 1 – wentylator wyciągowy zużytego N

2 – zasilanie ciekłym N

, 3 i 9 – wlot i wylot produktu, 4 – czujnik termostatu, 5 – zawór

termoregulacyjny, 6 – wentylatory odśrodkowe i osiowe, 7 – dysze natryskowe N

, 8 – przenośnik

taśmowy. [6, s. 184]

W przypadku zamrażania w ciekłym azocie lub freonie są to komory, tunele lub

zamrażalnie  spiralne  z  dyszami  natryskowymi.  Ciekły  azot  jest  produktem  ubocznym  przy
pozyskiwaniu  ciekłego  tlenu,  a  jego  zużycie  jest  rzędu  1–1,5  kg  na  1  kg  zamrażanego
produktu.  Niskie  koszty  i  proste  działanie  czyni  metodę  zamrażania  w  ciekłym  azocie
ekonomiczną  dla  produktów  sezonowych  w  okresie  ich  pozyskiwania.  Ponadto,  ciekły  azot
jest stosowany jako chłodziwo w niskotemperaturowym transporcie chłodniczym.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie można wyróżnić rodzaje zamrażania?
2.  Jakie można wyróżnić rodzaje zamrażania owiewowego?
3.  Na czym polega zamrażanie taśmowe?
4.  Do jakich produktów stosujemy zamrażanie tunelowe?
5.  Jakie produkty możemy zamrażać fluidyzacyjnie?
6.  Jakie są elementy tunelu zamrażającego?
7.  Do czego służą zamrażalnie immersyjne?
8.  Gdzie stosujemy zamrażanie w ciekłym azocie?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie informacji uzyskanych od nauczyciela, zaproponuj produkty do zamrażania

metodą tunelową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować metody zamrażania różnych produktów,
2)  przeanalizować budowę i zasadę działania zamrażania tunelowego,
3)  wymienić produkty możliwe do zamrażania metodą tunelową,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) zaproponować produkty do zamrażania,
5) zapisać w notatniku proponowane produkty do zamrażania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schematy tuneli zamrażających,

−

instrukcje obsługi tuneli,

−

literatura z rozdziału 6, dotycząca zamrażalni,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

Ćwiczenie 2

Wykonaj schemat natryskowej zamrażalni ciekłym azotem na arkuszu A4.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wyszukać informacje na temat zamrażania natryskowego,
2)  przeanalizować schematy zamrażalni natryskowych,
3)  wymienić elementy zamrażalni natryskowej,
4)  wykonać schemat zamrażalni natryskowej ciekłym azotem na arkuszu A4,
5)  przedstawić pozostałym uczniom wykonany schemat.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały piśmienne i kreślarskie,

–

notatnik,

–

kartka papieru A4,

–

literatura z rozdziału 6, dotycząca zamrażalni.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić cele zamrażania?



wymienić rodzaje zamrażania?



wyjaśnić zasadę zamrażania tunelowego?



wyjaśnić cel stosowania zamrażania owiewowego?



wymienić elementy zamrażalni tunelowych?



wymienić elementy zamrażalni fluidyzacyjnych?



wymienić rodzaje produktów zamrażanych w zamrażalniach

tunelowych?



wyjaśnić zasadę pracy zamrażania kontaktowego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Materiały termoizolacyjne

4.4.1. Materiał nauczania

Najważniejszym zadaniem izolacji cieplnych jest ochrona obiektów przed niepożądanymi

zyskami ciepła (w przypadku urządzeń chłodniczych). Wymianie ciepła towarzyszy przepływ
wilgoci przez izolację i do izolacji. W obiektach chłodniczych przepływ i akumulacja wilgoci
w przegrodach  stanowi  bardzo  poważny  problem.  Siłą  napędową  przenikania  wilgoci  przez
izolację  jest  różnica  ciśnień  cząstkowych pary  wodnej  w  powietrzu  wewnątrz  i  na  zewnątrz
pomieszczenia.  Ciśnienie  cząstkowe  pary wodnej  jest  zależne od  temperatury  w  ten  sposób,
że  im  wyższa  temperatura,  tym  wyższe  ciśnienie  cząstkowe  przy  tej  samej  wilgotności
względnej.  Dlatego  zatem  w  przypadku  obiektów  chłodniczych  przepływ  wilgoci  jest  przez
większą  część  roku  od  otoczenia  do  zimniejszego  wnętrza.  Miarą  strat  cieplnych  przegrody
jest współczynnik przenikania ciepła oznaczany literą k wyrażany w W/(m

•K) gdzie:

W – Wat,
m – metr,
K – Kalwin.

Wartości współczynników przenikania k dla różnych przegród budowlanych nie mogą

przekraczać  wielkości  określonych  w  normach.  Aktualnie  w  chłodnictwie  stosuje  się
najczęściej  jako  izolację  piankę  poliuretanową  i  styropian.  Dla  typowych  przegród
stosowanych  w obiektach  chłodniczych  wartości  tego  współczynnika  wynoszącą  różne,
a wartości przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Obliczeniowy współczynnik przenikania ciepła k W/(m

•K) płyt warstwowych. [4. s. 273]

Grubość płyty [mm]

Płyta z rdzeniem styropianowym

Płyta z rdzeniem

poliuretanowym

100
150
180
200
250

0,39
0,27

0,20
0,16

0,25
0,20
0,13
0,11

-
-

W ustalonym stanie wymiany ciepła moce cieplne przejmowane z obu stron przegrody

i moc  cieplna  przewodzona  przez  przegrodę  są  równe.  Współczynnik  przewodzenia  ciepła
jest  miarą  zdolności  izolacyjnej  materiału.  Im  jest  mniejszy  współczynnik  przewodzenia
ciepła,  tym  izolacja  jest  lepsza.  Szeroko  stosowana  w  budownictwie  pianka  poliuretanowa
twarda, której porowate przestrzenie są wypełnione gazem cięższym od powietrza, może mieć
ten  współczynnik  poniżej  wartości  0,02  W/(m•K).  Oznacza  to,  że  dla  podobnej  ochrony
zimnochronnej, przegroda z cegły  musiałaby być aż 25 razy grubsza (0,5/0,02) od przegrody
poliuretanowej (w komorach mroźni grubości pianki poliuretanowej sięgają 15cm). Materiały
stosowane  do  budowy ścian  i  stropów obiektów przechowalniczych  musza  charakteryzować
się  przede  wszystkim:  dużym  oporem  cieplnym  (zabezpieczającym  przed  wykraplaniem  się
wilgoci na powierzchni i wewnątrz przegrody), wytrzymałością mechaniczną, odpornością na
działanie  czynników  chemicznych  i  biologicznych,  niepalnością.  Wymagania takie  spełniają
płyty warstwowe.

Płyty warstwowe składają się z dwóch okładzin zewnętrznych oraz rdzenia

o właściwościach termoizolacyjnych. Okładziny płyt są wykonane z blach stalowych grubości
0,5-0,55mm, obustronnie ocynkowanych i pokrytych zazwyczaj lakierem. W Polsce,
w chłodnictwie są stosowane płyty warstwowe z rdzeniem poliuretanowym oraz styropianem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Właściwości termoizolacyjne płyt warstwowych ocenia się na podstawie wartości
współczynnika infiltracji powietrza, który charakteryzuje szczelność styków i połączeń.

Rys. 16.

Chłodnicza płyta warstwowa 1 – płyta warstwowa, 2 – uszczelka poliuretanowa
impregnowana samoprzylepna, 3 – masa uszczelniająca [4, s. 274]

Widok płyty warstwowej

Rys. 17. Płyta warstwowa z rdzeniem poliuretanowym

[www.kokos. net.pl]

Rys. 18. Płyta warstwowa z rdzeniem styropianowym

[www.kokos. net.pl]

TWOWE ZPŁYTY WARSTWOWE Z RDZENIEM POLIURETANOWYM

Inne materiały stosowane jako izolacje zimnochronne

Foamglas zakres temperatury, w jakich może być stosowany – 260°C do +430°C

wykorzystywany do kształtek i płyt wykonanych ze spienionego szkła, dopuszczony do
stosowania w przemyśle i budownictwie. Stosowany jako izolacja w urządzeniach
chłodniczych.

K-Flex al Clad zakres temperatury stosowania: otuliny – 45°C +105°C płyty – 45°C

+80°C. Otuliny i płyty z kauczuku syntetycznego pokryte potrójnym płaszczem zewnętrznym
(polipropylen, aluminium, warstwa odporna na UV) stosowane zarówno w wewnętrznych jak
i zewnętrznych instalacjach: chłodniczych, klimatyzacyjnych, wentylacyjnych.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie zadanie ma izolacja?
2.  Jak określamy współczynnik przenikania ciepła?
3.  Jakie materiały stosujemy termoizolacyjne?
4.  Jakie zadanie ma płyta warstwowa?
5.  Jak zbudowana jest płyta warstwowa?
6.  Gdzie stosujemy płyty warstwowe?
7.  Gdzie stosujemy Foamglas?
8.  W jakim przedziale temperatur ma zastosowanie płyta warstwowa?
9.  Jaki jest zakres stosowania materiałów typu K-Flex al. Clad?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij metody łączenia płyt warstwowych, zaproponuj materiał łączeniowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać informacje o płytach warstwowych,
2)  odnaleźć sposoby łączenia płyt warstwowych,
3)  odnaleźć informacje o materiałach uszcelniajacych,
4)  zanotować pozyskane informacje w notatniku,
5)  zaproponuj połączenie i uszczelnienie płyty warstwowej,
6)  przedstawić pozostałym kolegom proponowane połączenie i jego uszczelnienie.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

schematy łączenia płyt warstwowych,

−

komputer z dostępem do internetu,

−

literatura z rozdziału 6, dotycząca materiałów termoizolacyjnych,

−

notatnik.

Ćwiczenie 2

Wykonaj model płyty warstwowej stosowanej w chłodnictwie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odnaleźć informacje o płytach warstwowych,
2)  wymienić elementy płyt warstwowych,
3)  odnaleźć informacje o materiałach stosowanych do budowy płyt warstwowych,
4)  wykonać model płyty warstwowej,
5)  przedstawić  pozostałym  kolegom  wykonany  model,  wymienić  używane  materiały  do

wykonania modelu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

narzędzia niezbędne do wykonania modelu:młotek, nożyce,

−

materiały styropian, pianka poliuretanowa.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cel stosowania materiałów termoizolacyjnych?



2) wyjaśnić, co to jest współczynnik przenikania ciepła?



3) wyjaśnić budowę płyty warstwowej?



4) dokonać podziału materiałów termoizolacyjnych?



5) wymienić główne materiały zimnochronne?



6) wymienić miejsca stosowania płyt warstwowych?



7) dobrać rodzaj izolacji zimnochronnej



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5 Jednostki miary podstawowych wielkości fizycznych. Zasada

działania aparatury kontrolno-pomiarowej

4.5.1. Materiał nauczania

Jednostką miary nazywa się wartość danej wielkości, której wartość liczbową umownie

przyjęto równą  jedności.  Służy  ona  do porównywania różnych  wartości  tej samej  wielkości.
Pomiar,  w którym  odbywa  się  bezpośrednie porównanie  wielkości  mierzonej  z jednostką tej
wielkości  nazywa  się  pomiarem  metodą  bezpośrednią.  Jeśli  przedmiotem  pomiaru  nie  jest
wielkość, która ma być zmierzona, lecz inna wielkość z nią związana, to taka metoda pomiaru
nosi  nazwę  pośredniej.  Jednostki  miar  kilku  wybranych  wielkości  fizycznych  noszą  nazwę
jednostek podstawowych, oraz odnoszące się do miar kąta jednostki uzupełniające. Jednostki
podstawowe  i  uzupełniające  są  podstawą  tworzenia  wszystkich  wielkości  mierzalnych.  Tak
utworzone  jednostki  noszą  nazwę  jednostek  pochodnych.  Uporządkowany  zbiór  jednostek
miary tworzy układ jednostek miar. W Polsce obowiązuje ogólnie przyjęty Międzynarodowy
Układ  Jednostek  Miar  zwany  w  skrócie  Układem  SI.  W tabeli  nr  2  zamieszczone  niektóre
jednostki podstawowe i pochodne układu SI.

Tabela 2. Jednostki układu SI [4, s. 17]

Wielkość

Nazwa

Symbol

Definicja

Jednostki podstawowe

Długość

metr

Metr jest to długość drogi przebytej przez światło w czasie
1/2999792458 s

Masa

kilogram

Masa

wzorca

międzynarodowego

przechowywanego

Międzynarodowym Biurze Miar i Wag w Sevres pod Paryżem

Czas

sekunda

Czas

równy

9 192 631 770

okresów

promieniowania

odpowiadającego przejściu między dwoma nadsubtelnymi
poziomami stanu podstawowego atomu 133

Prąd
elektryczny

amper

Prąd  elektryczny,  który  występuje  w  dwóch  równoległych,
nieskończenie  długich,  cienkich  przewodach  oddalonych  od
siebie  o  1  metr  w  próżni  i  wywołuje  między  tymi  przewodami
siłę równą 2•10

-7

niutona na każdy metr długości

Temperatura kelwin

1/273,16 część temperatury termodynamicznego punktu
potrójnego wody

Jednostki pochodne

Pole
powierzchni

metr
kwadratowy

Powierzchnia kwadratu o boku 1m

Objętość

metr
sześcienny

Objętość sześcianu o boku 1m; 1m

=1000 litrów

Częstotliwoś
ć

herc

Liczba pełnych cykli na sekundę

Siła

niuton

Siła, jaka masie 1kg nada przyśpieszenie 1m/s

Ciśnienie

paskal

Praca wykonana przez siłę 1N na drodze 1m

Wszystkie jednostki podstawowe jak i pochodne możemy przeliczać na inne jednostki

pochodne np.:
1m=10dm=10

cm=10

mm,

=10

1N=10

kN,

1Pa=10

bar.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pomiary te i wiele innych wykonuje się narzędziami pomiarowymi. Narzędzia

pomiarowe dzielą się na wzorce miar oraz przyrządy pomiarowe. Właściwy przebieg
większości procesów technologicznych w przemyśle spożywczym zależy od utrzymania na
określonym poziomie takich parametrów fizycznych jak:

−

temperatura, w jakiej musza przebiegać procesy technologiczne związane z niszczeniem
szkodliwych drobnoustrojów w produktach,

−

ciśnienie w zbiornikach z substancjami gazowymi,

−

strumień masy i objętości cieczy i gazów w rurociągach,

−

masa substancji będących półfabrykatami lub produktem końcowym,

−

stężenie roztworów,

−

poziom cieczy w zbiornikach,

−

wilgotność powietrza w pomieszczeniach produkcyjnych, magazynach żywności.
Pomiar wymienionych wielkości z odpowiednią dokładnością jest sprawą bardzo ważną,

a służąca temu celowi aparatura stanowi często podstawowe wyposażenie zakładów
przemysłu spożywczego.

Ciśnienie jest istotnym składnikiem wielu procesów technologicznych, a do pomiarów

używa się manometrów. Według zasady działania manometry można podzielić na:

−

hydrostatyczne,

−

prężne (przeponowe, rurką Bourdona, mieszkowe),

−

elektryczne.
W zależności od charakteru mierzonego ciśnienia rozróżnia się manometry:

−

podciśnienia,

−

podciśnienia i nadciśnienia,

−

małych ciśnień,

−

różnicy ciśnień,

−

ciśnienia bezwzględnego (barometry),

−

wielkich ciśnień.
W zależności od sposobu wskazania manometry rozróżnia się:

−

z odczytem położenia słupa cieczy,

−

z odczytem wskazówkowym w miejscu pomiaru,

−

z odczytem wskazówkowym zdalnym,

−

z odczytem wskazówkowym i rejestracją danych,

−

z odczytem wskazówkowym i sygnalizacją optyczna lub akustyczną przekroczenia
określonej wartości.

Manometry

Działanie manometrów hydrostatycznych polega na wykorzystaniu zjawiska rządzącego

cieczą pozostającą w stanie spoczynku, w stanie równowagi. W naczyniach połączonych
w rurce o kształcie litery U, tzw. U-rurce, powierzchnie cieczy w obu gałęziach będą na
jednakowym poziomie, gdy ciśnienia na niedziałające będą miały tę samą wartość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 19. Schemat manometru U-rurkowego. a) w stanie

równowagi b) przy różnicy ciśnień [1, s. 105]

Rys.

20.

Schemat

manometru

U-rurkowego

– menisk wklęsły i wypukły [1, s. 105]

Jeżeli ciśnienie p

działające na ciecz w lewym ramieniu będzie większe, poziom cieczy

w tym  ramieniu  obniży  się  i  ustali  w  nowym  położeniu  równowagi.  Różnica  ciśnień
zewnętrznych  działających  na  powierzchnię  cieczy  jest  równoważona  przez  słup  cieczy
o wysokości  h.  Dokładność  pomiaru  manometrem  U-rurkowym  zależy  od  dokładności
położenia  powierzchni  cieczy  w  ramieniu  manometru.  Dokładny  odczyt  jest  zadaniem
trudnym.  Powierzchnia  cieczy  nie  jest  bowiem  płaszczyzną,  lecz  na  skutek  napięcia
powierzchniowego  tworzy  menisk:  wklęsły  –  w  przypadku  cieczy  zwilżającej  ścianki  rurki,
jak np. wody, lub wypukły  – gdy cieczą jest rtęć i nie zwilża ścianek rurki.

Inną zasadę działania posiadają manometry prężne, w których wykorzystuje się zjawisko

odkształcenia elementów sprężystych pod wpływem różnicy ciśnień. Zasadę pomiaru
wysokich ciśnień dokonujemy manometrem prężnym wyposażonym w przeponę. Budowa
manometru pokazana jest na rysunku 21.

Rys. 21. Manometr przeponowy: 1 – sektor

zębaty, 2 – łącznik, 3 – przepona
(membrana),

–

końcówka

gwintowana, 5, 6 – obudowa przepony,
7 – popychacz, 8 – sprężyna spiralna,
9 – wskazówka. [1, s. 107]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przepona (3) znajduje się wewnątrz obudowy złożonej z dwóch skręconych ze sobą

części  (5),  (6).  Dolna  część  obudowy  tworzy  wraz  z  przeponą  komorę,  w  której  panuje
mierzone  ciśnienie.  Ze  źródłem  tego  ciśnienia  manometr  jest  połączony  za  pomocą
gwintowanej  końcówki  (4).  Nad  przeponą  panuje  ciśnienie  atmosferyczne.  Odkształcenie
przepony  spowodowane  działaniem  różnicy  ciśnień  wywołuje  przemieszczanie  popychacza
i łącznika  (2)  poruszającego  sektor  zębaty  (1)  obracający  wskazówkę  (9).  Sprężyna  spiralna
(8) umieszczona na osi wskazówki służy do kasowania luzów mechanicznych i zmniejszenia
błędów  wskazań.  Manometry  tego  typu  umożliwiają  pomiar  ciśnień  do  wartości  200MPa.
Obudowy  komór  manometrów  wykonuje  się  jako  grubościenne  odlewy  lub  odkuwki
z mosiądzu, przepony zaś z brązu berylowego lub stali nierdzewnej.

Przepływomierze

Prawidłowy przebieg wielu procesów technologicznych w przemyśle spożywczym zależy

od intensywności przepływu płynu w rurociągu zwanej natężeniem przepływu. Może być ono
określane strumieniem objętości lub strumieniem masy. Jednym z najprostszych
przepływomierzy mechanicznych jest przepływomierz śrubowy.

Rys. 22. Przepływomierz śrubowy, a)przekrój, b)podzielnia. 1 – urządzenie zliczające,

2 – wirnik [1, s. 108]

Jest on przeznaczony do pomiaru natężenia przepływu cieczy w bardzo szerokim

zakresie. W zależności od średnicy wirnika (od 80–500 mm) zakres pomiarowy wynosi
10

–1m

/s. zasadniczym elementem przepływomierza jest wirnik (2) o osi poziomej lub

pionowej.  Ukośnie  osadzone  względem  osi  wirnika  skrzydełka  są  poruszane  przez  ciecz
płynącą  przewodem.  Ruch  jest  tym  intensywniejszy  im  szybciej  przepływa  ciecz.  Ruch
obrotowy  wirnika  jest  przekazywany  za  pomocą  wielostopniowej  przekładni  zębatej  do
urządzenia  zliczającego (1). Liczba obrotów odpowiada  ilości cieczy,  jaka przepłynęła przez
przyrząd. Wirnik może być połączony z miernikiem prędkości kątowej tzw. tachometrem.

Termometry

Pomiar temperatury ciała fizycznego polega na określeniu energii kinetycznej ruchu

cząstek lub atomów tego ciała. Pomiar odbywa się przez porównanie temperatury ciała

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

badanego  z pewną  określoną  temperaturą,  przyjętą  jako  punkt  stały  skali  do  pomiaru
temperatury.  Punkty  stałe  są  określane  na  podstawie  zjawisk  termodynamicznych  i  dzięki
temu  łatwo  je  odtworzyć  w celu  sprawdzenia  lub  skalowania  przyrządów  do  pomiaru
temperatury,  zwanych  termometrami.  Przekrój  typowego  termometru,  w  którego  budowie
wykorzystano zjawisko ciał stałych przedstawia rysunek 23.

Rys. 23. Termometr wykorzystujący rozszczelność

ciał  stałych.  1  –  pręt  inwarowy,  2  –  rurka
metalowa  (mosiężna),  3  –  dźwignia,
4  –  wskazówka,  5  –  sprężyna,  6  –  wkręt
regulacyjny [1, s. 118]

Wewnątrz mosiężnej rurki (2) umieszczonej w środowisku, którego temperatura ma być

zmierzona, znajduje się pręt (1) wykonany z  inwaru. Pręt opiera się jednym końcem o śrubę
regulacyjną  (6),  drugim  zaś  o  dźwignię  (3)  połączoną  ze  wskazówką  (4).  Sprężyna  (5)
powoduje  stałe  dociskanie  dźwigni  do  pręta.  Wzrost  temperatury  ośrodka  spowoduje
wydłużenie  się  rurki  (2).  Przyrost  długości  pręta  inwarowego  będzie  znacznie  mniejszy  na
skutek  prawie  zerowej  wartości  współczynnika  rozszerzalności  cieplnej  inwaru.  Koniec
wskazówki  (4)  przesunie  się,  zatem  o  odcinek  proporcjonalny  do  przyrostu  temperatury.
Opisany  termometr  jest  trwały  i niezawodny  w  działaniu,  stosowany  może  być  w  zakresie
temperatur – 60

C ÷ +200

C. Najbardziej popularnymi urządzeniami do pomiaru temperatury

są termometry, w których wykorzystano zjawisko rozszerzalności cieczy. Budowę
termometru obrazuje rysunek 24.

Temperatura w tym wypadku jest wskazywana poprzez wysokość poziomu cieczy

zamkniętej  w  naczyniu.  Aby  przyrost  poziomu  cieczy  był  możliwie  duży  jej  ilość
w termometrze powinna  być znaczna, a powierzchnia przekroju  naczynia  możliwie  mała. Te
dwa pozornie sprzeczne warunki rozwiązano w ten sposób, że naczynie, w którym zamknięto
ciecz, składa się ze zbiornika (1) o znacznej objętości oraz rurki (2) o małej średnicy. W rurce
(2) zmienia się położenie powierzchni cieczy w zależności od temperatury. Nad powierzchnią
cieczy  jest  próżnia.  Obok  rurki  termometru  znajduje  się  podzielnia  (3),  wyskalowana
w jednostkach  temperatury.  Podzielnia  z  rurką  pomiarową  znajduje  się  wewnątrz  szklanej
osłony (4), zakończonej uchem (5) do zawieszania termometru podczas pomiaru. Termometry
cieczowe  wypełniane  są  najczęściej  alkoholem,  który  jest  stosowany  w termometrach  do
pomiaru  niskich temperatur, oraz rtęcią do pomiaru w wysokich temperaturach. Termometry
cieczowe umożliwiają pomiar z dokładnością do 0,02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 24. Cieczowy termometr rozszerzalnościowy:

1  –  zbiorniczek  z  cieczą  termometryczną,
2  –  rurka  kapilarna,  3  –  podzielnia,
4  –  osłonka  szklana,  5  –  ucho  do
zawieszania termometru. [1. s. 119]

Wagi

Pomiar masy ma w przemyśle spożywczym podstawowe znaczenie. Wynika to z faktu,

że  masa  w  przypadku  artykułów  żywnościowych  jest,  poza  walorami  smakowymi,  bardzo
ważnym  parametrem  wyrobu.  Przyrządy  do  pomiaru  masy  zwane  wagami  działają  na
zasadzie  porównywania  siły,  z  jaką  Ziemia  przyciąga  ważone  ciało,  z  siłą  równoważącą
wytworzoną  w układzie  pomiarowym  wagi.  Odczytana  w  ten  sposób  bezpośredni  lub
pośredni wartość tej siły określa badaną masę. Wagi ze względu  na sposób wytwarzania siły
równoważącej dzieli się na:

−

odważnikowe,

−

uchylne,

−

przesuwnikowe,

−

sprężynowe,

−

elektromagnetyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek nr 25 przedstawia wagę dziesiętna.

Rys. 25. Waga dziesiętna. 1 – przesuwnik,

2 – belka główna, 3 i 6 – dźwignie
nośne, 4 – ważony ładunek,
5 – platforma, 7 – szalka
odważnikowi [1, s. 128]

Ważony przedmiot (4) znajduje się na platformie (5) związanej z belką (2) za

pośrednictwem  dźwigni  (3)  i  (6).  Dzięki  temu  miejsce  położenia  ładunku  na  platformie  nie
ma  wpływu  na  wynik  pomiaru.  Długość  dźwigni  i  miejsce  ich  zawieszenia  na  belce  są  tak
dobrane,  że  równowaga  zostaje  osiągnięta  wówczas,  gdy  na  szalce  jest  odważnik  o  masie
dziesięciokrotnie  mniejszej  od  znajdującej  się  na  platformie.  W  celu  dokładnego
zrównoważenia  belki  (3)  jest  umieszczony  ruchomy  obciążnik  1  zwany  przesuwnikiem.
Wynikiem pomiaru na wadze dziesiętnej jest suma masy odważnika umieszczonego na szalce
(7)  pomnożona  przez  dziesięć  i  wartości  odpowiadającej  położeniu  przesuwnika.
Rozpowszechnienie  się  elektronicznych  układów  cyfrowych  spowodowało  intensywny
rozwój różnego rodzaju urządzeń do pomiaru  masy wykorzystujących zależność parametrów
elektrycznych  od  siły  przyłożonej  do  czujnika.  Wagi  te  znalazły  szerokie  zastosowanie
w przemyśle  spożywczym  np.  do  porcjowania  produktów  masowych,  ziarnistych  lub
ciekłych. Schemat wagi porcjującej przedstawia rysunek 26.

Rys. 26. Waga porcjująca substancję sypką.:

1  –  system  sterujący,  2  –  czujnik  ciężaru,
3  –  zawór  porcjowania,  4  –  zbiornik
produktu,  5  –  pojemnik  porcjujący,
6  –  opakowania  produktu  porcjowanego,
7 – zawór wysypowy. [1. s. 131]

Produkt porcjowany znajduje się w zbiorniku (4), skąd przez zawór porcjowania (3)

zsypuje się pod wpływem własnego ciężaru do pojemnika (5) wagi. Po osiągnięciu określonej
wartości  masy  czujnik  ciężaru  (2)  za  pośrednictwem  urządzenia  sterującego  (1),  zamyka
zawór  porcjowania  (3),  a otwiera  zawór  (7)  umożliwiający  przesypanie  się  substancji  do
opakowania (6). Po opróżnieniu  się pojemnika (5) cykl rozpoczyna się od nowa. Urządzenie
sterujące  może  być  ustawione  do  odmierzania  porcji  o  jednakowej  masie  lub  o  masie
zmieniającej  się  według  określonego  pomiaru.  Waga  porcjująca  bywa  połączona
z automatycznym urządzeniem paczkującym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przyrządy do pomiaru stężenia roztworów

Pomiar składu procentowego substancji ciekłych ma charakter pośredni, wykorzystujący

najczęściej zależność między stężeniem roztwory a gęstością lub współczynnikiem załamania
światła. Najprostszym przyrządem do pomiaru np. zawartości tłuszczu w mleku, alkoholu
w napojach jest aerometr.

Rys. 27. Aerometr: 1 – rurka z podziałką, 2 – zbiornik

wypornościowy, 3 – obciążnik [1, s. 132]

Typowy aerometr składa się ze szklanej rurki (1) z podziałką wyskalowaną w % oraz

zbiorniczka (3) wypełnionego śrutem ołowianym. Nad zbiorniczkiem umieszczona jest
komora (2) zapewniająca odpowiednią wyporność. Jeżeli aerometr pływający w cieczy
o ciężarze właściwym x

zostanie umieszczony w cieczy o ciężarze właściwym x

zanurzy się

głębiej.  Wynika  stad  zależność  między  głębokością  zanurzenia  aerometru  a  ciężarem
właściwym  cieczy  tym  większa,  im  mniejsza  średnica  rurki  (1)  z  naniesioną  podziałką.
Zbiornik  wypornościowy  (3) o znacznie  większej  średnicy  umożliwia  skrócenie  aerometru
przy zachowaniu odpowiednich parametrów meteorologicznych.

Poziomowskazy

Poziomowskazami nazywamy urządzenia do pomiaru wysokości słupa cieczy. Celem

pomiaru jest określenie ilości cieczy zawartej w zbiorniku. Działanie poziomowskazów oparte
jest najczęściej na zjawiskach:

−

naczyń połączonych,

−

wyporze hydrostatycznym (pływakowe, nurnikowe),

−

ciśnienia słupa cieczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat poziomowskazu wykorzystującego zasadę naczyń połączonych przedstawia

rysunek 28.

Rys. 28. Poziomowskaz rurkowy: 1 i 3 – zawory

odcinające, 2 – rurka szklana z podziałką,
4 – zbiornik [1,s. 133]

W ścianie zbiornika (4) osadzone są zawory (1) i (3), połączone szklaną rurką (2).

Powierzchnia  cieczy  w  rurce  znajduje  się  na  tym  samym  poziomie,  co  powierzchnia  cieczy
w zbiorniku.  Średnica  rurki  powinna  być  na  tyle  duża,  aby  nie  dawał  się  zauważyć  wpływ
napięcia  powierzchniowego.  Długość  rurki  jest  nieco  większa  niż  różnica  między
najwyższym  a najniższym  przewidywanym poziomem  cieczy.  Podziałka  znajdująca się  przy
rurce umożliwia określenie wysokości słupa oraz ilości  cieczy  w zbiorniku. Poziomowskazy
rurkowe mogą być używane w przypadkach, gdy ciśnienie w zbiorniku nie przekracza 1 MPa.
Ograniczenie to jest spowodowane wytrzymałością rurki szklanej  na rozerwanie. Zawory (1)
i (3)  służą  do  odcięcia  połączenia  zbiornika  z  rurka  poziomowskazu.  Dzięki  temu  można
uniknąć  wypłynięcia  cieczy  w przypadku  uszkodzenia  rurki.  Możliwa  jest  również wymiana
rurki przy zamkniętych zaworach, bez konieczności opróżniania zbiornika.

Pomiaru substancji półpłynnych, sypkich gdzie nie ma kontaktu z układem pomiarowym

jest poziomowskaz izotopowy, w którym wykorzystano zjawisko osłabienia wiązki
promieniowania radioaktywnego po przejściu jej przez warstwę cieczy w zbiorniku.

Rys. 29. Poziomowskaz izotopowy: 1 – czujnik promieniowania, 2 – podzielnia, 3, 6 – śruby,

4 – zbiornik, 5 – źródło promieniowania, 7 – urządzenie sterujące, 8 – silnik, 9 – wałek
napędowy [1, s. 136]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Po obu stronach zbiornika (rys. 29) znajdują się pionowe śruby (3) i (6) napędzane

silnikiem  (8).  dzięki  połączeniu  śrub  wałkiem  9  i  układem  kół  stożkowych  ich  prędkości
obrotowe  są  różne.  Śruba  (6)  porusza  źródło  promieniowania  (5),  którym  jest  pojemnik
zawierający  izotop  promieniotwórczy.  Znajdujący  się  na  tym  samym  poziomie  czujnik
promieniowania (1)  jest poruszany przez  śrubę (3). Jeżeli wiązka promieni ze źródła  biegnie
do  czujnika  przez  substancję  wypełniającą  zbiornik,  natężenie  promieniowania  ulega
osłabieniu.  Układ  sterujący  (7)  połączony  z  czujnikiem  uruchamia  silnik,  a  czujnik  oraz
źródło promieniowania przesuwają się do góry. Ruch trwa tak długo, aż do czujnika dotrze
silniejsze  promieniowanie,  gdy  źródło  i czujnik  znajdują  się  nad  poziomem  substancji
w zbiorniku.  Pod  wpływem  sterownika  silnik  zmienia  kierunek  obrotów.  W  ten  sposób
położenie czujnika naśladuje zmiany położenia poziomu substancji a połączony z czujnikiem
wskaźnik umożliwia odczytanie na podzielni (2) jej poziomu.

Wilgotnościomierze

Najprostszymi urządzeniami do pomiaru wilgotności powietrza są higrometry włosowe.

Rys. 30. Higrometr włosowy. 1 – włos, 2 – sprężyna,

3 – cięgno, 4 – wskazówka, 5 – szybka.
[1. s. 137]

Wykorzystano w nich zjawisko zmiany długości włosa pod wpływem wilgoci. Można

nim dokonywać ciągłego pomiaru wilgotności w zakresie 0–100%, z dokładnością
nieprzekraczającą 3%. Pod wpływem zmian wilgotności otaczającego powietrza włos 1 ulega
wydłużeniu lub skróceniu. Powoduje to obrót związanej z nim wskazówki 4 umożliwiając
odczyt wilgotności na tarczy 6.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki stosujemy układ jednostek miar?
2. Jakie są jednostki podstawowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3.  Jaki jest podział narzędzi pomiarowych?
4.  Jaki pomiar wykonujemy manometrem U-rurkowym?
5.  Jak działa przepływomierz śrubowy?
6.  Jakie są rodzaje wag?
7.  Jak działa waga elektroniczna porcjująca?
8.  Jakie pomiary wykonujemy aerometrami?
9.  Jak działają poziomowskazy?
10.  Jakie przyrządy służą do pomiaru wilgotności?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj ważenia, dobierz wagę do rodzaju ważonego materiału.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odnaleźć informacje o metodach ważenia różnych materiałów,
2)  odnaleźć informacje o typach wag używanych w przemyśle spożywczym,
3)  dokonać zważenia,
4)  zanotować w notatniku informacje o ilości zważonych materiałów,
5)  rozróżnić rodzaje ważonych materiałów,
6)  przedstawić wyniki na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

komputer z dostępem do internetu,

−

waga elektroniczna i dziesiętna,

−

instrukcje obsługi wag,

−

katalogi materiałów sypkich,

−

literatura z rozdziału 6, dotycząca aparatury kontrolno-pomiarowej.

Ćwiczenie 2

Wykonaj pomiar temperatury w dwu różnych pomieszczeniach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odnaleźć informacje o metodach mierzenia temperatury,
2)  odnaleźć informacje o budowie termometru i zasadzie działania,
3)  odczytać zmierzoną temperaturę w dwu różnych pomieszczeniach,
4)  zanotować w notatniku wykonane pomiary,
5)  przedstawić na forum grupy wykonane pomiary

Wyposażenie stanowiska pracy

−

instrukcje obsługi termometrów,

−

różne rodzaje termometrów,

−

komputer z dostępem do internetu,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wskaż zagrożenia spowodowane wadliwie działającym manometrem w urządzeniu

chłodniczym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odnaleźć informacje o zasadzie działania manometru,
2)  odnaleźć informacje o wskazaniach manometrów,
3)  wskazać zagrożenia wywołane wadliwym działaniem manometru,
4)  wskazać zagrożenie dla środowiska i ludzi pracujących w chłodniach,
5)  zanotować w notatniku objawy złego działania manometru i jego konsekwencje

Wyposażenie stanowiska pracy

−

literatura z rozdziału 6, dotyczącą urządzeń chłodniczych,

−

komputer z dostępem do internetu,

−

notatnik.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić cel stosowania jednostek układu SI?



wymienić podstawowe jednostki układu SI?



dokonać podziału manometrów?



wyjaśnić zasadę działania manometru przeponowego?



wyjaśnić zasadę działania przepływomierzy?



wymienić rodzaje wag?



wyjaśnić działanie wagi dziesiętnej?



wyjaśnić zasadę działania poziomowskazu izotopowego?



wyjaśnić zasadę działania higrometru włosowego?



10) wyjaśnić budowę aerometru?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas obsługi urządzeń

chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowej

4.6.1. Materiał nauczania

Przystępując do omawiania bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obsługi urządzeń

chłodniczych  należy  zwrócić  uwagę,  że  są  to  urządzenia  elektryczne.  Rozpowszechnienie
urządzeń  elektrycznych  oraz  wzrost  liczby  ludzi  obsługujące  te  urządzenia  i  korzystających
z odbiorników  energii  elektrycznej  zwiększa  zagrożenie  porażeniem  prądem  elektrycznym.
Konieczne  jest  skuteczne  zabezpieczenie  urządzeń  przed  możliwością porażenia.  Wymagają
one  odpowiednich  kwalifikacji  od  pracowników  dopuszczonych  do  obsługi  urządzeń
elektrycznych znajdujących się pod napięciem. Niewątpliwie takimi urządzeniami jest sprzęt
chłodniczy.  Wszystkie  urządzenia  w  zakładzie  powinny  mieć  opracowane  szczegółowe
instrukcje  obsługi  i konserwacji.  Podczas  obsługi  tych  urządzeń  należy  zwrócić  szczególną
uwagę na:

−

włączanie i wyłączanie, oszranianie parowników oraz czynności obsługi codziennej
należy wykonywać ściśle według dokumentacji techniczno ruchowej danego typu
urządzenia,

−

produkty przechowywane w urządzeniach chłodniczych należy umieszczać równomiernie
na półkach lub wieszakach, aby zachować wolne przestrzenie zabezpieczające właściwą
cyrkulację powietrza,

−

grubość warstwy szronu na parownikach nie powinna przekraczać 6 mm,

−

urządzenia chłodnicze powinny być myte i czyszczone, co najmniej raz na tydzień,

−

w przypadku nieprawidłowości w pracy urządzenia chłodniczego w postaci ulatniania się
czynnika chłodniczego (tłuste plamy na złączach śrubowych), grzania się lub głośnej
i nierównomiernej pracy silnika, stuków w sprężarce, iskrzenia, nierównomiernego
szronienia parownika, braku skutku chłodniczego, należy wyłączyć urządzenie i wezwać
odpowiednio przygotowanego montera,

−

na uszkodzonym urządzeniu należy wywiesić tabliczkę z napisem „Urządzenie
w naprawie nie włączać”,

−

dokonywać napraw, przeróbek i regulacji agregatu oraz instalacji chłodniczej
i elektrycznej.
Innym zagadnieniem jest obsługa dużych urządzeń chłodniczych np. komór

chłodniczych. Komory chłodnicze należy użytkować i obsługiwać zgodnie z przeznaczeniem.
Przebywanie  w takich  komorach  jest  dozwolone  tylko  w  odpowiednim  ubraniu  (kamizelka
ocieplana,  obuwie  zimowe),  nie  stosowanie  tego  wymogu  może  spowodować  odmrożenie
części  ciała.  Urządzenia  chłodnicze  niestacjonarne  (pojazdy  samochodowe,  pociągi)  należy
obsługiwać zgodnie z instrukcją obsługi. Urządzeń tych nie należy samodzielnie obsługiwać.
Podczas  obsługi  urządzeń  chłodniczych  należy  szczególną  uwagę  zwracać  na  uszkodzenia
instalacji chłodniczej. Uszkodzona instalacja chłodnicza może spowodować wyciek czynnika
chłodniczego  do  atmosfery  i  tym  samym  zubożyć  warstwę  ozonu.  Przed  przystąpieniem  do
obsługi  urządzenia  chłodniczego  należy  dokładnie  zapoznać  się  z  instrukcją  obsługi  i  ściśle
jej  przestrzegać,  co  pozwoli  na  unikniecie  nieprzyjemnych  w  konsekwencji  zdarzeń  lub
wypadków.

Aparatura kontrolno pomiarowa stosowana w chłodnictwie w większości wypadków nie

stwarza  istotnego  zagrożenia.  Pomimo  to,  podczas  obsługi  aparatury  należy  zwracać
szczególną  uwagę  na  prawidłowe  odczyty  wskazań  danego  urządzenia.  Podczas  obsługi
termometru  rtęciowego  należy  zwrócić  uwagę  na  niebezpieczeństwo  zatrucia  rtęcią  w  razie
uszkodzenia np. pęknięcia czy stłuczenia szklanej rurki. Podczas obsługi wag należy zwracać

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

szczególną uwagę na ważone towary, aby były dobrze ułożone na wadzę, w innym przypadku
mogą  zsunąć  się  z wagi  i  przygnieść  pracownika.  Podczas  mierzenia  stężenia  roztworów
należy  szczególną  uwagę  zwrócić  na  obsługę  areometrów.  Nie  przestrzeganie  zasad  pracy
z areometrem  może  doprowadzić  do  poparzenia  pracownika.  Poważnym  zagrożeniem  jest
obsługa urządzeń posiadających poziomowskazy rurkowe może tu nastąpić uszkodzenie rurki
a  w  wyniku  tego  w zależności  od  rodzaju  cieczy  może  nastąpić  poparzenie  organizmu
pracownika.  Praca  ze  wszystkimi  aparatami  kontrolno  pomiarowymi  może  być  bezpieczną,
pod warunkiem przeanalizowania instrukcji obsługi i jej przestrzegania.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie zagrożenia mogą wystąpić podczas obsługi urządzeń chłodniczych?
2.  Jakie są niebezpieczeństwa wywołane ze strony sprzętu chłodniczego?
3.  Jakich należy używać zabezpieczeń pracując w chłodni?
4.  Jakie zagrożenia mogą wystąpić podczas obsługi aparatury kontrolno pomiarowej?
5.  Jakich środków należy używać podczas badania stężeń różnych substancji?
6.  Jakie zagrożenia może spowodować rozszczelnienie układu chłodniczego?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ czynniki szkodliwe najczęściej występujące w zakładzie chłodniczym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać materiał nauczania,
2)  przygotować się do ćwiczeń ustalając rodzaje zagrożeń występujących w chłodnictwie,
3)  na podstawie danych z zakładu chłodniczego określić, w grupach czynniki szkodliwe,
4)  przedstawić wnioski z oceny przeprowadzonej przez grupę na forum grupy,
5)  porównać wyniki i zapisać końcowe wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– przybory do pisania,

– notatnik,

– literatura z rozdziału 6 poradnika, dotycząca obsługi urządzeń chłodniczych.

Ćwiczenie 2

Dobierz odzież roboczą i/lub środki ochrony indywidualnej dla pracownika pracującego

w chłodni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) sporządzić opisy stanowisk pracy w chłodni,
2) dobrać pracownikowi na określonych stanowiskach pracy środki ochrony indywidualnej

i odzież roboczą,

3) ocenić wykonane ćwiczenie,
4) zapisać wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– komputer z dostępem do Internetu,

– wykaz środków ochrony indywidualnej.

Ćwiczenie 3

Określ zasady obsługi urządzeń chłodniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać materiał nauczania,
2)  określić zasady obsługi urządzeń chłodniczych,
3)  zanotować proponowane zasady obsługi,
4)  przedstawić zasady obsługi urządzeń chłodniczych na forum klasy,
5)  porównać propozycje i zapisać końcowe wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– komputer z dostępem do Internetu,

– przybory do pisania,

– literatura z rozdziału 6 poradnika, dotycząca obsługi urządzeń chłodniczych.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić cel stosowania przepisów BHP?



wymienić środki ochrony osobistej?



dokonać analizy skażenia dokonanego przez czynnik chłodniczy?



wyjaśnić zasadę posługiwania się aerometrami?



wyjaśnić zagrożenie wywołane źle działającą aparaturą kontrolno
pomiarową?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. W urządzeniach chłodniczych wykorzystywane są czynniki chłodnicze, które

a)  powinny powodować korozję metali.
b)  powinny być jak najdroższe.
c)  powinny być niepalne i nietoksyczne.
d)  ciepło parowania powinno być jak najmniejsze.

2. Zamrażanie to

a)  doprowadzenie ciepła do produktu.
b)  odprowadzenie ciepła z produktu.
c)  wymiana ciepła.
d)  zwolnienie niektórych procesów produktu.

3. Elementy łańcucha chłodniczego to

a)  przetwórnia, gleba, powietrze.
b)  fabryka mrożonek, lód, chlewnia.
c)  chłodnia zakładowa, rozdzielcza, chłodziarki.
d)  chłodnia składowa, samochody, motocykle.

4. Komory chłodnicze budowane są jako

a)  stałe, składane.
b)  podwieszane, rozkładane.
c)  składane, przewożone.
d)  przewozowe, samochodowe.

5. Urządzenia chłodnicze stosowane w przemyśle to

a)  zamrażarko chłodziarki domowe.
b)  sprężarkowe urządzenia chłodnicze.
c)  wytwornice pary.
d)  chłodnice powietrza.

6. Najważniejszymi elementami urządzenia sprężarkowego są

a)  manometr, zawór odcinający.
b)  osuszacz, skraplacz.
c)  komora chłodnicza, zawór bezpieczeństwa.
d)  sprężarka, skraplacz.

7. Zamrażanie owiewowe stosowane jest przy zamrażaniu

a)  bębnowym, wielkogabarytowym.
b)  tunelowym, taśmowym.
c)  tusz, owoców.
d)  jest to schładzanie, rozmrażanie.

8. Zamrażanie fluidyzacyjne polega na

a)  zamrażaniu ciężkich tusz wieprzowych.
b)  zamrażaniu tusz wołowych.
c)  unoszeniu produktu przez strumień powietrza.
d)  osuszaniu produktów z nadmiaru wody.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Zamrażanie tunelowe stosowane jest głównie do

a)  lekkich owoców.
b)  warzyw.
c)  tusz mięsnych.
d)  schładzania mleka.

10. Najważniejszym zadaniem izolacji cieplnych stosowanych w chłodnictwie jest

a)  ochrona obiektów przed opadami.
b)  ochrona obiektów przed wiatrem.
c)  zabezpieczenie obiektu przed dużym wychłodzeniem.
d)  ochrona obiektów przed niepożądanymi zyskami ciepła.

11. Materiały do budowy obiektów przechowalniczych powinny się charakteryzować

a)  małym oporem cieplnym.
b)  wytrzymałością mechaniczną.
c)  dużą palnością.
d)  dużym współczynnikiem przenikania ciepła.

12. Płyta warstwowa stosowana w chłodnictwie składa się z

a)  cegły i pustaka.
b)  pustaka i izolacji termoizolacyjnej.
c)  blachy i cegły.
d)  dwóch okładzin zewnętrznych oraz rdzenia o właściwościach termoizolacyjnych.

13. W Polsce obowiązuje układ jednostek

a)  CGS.
b)  MKS.
c)  SI.
d)  MkGS.

14. Podstawowe jednostki układu SI to

a)  długość, kąt płaski.
b)  światłość, kąt płaski.
c)  prąd elektryczny, siła.
d)  masa, czas.

15. Symbol temeperatury w układzie SI to

b) K.
c)

d) W.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Manometr U-rurkowy przedstawiony na rysunku znajduje się

a)  a. w stanie równowagi, b. menisk wklęsły.
b)  a. menisk wypukły, b. wloty cieczy.
c)  a. w stanie równowagi, b. przy różnicy ciśnień.
d)  a. część wlotową manometru, b. część wylotową manometru.

17. W przepływomierzu śrubowym cyfry 1 i 2 oznaczają

a)  1-łącznik, 2-popychacz.
b)  1-sektor zębaty, 2-sprężyna.
c)  1-.wkręt regulacyjny, 2-wirnik.
d)  1-urządzenie zliczające, 2-wirnik.

18. W termometrze cieczowym czynnikiem wskazującym stan temperatury jest

a)  woda.
b)  rtęć.
c)  bimetal.
d)  glikol.

19. Waga dziesiętna działa na zasadzie

a)  układów scalonych.
b)  rozciągania sprężyn.
c)  układania odważników na szalce.
d)  przyciągania ziemskiego.

20. Zbiorniczek aerometru jest wypełniony

a)  piachem.
b)  metalem.
c)  śrutem ołowianym.
d)  powietrzem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...............................................................................

Obsługa urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno pomiarowej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem: