Specjalista terapii uzale
ż
nie
ń
(228907)
Specjali
ś
ci
Specjalista terapii uzale
ż
nie
ń
(228907)
Specjali
ś
ci
2
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
Publikacja opracowana w ramach projektu systemowego pn. „Rozwijanie zbioru
krajowych
standardów
kompetencji
zawodowych
wymaganych
przez
pracodawców”. Priorytet I PO KL, Działanie 1.1
Krajowy standard kompetencji zawodowych
Specjalista terapii uzale
ż
nie
ń
(228907)
© Copyright by Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013
Kopiowanie i rozpowszechnianie mo
ż
e by
ć
dokonane za podaniem
ź
ródła
ISBN 978-83-7951-000-9 (cało
ść
)
ISBN 978-83-7951-020-7 (20)
Nakład 1000 egz.
Publikacja bezpłatna
Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
00-697 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 65/79, tel. (22) 237-00-00, fax (22) 237-00-99
e-mail: sekretariat@crzl.gov.pl http://www.crzl.gov.pl
Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Pa
ń
stwowego Instytutu Badawczego
26-600 Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. centr. (48) 364-42-41, fax (48) 364-47-65
e-mail: instytut@itee.radom.pl http://www.itee.radom.pl
3
Spis tre
ś
ci
1. Dane identyfikacyjne zawodu ...................................................
4
1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfika-
cjach.................................................................................
4
1.2. Notka metodologiczna i autorzy.......................................
4
2. Opis zawodu................................................................................
6
2.1. Synteza zawodu ..............................................................
6
2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary wyst
ę
-
powania zawodu .............................................................
6
2.3.
Ś
rodowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narz
ę
dzia
pracy, zagro
ż
enia, organizacja pracy) ............................
6
2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym prze-
ciwwskazania do wykonywania zawodu .........................
7
2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezb
ę
dne do podj
ę
cia
pracy w zawodzie.............................................................
7
2.6. Mo
ż
liwo
ś
ci rozwoju zawodowego, potwierdzania/wali-
dacji kompetencji .............................................................
8
2.7. Zadania zawodowe ..........................................................
8
2.8. Wykaz kompetencji zawodowych ....................................
9
2.9. Relacje mi
ę
dzy kompetencjami zawodowymi a pozio-
mem kwalifikacji w ERK/PRK ..........................................
9
3. Opis kompetencji zawodowych ................................................ 10
3.1. Wdra
ż
anie działa
ń
psychoprofilaktycznych i psychoedu-
kacyjnych Kz1 ................................................................. 10
3.2. Wdra
ż
anie usług w zakresie terapii Kz2 ......................... 11
3.3. Monitorowanie, ewaluowanie i autoanalizowanie pracy
Kz3 .................................................................................. 12
3.4. Kompetencje społeczne KzS .......................................... 12
4. Profil kompetencji kluczowych ................................................ 13
5. Słownik ....................................................................................... 14
4
1. Dane identyfikacyjne zawodu
1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu
w klasyfikacjach
Według Klasyfikacji zawodów i specjalno
ś
ci na potrzeby rynku pracy
(KZiS 2010):
228907 Specjalista terapii uzale
ż
nie
ń
Grupa wielka 2 – Specjali
ś
ci (w Mi
ę
dzynarodowej Klasyfikacji Stan-
dardów Edukacyjnych ISCED 2011 – poziom 7).
Grupa elementarna 2289 – Specjali
ś
ci ochrony zdrowia gdzie in-
dziej niesklasyfikowani (w Mi
ę
dzynarodowym Standardzie Klasyfika-
cji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie 2269 Health professionals not
elsewhere classifield).
Według Polskiej Klasyfikacji Działalno
ś
ci (PKD 2007):
Sekcja Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna, Dział 86. Opieka
zdrowotna Grupa 86.9. Pozostała działalno
ść
w zakresie opieki
zdrowotnej.
1.2. Notka metodologiczna i autorzy
Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie:
analizy
ź
ródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, mi
ę
dzynarodowe)
oraz głównie wyników bada
ń
analitycznych na 15 stanowiskach pracy
w 5 przedsi
ę
biorstwach (
ś
rednie – 1, mikro – 4, w tym usługowe – 5),
przeprowadzonych w marcu 2013 r.
Zespół Ekspercki:
•
Marta Kulesza – Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie,
•
Bronisław Paweł Rosik – NZOZ Centrum Interwencji Kryzysowej
Stowarzyszenia KARAN w Rzeszowie,
•
El
ż
bieta Łyczewska – Miejskie Gimnazjum im. Stefana Kardynała
Wyszy
ń
skiego w Zielonce,
•
El
ż
bieta Sałata – Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny
w Radomiu.
5
Ewaluatorzy:
•
Mariusz J
ę
drzejko – Mazowieckie Centrum Profilaktyki Uzale
ż
-
nie
ń
w Milanówku,
•
Marek Rudzi
ń
ski – Krajowe Centrum Edukacji Rolniczej w Brwi-
nowie.
Recenzenci:
•
Dorota Rybczy
ń
ska Abdel Kawy – Dolno
ś
l
ą
ska Szkoła Wy
ż
sza
we Wrocławiu,
•
Zdzisław Sawaniewicz – Mazowieckie Samorz
ą
dowe Centrum
Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie.
Komisja Bran
ż
owa (zatwierdzaj
ą
ca):
•
Krystyna Grzywi
ń
ska (przewodnicz
ą
ca) – Stowarzyszenie dla
Rodzin Zespół Psychologiczno Terapeutyczny,
•
Urszula Michalska – Federacja Zwi
ą
zków Zawodowych Pracow-
ników Ochrony Zdrowia i Pomocy Społecznej w Warszawie,
•
El
ż
bieta Nalewczy
ń
ska-Kuli
ń
ska – Federacja Zwi
ą
zków Praco-
dawców Zakładów Opieki Zdrowotnej w Warszawie.
Data zatwierdzenia:
•
17.10.2013 r.
6
2. Opis zawodu
2.1. Synteza zawodu
Specjalista terapii uzale
ż
nie
ń
wykonuje działania diagnostyczno-
analityczne, terapeutyczne, profilaktyczne, psychoedukacyjne i psycho-
społeczne osób uzale
ż
nionych w celu realizacji zało
ż
e
ń
terapeutycznych.
2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania,
obszary wyst
ę
powania zawodu
Specjalista terapii uzale
ż
nie
ń
jest zawodem z obszaru ochrony
zdrowia, wymagaj
ą
cym przede wszystkim wiedzy psychoterapeutycz-
nej, ale równie
ż
wiedzy medycznej, psychologicznej i pedagogicznej.
Celem jego pracy jest diagnoza zaburze
ń
psychicznych i zaburze
ń
zachowania spowodowanych u
ż
ywaniem substancji psychoaktywnych
(zgodnie z Mi
ę
dzynarodow
ą
Klasyfikacj
ą
Chorób i Problemów Zdro-
wotnych ICD-10), prowadzenie terapii indywidualnej i grupowej, działa-
nia psychoedukacyjne, psychospołeczne i profilaktyczne wobec osób
uzale
ż
nionych, współuzale
ż
nionych oraz ich
ś
rodowiska
ż
ycia. Specja-
lista terapii uzale
ż
nie
ń
przygotowuje analizy i diagnozy, programy profi-
laktyczne i psychoedukacyjne skierowane do osób z obszaru niskiego
i wysokiego ryzyka, dzieci, młodzie
ż
y i dorosłych oraz wdra
ż
a je. Spe-
cjalista terapii uzale
ż
nie
ń
prowadzi diagnoz
ę
zaburze
ń
psychicznych
i zaburze
ń
zachowania spowodowanych u
ż
ywaniem substancji psy-
choaktywnych w celu okre
ś
lenia zagro
ż
e
ń
i nast
ę
pstw w wymiarze
indywidualnym i społecznym. Na tej podstawie opracowuje indywidual-
ny program terapii. Realizuje terapi
ę
z u
ż
yciem metod, technik i narz
ę
-
dzi adekwatnych do typu uzale
ż
nienia. Jest odpowiedzialny za dobór
metod, technik i narz
ę
dzi diagnostyczno-analityczno-terapeutycznych
oraz motywacyjno-wspieraj
ą
cych. W pracy obowi
ą
zuj
ą
go zasady
etyczne i dbało
ść
o standard wykonywanych usług. Do jego zada
ń
nale
ż
y ocena i ewaluacja bie
żą
cych efektów pracy z pacjentem/klien-
tem oraz dbanie o samodoskonalenie.
2.3.
Ś
rodowisko pracy (warunki pracy, maszyny
i narz
ę
dzia pracy, zagro
ż
enia, organizacja pracy)
Miejscem pracy specjalisty terapii uzale
ż
nie
ń
s
ą
: poradnie leczenia
uzale
ż
nie
ń
i współuzale
ż
nie
ń
, o
ś
rodki pobytu stacjonarnego i dzienne-
go, specjalistyczne oddziały dla osób uzale
ż
nionych, osób u
ż
ywaj
ą
cych
szkodliwie lub w sposób ryzykowny substancji psychoaktywnych, pla-
7
cówki o
ś
wiatowe i edukacyjne, o
ś
rodki szkolno-wychowawcze i opie-
ku
ń
czo-wychowawcze oraz inne placówki, w których przebywaj
ą
osoby
uzale
ż
nione, osoby u
ż
ywaj
ą
ce szkodliwie lub w sposób ryzykowny
substancji psychoaktywnych. Z zawodem specjalisty terapii uzale
ż
nie
ń
zwi
ą
zane s
ą
zagro
ż
enia dla zdrowia spowodowane: obci
ąż
eniami psy-
chicznymi i kontaktem z sytuacjami stresogennymi, zachowaniami kom-
pulsywnymi i ryzykownymi pacjentów/klientów, w tym agresj
ą
, niebez-
piecze
ń
stwami zara
ż
enia chorobami zaka
ź
nymi (HIV, HCV i inne).
Z tego wzgl
ę
du wa
ż
ne jest uczestniczenie w superwizji grupowej lub
indywidualnej. Praca specjalisty terapii uzale
ż
nie
ń
mo
ż
e si
ę
odbywa
ć
w systemie zmianowym. Specjalista jest samodzielnym pracownikiem
zobowi
ą
zanym do uczestniczenia w zebraniach klinicznych. Praca te-
rapeuty uzale
ż
nie
ń
ma charakter długoterminowego kontaktu z pacjen-
tem/klientem z wysokim ryzykiem przerwania terapii. Obci
ąż
enia psy-
chiczne i kontakt z sytuacjami stresogennymi wi
ążą
si
ę
ze zwi
ę
kszonym
ryzykiem wypalenia zawodowego.
2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne,
w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu
Wykonywanie zawodu specjalisty terapii uzale
ż
nie
ń
wymaga wysokie-
go poziomu opanowania emocjonalnego, umiej
ę
tno
ś
ci komunikacji
w sytuacjach trudnych, umiej
ę
tno
ś
ci pracy w zespole, odporno
ś
ci na stres i
wypalenie zawodowe, wysokiej odporno
ś
ci na przem
ę
czenie, umiej
ę
tno
ś
ci
współpracy i prowadzenia pacjenta (grupy), rozpoznawania zachowa
ń
werbalnych i niewerbalnych, motywowania i wspierania, autoanalizy, pre-
cyzji w dokumentowaniu terapii, nawi
ą
zywania kontaktów, budowania
relacji terapeutycznej. Bardzo wa
ż
ne s
ą
: zdolno
ść
koncentracji, uwagi,
pami
ęć
, odporno
ść
na sytuacje krytyczne, szacunek i otwarcie na drugiego
człowieka, wra
ż
liwo
ść
na kwestie kulturowe, cierpliwo
ść
, empatia. Specyfi-
ka zawodu wymaga kreatywno
ś
ci i elastyczno
ś
ci. Specjalista terapii uza-
le
ż
nie
ń
wykonuje swoj
ą
prac
ę
najcz
ęś
ciej w pozycji siedz
ą
cej, co generuje
typowe zagro
ż
enia dla układu mi
ęś
niowo-szkieletowego.
2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezb
ę
dne do podj
ę
cia
pracy w zawodzie
Do podj
ę
cia pracy w zawodzie specjalista terapii uzale
ż
nie
ń
wyma-
gane jest wy
ż
sze wykształcenie, uko
ń
czenie szkolenia w dziedzinie
uzale
ż
nie
ń
, zgodnie z programem wybieranym przez Krajowe Biuro do
Spraw Przeciwdziałania Narkomanii lub Pa
ń
stwow
ą
Agencj
ę
Rozwi
ą
-
zywania Problemów Alkoholowych oraz uzyskanie pozytywnego wyniku
egzaminu.
8
2.6. Mo
ż
liwo
ś
ci rozwoju zawodowego, potwierdzania/
/walidacji kompetencji
Specjalista terapii uzale
ż
nie
ń
zobligowany jest do uczestniczenia
w regularnych superwizjach. Rekomendowane jest równie
ż
doskonale-
nie umiej
ę
tno
ś
ci w obszarze psychoterapii, uczestnictwo w szkoleniach,
konferencjach naukowych oraz stałe pogł
ę
bianie wiedzy teoretycznej
z obszaru uzale
ż
nie
ń
. Czynnikiem wspieraj
ą
cym jako
ść
wykonywanej
pracy jest równie
ż
uczestnictwo we własnej psychoterapii.
2.7. Zadania zawodowe
Z1. Planowanie i organizowanie pracy z uwzgl
ę
dnieniem przepisów
prawa pracy, BHP zasad ergonomii oraz zasad etycznych (nie-
zb
ę
dne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS).
Z2. Konstruowanie programów profilaktycznych spójnych z progra-
mem terapii uzale
ż
nie
ń
(niezb
ę
dne kompetencje: Kz1, KzS).
Z3. Prowadzenie zaj
ęć
psychochedukacyjnych i profilaktycznych
uzale
ż
nie
ń
(niezb
ę
dne kompetencje: Kz1, KzS).
Z4. Nawi
ą
zywanie kontaktu terapeutycznego z pacjentem/klientem
(niezb
ę
dne kompetencje: Kz2, KzS).
Z5. Diagnozowanie na potrzeby opracowania planu terapii/leczenia
(niezb
ę
dne kompetencje: Kz2, KzS).
Z6. Opracowywanie celów i planów terapii uzale
ż
nie
ń
dostosowa-
nych do potrzeb pacjenta/klienta (niezb
ę
dne kompetencje: Kz2,
KzS).
Z7. Prowadzenie pracy terapeutycznej grupowej i/lub indywidualnej
oraz dobieranie odpowiednich metod, technik i narz
ę
dzi pracy
(niezb
ę
dne kompetencje: Kz2, KzS).
Z8. Prowadzenie dokumentacji merytorycznej/leczniczej (niezb
ę
dne
kompetencje: Kz3, KzS).
Z9. Monitorowanie, ocenianie efektów realizowania planów terapeu-
tycznych uzale
ż
nie
ń
(niezb
ę
dne kompetencje: Kz3, KzS).
Z10. Autoanalizowanie pracy podczas superwizji (niezb
ę
dne kompe-
tencje: Kz3, KzS).
9
2.8. Wykaz kompetencji zawodowych
Kz1 – Wdra
ż
anie działa
ń
psychoprofilaktycznych i psychoedukacyjnych
(potrzebne do wykonania zada
ń
: Z1, Z2, Z3).
Kz2 – Wdra
ż
anie usług w zakresie terapii (potrzebne do wykonania
zada
ń
: Z1, Z4, Z5, Z6, Z7).
Kz3 – Monitorowanie, ewaluowanie i autoanalizowanie pracy (potrzeb-
ne do wykonania zada
ń
: Z1, Z8, Z9, Z10).
KzS – Kompetencje społeczne (potrzebne do wykonania zada
ń
:
Z1÷Z10).
2.9. Relacje mi
ę
dzy kompetencjami zawodowymi
a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK
Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zada
ń
w za-
wodzie sugeruje si
ę
wykorzysta
ć
do opisu kwalifikacji na poziomie 7
wła
ś
ciwym dla wykształcenia wy
ż
szego drugiego stopnia (studia magi-
sterskie) w Europejskiej i Polskiej Ramie Kwalifikacji. Poziom ten jest
uzasadniony miejscem usytuowania zawodu w Klasyfikacji zawodów
i specjalno
ś
ci (grupa wielka 2 i jej odpowiednik w ISCED 2011).
Osoba wykonuj
ą
ca zawód specjalisty terapii uzale
ż
nie
ń
:
1)
w zakresie wiedzy: w pogł
ę
biony sposób zna fakty, teorie i metody,
techniki oraz narz
ę
dzia w zawodzie specjalisty terapii uzale
ż
nie
ń
;
zna i rozumie zło
ż
one zale
ż
no
ś
ci mi
ę
dzy nimi, a tak
ż
e w powi
ą
zaniu
z innymi dziedzinami zwi
ą
zanymi ze zjawiskiem uzale
ż
nie
ń
–
współuzale
ż
nie
ń
oraz z wykonywaniem zawodu specjalisty terapii
uzale
ż
nie
ń
;
2)
w zakresie umiej
ę
tno
ś
ci: potrafi wykonywa
ć
zadania oraz formuło-
wa
ć
i rozwi
ą
zywa
ć
problemy z wykorzystaniem nowej wiedzy, tak
ż
e
z innych dziedzin w zawodzie specjalisty terapii uzale
ż
nie
ń
; samo-
dzielnie planowa
ć
własne uczenie si
ę
przez całe
ż
ycie i ukierunko-
wywa
ć
innych w tym zakresie; komunikowa
ć
si
ę
ze zró
ż
nicowanymi
kr
ę
gami odbiorców oraz odpowiednio uzasadnia
ć
prezentowane
stanowisko;
ś
wiadoma istoty uzale
ż
nienia potrafi asertywnie pod-
chodzi
ć
do problemów i oczekiwa
ń
pacjenta/klienta.
10
3. Opis kompetencji zawodowych
Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefinio-
wanych w badaniach na stanowiskach pracy.
Wykonanie zada
ń
zawodowych Z1, Z2, Z3 wymaga posiadania
kompetencji zawodowych Kz1.
3.1. Wdra
ż
anie działa
ń
psychoprofilaktycznych
i psychoedukacyjnych Kz1
Wiedza – w pogł
ę
biony sposób
zna fakty, teorie i metody, techniki
oraz narz
ę
dzia w zawodzie spe-
cjalisty
terapii
uzale
ż
nie
ń
do
wdra
ż
ania działa
ń
profilaktycz-
nych i psychoedukacyjnych oraz
metody i zasady pracy indywidu-
alnej i grupowej, w szczególno
ś
ci
zna:
−
zasady i przepisy BHP, zasady
ergonomii,
kodeks
pracy
w prowadzeniu działa
ń
profi-
laktycznych i psychoedukacyj-
nych;
−
techniki pracy z grup
ą
terapeu-
tyczn
ą
;
−
strategie profilaktyczne w tera-
pii uzale
ż
nie
ń
;
−
zasady i standardy konstru-
owania strategii profilaktycz-
nych w terapii uzale
ż
nie
ń
;
−
mechanizmy
przebiegu
po-
szczególnych typów uzale
ż
-
nie
ń
;
−
metody i zasady pracy indywi-
dualnej i grupowej w obszarze
profilaktyki społecznej.
Umiej
ę
tno
ś
ci – potrafi wykonywa
ć
zadania oraz formułowa
ć
i rozwi
ą
-
zywa
ć
problemy z wykorzystaniem
nowej wiedzy zakresu profilaktyki
i psychoedukacji, a tak
ż
e z innych
dziedzin w zawodzie specjalisty
terapii uzale
ż
nie
ń
; w szczególno
ś
ci
potrafi:
−
przestrzega
ć
zasad i przepisów
BHP, ergonomii, kodeksu pra-
cy w prowadzeniu działa
ń
profi-
laktycznych i psychoedukacyj-
nych;
−
nawi
ą
zywa
ć
kontakt z jednost-
k
ą
i grup
ą
terapeutyczn
ą
;
−
rozwi
ą
zywa
ć
konflikty i trudne
sytuacje w grupie terapeutycz-
nej;
−
wdra
ż
a
ć
wypracowane narz
ę
-
dzia profilaktyczne w terapii
uzale
ż
nie
ń
;
−
skutecznie działa
ć
w sytuacjach
wysokiego ryzyka i obci
ąż
enia
psychofizycznego w terapii uza-
le
ż
nie
ń
;
−
konstruowa
ć
programy profilak-
tyczne;
−
planowa
ć
prac
ę
grupy w ob-
szarze profilaktyki społecznej.
11
Wykonanie zada
ń
zawodowych Z1, Z4, Z5, Z6, Z7 wymaga posia-
dania kompetencji zawodowych Kz2.
3.2. Wdra
ż
anie usług w zakresie terapii Kz2
Wiedza – w pogł
ę
biony sposób
zna fakty, teorie i metody, techniki
oraz narz
ę
dzia w zawodzie spe-
cjalisty
terapii
uzale
ż
nie
ń
do
wdra
ż
ania usług w zakresie tera-
pii; zna ró
ż
norodne, zło
ż
one uwa-
runkowania i aksjologiczny kon-
tekst prowadzonej
działalno
ś
ci
w zawodzie
specjalisty
terapii
uzale
ż
nie
ń
, w szczególno
ś
ci zna:
−
zasady i przepisy BHP, zasady
ergonomii, kodeks pracy w pro-
wadzeniu usług w zakresie te-
rapii;
−
przepisy
prawne
dotycz
ą
ce
narkotyków i narkomanii oraz
alkoholizmu, a tak
ż
e innych
uzale
ż
nie
ń
;
−
zasady etyczne w terapii uza-
le
ż
nie
ń
;
−
klasyfikacj
ę
uzale
ż
nie
ń
oraz
metod terapeutycznych;
−
narz
ę
dzia diagnostyczne sto-
sowane w terapii uzale
ż
nie
ń
;
−
klasyfikacj
ę
zaburze
ń
psy-
chicznych i zaburze
ń
zacho-
wania spowodowanych u
ż
y-
waniem substancji psychoak-
tywnych oraz neurobiologiczne
mechanizmy uzale
ż
nie
ń
;
−
systemy pomocy osobom uza-
le
ż
nionym;
−
typologi
ę
uzale
ż
nie
ń
.
Umiej
ę
tno
ś
ci – potrafi wykony-
wa
ć
zadania oraz formułowa
ć
i rozwi
ą
zywa
ć
problemy z wyko-
rzystaniem nowej wiedzy z wdra-
ż
ania usług w zakresie terapii oraz
komunikowa
ć
si
ę
ze zró
ż
nicowa-
nymi kr
ę
gami odbiorców i odpo-
wiednio uzasadnia
ć
prezentowane
stanowisko, w szczególno
ś
ci po-
trafi:
−
przestrzega
ć
zasad i przepi-
sów BHP, ergonomii, kodeks
pracy w prowadzeniu usług
w zakresie terapii;
−
stosowa
ć
przepisy
prawne
dotycz
ą
ce narkotyków i nar-
komanii oraz alkoholizmu, jak
równie
ż
innych uzale
ż
nie
ń
;
−
post
ę
powa
ć
zgodnie z zasa-
dami etyki w terapii uzale
ż
nie
ń
;
−
prowadzi
ć
terapi
ę
z wykorzy-
staniem ró
ż
nych narz
ę
dzi, do-
pasowuj
ą
c je do sytuacji;
−
dokumentowa
ć
przebieg pro-
cesu terapeutycznego;
−
planowa
ć
terapi
ę
uzale
ż
nie
ń
;
−
diagnozowa
ć
pacjentów w za-
kresie trudno
ś
ci zachowa
ń
be-
hawioralnych,
poznawczych,
emocjonalnych i społecznych
zwi
ą
zanych z uzale
ż
nieniem;
−
przedstawia
ć
propozycje doty-
cz
ą
ce mo
ż
liwej pomocy oso-
bom uzale
ż
nionym.
12
Wykonanie zada
ń
zawodowych Z1, Z8, Z9, Z10 wymaga posiadania
kompetencji zawodowych Kz3.
3.3. Monitorowanie, ewaluowanie i autoanalizowanie
pracy Kz3
Wiedza – w zaawansowanym
stopniu zna fakty, teorie i metody,
techniki oraz narz
ę
dzia słu
żą
ce do
monitorowania, ewaluacji i auto-
analizy pracy, w szczególno
ś
ci
zna:
−
jako
ś
ciowe i ilo
ś
ciowe narz
ę
-
dzia ewaluacyjne w terapii uza-
le
ż
nie
ń
;
−
techniki monitoringowe w tera-
pii uzale
ż
nie
ń
;
−
współzale
ż
no
ś
ci mi
ę
dzy prac
ą
własn
ą
a efektywno
ś
ci
ą
terapii
uzale
ż
nie
ń
;
−
zasady sporz
ą
dzania raportów
ewaluacyjnych w terapii uza-
le
ż
nie
ń
.
Umiej
ę
tno
ś
ci – w innowacyjny
sposób potrafi dokona
ć
monitoro-
wania, ewaluacji i autoanalizy
pracy, rozwi
ą
zywa
ć
zło
ż
one i nie-
typowe problemy w zmiennych
i mało przewidywalnych warun-
kach oraz komunikowa
ć
si
ę
ze
zró
ż
nicowanymi kr
ę
gami odbior-
ców, w szczególno
ś
ci potrafi:
−
stosowa
ć
wybrane narz
ę
dzia
ewaluacyjne
i
monitoruj
ą
ce
w terapii uzale
ż
nie
ń
;
−
wypracowywa
ć
wnioski płyn
ą
ce
z działa
ń
ewaluacyjnych i moni-
toringowych w terapii uzale
ż
-
nie
ń
;
−
dokonywa
ć
analizy własnej pra-
cy;
−
sporz
ą
dza
ć
raporty ewaluacyj-
ne w terapii uzale
ż
nie
ń
.
Wykonanie wszystkich zidentyfikowanych w standardzie zada
ń
zawodowych wymaga posiadania kompetencji społecznych KzS.
3.4. Kompetencje społeczne KzS:
−
jest
ś
wiadomy społecznej wagi pracy specjalisty terapii uzale
ż
nie
ń
,
−
tworzy i rozwija wzory wła
ś
ciwego post
ę
powania w terapii uzale
ż
-
nie
ń
,
−
podejmuje decyzje i ponosi odpowiedzialno
ść
za działania o cha-
rakterze profilaktycznym, psychoedukacyjnym, pschychospłecz-
nym, diagnostycznym oraz terapeutycznym na rzecz osób uzale
ż
-
nianych i ich
ś
rodowiska
ż
ycia,
−
krytycznie ocenia swoje działania wykonywane w ramach współ-
pracy zespołowej oraz przyjmuje odpowiedzialno
ść
za ich skutki.
13
4. Profil kompetencji kluczowych
Ocen
ę
wa
ż
no
ś
ci kompetencji kluczowych dla zawodu specjalisty te-
rapii uzale
ż
nie
ń
przedstawia rys. 1.
Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu
stosowanego w Mi
ę
dzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Doro-
słych − projekt PIAAC (OECD).
1
2
3
4
5
Umiejętność obsługi komputera i wykorzystania Internetu
Umiejętności matematyczne
Umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania
Sprawność motoryczna
Planowanie i organizowanie pracy
Wywieranie wpływu/przywództwo
Komunikacja ustna
Współpraca w zespole
Rozwiązywanie problemów
Serie1
Zbędne
Mało ważne
Ważne
Istotne
Bardzo ważne
Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu 228907 Specjalista terapii
uzale
ż
nie
ń
14
5. Słownik
Zawód
−
zbiór zada
ń
(zespół czynno
ś
ci) wyodr
ę
bnionych w wyniku społecz-
nego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami
przez poszczególne osoby i wymagaj
ą
cych odpowiednich kwalifikacji
i kompetencji (wiedzy, umiej
ę
tno
ś
ci oraz kompetencji społecznych)
zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu
stanowi
ź
ródło dochodów.
Specjalno
ść
−
jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera cz
ęść
czynno
ś
ci o podobnym charakterze (zwi
ą
zanych z wykonywan
ą
funkcj
ą
lub przedmiotem pracy) wymagaj
ą
cych pogł
ę
bionej lub do-
datkowej wiedzy i umiej
ę
tno
ś
ci zdobytych w wyniku dodatkowego
szkolenia lub praktyki.
Zadanie
zawodowe
−
logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyra
ź
nie okre-
ś
lonym pocz
ą
tku i ko
ń
cu, wyodr
ę
bniony ze wzgl
ę
du na rodzaj lub
sposób wykonywania czynno
ś
ci zawodowych powi
ą
zanych jednym
celem, ko
ń
cz
ą
cy si
ę
produktem, usług
ą
lub decyzj
ą
.
Kompetencje
zawodowe
−
wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykona
ć
, odpowied-
nio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane s
ą
trzema zbiorami: wie-
dzy, umiej
ę
tno
ś
ci oraz kompetencji społecznych.
Wiedza
−
zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie
uczenia si
ę
, odnosz
ą
cych si
ę
do dziedziny uczenia si
ę
lub działalno-
ś
ci zawodowej.
Umiej
ę
tno
ś
ci
−
zdolno
ść
wykonywania zada
ń
i rozwi
ą
zywania problemów wła
ś
ci-
wych dla dziedziny uczenia si
ę
lub działalno
ś
ci zawodowej.
Kompetencje
społeczne
−
zdolno
ść
autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w
ż
yciu
zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju,
z uwzgl
ę
dnieniem kontekstu etycznego.
Kompetencje
kluczowe
−
wiedza, umiej
ę
tno
ś
ci i postawy odpowiednie do sytuacji, niezb
ę
dne
do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem,
integracji społecznej i zatrudnienia.
Standard
kompetencji
zawodowych
−
norma opisuj
ą
ca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania
zada
ń
zawodowych wchodz
ą
cych w skład zawodu, akceptowana
przez przedstawicieli organizacji zawodowych i bran
ż
owych, praco-
dawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych.
Kwalifikacja
−
zestaw efektów uczenia si
ę
(zasób wiedzy, umiej
ę
tno
ś
ci oraz kompe-
tencji społecznych), których osi
ą
gni
ę
cie zostało formalnie potwier-
dzone przez uprawnion
ą
instytucj
ę
.
Europejska
Rama
Kwalifikacji
−
przyj
ę
ta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji,
umo
ż
liwiaj
ą
cy porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w ró
ż
nych
krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyró
ż
niono 8 poziomów
kwalifikacji opisywanych za pomoc
ą
efektów uczenia si
ę
; stanowi
ą
one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji.
Polska Rama
Kwalifikacji
−
opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowane-
go rejestru kwalifikacji w Polsce.
Krajowy
System
Kwalifikacji
−
ogół rozwi
ą
za
ń
słu
żą
cych ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji
(potwierdzaniu efektów uczenia si
ę
) oraz zapewnianiu ich jako
ś
ci.