AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY - WYKŁAD 8.04.2013
Centralny układ nerwowy - mózgowie rdzeń kręgowy -> obwodowy układ nerwowy -> nerwy:
rdzeniowe, czaszkowe, układu autonomicznego
Obwodowy układ nerwowy:
$
- Somatyczny (animalny)
* efektor: mięśnień poprzeczenie prążkowany
$
- Autonomiczny:
część przywspółczulna i współczulna
skierowany do wenątrz-> wegatatywny i idiotropowy
* zapenie podwójnie antagonistyczne unerwienie narządów
* przekazuje impulsy przez nerony zwojowe położone poza OUN
* EFEKTOR: mięśnie gładkie narządków wewnętrznych i naczyń krwionośnych, mięseień sercowy,
komórki gruczołowe, komórki nerwowe i tkanki tłuszczowej
- Jeden z głownych ukl regulujacych homeostazę orgzamizmu
- Modeluje czynność ukl immunologicznego i odporność organizmu
- Kieruje czynnością narządów wewnętrznych, gruczołów wydzielania wewnętrznego, serca
i naczyń krwionośnych
- Posiada liczne połączenia nerwowe i powiązania czynnościowe z OUN -> efekt
psychosomatyczny sumaryczny wpływ AUN, OUN i układku hormonalnego na narządy
wewnętrzne
PODWZÓGRZE
$
$
$
$
$
$
$
$
autonomiczny układ nerwowy
$
$
$
$
$
układ dokrewny
$
$
$
$
$
układ limbiczny
JĄDRO PRZEDNIE$ $
$
$
$
$
JĄDRO TYLNE
(w okolicy nad wzorkowe)$
$
$
$
$
(w okolicy suteczkowatej)
pobudza układ$
$
$
$
$
$
pobudza układ
przywspółczulny $
$
$
$
$
$
współczulny
Ośrodki AUN niższego rzędu w rdzeniu przedłużonym:
- naczynioruchowy
- oddechowy
- połykania
- wymiotny
Ośrodki AUN w rdzeniu kręgowym:
- włosoruchowy, naczynioruchowe, potowydzielnicze (C8-L3)
- erekcji, mikcji i defekacji (S1-S3)
W wariogarafie wykorzystuje się zewnętrzny dyskomfort (zaczerwienie lub zlednięcie twarzy,
drżenie głosu, rozszerzenie źrenic, pobudzenie gruczołów potowych-odruch psychogalwaniczny).
Kontrola autonomicznego układu nerwowego jest możliwa dzięki joga oraz treningowi
autogennemu: polega na tym, że jesteśmy podłączeni do monitora i wykrywacz kłamstw rejestruje
wynik i próbujemy zaniechać wynik.
Układ współczulny (układ piersiowo-lędżwiowy, nor- lub adrenergiczny)
- kataboliczny, ergotropowy (związany z wysiłkiem)
- przeważa w okresie aktywności dziennej
- wzrost aktywnośći w sytuacjach alarmowych i zagrożenia (stres, wysiłek fizyczny)
- wzmaga dopływ krwi do narządów
- przyśpiesza rtym serca oraz zwiększa kurczliwość i pojemność minutową mięśnia sercowego
- zwiększa ciśnienie tętnicze krwi
- mobilizuje zapasy energetyczne organizmu
- uczestniczy w rekacji “uciekaj albo walcz”
roszerzenie źrenic -> więcej światła dociera do oka
częstość akcji serca i ciśnienia tętniczego -> zwiększenie ukrwienia mięsni i narządów
$
$
$
$
$
$
$
wewnętrznych
obkurczenie naczyń krwionośnych skóry -> ogranicza krwawienie z ran
obniżenie porogu pobudliwości
neruonów tworu siatkowatego $
-> zwiększa czujność i wywołuje
$
$
$
$
$
stan ogólnego pobudzenia
wzrost stężenia glukozy i wolnych
kwasów tłuszczowych w osoczu ->$ wzrost ilości dostarczanej energii
Układ ten zapewnia utrzymanie ciśnie tętniczego krwi na stałym poziomie (baroreceptory zatoki
tętnicy szyjnej)
Podczas głoszenia zmniejsza aktywność -> obniżenie przemiany materii i ciśnienia tętniczego krwi
Pień współczulny znajduje się symetrycznie po obu stronach brzusznej powierzchni kręgosłupa od
podstawy czaszki do kości guzicznej, tu pnie obu stron łączą się ze sobą i tworzą zwój guziczny
* część szyjna
* piersiowa
* lędźwiowa (brzuszna)
* miedniczna
Składa się ze zwojów pnia współczulnego (21-25 par zwojów w pniu współczulnym, wielkość
ziarenka grochu) poszczególne zwoje połączone gałeziami zwojowymi.
Gałęzie poprzeczne łącza pnie współczulne obu stron, są nieregularne.
Czynność jest realizowana:
Neurony przedzwojowe ukladu współczulnego tworzą ośrodki współczulne które znajdują się w
istocie szarej rdzenia kręgowego w segmentach piersiowych i lędźwiowych. Aksony neuronów
przedzwojowych (włókna przedzwojowe) opuszczają rdzeń kręgowy przez korzenie brzuszne i
łącza się w gałęzie łączące białe, gałęzie łączące białe dochodzą do neuronów tworzących zwoje
w obrębia pnia współczulnego. Ze zwojów kręgowych pnia współczulnego wychodzą gałązki
łączące szare (włókna zazwojowe) część włókien zazwojowych trafia wraz z nerwami rdzeniowymi
do naczyń krwionośnych i gruczołów potowych i mięsni przywłosowych a część unerwia narządy
jamy brzusznej i miednicy. Niektóre włókne przedzwojowe przechodzą przez zwoje kręgowe jako
nerwy współczulne (nerw trzewny, krezkowy mniejszy i większy) i docierają do obwodowo
położonych zwojów współczulnych tworzących sploty:
*trzewny (słoneczny)
*krezkowy górny
*krezkowy dolny
Unerwiają te sploty: żołądek, jelito cieńkie, grube, wątrobę, trzustkę, nerkę, pęchrze moczowy i
narządy płciowe.
Układ krótkich neuronów noradrenergicznych unerwia część macicy oraz męskich narządów
płciowych.
Głowe przedułzenie pnia współczulnego - zwój szyjny:
unerwia: głowę (oko, gruczoł łzwowy, ślinianinki, narządy szyi i klatki piersiowej (oskrzela, serce).
Wyłącznie współczulne unerwienie:
- naczynia mięśni kończyn
- mięśnie gładkie narządów płciowych
- mięsień rozwieracz źrenicy
- mięsnie przywłosowe.
Układ przywspółczulny:
- czaszkowo-krzyżowy
- anaboliczny, trofotropowy (odżywczy)
- dominuje w czasie snu
- zwalnia rytm i pojemność minutową serca
- pobudza czynność i trawienie
- wspomaga wchłanianie i przyswajanie pokarmu
- ułatwia gromadzenie zapasów energetycznych
- mikcja
- defekacja
- czynności seksualne
Pierwsze neurony części czaszkowej przywspółczulnego ukł nerwowego znajdują się w
przywspółczulnych jąderkach odpowiednich nerwów czaszkowych:
- nerw III okoruchowy - unerwia oko
- nerw VII twarzowy - unerwia gruczoły łzowe, błonę śluzową nosa i ust, śliniankę
podżuchwową i podjęzykową
- nerw IX językowo-gardłowy - unerwia śliniankę przyuszną
- nerw X błędny - unerwia narządy klatki piersiowej i jamy brzusznej do okrężnicy, oraz
węzeł zatokowo-przedsionkowy i przedsionkowo-komorowy.
Część krzyżowa: komórki początkowe tej części są w odcinku krzyżowym i rdzenia kręgowego
pomiędzy segmentem S2-S4, tworzą jąderko krzyżowe przywspółczulne. Neurony zazwojowe
części krzyżowej są położone w ścianie unerwianych narządów i tworzą tzw. ZWOJE
ŚRÓDŚCIENNE. Unerwia narządy wewnętrzne dolnej części jamy brzusznej oraz miednicy (od
okrężnicy poprzecznej), pęcherz moczowy, zewnętrzne i wewnętrze narządy płciowe.
FUNKCJA: skurcz mięśnia sercowego, przy patrzeniu na bliskie przedmioty, zwolnienie rytmu,
roszczerza naczynia krwionośne, rozkurcz zwieracza żołądka i jelit, zwiększa wydzielanie insuliny i
glukagonu, stymuluje wydzielania gruczołów łzowych i gruczołów śluzowych nosa i gardła,
zmniejsza kurczliwość i prędkość przewodzenia serca
część czaszkowa
część krzyżowa
Wyłącznie PRZYWSPÓŁCZULNE unerwienie:
- mięsień zwieracz źrenicy
- komórki A wysp trzustkowych
- niektóre gruczoły żołądka
III-część układu autonomicznego - Część Jelitowa AUN
- Obejmuje od przełyku, aż po odbyt.
- Dwa sploty:
- splot warstwy podśluzowej Meissnera
- splot warstwy mięśniowej Auerbacha
TRANSMITERY AUN (neurotrasmitery)
część współczulna
część przywspółczulna
włókna
przedzwojowe
acetylocholina
acetylocholina
włokna
zazwojowe
noradrenalina
acetylocholina
Receptory dla ACETYLOCHOLINY:
- muskarynowe M (M1-M6)
- nikotynowe N
Receptory dla NORADRENALINY:
- alfa-adernergiczne (alfa1, alfa2)
- beta-adernergiczne (beta1-beta4)
Przewodnictwo włókien nerwowych:
- Somatyczny przewodzi szybciej, bo nie ma zwojów i posiada osłonkę mielinową.
- Współczulny reaguje szybciej.
WŁOKNA ŁĄCZĄCE
SPLOTY PODSUROWICÓWKOWE
splot warstwy podśluzowej Meissnera
reguluje czynności wydzielnicze
komórek błony śluzowej, przepływ
krwi i resorpcję
splot warstwy mięśniowej Auerbacha
kieruje motoryką mięśni gładkich