Technik_lesnik_321[02].Z5.01

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Zarządzanie personelem

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Struktura i strategia Państwowego Gospodarstwa Leśnego ,,Lasy
Państwowe”

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Rachunkowość działalności gospodarczej

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5.

Opodatkowanie działalności gospodarczej

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i nabywaniu umiejętności

z zakresu prowadzenia gospodarstwa leśnego.

W Poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz wiedzy i niezbędnych umiejętności, które powinieneś mieć
opanowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz wiedzy i umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy
z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do zrealizowania załoŜonych
celów kształcenia,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonywania ćwiczeń,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów – zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności po wykonywaniu ćwiczeń,

−

sprawdzian osiągnięć – przykładowy zestaw pytań sprawdzających opanowanie przez
Ciebie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki modułowej,

−

wykaz literatury uzupełniającej.
Jeśli jakieś zagadnienia w trakcie analizowania materiału będą dla Ciebie niezrozumiałe,

to poproś o pomoc nauczyciela.

Po przerobieniu materiału spróbuj sprawdzić swoją wiedzę przystępując do sprawdzianu

z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa „Prowadzenie gospodarstwa leśnego”, której treść teraz poznasz

jest jednym z modułów koniecznych do zdobycia wiedzy z zakresu technika leśnika,
a w szczególności wiedzy dotyczącej zarządzania przedsiębiorstwem.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni szkolnej, jak i w placówce opieki zdrowotnej musisz

przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz instrukcji przeciwpoŜarowych, wynikających
z rodzaju wykonywanych ćwiczeń. Przepisy te dokładnie zostaną omówione w jednostce
modułowej: „Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwpoŜarowej

”

321[02].O1.01.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

określić cele i funkcje podmiotów gospodarczych,

−−−−

scharakteryzować strukturę organizacyjną Lasów Państwowych,

−−−−

scharakteryzować działalność gospodarczą Lasów Państwowych,

−−−−

określić zalety i wady małych przedsiębiorstw,

−−−−

posłuŜyć się przepisami prawa cywilnego i handlowego,

−−−−

zaplanować działalność gospodarczą,

−−−−

sporządzić dokumentację związaną z zakładaniem i prowadzeniem działalności
gospodarczej,

−−−−

dokonać wyboru dostawców,

−−−−

określić strategie przedsiębiorstwa,

−−−−

opracować strategie przedsiębiorstwa w zakresie obsługi handlowej, wytwórczej oraz
zaopatrzeniowej,

−−−−

zastosować zasady komunikowania się ze współpracownikami,

−−−−

przeprowadzić negocjacje z kontrahentami i klientami,

−−−−

określić role i funkcje kierownika przedsiębiorstwa,

−−−−

scharakteryzować style kierowania,

−−−−

określić stan i strukturę zatrudnienia,

−−−−

sporządzić dokumenty związane z zatrudnieniem pracownika,

−−−−

przeprowadzić rozmowę kwalifikacyjną,

−−−−

scharakteryzować bodźce motywujące do efektywniejszego wykonywania zadań,

−−−−

określić cele i zadania rachunkowości,

−−−−

zastosować zasady rachunkowości,

−−−−

scharakteryzować majątek trwały i obrotowy,

−−−−

określić źródła pochodzenia majątku przedsiębiorstwa,

−−−−

scharakteryzować formy opodatkowania,

−−−−

zarejestrować przychody w ewidencji przychodów,

−−−−

dokonać ewidencji przychodów i rozchodów w ksiąŜce przychodów i rozchodów,

−−−−

sporządzić ewidencje podatkowe,

−−−−

obliczyć dochód osiągany z działalności gospodarczej na podstawie ewidencji
rachunkowej,

−−−−

wypełnić deklaracje podatkowe w zaleŜności od form opodatkowania,

−−−−

wyjaśnić istotę rachunkowości zarządczej,

−−−−

dokonać klasyfikacji kosztów,

−−−−

sporządzić rachunek kosztów stałych i zmiennych,

−−−−

obliczyć próg rentowności,

−−−−

sporządzić zestawienie przepływów pienięŜnych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zarządzanie personelem

4.1.1. Materiał nauczania

W tym rozdziale zostaną omówione lub zasygnalizowane waŜne elementy zarządzania

personelem: style kierowania w ujęciu tradycyjnym i współczesnym, komunikacja
interpersonalna, negocjacje i mediacje oraz polityka kadrowa firmy.

Współczesna firma stoi przed wieloma wyzwaniami. W zawrotnym tempie zmieniają się

technologie,  wdraŜanie  innowacji  odbywa  się  na  kaŜdym  etapie  działalności  firmy,  trwa
walka  o  pozyskanie  nabywcy  a  marketing  jest  jednym  z  waŜniejszych  elementów  jej
działania.  Aby  sprostać  tym  wyzwaniom  powinniśmy  zdać  sobie  sprawę,  Ŝe  dobrze
zarządzana firma powinna mieć dobre kierownictwo, znające cel, misję firmy i dalekosięŜne
priorytety.  Skuteczne  kierowanie  firmą  jest  wtedy,  gdy  kierownik  wie,  Ŝe  największym
kapitałem  kaŜdego  przedsiębiorstwa  są  ludzie  i  właściwe  postępowanie  wobec  nich
i pobudzanie  do  inwencji  twórczej  daje  poŜądane  efekty.  To  umiejętność  pozyskania
i utrzymania  w  firmie  ludzi  zdolnych  i  kreatywnych.  Nowoczesne  zarządzanie  to  przede
wszystkim  umiejętność  wydobywania  z  ludzi  tego,  co  najlepsze.  To  takŜe  umiejętność
pozyskiwania i utrzymania pracowników innowacyjnych i lojalnych wobec firmy. Kierownik,
który sprosta tym wymaganiom jest dobrze wynagradzanym pracownikiem i naleŜy odo elity
finansowej kraju.
Komunikacja interpersonalna, to dwustronny przepływ informacji pomiędzy jej uczestnikami,
to  moŜliwość  przesłania  informacji  i  odczytywania  informacji,  to  rozmowa  osób  biorących
udział  (nadawcy  i  odbiorcy  komunikatów)  w  określonych  warunkach.  Jest  to  zjawisko
złoŜone  i  dlatego  mówimy  o  procesie  komunikacji.  Na  proces  komunikacji  interpersonalnej
składają się:

−

wzajemna wymiana informacji składająca się ze słów, gestów, postaw, wygląd,

−

stany emocjonalne i zachowania występujące u nadawcy i odbiorcy komunikatów,

−

rozumienie przekazywanej informacji warunkujące dalszy jej przebieg.
Proces komunikacji między ludźmi moŜe odbywać się w postaci:

komunikacji werbalnej (wymiana informacji za pomocą słów),

komunikacja niewerbalna to:

−

kontakt fizyczny z partnerem (np. uścisk ręki, czułe przywitanie, poklepanie po
ramieniu, …),

−

kontakt wzrokowy lub jego brak,

−

odległość między rozmówcami zwana ,,zachowaniem własnego terytorium”,

−

pozycja, jaką zajmują rozmówcy,

−

wygląd,

−

głos (barwa, natęŜenie, tempo mówienia, akcent),

−

wyraz twarzy, kontakt wzrokowy, spojrzenie, mimika,

−

ułoŜenie nóg i stóp, pozycja tułowia, postawa,

−

gestykulacja (ruchy głową, grymas, uśmiech,…).

Najbardziej  ekspresyjna  jest  twarz  i  oczy.  Twarz  uśmiechnięta  zawsze  oznacza  radość
i szczęście, zainteresowanie drugą osobą. Twarz zapłakana – smutek i cierpienie. Grymas na
twarzy  oznacza  brak  aprobaty  dla  osoby  wypowiadającej  kwestie,  kiwnięcie  głową  –  jej
aprobatę.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Komunikaty niewerbalne, które świadczą o braku zainteresowania partnerem,

zniechęceniu:

−−−−

brak kontaktu wzrokowego, patrzenie z przymruŜonymi oczami, szczęki zaciśnięte,
rzucanie spojrzenia z ukosa,

−−−−

kiwanie się na krześle, pochylanie się do przodu lub do tyłu, wiercenie się,

−−−−

ręce skrzyŜowane na piersi, dłonie zaciśnięte, zakrywana twarz dłońmi, drapanie się
w głowę, składanie dłoni w pięści,

−−−−

nogi skrzyŜowane, stopy ustawione w kierunku wyjścia z pokoju,
Komunikaty niewerbalne, które odczytujemy z gestów i postawy noszą nazwę:

−−−−

języka ciała (wyraz twarzy, kontakt wzrokowy, spojrzenie),

−−−−

mowy ciała – gesty i ruchy (postawa, kontakt, sposób ustawienia się wobec partnera,)
W komunikacji werbalnej duŜą rolę odgrywają takie czynniki, jak:

−−−−

zawartość (treść) wypowiedzi, na którą składa się zasób leksykalny i posługiwanie się
językiem literackim lub gwarą (regionalna, uczniowska, ..)

−−−−

akcent i modulowanie wypowiadanych kwestii (często ma większy wpływ na partnera niŜ
treść wypowiedzi),

−−−−

stopień płynności mowy (potoczystość, jąkanie się,..)
A oto kilka uwag, które powinni wykorzystać rozmówcy.
Najwłaściwsza odległość partnerów, jak podają Michael i Mimi Donaldsonowie, wynosi:

−−−−

dla oficjalnych kontaktów prywatnych 75−120cm,

−−−−

dla nieoficjalnych kontaktów towarzyskich 1,2−2m,

−−−−

dla nieoficjalnych kontaktów z nieznajomymi 3,6−7,6m,

−−−−

dla oficjalnych kontaktów z nieznajomymi ponad 7,6m.
Postawa wyprostowana. Rąk nie naleŜy trzymać w kieszeniach.
W trakcie mówienia naleŜy robić przerwy i starać się modulować głosem. Tempo

mówienia powinno być takie, by wypowiedź była wyrazista, a głos słyszalny (odpowiednia
artykulacja). Wypowiedzi naleŜy akcentować.

Kontakt wzrokowy z rozmówcą jest wtedy, gdy patrzymy na rozmówcę. Unikać

przelotnego zerkania i czytania notatek

W komunikacji interpersonalnej naleŜy pamiętać, Ŝe nie zawsze to, co chcemy przekazać

lub  powiedzieć  zostanie  odebrane  i  zrozumiane  w  taki  sam  sposób.  Przyczyn  takiego  stanu
rzeczy moŜe być wiele. Mogą one być po stronie nadawcy, odbiorcy komunikatu oraz drogi
przekazu  wybranego  przez  nadawcę.  Komunikat  słowny  moŜe  teŜ  mieć  róŜne  znaczenie
i moŜe  być  wypowiedziany  w  Ŝargonie  np.  ,,małolatów”  czy  więźniów.  Komunikat  jest
kodowany  za  pomocą  kodu,  czyli  słów,  gestów,  obrazu.  Nasz  rozmówca  musi  te  znaki
dekodować.  Często  trzeba  obserwować  sygnały  niewerbalne  by  dopasować  słowa  do
odpowiedniej  definicji  i zrozumieć  treść  przekazu.  Barierę  komunikacyjną  tworzy  brak
zaufania, brak wiarygodności czy klimat rozmowy. Barierę komunikacyjną stanowią równieŜ
bariery kulturowe.

Najpopularniejszym kanałem informacyjnym i najbardziej zrozumiałym jest komunikacja

bezpośrednia, czyli twarzą w twarz. Codziennie uczestniczymy w komunikacji przekazywanej
pocztą elektroniczną, za pomocą mediów, bilbordów, plakatów, prasy.

O efektywności komunikacji decydują następujące czynniki:

−−−−

osobiste zainteresowanie słuchającego tematem,

−−−−

osoba mówiącego,

−−−−

sposób przekazywania informacji.
Szczególnie waŜna jest osoba mówiącego i pierwsze minuty wystąpienia. Ma on:

−−−−

wzbudzić zainteresowanie i ciekawość słuchaczy,

−−−−

stworzyć pozytywny kontakt i nastrój między sobą a słuchaczem lub słuchaczami.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

JeŜeli komunikacja dotyczy większej grupy słuchaczy wskazane jest, by prezenter:

−−−−

potwierdził swoje umiejętności w poruszanym temacie,

−−−−

wyjaśnił korzyści, jakie wyniosą słuchacze z tej prezentacji.
Na pewno nie stworzy dobrego nastroju osoba sztywna, nadęta, pewna siebie czy

flegmatyczna. Trudno jest teŜ słuchać fanatyka czy ,,bajeranta”.

Mówiąc o efektywności komunikowania się nie sposób nie wspomnieć o ekspresywnym

i receptywnym  wywieraniu  wpływu  na  słuchaczy  podczas  przekazywania  informacji.
Ekspresywne  wywieranie  wpływu  umoŜliwia  dzielenie  się  naszymi  przemyśleniami,
pomysłami z innymi i przekonaniu ich o naszej racji. W tym modelu występują 4 elementy :
1.  mówienie:

−−−−

sugerowanie naszych pomysłów,

−−−−

wyraŜanie potrzeb,

2. przekonywanie poprzez:

−−−−

uzasadnianie swoich pomysłów,

−−−−

wskazywanie, Ŝe nasz pomysł odnosi się do wspólnych celów i wartości,

3. negocjowanie poprzez:

−−−−

promowanie korzyści,

−−−−

wskazywanie strat, jeśli nie zaakceptujemy pomysłu,

4. zjednywanie poprzez:

−−−−

zachętę,

−−−−

inspirowanie do realizacji naszego pomysłu.

Ten model wywierania wpływu w małym stopniu aktywizuje słuchaczy. Częściej

stosowany jest model receptywny. W modelu receptywnym występują 4 elementy:
1. dociekanie:

−−−−

zadawaniu pytań w taki sposób, Ŝe nie narzuca on odpowiedzi, ale obciąŜa
słuchającego odpowiedzialnością.

−−−−

drąŜenie poprzez pogłębianie posiadanych informacji,

2. ukierunkowanie:

−−−−

wyjaśnianie (przekazywanie dokładnych informacji istotnych dla danej sprawy),

−−−−

stawianie prowokujących pytań np. ,,Czy moŜesz w pełni zrealizować wszystkie
postanowienia umowy, jeŜeli nie wykonasz…?’’

3. słuchanie

−−−−

parafrazowanie,

−−−−

Ŝądanie potwierdzenia wypowiedzi rozmówcy np. ,,Czy mógłbyś mi powtórzyć..?”,

4. dostrajanie:

−−−−

odsłanianie się poprzez udzielanie informacji o sobie,

−−−−

identyfikowanie się (wyraŜenie zrozumienia sytuacji w jakiej znajduje się rozmówca
i przekazanie własnych doświadczeń w tym zakresie).

Receptywne wywieranie wpływu jest podstawą do tworzenia zaangaŜowania,

wyzwalania energii i zachętą do działania całego zespołu pracowniczego. Czym jest aktywne
słuchanie? Aktywne słuchanie jest złoŜoną funkcją percepcyjną, na którą składają się:

−−−−

odczytywanie komunikatów werbalnych i niewerbalnych przekazywanych przez
mówiącego,

−−−−

zapamiętywanie tego, co zostało powiedziane,

−−−−

informacja zwrotna o właściwym odbiorze komunikatów.
Bariery, które utrudniają aktywne słuchanie to:

−−−−

przerywanie, komentowanie, gwizdanie, wychodzenie w trakcie wypowiedzi,

−−−−

występujący jest ,,gawędziarzem’’ lub ,,fanatykiem”,

−−−−

negatywne nastawienie do przekazywanych treści i postawa „mam inne zdanie”,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

ignorowanie, gdyŜ nasze stanowisko sprzeczne ze stanowiskiem mówiącego,

−−−−

stwierdzenie: „wiem więcej”.
Wykorzystując techniki aktywnego słuchania, upewniamy się, czy dobrze zrozumieliśmy

przekaz i dobrze odczytaliśmy intencje nadawcy, czy wiadomość przesłana jest tą, którą
otrzymał odbiorca. NaleŜą do nich:

−−−−

parafrazowanie, czyli przedstawienie usłyszanego komunikatu własnymi słowami, np.
„O ile dobrze cię zrozumiałam to ...”, ,,Czy chodzi ci o to, Ŝe…”

−−−−

odzwierciedlanie, czyli poinformowanie nadawcy, Ŝe dobrze zrozumieliśmy jego słowa,
np. „A więc twoja decyzja będzie oparta głównie na ekspertyzie technicznej?”.
,,Wygląda, Ŝe jesteś zadowolony z tych planów”.

−−−−

klaryfikacja (dojaśnianie), czyli prośba o dokładne sprecyzowanie intencji nadawcy, np.
,,PomóŜ mi zrozumieć twoje stanowisko”. ,,Co to dla Ciebie oznacza?”.

−−−−

dowartościowanie np. ,,Dziękuję Ci za to, Ŝe mi powiedziałeś .” ,,Doceniam to, co dla
mnie robisz.”

−−−−

potwierdzanie, w którym informujemy nadawcę komunikatu, Ŝe go zrozumieliśmy.
Aktywne słuchanie jest równieŜ umiejętnością obejmującą nasze zachowania, gesty

i słowa  przybierane  w  trakcie  słuchania  oraz  słowa  wypowiadane  po  wysłuchaniu
wypowiedzi.  MoŜe  to  być  zwykłe  powiedzenie  ,,Zgadzam  się  z  tobą”  ,,Podziwiam  twój
spokój w trakcie wystąpienia.’’, ,, Mam odmienne zdanie w przedstawianej kwestii gdyŜ,…”.

Informacja zwrotna jest zatem mówieniem drugiej osobie o tym:

−−−−

jak przeŜywam z nią kontakt,

−−−−

jakie odczucia wywołują we mnie jej słowa i zachowania

−−−−

oraz potwierdza fakt, Ŝe wnikliwie słuchaliśmy wypowiedzi i je akceptujemy bądź nie.
W trakcie przekazywania komunikatów istotne jest robienie pauz. Przerwa oznacza

początek albo koniec pewnego fragmentu wypowiedzi. Daje słuchaczom czas na
zastanowienie się i ośmielenie do wypowiedzi.

Zasady skutecznego komunikowania się, których naleŜy przestrzegać:

−−−−

jeŜeli to moŜliwe przygotuj się do rozmowy. opracuj argumenty, których moŜesz uŜyć,

−−−−

traktuj swojego rozmówcę jak partnera, nie jak wroga,

−−−−

nie przerywaj swojemu rozmówcy,

−−−−

utrzymuj z rozmówcą kontakt wzrokowy. stosuj w trakcie rozmowy komunikaty
niewerbalne (mowę i język ciała),

−−−−

wyraŜając swoje opinie uŜywaj komunikatu ,,ja”,

−−−−

zachęcaj do zadawania pytań,

−−−−

uŜywaj języka zrozumiałego dla rozmówcy. mów w sposób bezpośredni,

−−−−

stosuj techniki aktywnego słuchania,

−−−−

okazuj empatię. (empatia jest umiejętnością spojrzenia na problem z punktu widzenia
innej osoby, wczucie się w jej połoŜenie),

−−−−

bądź otwarty na inny niŜ twój punkt widzenia. wysłuchaj krytyki. sam nie krytykuj i nie
osądzaj,

−−−−

nie dawaj dobrych rad, jeŜeli rozmówca cię o to nie prosi,

−−−−

stosuj samoocenę swoich wystąpień.

Umiejętność skutecznej komunikacji wykorzystywana jest równieŜ podczas dyskusji.
Dyskusja polega na wymianie poglądów na określony temat, często w większym zespole.

W skutecznej dyskusji istotne są między innymi umiejętności jednoznacznego

formułowania własnych poglądów czy pytań, operowania konkretnymi argumentami, obrony
własnych poglądów. Uczestnicząc w dyskusji, naleŜy respektować następujące zasady
skutecznego komunikowania się, a ponadto:
1. dyskutowanie powinno prowadzić do znalezienia wspólnego rozwiązania,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. uczestnicząc w dyskusji, naleŜy wypowiadać się rzeczowo, jasno i precyzyjnie,
3. uczestnik dyskusji powinien być zdyscyplinowany, tj. trzymać się wyznaczonego czasu

na swoją wypowiedź,

4. uczestnik dyskusji nie powinien być złośliwy a jego wypowiedzi nie mogą prowadzić do

konfliktów.
W skutecznych kontaktach między ludźmi duŜą rolę odgrywa umiejętność

asertywnegozachowania.

Asertywne zachowanie – to zespół zachowań interpersonalnych wyraŜających uczucia,

postawy, Ŝyczenia, opinie lub prawa danej osoby w sposób bezpośredni, stanowczy i uczciwy,
a jednocześnie respektujący uczucia i zachowania innej osoby. Asertywność, to równieŜ
umiejętność dokonania oceny sytuacji w celu wyboru optymalnego sposobu komunikacji.

Człowiek asertywny:

ma silne poczucie rzeczywistości,

mówi o wszystkim jasno, uczciwie, bez kłamstw i wykrętów,

swoje opinie opiera na konkretach, a nie na złudzeniach.
Przykłady asertywnych zachowań:

−−−−

asertywna obrona własnych praw – umiejętność zdecydowanej, ale spokojnej reakcji,
w sytuacji, gdy ktoś sugeruje nam, Ŝe nie mamy racji.

−−−−

asertywna odmowa – umiejętność zdecydowanego odmawiania, w sytuacjach, gdy nie
chcemy zrobić tego, do czego namawia nas ktoś inny. (MoŜna ją zapisać krótko: NIE
uzasadnienie odmowy wykonanie decyzji).
Anni Towned podaje następujące prawa asertywności:

Mam prawo wyraŜać własne myśli i opinie, nawet jeśli róŜnią się znacznie od poglądów
innych ludzi,

Mam prawo wyraŜać własne uczucia i być za nie odpowiedzialnym,

Mam prawo mówić ludziom TAK,

Mam prawo mówić ludziom NIE,

Mam prawo powiedzieć NIE WIEM,

Mam prawo powiedzieć ,,NIE ROZUMIEM’’,

Mam prawo zmieniać zdanie bez konieczności usprawiedliwiania się. A ponadto:

Mam  prawo  prosić  o  to,  czego  chcę,  prawo  do  niezaleŜności,  prawo  wysłuchania
i traktowania powaŜnie, prawo odniesienia sukcesu.
Bycie  asertywnym  wymaga  samoobserwacji  oraz  treningu  by  nauczyć  się  wyraŜania  i

obrony własnego zdania. Do technik asertywnych naleŜy:

−−−−

technika  ,,zdartej  płyty”.  Stosujemy  wtedy,  gdy  jednokrotne  powiedzenie  ,,nie”  moŜe
okazać  się  niewystarczające  i  dalej  osoba  będzie  formułować  argumenty  by  wpłynąć  na
zmianę  naszej  decyzji.  Wtedy  zdanie  ,,klucz’’  powtarzamy  stanowczo  wielokrotnie  np.
Nie wykonam tego. Nie wykonam tego, bo inaczej to zaplanowałem. Nie wykonam tego,
bo wykonuję inne zadanie,

−−−−

technika ,,zamglania”. Stosowana w sytuacji, gdy ktoś kieruje do nas niezbyt pochlebne
uwagi. Np. Mama mówi do córki ,,Twój pokój wygląda jak pobojowisko. Wtedy
grzecznie odpowiadamy stosując zwrot ,,być moŜe” ,,Być moŜe, panuje tu nieporządek,
ale ja szybko znajduję to co jest mi potrzebne”,

−−−−

technika ,,zamiany oceny na opinię” (np. Odpowiedzią na stwierdzenie osoby, Ŝe jestem
osobą złośliwą moŜemy odpowiedzieć ,,Tak, ja teŜ tak o sobie myślę” lub ,,Nie. Nie
zgadzam się. Inaczej siebie oceniam”),

−−−−

technika ,,demaskowania aluzji”. Stosowana wtedy, gdy aluzja nie ma konkretnego
adresata (np. po stwierdzeniu, Ŝe wszyscy urzędnicy to złośliwcy, mówimy: ,,Ja teŜ
jestem urzędnikiem. Czy Pan miał mnie na myśli?”),

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

technika uprzedzania. np. Spóźniłem się do pracy. Zanim dyrektor zwróci mi uwagę,
mówię np. ,,Przez te remonty dróg nie udało mi się przyjechać punktualnie.
Przepraszam”,

−−−−

technika  poszukiwania  informacji.  Występuje  często  w  negocjacjach.  np.  Nasz  klient
stwierdza, Ŝe nasza oferta nie zawiera konkretnych dat dostawy, wielkości produkcji. Nie
mówimy, Ŝe nie ma racji. Odpowiadamy: np. ,,Zainteresowanym naszą ofertą wysyłamy
pełniejsze  informacje.”,  ,,Terminy  i  wielkość  dostaw  ustalimy  w  następnej  kolejności.”
Postawa asertywna pozwala na utrzymanie szczerych i otwartych relacji z innymi ludźmi,
daje  poczucie  satysfakcji  oraz  szacunek  innych.  Przeciwieństwem  asertywnego  stylu
zachowania  jest  styl  bierny,  agresywny  lub  manipulacyjny.  Wszystkie  są  niekorzystne
z punktu widzenia zakładu pracy i codziennych sytuacji.
Osoba bierna charakteryzuje się brakiem wiary we własne siły, strachem przed ,,nowym”,

tradycyjnym stylem zarządzania. Jest ugodowcem. Nie potrafi zainspirować pracowników do
nowych przedsięwzięć.

Osoba agresywna narzuca swoje racje innym. Metoda, jaką to robi, nie jest akceptowana

przez innych.

Manipulanci, to osoby nieuczciwe. Cechuje ich brak szczerości i niekonsekwencja

w działaniu. Mają złe mniemanie o sobie i innych. Unikają odpowiedzialności.
Style kierowania

Ze względu na znaczenie, jakie ma realizacja załoŜonych celów instytucji, oraz na wagę

mocnego  i  trwałego  zaangaŜowania  kaŜdego  pracownika  –  członka  zorganizowanej
społeczności  w  realizację  tych  celów,  szczególnie  waŜne  –  oprócz  technik  zarządzania  –  są
style kierowania. Funkcja motywowania w procesie kierowania takŜe  w określonym stopniu
determinuje styl kierowania.

Styl kierowania (przywództwa) to:

−−−−

sposób oddziaływania kierownika na podwładnych, by ich zachowanie prowadziło do
osiągnięcia z góry określonego celu.

−−−−

praktycznie  ukształtowany  i  faktycznie  stosowany  zintegrowany  system  metod,  technik
i innych  narzędzi  oddziaływania  na  podwładnych,  dostosowany  do  załoŜonych  celów,
realizowanych zadań i konkretnych warunków działania.
Wybór  stylu  kierowania  zaleŜny  jest  od  wielu  czynników.  Jednym  z  nich  są  cechy

osobowościowe  kierownika,  odpowiedzialność  kierownika  za  pracę  podległego  mu  zespołu,
doświadczenie,  jego  wiedza  o  zarządzaniu  i  kompetencje  merytoryczne.  Na  wybór  stylu
kierowania  ma  wpływ  równieŜ  zespołów  pracowniczy,  jego  poziomu  wiedzy,
odpowiedzialności  i  samodyscypliny,  utoŜsamianie  się  pracowników  z  celami  instytucji,
akceptacja  autorytetu  formalnego  kierownika.  Nie  bez  znaczenia  są  środki  motywujące
pracowników, warunki materialne, techniczne i ergonomiczne pracy oraz system nagród i kar
stosowany przez kierownika.

Elementy stylu kierowania
Do podstawowych cech stylu kierowania naleŜą:

−−−−

stopień zorientowania (nastawienia) kierownika na osiągnięcie celu lub na podwładnych,

−−−−

kontakt emocjonalny z podwładnymi,

−−−−

rodzaj sprawowanej kontroli.

−−−−

poziom udziału podwładnych w procesie decyzyjnym.
Inne elementy cech kierowania wyodrębnił Fred Fiedler. Według niego sprawne

kierowanie zaleŜy od trzech elementów:

−−−−

kontakty emocjonalne w układzie pracownicy – kierownik,

−−−−

typ zadań – proste lub złoŜone,

−−−−

zakres władzy kierownika – szeroki lub wąski.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymienione w powyŜszych klasyfikacjach elementy mogą mieć róŜny stopień nasilenia

i wzajemnej zaleŜności. RóŜne są równieŜ miejsca i warunki pracy załogi oraz formacje
ustrojowe. Stąd róŜne klasyfikacje stylów zarządzania.

Styl kierowania według Kurta Lewina, Ronalda Lipitta i Ralpha K. White'a
Pierwsze klasyfikacje stylów kierowania na podstawie przeprowadzonych badań opisane

są w literaturze z zakresu organizacji i zarządzania przez Kurta Lewina, Ronalda Lipitta
i Ralpha K. White'a. WyróŜniają oni trzy główne style kierowania:
1.

autokratyczny,

demokratyczny,

nieingerujący.
Styl autokratyczny – kierownik sam ustala cele grupy i zadania prowadzące do ich

osiągnięcia oraz sam dokonuje podziału pracy między uczestników grupy.

Styl demokratyczny – kierownik – kształtuje właściwe stosunki międzyludzkie

w zespole, zachęca grupę do podejmowania decyzji w zakresie ustalenia celów jej działania,
zadań prowadzących do ich realizacji i podziału czynności. Jednocześnie sam bierze udział
w pracy wykonywanej przez grupę.

Styl nieingerujący – kierownik pozostawia członkom grupy maksimum swobody

w realizacji zadań. Sam nie podejmuje Ŝadnych decyzji, nie uczestniczy w pracach grupy, nie
ocenia teŜ pracy podwładnych.

Style kierowania według J.A. Browna
Podobną charakterystykę stylów prezentuje J.A. Brown. W swojej klasyfikacji dzieli

kierowników na:
1. autokratów,

−−−−

surowych,

−−−−

Ŝyczliwych,

−−−−

nieudolnych,

2. demokratów,
3. uchylających się od ingerencji.

Wyjaśnień wymaga więc charakterystyka autokraty. Autokrata surowy oczekuje

wiernego podporządkowania się. Sam podejmuje decyzje. Utrzymuje dystans, wzbudza
w pracownikach strach. Stosuje kary materialne. W Ŝadnej sprawie nie słucha opinii i rad
pracowników. Polecenia wydaje w formie rozkazu.

Autokrata Ŝyczliwy oczekuje pełnego podporządkowania się pracowników w zamian za

określone przywileje. Najbardziej posłusznych nagradza za lojalność. Pracowników traktuje
Ŝyczliwie, ale rzadko korzysta z ich opinii. Decyzje podejmuje sam.

Autokrata nieudolny jest apodyktyczny, zmienny, nieobliczalny w podejmowaniu

decyzji. Wprowadza w zakładzie atmosferę podejrzliwości, zachowań egoistycznych i lęku.
W zespole brak współpracy.

Style kierowania według Blake'a-Moutona
Charakterystyka stylów kierowania Blake’a –Moutona opiera się na dwóch elementach:

nastawienia kierownika na zadania lub na ludzi. Robert Blake i Jane Mouton zbudowali siatkę
kierowniczą, w której jedna z osi obrazuje stopień zainteresowania kierownika ludźmi, druga
zaś – zadaniami. Badania empiryczne oraz analizy teoretyczne pozwoliły autorom siatki
kierowniczej wyróŜnić w niej 5 obszarów pół, dotyczących 5 podstawowych stylów
kierowania:
1.

styl zadaniowy − w którym kierownik przejawia wyłączne i duŜe zainteresowanie
zadaniami;

styl osobowy − wyłączne i duŜe zainteresowanie ludźmi;

styl unikowy − brak zainteresowania ludźmi i zadaniami;

styl zachowawczy − średnie zainteresowanie zadaniami i ludźmi;

styl optymalny − duŜe zainteresowanie zadaniami i ludźmi.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Style kierowania według G.S Sergiego

G. S. Sergio charakteryzując style kierowania bierze pod uwagę głównie cechy

osobowościowe kierownika i podejmowanie przez niego decyzji. Autor wymienia następujące
style kierowania:
1.

osobisty,

osobisty impulsywny,

bezosobowy,

zbiorowy,

spokojny.
Styl osobisty – kierownik samodzielnie podejmuje decyzje w przeświadczeniu o swojej

nieomylności, jest wymagający, zmienny w nastrojach, Ŝąda dyscypliny i posłuszeństwa,
zwiększa kontrolę i nadzór.

Styl osobisty impulsywny jest odmianą stylu osobistego. Kierownik jest osobą kreatywną

ale niezwykle impulsywną, nie potrafi konsekwentnie realizować swoich pomysłów.
Zaniedbuje podstawowe obowiązki organizacyjne, ludzi dobiera kierując się doraźnym
entuzjazmem. Wprowadza chaos organizacyjny.

Styl bezosobowy zdecydowanie róŜni się od stylu osobistego. Kierownik nie angaŜuje się

emocjonalnie. Jego postawę charakteryzuje powściągliwość i dystans.

Styl zbiorowy jest odpowiednikiem stylu demokratycznego. Kierownik jest członkiem

zespołu pracowniczego. Jest pełnym Ŝyczliwości, opanowany. Decyzje podejmowane są
przez zespół pracowniczy po wysłuchaniu opinii pracowników.

Styl spokojny wynika ze spokojnej natury kierownika. Podstawowymi cechami tego stylu

są ład i spokój. Decyzje podejmowane są ze spokojem i rozwaŜnie.

Charakterystyka stylów kierowania Reddina
Ciekawa koncepcję stylów kierowania przedstawił William J. Reddin. Elementami

wyróŜnionych przez niego stylów jest zorientowanie na ludzi i na zadania. WyróŜnił on cztery
podstawowe style:
1.

przyjazny (towarzyski),

kompleksowy (zintegrowany,

wyizolowany (separujący się),

gorliwy (poświęcający się) oraz style mniej efektywne i bardziej efektywne.
Przyjazny – kierownik koncentruje się głównie na sprawach pracowniczych,

w niewielkim stopniu na realizacji zadań. Jest przyjazny w kontaktach z podwładnymi.
Posiada zdolność rozwiązywania konfliktów. Styl mniej efektywny.

Kompleksowy – kierownik koncentruje się na aktualnie wykonywanych zadaniach ale

docenia pracowników. Okazuje im swoje zaufanie. Pracownicy oceniani są ze względu na ich
przydatność. Zadania ustalane są wspólnie z pracownikami. Kieruje ludźmi przez
wskazywanie im celów firmy i stawianie ambitnych zadań.

Wyizolowany – kierownik w niewielkim stopniu nastawiony i na zadania, i na ludzi.

Stosuje kary w postaci cofania uprawnień decyzyjnych. Jest asekurantem, unika innowacji,
preferuje metody znane i wypróbowane. Ma trudności w nawiązaniu kontaktów z ludźmi.

Gorliwy – kierownik skoncentrowany na zadaniach. Udziela podwładnym instrukcji

i wskazówek. Podwładnych ocenia z punktu widzenia ich przydatności do wykonywania
zadań. Głównym narzędziem kierowania są nagrody i kary.

Wśród wymienionych 4 stylów wyróŜnił style mniej i bardziej efektywne. Do stylów:

mniej efektywnych naleŜy:
Misjonarz – wkłada wiele wysiłku przede wszystkim w zapewnienie jak najlepszych

stosunków międzyludzkich. Jest miły w obyciu ale nieskuteczny w działaniu. Ma problemy ze
stawianiem zadań pracownikom i wyegzekwowania ich wykonania.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kompromista – bardzo podatny na wpływ otoczenia. Zgadza się ze wszystkimi

opiniami, nie broni własnego zdania. Koncentruje się przede wszystkim na rozwiązywaniu
spraw bieŜących, nie widzi celów perspektywicznie.

Dezerter – ucieka od kierowania. Problemy, które powinien rozwiązywać przewaŜnie

przekazuje do rozwiązania innym. Przez otoczenie jest oceniany jako niezaangaŜowany
w pracę.

Autokrata – dąŜący za wszelką cena do wykonania zadań. Wszelkie decyzje podejmuje

sam  gdyŜ  nie  darzy  podwładnych  zaufaniem.  Jest  apodyktyczny  i  nieŜyczliwy.  Tworzy
niesprzyjający klimat do realizacji zadań przez zespół.
b)  styl bardziej efektywny:

Rozwojowiec (otwarty) – ufny, otwarty na ludzi. Decyzje podejmuje po konsultacji lub

wspólnie z zespołem, często przekazuje uprawnienia podwładnym. Dba o rozwój
pracowników. Jego sukcesy są tym większe, im bardziej zintegrowany jest zespół.

Administrator (dyrektorski) – stawia wysokie wymagania sobie i podwładnym. Ceni

pracę zespołową, potrafi skutecznie dobierać ludzi do zadań, co zapewnia mu skuteczność
działania.

Biurokrata – przywiązuje wagę do formalnych procedur i kontroli podlegającego mu

personelu. Przez otoczenie ceniony jest jako sumienny i skrupulatny. MoŜe osiągnąć niezły
wynik działania.

śyczliwy autokrata – stara się realizować zadania ale bez zraŜanie sobie ludzi. Muszą

wykonywać  zadania  według  określonych  instrukcji,  ale  w  miarę  im  ufa  i  pozostawia
samodzielność  działania.  Dzięki  temu  moŜe  mieć  dobre  wyniki  nawet  przy  ambitnych
zadaniach.

Wśród polskich teoretyków zajmujących się problemami prakseologicznymi, organizacji

i zarządzania, zarządzania zespołami ludzkimi wymienić naleŜy osoby, które
charakteryzowały style kierowania bądź zajmowały się tym problemem.

Według J. Zieleniewskiego miarą stylu kierowania powinny być trzy elementy:

−−−−

zlecenia (informacje przekazane podwładnym dotyczącego tego, czego od nich
oczekuje),

−−−−

bodźce (oddziaływanie na podwładnych),

−−−−

argumenty (składniki stylu kierowania, którymi posługuje się kierownik, a które
zmieniają osobowość podwładnych).
Polskie klasyfikacje stylów kierowania są proste, biorąc pod uwagę wybrane elementy

cech kierowania.

Style kierowania według S. Kwiatkowskiego

S.  Kwiatkowski  wybór  stylu  kierowania  uzaleŜnia  od  sposobu  wydawania  poleceń  przez
kierownika  oraz  na  sposób  postępowania  z  podwładnymi.  Te  z  kolei  są  uzaleŜnione  od
sposobu rozliczania kierownika z realizacji zadań przez jego przełoŜonych. W związku z tym
są style kierowania uzaleŜnia od:
a)  sposobu wydawania poleceń:

−−−−

zadaniowy,

−−−−

instruktaŜowy,

Styl zadaniowy uwzględnia cel końcowy dla pracownika, natomiast zadaniowy – kolejne

czynności, jakie ma wykonać.
b) sposobu postępowania z podwładnymi:

Stopień nastawienia kierownika na zadanie (stopień zainteresowania ich pracą,
nadzór,

Nad poprawnością wykonania zadania),

Stopień nastawienia kierowników na podwładnych (przewaga czynników
motywacyjnych nad kontrolnymi lub odwrotnie).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Style kierowania według Z. Pietrasińskiego
Podział stylów Z. Pietrusiński uzaleŜnia od wielu czynników. WyróŜnia tylko dwa

przeciwstawne style kierowania:
1.

demokratyczny,

autokratyczny.
Kierownik demokrata uzasadnia podwładnym swoje działania, informuje, wyjaśnia.

Dopuszcza podwładnych do wspólnego podejmowania decyzji, wysłuchuje ich opinii
i krytyki.

Kierownik autokrata nie liczy się z podwładnymi. Sam podejmuje decyzje. Wydaje

polecenia i Ŝąda bezwzględnego ich wykonania. Jest bezkompromisowy.

Współczesne style kierowania. Kształtowanie stosunków międzyludzkich
Współczesna firma, by istnieć, musi mieć systemowe podejście do zarządzania. Musi

mieć na względzie zarówno środowisko wewnętrzne w firmie, ale teŜ środowisko zewnętrzne.
WaŜnym  ogniwem  firmy  jest  właściwie  prowadzona  polityka  kadrowa  i  sposób  kierowania
firmą. Współczesne style kierowania nie preferują władzy opartej na wymuszaniu poŜądanych
zachowań i stosowania kar za ich nieprzestrzeganie. Dzisiejszy kierownik musi być:
1.  ekspertem, czyli człowiekiem kompetentnym i specjalistą w danej dziedzinie,
2.  przywódcą, któremu podwładni mogą zaufać,
3.  partnerem,  który  umie  współpracować  w  grupie,  inspirować  do  działania,  podejmować

wspólne decyzje i ponosić wspólnie za nie odpowiedzialność,

4. organizatorem, który potrafi:

–

stworzyć zespół zadaniowy z osób zaangaŜowanych i gotowych do innowacyjności
i kreatywności,

–

kształcić umiejętność samooceny pracownika i określenia jakości wykonanej pracy,

–

stworzyć warunki do wszechstronnego rozwoju zawodowego pracowników,

–

wprowadzić system bodźców zachęcających pracowników do wysokiej jakości
pracy, stworzyć warunki udziału pracowników w zyskach finansowych firmy,

5. sobą komunikatywną, przystępną i otwartą, która w kaŜdej chwili moŜe udzielić

wyczerpujących informacji.
Według Józefa Penca i S. Kurnala występują dwa style kierowania. Szczególnie

preferowany  jest  styl  integratywny  jako  przeciwstawny  stylowi  autokratycznemu
(dyrektywnemu). Styl integratywny prowadzi do trwałego zaangaŜowania i pełnej akceptacji
celów  instytucji  przez  pracowników.  Charakterystyką  tego  stylu  jest  sposób  nastawienia
kierownika  na  podwładnych,  kontakt  emocjonalny  z  podwładnymi  i  ich  udział  w  procesie
decyzyjnym.

Kierownik integratywny:

−−−−

jasno określa podwładnym cele i priorytety firmy,

−−−−

pozytywnie motywuje do działania; wzbudza zainteresowanie pracą,

−−−−

zezwala na samodzielność i stosowanie własnych sposobów realizacji zadania, ale
pracownicy ponoszą w tym zakresie odpowiedzialność,

−−−−

nformacja dwustronna między kierownikiem a pracownikiem przed i w trakcie
wykonywania pracy; fachowa pomoc na kaŜdym etapie,

−−−−

decyzje  podejmowane  za  zgodą  większości  grupy,  po  wysłuchaniu  opinii  negatywnych
i pozytywnych.
W  wielkich  zakładach  pracownicy  podejmują  decyzje  w  sposób  pośredni,  za

pośrednictwem  rad  nadzorczych,  związków  zawodowych  i  innych  przedstawicielstw
pracowniczych.  Taki  styl  kierowania  podnosi  efektywność  pracy.  Pracownik  utoŜsamiający
się  z  firmą,  aprobujący  jej  cele  i  traktujący  je  jako  własne  stara  się  pracę  wykonywać
starannie, dokładniei dokładnie. Ma poczucie dumy, Ŝe w tej firmie pracuje.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przywódca charyzmatyczny
Pisząc o stylach kierowania nie sposób wymienić osoby, które były bądź są szczególnymi

przywódcami.  Zajmowały  kierownicze  stanowiska  w  państwie,  wojsku,  były  trybunami
ludowymi. Cieszyły się pełnym zaufaniem duŜej grupy osób. Czasem to zaufanie wymuszali
siłą.  Wymienić  tu  moŜna  wiele  nazwisk:  papieŜ  Jan  Paweł  II,  Jasir  Arafat,  Napoleon
Bonaparte,  Fidel  Castro,  Juliusz  Cezar,  Ruhollah  Chomejni,  sir  Winston  Leonard  Spencer
Churchill, Szirin Ebadi, Mahatma Gandhi, Adolf Hitler, Nelson R. Mandela, Józef Piłsudski,
Józef  W.  Stalin,  Margaret  Thatcher,  Lech  Wałęsa,  George  Washington,  Piotr  Wielki  i  wielu
innych.

Literatura wymienia następujące typy przywódców:

−−−−

przywódca demokratyczny,

−−−−

przywódca autokratyczny,

−−−−

przywódca transformacyjny (lider obdarzony charyzmą),

−−−−

lider charyzmatyczny.
Osoby cieszące się charyzmą posiadały szczególne cechy osobowości lub pełniły pewne

role społeczne. Wielu z nich jest znanych tylko dlatego, Ŝe znalazły się w określonym miejscu
i czasie, miały wpływ na zmianę biegu historii.

Osoby charyzmatyczne wyróŜnia:

−−−−

dąŜenie do przyjmowania odpowiedzialności na siebie,

−−−−

przyciągający uwagę styl bycia,

−−−−

mają przyszłościową wizję zmian,

−−−−

budzą nadzieję na zmiany i poprawę losu, szczególnie biednej warstwy społeczeństwa,

−−−−

posiadają umiejętności komunikacyjne, zdolności retoryczne,

−−−−

mają skłonność do dominacji,

−−−−

cechuje ich pewność siebie, ambicja, a czasami agresja, niezrównowaŜony sposób bycia.
Zaprezentowany przegląd stylów kierowania pozwala zauwaŜyć, Ŝe opisane klasyfikacje

stylów  kierowania  nie  są  tak  jednoznaczne.  Styl  kierowania  tego  samego  kierownika  z  tą
samą załogą w jednym dniu zostanie określony jako zadaniowy, w innym dniu, przy realizacji
innego  zadania  –  jako  instruktaŜowy.  Wielka  jest  równieŜ  rozpiętość  między  stylem
demokratycznym  i  autokratycznym,  gdy  autor  nie  przewiduje  stylów  pośrednich.  Jedno
natomiast  moŜna  zauwaŜyć,  Ŝe  styl  zarządzania,  by  był  efektywny,  powinien  być
dostosowany do rodzaju wykonywanego zadania, kompetencji zawodowych i ambicjonalnych
pracowników. Dobry  kierownik zdaje sobie sprawę ze swoich mocnych,  jak i słabych, stron
swojej  osobowości.  Aby  osiągnąć  sukces  zawodowy,  łatwo  zmieni  swoje  zachowania  i  styl
kierowania ludźmi.
Negocjacje

Korzystne ,,załatwienie interesów” czy załatwienie transakcji przynoszącej zyski to efekt

negocjacji  biznesowych.  Ale  negocjacją  jest  kaŜdy  rodzaj  komunikacji,  w  której  zyskujemy
czyjąś  aprobatę,  zgodę  lub  doprowadzamy  inną  osobę  do  wykonywania  działań  zgodnych
z naszymi  celami.  To  rodzaj  komunikacji  jest  sprzeczny  z  przekonaniem,  Ŝe  o  wszystkim
decyduje  przypadek.  Negocjacje  to  codzienne  pertraktacje  z  członkami  rodziny,  sąsiadami,
koleŜanką, pracownikami, dyrektorem zakładu. Jest to proces złoŜony. KaŜdy przypadek jest
inny i naleŜy stosować róŜne metody postępowania.

Negocjacje – to proces dwustronny (czasem wielostronny) komunikowania się stron,

w którym  interesy  są  przynajmniej  częściowo  niezgodne,  w  celu  osiągnięcia  porozumienia.
Negocjacje  –  to  wspólne  znalezienie  mądrego  porozumienia.  Mądrego,  czyli  takiego,  które
umoŜliwia realizację interesów obu stron w maksymalnym stopniu, bierze pod uwagę interes
społeczny i jest trwałe.

Aby ten rodzaj komunikacji był efektywny, negocjator musi posiadać wiedzę i dobre

przygotowaniem oraz umiejętności:

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

słuchania,

−−−−

utrzymywania dystansu emocjonalnego,

−−−−

klarownego przekazywania myśli,

−−−−

wyznaczania granic i celów,

−−−−

wytrwałości prowadzeniu negocjacji aŜ do ich zakończenia.
Dobry negocjator musi opanować swoje ujemne cechy charakteru np. złośliwość, agresję,

wybuchowość, gadatliwość.

Pracę negocjatora oceniamy według następujących kryteriów:

−−−−

mądre porozumienie,

−−−−

efektywność,

−−−−

dobre stosunki między stronami.
Rozpoczynając negocjacje, powinniśmy zawsze mieć to na względzie. Analiza swojej

pozycji znacznie wzmacnia efekty negocjacji. Następnym krokiem przed rozpoczęciem
negocjacji jest staranne przygotowanie się do niej.

Przygotowanie do negocjacji powinno dotyczyć wiedzy o przedmiocie negocjacji oraz

partnerze negocjacji. Źródłem informacji o przedmiocie negocjacji moŜe być Internet, raporty
sporządzane  dla  róŜnych  instytucji,  informacje  z  innych  źródeł  (np.  wiedza  o  cenie,  jakości
towaru  i  warunkach  sprzedaŜy  –  informacje  zebrane  w  innych  hurtowniach,  giełdach
towarowych,  folderach  reklamowych,  ogłoszeniach  w  gazecie,  itp.).  Przeprowadzając
wywiad, czy zbierając informacje powinniśmy robić dokładne notatki.

Najczęściej nie mamy wpływu na wybór partnera do negocjacji. Dlatego wiadomości

o partnerze  w  negocjacjach  powinny  być  tak  samo  waŜne  jak  znajomość  przeciwnika  dla
sportowca  rozpoczynającego  z  nim  walkę.  JeŜeli  podejmujemy  negocjacje  zawodowe
z partnerem  to  waŜna  jest  jego  płeć,  wykształcenie,  staŜ  pracy  w  firmie,  zarobki,  plany  na
przyszłość. WaŜne teŜ, czy wynik transakcji wpłynie na jego premię lub prowizję. Nie mniej
waŜna  jest  równieŜ  samodzielność  podejmowania  ostatecznej  decyzji  (czy  wynik  negocjacji
musi  jeszcze  z  kimś  konsultować).  Na  efekt  negocjacji  ma  wpływ  równieŜ  polityka  zakładu
pracy w tego typu negocjacjach oraz ocena twego zakładu lub negocjatora postrzegana przez
partnera.  JeŜeli  negocjacje  dotyczą  partnerów  zagranicznych  nasze  przygotowanie  powinno
być  poszerzone  o  znajomość  przepisów  prawa  w  tym  zakresie,  kultury  kraju,  z  którym
zamierzamy prowadzić negocjacje.

WaŜnym elementem w negocjacjach jest miejsce ich prowadzenia. Najlepiej, jeśli są one

prowadzone  na  ,,naszym”  terenie.  Powinno  to  być  oddzielne  pomieszczenie,  blisko  toalet,
zaplecza kuchennego, wyposaŜone w duŜe biurko, telefonem. Negocjatorzy powinni siedzieć
naprzeciwko siebie. Obok powinni znajdować się doradcy (specjaliści, księgowi,..) kaŜdej ze
stron. W negocjacjach zagranicznych niezbędni są tłumacze. Nie powinno być takiej sytuacji,
Ŝe jest jeden tłumacz dla obu stron negocjacji. Liczba osób biorących udział w negocjacjach
powinna być minimalna. Większa liczba utrudnia prowadzenie negocjacji i kontrolowanie ich
przebiegu.  Wskazane  jest,  by  osoby  udzielające  wyjaśnień  uczestniczyły  w  negocjacjach
tylko w czasie swojej prezentacji.

Przebieg negocjacji
NajwaŜniejszymi elementami przy rozpoczęciu negocjacji jest wstęp i zakończenie.

Pierwsze minuty wstępnego wystąpienia to budowanie swojej wiarygodności, wzbudzenie
zainteresowania swoją osobą i obudzenie ciekawości słuchających. To przekonanie do siebie
i sprawienie wraŜenia, Ŝe jesteś osobą kompetentną i kontaktową.

Podczas wystąpienia pamiętaj, Ŝe wraŜenie na słuchaczach robią 3 czynniki:

−−−−

treść wypowiedzi,

−−−−

wraŜenie wzrokowe,

−−−−

zmiany tonu głosu przemawiającego.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Według badań słowa odpowiadają jedynie za 7% wiarygodności mówcy i wpływu na
słuchaczy, głos odpowiada za 38%, wraŜenie wzrokowe za 55%. NajwaŜniejszym elementem
jest utrzymywania kontaktu wzrokowego z partnerem negocjacji. JeŜeli korzystamy z notatek,
to tylko w tedy, gdy chcemy przypomnieć pewne argumenty lub zainteresować nimi partnera.

Podstawowe zasady, którymi powinien kierować się dobry negocjator:

Dobre przygotowanie się do negocjacji,

Umiejętne wyznaczenie granic i celów,

Utrzymanie dystansu emocjonalnego,

Umiejętne słuchanie,

Klarowne przekazywanie myśli,

Wiedza, kiedy i jak sfinalizować negocjacje.

Dobre przygotowanie się do negocjacji to wiedza o przedmiocie negocjacji, o partnerze.

Negocjator powinien:

−−−−

posiadać znajomość rynku,

−−−−

wczuć się w sytuację drugiej strony,

−−−−

posiadać znajomość własnej oferty.
Wszystkie elementy są tak samo waŜne. Znajomość rynku jest niezwykle waŜna

w transakcjach handlowych. Dlatego niezbędne są informacje z róŜnych źródeł.

Wczuć się w sytuację drugiej strony, to nic innego, jak znaleźć warianty odpowiedzi na

pytanie ,,Dlaczego przystępują do negocjacji?. Jakie chcą mieć korzyści? Jakie są ich
moŜliwości (np. finansowe, lokalowe,…)?”

Znajomość własnej oferty to bardzo szczegółowa informacja o przedmiocie negocjacji

i dotyczy innych wariantów rozwiązania problemu, ofert innych partnerów do negocjacji.
Czasem potrzebne są ,,kryteria obiektywne”.

Wyznaczanie granic, to nic innego jak określenie z czego jesteśmy w stanie

zrezygnować, aby osiągnąć cel. MoŜe to być najwyŜsza cena, jaką moŜesz zapłacić za
mieszkanie, najdalsza miejscowość, jaką jesteś w stanie co miesiąc kontrolować w ramach
wykonywania pracy.

Do utrzymania dystansu emocjonalnego bardzo potrzebny jest tzw. ,,przycisk pauzy”.

MoŜe on wystąpić na kaŜdym etapie negocjacji. Ma on słuŜyć do zadania sobie pytania: np.
,,Czy  juŜ  jestem  przygotowany  do  pierwszego  spotkania?”.  W  trakcie  negocjacji,  gdy
atmosfera  jest  mało  sympatyczna  przycisk  pauzy  moŜe  wyraŜać  się  np.  w  słowach:
,,Potrzebuję  przerwy.”  ,,Zakończmy  dzisiaj  to  spotkanie’’.  ,,Czy  do  tego  tematu  moŜemy
wrócić jutro?”

Ponadto dobry negocjator powinien posiadać następujące cechy osobowościowe. Do nich

naleŜy  empatia,  szacunek  dla  siebie  i  innych,  odpowiedzialność,  uczciwość,  poczucie
sprawiedliwości,  cierpliwość,  wytrwałość,  refleks,  poczucie  humoru.  Osoby  złośliwe,
wybuchowe  mają  mniejszą  szansę  na  wybór  w  roli  negocjatora.  KaŜdą  z  tych  cech  moŜna
poprawić, jeśli zechcemy nad sobą popracować.

Style negocjacji

a) Negocjacje pozycyjne:

−−−−

styl miękki

Negocjator  utrzymuje  przyjacielski  klimat  negocjacji.  Stara  się  unikać  konfliktów.  Łatwo
ustępuje  i  dąŜy  do  szybkiego  zawarcia  porozumienia.  Często  odkrywa  swoją  dolną  granicę
porozumienia. Nie chce konfrontacji. Chce problem załatwić polubownie. Często poddaje się
presji  i  pada  ofiarą,  szczególnie  wtedy,  gdy  druga  strona  gra  twardo.  Korzyści  są  po  stronie
drugiej.

−−−−

styl twardy

Negocjator traktuje drugą stronę jak przeciwnika. Zajmuje ekstremalne stanowisko, szuka
rozwiązania korzystnego dla siebie i Ŝąda jednostronnych ustępstw. Często stosuje groźby,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wprowadza w błąd drugą stronę. Stara się wygrać, nie ponosząc Ŝadnych strat. Jego sposób
bycia powoduje napiętą atmosferę i często prowadzi do zerwania rokowań.

Negocjacje w stylu pozycyjnym są często prowadzone we wzajemnych stosunkach

rodzinnych, przyjacielskich. Mają one pewne wady. Spory wobec stanowisk nie dają mądrych
rozwiązań.  Nie  zawsze  jest  osiągana  ich  skuteczność.  Na  ogół  wygrywa  jedna  ze  stron.
Nawet,  jeŜeli  obie  strony  ,,wygrały”,  to  wzajemne  stosunki  ulegają  pogorszeniu.
Najkorzystniejszym stylem negocjacji są negocjacje wokół ,,meritum” (oparte na zasadach).

Metodę prowadzenia negocjacji w tym stylu została opracowana w Harwardzkim

Programie Negocjacyjnym. Główną cechą tych negocjacji jest wspólne rozwiązanie problemu
i osiągnięcie mądrego porozumienia w sposób polubowny.

Podstawowe reguły negocjacji nastawionych na współpracę – opartych na zasadach:

1. Oddziel ludzi od problemów. Negocjatorzy, to ludzie o róŜnych charakterach, poziomie

inteligencji, wiedzy i sposobie bycia. Łączy ich wspólny cel, którym jest mądre
rozwiązanie problemu. Na tym powinni skupić się negocjatorzy,

2. Koncentruj się na rozwiązaniu problemu, a nie na stanowiskach. Przygotowując się do

tego  typu  negocjacji  naleŜy  postawić  się  teŜ  w  sytuacji  partnera.  NaleŜy  przygotować
listę  interesów  moich  i  ich  z  uwzględnieniem  interesów  wspólnych,  róŜnych
interesach sprzecznych.  W  trakcie  negocjacji  razem  ustalić  interesy  wspólne  i  róŜne.
O interesach sprzecznych lepiej nie dyskutować,

3. Formułuj pytania przed odpowiedziami,
4. Myśl twórczo – poszukuj wielu moŜliwych rozwiązań, dających korzyści obu stronom.

Przygotowując  się  do  tego  typu  negocjacji  naleŜy  postawić  się  teŜ  w  sytuacji  partnera.
NaleŜy przygotować listę interesów moich i ich z uwzględnieniem interesów wspólnych,
róŜnych  i  sprzecznych.  W  trakcie  negocjacji  naleŜy  razem  ustalić  interesy  wspólne
i róŜne.  O  interesach  sprzecznych  lepiej  nie  dyskutować.  Wspólnie  tworzyć  róŜne
moŜliwości rozwiązań,

5. Ustalaj obiektywne kryteria oceny osiągniętego porozumienia. Szukając rozwiązania

problemu  korzystnego  dla  obu  stron  nie  zmuszamy  się  do    wzajemnych  ustępstw.
Staramy  się  widzieć  obiektywnie  dany  problem.  Pomogą  nam    w  tym  normy  prawne,
aktualne  przepisy  prawne,  ekspertyzy,  opinie  rzeczoznawców.  Są    one  sprawiedliwym
argumentem  dla  obu  stron  i  pozwolą  na  stworzenie  propozycji  wspólnych  rozwiązań
i podjęcie decyzji.,

6. Nazywaj osiągnięcia w negocjacjach.

Negocjator, który prowadzi negocjacje w stylu opartym na zasadach:

−−−−

jest konkretny,

−−−−

skupia się na problemach, nie na stanowiskach,

−−−−

jest przystępny dla ludzi, twardy dla problemu,

−−−−

proponuje wiele moŜliwych rozwiązań; argumentuje i słucha argumentów,

−−−−

poszukuje rozsądnego rozwiązania poprzez szukanie wspólnych korzyści,

−−−−

przyjmuje racjonalne kryteria oceny rozwiązania.
Etapy negocjacji opartych na zasadach:

1. Ustalenie reguł postępowania.
2. Nazwanie interesów:

−−−−

swoich,

−−−−

drugiej strony,

−−−−

wspólnych,

−−−−

sprzecznych.

3.  Zdefiniowanie problemów.
4.  Poszukiwanie rozwiązań.
5.  Wybór optymalnego rozwiązania – satysfakcjonującego obie strony.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Strategie negocjacyjne. Do najbardziej znanych naleŜą:

−−−−

wygrana – przegrana,

−−−−

przegrana – wygrana,

W obu przypadkach wygrywa jedna ze stron. Druga staje się ,,ofiarą” kompromis,

KaŜda ze stron negocjacji zajmuje jakieś stanowisko, przedkłada swoje argumenty

i ustępuje dla osiągnięcia porozumienia. Połowa wygranej naleŜy do kaŜdej ze stron.

W negocjacjach partnerskich podajemy swoje cele i interesy. Szukamy wspólnych

korzyści.

Do kaŜdej z tych strategii stosujemy róŜne techniki negocjacji. A oto niektóre:
Techniki negocjacji

Reakcja  „na  atak  –  atak”.  Zdarza  się  wtedy,  gdy  partner  ostro  wypowiada  swoje  zbyt
wygórowane  Ŝądania.  Zdenerwowanie  drugiej  strony  moŜe  skończyć  się  gwałtownym
wybuchem  i  dać  upust  złości.  Negocjacje  wtedy  kończą  się  fiaskiem.  Najlepszą  reakcją
na  twardy  styl  negocjacji  jest  powiedzenie  partnerowi,  Ŝe  nas  to  denerwuje.  Uczciwa
komunikacja między stronami poprawi klimat negocjacji.

Reakcja „na atak – obrona” Jedna ze stron podaje negatywne argumenty, które dotyczą
przedmiotu negocjacji. Strona druga stara się przekonać, Ŝe nie mają one nic wspólnego
z przedmiotem negocjacji.

Powoływanie  się  na  kryteria  obiektywne.  W  trakcie  negocjacji  posługujemy  się
obiektywnymi ocenami o przedmiocie negocjacji.
Mogą to być przepisy prawne, precedensy prawne, opinie rzeczoznawców, ekspertyzy,
raporty konsumenckie,…
Zaletą tej techniki jest skuteczność, sprawiedliwe rozwiązanie problemu, dobre stosunki
z partnerami.

„Dobry – zły facet” (policjant). W trakcie negocjacji negocjator jednej ze stron (zły facet)
wnosi Ŝądanie, które nie było przedmiotem wcześniejszych rozwaŜań, przez co powoduje
w  konsternację  strony  drugiej.  Wychodzi.  Drugi  partner  negocjacji  (dobry  facet)  obniŜa
wymagania.  Sugeruje,  Ŝe  jest  to  ich  ostateczne  stanowisko.  Mamy  do  czynienia  z
manipulacją  psychologiczną,  a  zachowania  obu  partnerów  negocjacji  były  ustaloną
wcześniej  grą.  W  tym  wypadku  nie  naleŜy  podejmować  decyzji.  Sytuacja  wymaga
rozwagi.  NaleŜy  zamknąć  negocjacje  na  poprzednim  etapie,  spisać  wspólne  ustalenia  i
ustalić nowy termin negocjacji. Ta technika jest stosowana w końcowej fazie negocjacji.

Technika ograniczonych kompetencji, czasem pod koniec negocjacji okazuje się, Ŝe nasz
partner nie moŜe podjąć decyzji, a swoje stanowisko musi uzgodnić z szefem (innym
partnerem). Technika ta stosowana jest teŜ w przypadku nieprzewidzianej eskalacji Ŝądań
drugiej strony i zmuszająca nas do podjęcia decyzji.

Technika  przełamywania  oporów,  stosuje  się  ją  w  przypadku,  gdy  nasz  partner  chce
odejść  od  stołu  rokowań.  Rozpraszanie  negocjatora  Sytuacja  taka  ma  miejsce,  gdy  w
trakcie  negocjacji  prowadzimy  rozmowę  przez  telefon,  wstajemy  i  chodzimy  po  sali,
przeglądamy reklamy,…

Mediacje

Mediacje to forma rozwiązywania sporów przez same zainteresowane strony. Strony chcą

dobrowolnie  rozwiązać  swój  spór.  Aktywnie  w  nim  uczestniczą.  Strony  biorące  udział
w mediacjach  powinny  być  upowaŜnione  do  zawarcia  ugody.  W  mediacjach  mogą  równieŜ
brać  udział  doradcy  kaŜdej  ze  stron.  W  mediacjach  uczestniczy  osoba  ,,trzecia”,  neutralna
wobec stron konfliktu, zaakceptowana przez obie strony, zwana mediatorem. Powinna być to
osoba  o szerokiej  wiedzy  z  zakresu  komunikacji  i  negocjacji.  Jej  rola  polega  na  pomocy
w przeanalizowaniu  interesów  kaŜdej  ze  stron.  Mediator  stosuje  róŜne  techniki  komunikacji
np.  parafrazy,  zmiany  ról,  by  ułatwić  stronom  spojrzenie  na  problem  z  innego  punktu

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

widzenia. Kieruje procesem mediacji, ale nie opiniuje i nie podejmuje decyzji. Obowiązują go
pewne zasady:

−−−−

mediator moŜe spotkać się z kaŜdą ze stron oddzielnie, by poznać lepiej źródło
i przyczyny konfliktu,

−−−−

jest zobowiązany do bezstronnego postępowania,

−−−−

jest zobowiązany do zachowania tajemnicy wszystkich etapów mediacji (podpisuje
oświadczenie o poufności).
Mediacje składają się z kilku etapów:

1. Rozpoczęcie mediacji.

Wspólne spotkanie stron konfliktu. Otwiera je mediator. Sprawdzany jest zakres
upowaŜnień kaŜdej ze stron do podpisania ugody. Strony podpisują oświadczenie
o poufności rozmów. Mediator podaje zasady prowadzenia mediacji i objaśnia, na czym
polega przebieg poszczególnych etapów.

2. Oświadczenia otwierające.

KaŜda ze stron przedstawia sprawę ze swojego punktu widzenia.

3. Wymiana i poszukiwanie.

Strony pracują wspólnie nad problemem. Mediator ułatwia im spojrzenie na problem
z innej strony stosując róŜne techniki komunikacji.

4. Tworzenie porozumienia.

W tej części mediacji poszukuje się róŜnych rozwiązań problemu i róŜnych strategii
rozstrzygnięcia kwestii spornych. Prowadzone są negocjacje między stronami.

5. Porozumienie końcowe.

Wynik końcowy zapisuje się na piśmie, w postaci umowy między stronami. Często dla
mediów zapisuje się oświadczenie końcowe.
Zaletą mediacji jest:

−−−−

szybkość zakończenia sporu (konfliktu),

−−−−

efektywność (zwycięstwo obu stron tego procesu),

−−−−

zachowanie poufności, współpraca i zaufanie wszystkich stron,

−−−−

niski koszt,

−−−−

jest nowym sposobem współdziałania.
Często mediacje są częścią negocjacji biznesowych, szczególnie wtedy, gdy nastąpiło

załamanie negocjacji w dalszej jej fazie.
Negocjacje zbiorowe

Ten rodzaj negocjacji występuje wtedy, gdy występuje rozbieŜność interesów

pracowników  i  pracodawców.  RóŜnice  interesów  są  powodem  frustracji,  niezadowolenia.
Często prowadzą do ostrych napięć i przerw w pracy. Ostry, przeciągający się konflikt kończy
się  strajkiem.  Głównym  powodem  jest  aspekt  ekonomiczny  (płace  i  warunki  pracy).  Stroną
negocjacji  jest  zbiorowe  przedstawicielstwo  pracowników  lub  ich  reprezentantów  (związki
zawodowe).

Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy z 1981r. wyjaśnia, Ŝe ,,negocjacje

zbiorowe stosuje się do wszystkich negocjacji, które mają miejsce między pracodawcą, grupą
pracodawców, albo co najmniej jedną organizacją pracodawców z jednej strony i co najmniej
jedną organizacją pracowników z drugiej, w celu:
a)

określenia warunków pracy i zatrudnienia,

uregulowania stosunków między pracodawcami i pracownikami,

uregulowania stosunków między pracodawcami lub ich organizacjami a organizacją lub
organizacjami pracowników.”

Negocjacje zbiorowe naleŜy rozpatrywać w kontekście politycznym. Stanowią bardzo waŜny
element ustroju państwa demokratycznego. Negocjacje zbiorowe prawie nie występują
w państwach scentralizowanych i autorytarnych. Polska od 1998, od odzyskania

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

suwerenności  przechodzi  transformację  ustrojową.  Nastąpiły  zmiany  społeczno-polityczne  i
gospodarcze. Stworzono warunki do rozwoju gospodarczego kraju i mechanizmy gospodarki
rynkowej.  Zmienia  się  prawo  i  prawo  pracy.  Powstają  zakładowe  i  ponadzakładowe  układy
zbiorowe  pracy  wypracowane  w  negocjacjach  zbiorowych.  Kodeks  Pracy  zbiorowym
układom pracy poświęca dział XI (art. 238–241).
Polityka kadrowa. Kształtowanie stosunków międzyludzkich.

Na rozwój przedsiębiorstwa istotny wpływ ma umiejętne zatrudnienie pracowników.

Dokonując naboru pracowników patrzymy przez pryzmat osiągnięcia celów przedsiębiorstwa.
Umiejętność  doboru  personelu  to  bezpośredni  sukces  menedŜera.  Aby  to  zadanie  wykonać
w sposób profesjonalny naleŜy zaprojektować stanowiska pracy a następnie opracować zakres
zadań dla kaŜdego stanowiska. Na zakres zadań  składa się: opis pracy (lista obowiązków na
danym  stanowisku)  i  specyfikacja  (opisuje  cechy  pracownika,  który  będzie  je  wykonywał).
Czynnością następną jest zatrudnienie pracownika posiadającego umiejętności do wykonania
zadań na tym stanowisku.

W firmach duŜych, zatrudniających wiele osób aktualnie stosuje się wielofunkcyjną

integrację  stanowisk.  Polega  ona  na  tym,  Ŝe  stanowiska  o  odmiennych  zadaniach  są
połączone.  Przed  pracownikiem  stawia  to  dodatkowe  wyzwania.  W  nowoczesnych  firmach,
uwzględniających  badania  ergonomiczne,  stosuje  się  przydział  zadań  w  ten  sposób,  Ŝe
dopasowuje się urządzenie czy maszynę do człowieka, a nie na odwrót. W szerokim stopniu
wykorzystywane  są  wskazania  ergonomiczne  przy  wyposaŜaniu  stanowisk  pracy,  po  to  by
zapewnić

większą

wydajność

pracowników,

ich

zaangaŜowanie

zadowolenie

z wykonywanych  zajęć.  Powszechnym  zjawiskiem  jest  instalowanie  nowych  generacji
maszyn  sterowanych  komputerowo,  co  w  duŜej  mierze  ułatwia  i  usprawnia  proces
produkcyjny  i  zmniejsza  liczbę  wypadków  przy  pracy.  Ponadto  stosowane  są  róŜne  techniki
organizacji pracy, które w znacznym stopniu podnoszą efekty. Do nich naleŜy np. rotacja na
stanowiskach.  Pracownicy  są  przesuwani  w  cyklu  tygodniowym,  miesięcznym  na  inne
stanowisko,  ale  o  tym  samym  poziomie  odpowiedzialności.  Korzyść  jest  obopólna.  Praca
wykonywana jest mniej nuŜąca, a pracownik zdobywa nowe kwalifikacje.

Zmiany w firmie pojawiają się w momencie, gdy konkurencja wyprzedza twoją firmę np.

o  kilka  miesięcy.  Wprowadzając  zmiany  musimy  liczyć  się  z  oporem  pracowników.
Przyczyną oporu jest: strach przed niepewnym, nieznanym, brak zrozumienia potrzeby zmian,
indywidualne zagroŜenia, zmiana stosunków w pracy. Często wprowadzanie zmian wiąŜe się
z  zatrudnieniem  bardziej  kompetentnych  pracowników  lub  przekwalifikowaniem  osób
zatrudnionych.  Wprowadzając  zmiany  musimy  wziąć  jeszcze  jeden  istotny  czynnik,
a mianowicie  system  motywacyjny,  w  tym  stałe  dochody  uzyskiwane  przez  pracownika.  Na
dochody z pracy składają się takŜe dochody pozapłacowe: świadczenia dodatkowe i beneficja.
(np.  dodatkowe  ubezpieczenie,  odprawy  emerytalne  z  tytułu  zwolnienia  z  pracy,  opieka
medyczna,  zasiłki  chorobowe,  ubezpieczenia  na  Ŝycie,  udział  w  zyskach  firmy,  akcje,
obligacje,  udziały,  subsydia  mieszkaniowe,  samochód  słuŜbowy,  ryczałty  samochodowe,
pomoc prawna i finansowa, wczasy w zakładowym ośrodku, uczestnictwo klubowe, opłaty za
szkolenia, poŜyczki zakładowe, telefon domowy, miejsce na parkingu). System motywacyjny
uzupełniają pochwały ustne i pisemne oraz system atrakcyjnych nagród.

Wprowadza się zmiany w systemie podejmowania decyzji i udziale w nim pracowników.

W  wielu  zakładach  tworzy  się  komitety  konsultacyjne,  zwłaszcza  w  sektorze  usług
publicznych  i  prywatnych.  Mają  one  charakter  wyłącznie  doradczy  lub  decyzyjny.  Jednak
napotykają  one  na  opór  kierownictwa,  które  obawia  się  naruszenia  swoich  przywilejów
i utraty autorytetu oraz związkowców obawiających się osłabienia swojej siły.

Na dobre stosunki w zakładzie pracy wpływ ma otoczenie, w którym się pracuje.

Systematycznie poprawiają się warunki pracy. Bez zarzutu jest higiena pomieszczeń,
eliminowane są warunki szkodliwe i uciąŜliwe dla zdrowia i Ŝycia, dba się o środki ochrony.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozszerza się zakres działalności socjalno-bytowej (dopłaty do obiadów, posiłki
regeneracyjne,..).
Wszystkie te działania mają wpływa na efekty pracy i utoŜsamianie się ich z zakładem.
Reasumując powyŜsze moŜemy stwierdzić, Ŝe poziom produktywności zostaje podwyŜszony
poprzez:

−−−−

jasno postawione cele przedsiębiorstwa cele,

−−−−

sposób zarządzania – kierownik jako przywódca,

−−−−

precyzyjnie określone obowiązki,

−−−−

konkretnie ustalone wysokie standardy,

−−−−

partycypację w zarządzaniu (bezpośrednia lub za pośrednictwem np. rady pracowniczej)

−−−−

podnoszenie umiejętności pracowników poprzez system szkoleń zawodowych,

−−−−

współpraca, zaufanie i dobra komunikacja w zespole pracowniczym,

−−−−

dostarczenie zachęty i motywacji.

Wróćmy jeszcze raz do kierownika, gdyŜ to on kształtuje odpowiednie stosunki w zespole
pracowniczym. Musi to być kierownik – przywódca, który:

−−−−

organizuje pracę w taki sposób, by dać poczucie niezaleŜności pracownikowi,

−−−−

przydziela róŜnorodne zadania, by praca była ciekawsza,

−−−−

zachęca do podejmowania innowacyjnych rozwiązań, wzbudza entuzjazm i kreatywność,

−−−−

często rozmawia ze swoimi pracownikami i stwarza atmosferą sprzyjającą dobrej
komunikacji, zaufania,

−−−−

zwraca uwagę na błędy, podpowiada prawidłowe rozwiązania,

−−−−

równo traktuje wszystkich pracowników,

−−−−

docenia pracowników poprzez atrakcyjny system nagród, co daje pracownikowi poczucie
silnej pozycji i chęć dalszej solidnej pracy oraz identyfikowanie się z zakładem,

−−−−

zachęca do rozwoju zawodowego poprzez udział w szkoleniach, studiach i awansach.

Rekrutacja pracowników

Rekrutacja moŜe być wewnętrzna i zewnętrzna. Wewnętrzna – prowadzona w oparciu

o awanse  i  rekomendacje  własnych  pracowników.  Jej  wadą  jest  pogorszenie  stosunków
interpersonalnych  w  zespole.  Na  ogół  liczba  kandydatów  przekracza  liczbę  wolnych  etatów,
a to  rodzi  współzawodnictwo  i  prowadzi  do  rozczarowania  osób,  które  nie  zostały
zakwalifikowane.  Ponadto  na  miejsce  osoby  awansowanej  trzeba  zatrudnić  inną  osobę.
Rekrutacja  zewnętrzna  przyczynia  się  do  kreatywności.  Nowe  osoby  mogą  wnieść  wiele
nowych umiejętności i inne spojrzenie na problemy zakładu.

Ogłoszenie o wolnych miejscach pracy zamieszcza się w prasie, (ogólnokrajowej lub

lokalnej),  dziennikach  branŜowych,  Internecie.  W  krajach  zachodnich  zwyczajem  jest
korzystanie  z  biur  pośrednictwa  pracy.  Kandydaci  składają  zwykle  curriculum  vitae
i wypełniają  aplikacje.  Celem  aplikacji  jest  zdobycie  przez  firmę  jak  najwięcej  informacji
o kandydacie,  głównie  o  doświadczeniu  zawodowym,  posiadanych  umiejętnościach.
Prawdziwość zapisów w aplikacji jest własnoręcznie potwierdzona przez kandydata.

W Polsce wymagane są badania lekarskie o przydatności do pracy na danym stanowisku.

Zdarza się, Ŝe zakłady pracy wymagają wyników testów na obecność narkotyków.

Do technik rekrutacji zaliczamy:

−−−−

rozmowę kwalifikacyjną,

−−−−

testy,

−−−−

wywiad panelowy,

−−−−

assessment center,

−−−−

wywiad sytuacyjny.

Rozmowę kwalifikacyjną z kaŜdym kandydatem oddzielnie prowadzi przedstawiciel

zakładu pracy. Zadawane są pytania o wyjaśnienie lub uzupełnienie pewnych stwierdzeń
zawartych w cv. i aplikacji oraz pytania związane z wyborem firmy np. Dlaczego starasz się

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

o pracę w tej firmie? Jakie są twoje mocne strony? Czy lubisz pracować w grupie?
Prowadzący rozmowę powinien:

−−−−

rozpocząć rozmowę od przywitania się z kandydatem,

−−−−

słuchać uwaŜnie, sporządzać notatki z przebiegu rozmowy,

−−−−

przedstawić kandydatowi stanowisko i obowiązki na tym stanowisku,

−−−−

ukierunkować i kontrolować przebieg rozmowy,

−−−−

zadawaj jednakowe pytania wszystkim kandydatom,

−−−−

nie oznajmiać decyzji w sprawie przyjęcia podczas rozmowy kwalifikacyjnej.
Decyzja o zatrudnieniu często podejmowana z działem personalnym, po przesłuchaniu

wszystkich kandydatów.

Patrząc na rozmowę w sprawie pracy z perspektywy kandydata naleŜałoby zwrócić

uwagę na następujące sprawy:
1. Kandydat przed rozmową powinien:

−−−−

zebrać informacje o firmie, w której zamierza pracować (historia firmy, rodzaj
produkcji, stan zatrudnienia, ocena wyrobów na rynku, informacje w Internecie,
firmy konkurencyjne,…)

−−−−

porozmawiaj z pracownikami,

−−−−

przygotować autoprezentację,

−−−−

zastanowić się nad moŜliwymi pytaniami i przygotować na nie odpowiedzi.

2. Rozmowa.
Na rozmowę naleŜy:

−−−−

przyjść punktualnie,

−−−−

ubrać się schludnie, czysto, starannie ale nie jaskrawo,

−−−−

wyłączyć komórkę,

−−−−

wziąć ze sobą notes i długopis.

3. W trakcie rozmowy naleŜy:

−−−−

po wejściu do pomieszczenia, w którym odbywa się rozmowa naleŜy powiedzieć,,dzień
dobry’’ i przedstawić się pełnym nazwiskiem i imieniem,

−−−−

przyjąć postawę do aktywnego słuchania, w odpowiedniej odległości,

−−−−

uwaŜnie słuchać,

−−−−

mówić wyraźnie, odpowiadać pełnymi zdaniami,

−−−−

być pewnym siebie, kontrolować zdenerwowanie,

−−−−

stosować zasady skutecznego komunikowania się,
W duŜych firmach stosuje się testy: osobowości, uzdolnień fizycznych i umysłowych,

umiejętności  (np.  symulacje).  Testy  mogą  być  opracowane  przez  specjalistyczne  firmy,
konsultantów  spoza  przedsiębiorstwa.  Niektóre  firmy  przeprowadzają  badania  grafologiczne
(celem zbadania osobowości) i testy szczerości (tam gdzie jest okazja do kradzieŜy).

Assessment center to zdobywanie wiedzy o kandydacie w trakcie obserwacji jego

zachowań  i  pracy  w  zespole.  Na  ogół  dotyczy  to  wyboru  osoby  na  stanowisko  kierownicze.
Wywiad  panelowy  to  spotkanie  kandydatów  z  przedstawicielami  firm.  W  trakcie  rozmowy
kandydaci  są  wnikliwie  obserwowani  a  ich  wypowiedzi  z  uwagą  wysłuchiwane.  Na  ogół
odbywa się to na szkolnych czy studenckich targach kariery.

Wywiad sytuacyjny – metoda sprawdzania kandydata na menedŜera za pomocą

hipotetycznych trudnych sytuacji. Daje lepsze wyobraŜenie o moŜliwości kandydata. Metoda
popularna w USA.

Inną formą rekrutacji są praktyki uczniowskie i studenckie. staŜe zawodowe, spotkanie

laureatów olimpiad . W tych ostatnio wymienionych imprezach przoduje USA, proponując
olimpijczykom róŜnych państw studia, stypendia naukowe i pracę w instytutach naukowych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Decyzja o zatrudnieniu często podejmowana z działem personalnym, po przesłuchaniu

wszystkich kandydatów.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie elementy składają się na proces aktywnego słuchania?

Na czym polegają poszczególne techniki aktywnego słuchania?

W jaki sposób wykaŜesz gotowość do wysłuchania swojego rozmówcy?

Jaki określisz cel przekazywania informacji zwrotnej rozmówcy?

Jakie obowiązują zasady skutecznego komunikowania się?

Na czym polega parafraza?

Jak scharakteryzujesz ekspresywne metody wywierania wpływu?

Jakie metody przekonywania personelu powinien stosować dobry menedŜer?

Jak rozumiesz pojęcie ,,zachowanie asertywne”?

10.

Jak scharakteryzujesz demokratyczny styl kierowania?

11.

Jakie są charakterystyczne zachowania kierownika demokraty?

12.

Jak scharakteryzujesz współczesny styl kierowania?

13.

Czym są negocjacje?

14.

Na czy polega miękki styl negocjowania?

15.

Na czy polega twardy styl negocjowania?

16.

Na czy polega styl negocjowania oparty na zasadach?

17.

Jakie są podstawowe zasady negocjacji nastawionych na współpracę?

18.

Jakie są etapy negocjowania opartego na zasadach?

19.

Jakie są przyczyny negocjacji zbiorowych?

20.

Kto prowadzi mediacje?

21.

Jakie techniki rekrutacji powinien zastosować pracodawca przy naborze kadry
kierowniczej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprezentuj grupie, w ciągu 2–3 minut, swoje wypowiedzi na wylosowany temat.

Podczas prezentacji wykorzystaj stany emocjonalne (np. radość, gniew, pewność siebie,
zakłopotanie, zawstydzenie, …) oraz komunikaty niewerbalne.

Przykładowe tematy: reklama pasty do butów, recenzja horroru, relacja z ostatniej

dyskoteki, wizyta w szpitalu u chorej babci,…

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wybrać partnera do ćwiczeń,

przyjąć odpowiednią rolę nadawcy lub odbiorcy komunikatu,

jako nadawca przekazać odbiorcy treść wylosowanego komunikatu w sposób werbalny,
niewerbalny,

jako odbiorca komunikatu odczytać treść komunikatu, zanotować sygnały przekazane
niewerbalnie oraz okazane w trakcie przekazu uczucia,

przekazać spostrzeŜenia nadawcy komunikatu,

wprowadzić zmiany w treści komunikatu,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy: nadawca odgrywa role, odbiorca opisuje
komunikaty niewerbalne i okazane ćwiczenia (dotyczy wszystkich par),

zaprezentowane scenki nagrać kamerą,

uczestniczyć w podsumowaniu i ocenie par.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

papier formatu A4, flamastry,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

pozycje bibliograficzne na temat zachowań.

−−−−

kamera, wideo.

Ćwiczenie 2

Przećwicz umiejętność stosowania techniki „zdartej płyty” w jednej z sytuacji:

A.  KoleŜanka chce poŜyczyć u ciebie sukienkę na studniówkę. Odmawiasz.
B.  Oglądasz swój serial brat chce oglądać mecz. Odmawiasz.
C.  Mama prosi cię o całodzienną sobotnią opiekę nad młodszym rodzeństwem. Odmawiasz.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

poznać technikę „zdartej płyty”,

ustalić role do odegrania: rozmówcy, obserwator,

przygotować argumenty dla kaŜdej ze stron,

przeprowadzić rozmowę, pamiętając by:
a)

nie poddać się destrukcyjnym emocjom,

przeciwstawić się presji i manipulacji,

bronić swego stanowiska bez naruszania godności drugiego człowieka i bez
zrywania z nim kontaktu,

d) zastosować technikę „zdartej płyty” oraz innych technik asertywnych.

5) odnotować z przeprowadzonej rozmowy słowa ,,klucze” oraz zachowania rozmówców,

uczestniczyć  w  dyskusji  dotyczącej  uczuć  osób  zachowujących  się  asertywnie,
skutkówdziałań  w  wybranych  sytuacjach  oraz  prawidłowości  stosowania  techniki
„zdartej płyty”.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

papier formatu A4, flamastry,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

pozycje bibliograficzne na technik asertywnych,

−−−−

kamera, wideo.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Przeanalizuj poniŜsze sytuacje. Określ, które reakcje są asertywne, agresywne, uległe.

Sytuacja

Reakcja

1.Podczas twojej wypowiedzi rozmawiają
dwie koleŜanki.
2. Odrabiasz lekcje. Mama prosi cię byś
wyszedł do sklepu po zakupy.
3. Siostra ma pewien problem. Prosi cię
o radę.
4. Akurat wtedy, gdy oglądasz swój serial
brat chce oglądać mecz.
5.  Stoisz  na  poczcie  w  kolejce  do  kasy.
Nagle
przed ciebie wciska się nieznajoma.

6.  ZałoŜyłaś  do  szkoły  nową  sukienkę.
Twoja
koleŜanka stwierdza, Ŝe jest niemodna,
a ponadto bardzo cię pogrubia.
7. Na dyskotece kolega proponuje ci
narkotyki.
8.

PoŜyczyłeś

koledze

płytę

z ekranizacją
zalecanej lektury. Obiecał zwrócić w ciągu
3 dni, a minął tydzień i nie zwrócił.

Przepraszam,  ale  chciałabym  skończyć  swą
wypowiedź.
Mamo,  odrabiam  lekcje.  Nie  pójdę  po
zakupy.
Zbywasz ją mówiąc, nie znam się na tym.

Dobrze,  obejrzyj  ten  mecz,  ja  przejrzę
ostatnie czasopisma.
Mówisz do nieznajomej: Przede mną stał pan
i tak pozostanie. Przesuwasz się przed nią
w kolejce.
Sądzę,  Ŝe  jesteś  niesprawiedliwa.  Mówisz
tak,  bo  zŜera  cię  zazdrość.  Twoja  mama
takiej ci nie kupi.
Spadaj! Nie uŜywam tych świństw!

Telefonujesz  do  kolegi.  Ostrym  tonem
polecasz  mu  przyniesienie  płyty  w  ciągu  2
godzin.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o stylach komunikacji,

dokonać analizy poszczególnych sytuacji,

rozpoznać zachowania agresywne, asertywne, uległe,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

papier formatu A4, flamastry,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

pozycje bibliograficzne na temat zachowań.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź dalszą część rozmowy kontynuując przedstawioną sytuację. UŜyj technik

asertywnego zachowania.
Opis  sytuacji.  Twoja  koleŜanka  chce  spędzić  noc  z  chłopakiem.  Prosi  cię  o  wykonanie
telefonu  do  rodziców  i  poinformowanie  ich,  Ŝe  będziecie  razem  uczyć  się  biologii,  a  noc
spędzi  w  twoim  domu.  (Ćwiczenie  przeprowadzane  jest  w  zespołach  3-  osobowych.  Dwie
osoby prowadzą dialog, trzecia notuje lub filmuje odegraną scenkę).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przydzielić w zespole role do odegrania: operatora kamery lub sekretarza, Kasi, koleŜanki
Kasi,

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o technikach asertywnego
zachowania,

przygotować moŜliwe argumenty dla swojej roli,

przeprowadzić rozmowę z koleŜanką (rozmowę powtarzamy zamieniając się rolami),

zaprezentować wykonane ćwiczenie (swoje prace prezentują wszystkie zespoły),

wskazać techniki asertywnego zachowania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

papier formatu A4, flamastry,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

pozycje bibliograficzne na temat zachowań asertywnych,

−−−−

kamera, wideo.

4.1.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować komunikaty werbalne i niewerbalne?

odczytać stany emocjonalne osób przekazujących komunikaty?

rozpoznać zachowania agresywne i uległe?

odmówić czyjejś prośbie stosując znane techniki asertywne?

odczytać asertywne zachowania innych osób?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Struktura i strategia Państwowego Gospodarstwa Leśnego
,,Lasy Państwowe”

4.2.1. Materiał nauczania

Struktura organizacyjna Lasów Państwowych

Zasady gospodarki lasami oraz powiększania i ochrony zasobów leśnych określa ustawa

z dnia 25 września 1991r. (Dz. U. Nr 101, poz. 444 z późn. zmianami).

Ustawa dotyczy lasów, bez względu na formę własności. Ustawodawca zawarł

w ustawie:

−−−−

cele gospodarki leśnej,

−−−−

zasady gospodarowania lasami (zalesienia, pielęgnacja, ochrona),

−−−−

lasy ochronne,

−−−−

plany urządzania lasu,

−−−−

zasady udostępniania lasów,

−−−−

zadania i uprawnienia Państwowego Gospodarstwa Leśnego ,,Lasy Państwowe”,

−−−−

SłuŜba Leśna,

−−−−

zasady obliczania podatku leśnego,

−−−−

nadzór nad realizacją zadań gospodarki leśnej.

Nadzór nad działalnością lasów stanowiących własność Skarbu Państwa sprawuje

Minister Ochrony Środowiska, natomiast nadzór nad gospodarką leśną pozostałych lasów
sprawuje starosta.
Zarząd nad lasami państwowymi sprawuje Państwowego Gospodarstwo Leśne ,,Lasy
Państwowe” (w dalszej części tekstu uŜywamy zapisujemy skrótowego – Lasy Państwowe) .
Przedsiębiorstwem kieruje Dyrektor Generalny.

Do uprawnień Dyrektora Generalnego naleŜy:

−−−−

reprezentowanie Skarbu Państwa w stosunkach cywilno-prawnych,

−−−−

tworzenie i likwidowanie jednostek organizacyjnych w ramach przedsiębiorstwa Lasy
Państwowe, powoływanie i odwoływanie dyrektorów regionalnych dyrekcji Lasów

Państwowych,

−−−−

określanie strategii oraz organizowanie oraz koordynowanie przedsięwzięć na rzecz
ochrony lasów, rozwoju leśnictwa i racjonalnej gospodarki leśnej,

−−−−

nadzorowanie i koordynowanie zadań w zakresie kształcenia kadryla leśnictwa,

−−−−

inicjowanie i koordynowanie badań w zakresie leśnictwa,

−−−−

dysponowanie środkami finansowymi przeznaczonymi na wyrównywanie niedoborów
wynikających ze zróŜnicowania róŜnych regionów.

Dyrekcji Generalnej podlegają dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych.

Do uprawnień dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych między innymi naleŜy:

−−−−

reprezentowanie Skarbu Państwa w stosunkach cywilno-prawnych w zakresie swojego
działania,

−−−−

dysponowanie środkami finansowymi przeznaczonymi na wyrównywanie niedoborów
wynikających ze zróŜnicowania róŜnych nadleśnictw,

−−−−

nadzorowanie działalności nadleśniczych i kierowników jednostek organizacyjnych
Lasów Państwowych znajdujących się w obszarze działania dyrekcji regionalnej Lasów
Państwowych,

−−−−

prowadzenie szkoleń i doradztwa zawodowego w zakresie leśnictwa,

−−−−

prowadzenie szkół leśnych na poziomie zawodowym,

−−−−

prowadzenie działalności usługowej na rzecz leśnictwa i innych podmiotów
gospodarczych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczeblem niŜszym w hierarchii Lasów Państwowych jest nadleśnictwo. Nadleśniczy:

−−−−

reprezentuje Skarb Państwa w stosunkach cywilno-prawnych w zakresie swojego
działania,

−−−−

kieruje nadleśnictwem,

−−−−

za zgodą Dyrektora Generalnego moŜe nabyć lasy i grunty do zalesienia,

−−−−

ustala organizację nadleśnictwa, w tym podział na leśnictwa,

−−−−

zatrudnia i zwalnia pracowników nadleśnictwa,

−−−−

realizuje plan urządzania lasu,

−−−−

prowadzi doradztwo w zakresie gospodarki leśnej,

−−−−

odpłatnie udostępnia sadzonki drzew i krzewów leśnych oraz specjalistycznego sprzętu
leśnego,

−−−−

prowadzi postępowanie w sprawach związanych ze szkodnictwem i wykroczeniami
w zakresie szkodnictwa leśnego.
W Lasach Państwowych tworzy się SłuŜbę Leśną, która zajmuje się:

−−−−

zarządzaniem lasami naleŜącymi do Lasów Państwowych, prowadzeniem w nim
gospodarki leśnej oraz jej ochroną,

−−−−

zwalczaniem przestępstw i wykroczeń w zakresie szkodnictwa leśnego.
Zasady zatrudniania, zakres uprawnień i zadań pracowników oraz straŜników leśnych

SłuŜby Leśnej określa szczegółowo rozdział 7 ustawy o lasach.

Nadzór nad gospodarka leśną w lasach niepaństwowych sprawuje starosta. Starosta moŜe

powierzyć  swoje  uprawnienia  do  prowadzenia  niektórych  spraw  z  zakresu  nadzoru  oraz
wydawania decyzji administracyjnych dyrektorowi regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych
lub  nadleśniczemu  (decyzje  tylko  w  pierwszej  instancji).  Zapewnia  przy  tym  środki
finansowe na te cele.
Strategia przedsiębiorstwa

KaŜde przedsiębiorstwo, w tym Lasy Państwowe, powinno określić strategię swojej

firmy. Czym jest strategia przedsiębiorstwa?

Strategię przedsiębiorstwa określa się jako długofalową politykę wytyczającą zasadnicze

kierunki  i  reguły  działania  przedsiębiorstwa,  niezbędne  dla  osiągnięcia  waŜnych,
długofalowych  celów,  zachowania  równowagi  w  stosunku  do  otoczenia  oraz  zapewnienia
sobie  korzystnych  warunków  egzystencji  i  rozwoju.  Inna  definicja  mówi,  iŜ  strategią  jest
proces  wyznaczający  misję  organizacji  i  dostosowujący  ją  do  zmian  w  otoczeniu,  a  takŜe
identyfikujący jej charakterystyczne koncepcje. Strategia zawiera odpowiedź na pytanie – co
musimy zrobić, by istnieć i rozwijać się w przyszłości?

Na strategię ogólną składa się:

wybór dziedzin, w których przedsiębiorstwo zamierza się zaangaŜować oraz wybór
sposobu i stopnia tego zaangaŜowania z uwzględnieniem przyszłej konkurencji

i otoczenia zewnętrznego;

sposób inwestowania (wykorzystania) zasobów finansowych, rzeczowych i ludzkich

w celu ustabilizowania lub zmodyfikowania na swoją korzyść pozycji konkurencyjnej

w zaleŜności od zmian otoczenia;

ogólny plan działań zmierzających do znalezienia, utrzymania lub rozszerzenia miejsca
na rynku.
Sposoby opracowywania strategii:

−−−−

sposób przedsiębiorczy – oparty na realizacji dąŜeń szefa przedsiębiorstwa, polegający na
podejmowaniu odwaŜnych decyzji, wynikających głównie z doświadczenia oraz intuicji

i zmierzających do wzrostu firmy,

−−−−

sposób dostosowawczy – polegający na dostosowywaniu działań przedsiębiorstwa do
zmian w otoczeniu w miarę ich pojawiania się,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

sposób planowy – związany z metodycznym opracowywaniem decyzji długookresowych
i ich wyborem opartym na racjonalnej ocenie szans i zagroŜeń tworzonych przez
otoczenie i dostosowanie do ogólnej misji i moŜliwości przedsiębiorstwa.
W praktyce wszystkie te sposoby występują łącznie, co najwyŜej z przewagą jednego

z nich. W małych przedsiębiorstwach proces zarządzania jest mniej usystematyzowany

i mniej sformalizowany, a więc w opracowywaniu strategii będzie przewaŜał sposób
przedsiębiorczy i dostosowawczy.

Opracowywanie strategii wiąŜe się z poszukiwaniem odpowiedzi na następujące pytania:

Czego chcemy? – sformułowanie celów;

Co robimy teraz, aby to osiągnąć? – ustalanie obecnych zadań i strategii;

Co wymaga zrobienia „na zewnątrz”? – analiza otoczenia;

Czym dysponujemy? – analiza zasobów;

Co moŜemy zrobić z tego, co wymaga zrobienia? – ustalenie strategicznych okazji

i zagroŜeń;

Czy robienie nadal tego, co robimy, doprowadzi nas tam, dokąd chcemy dojść? –
ustalenie zakresu potrzebnych zmian, określenie róŜnicy między stanem obecnym a
poŜądanym;

Co powinniśmy robić, Ŝeby osiągnąć to, czego chcemy? – podejmowanie strategicznych
decyzji, tj. ustalenie, ocena i wybór wariantów strategii;

Czy  efektywnie  osiągamy  wyznaczone  cele?  –  wdroŜenie  strategii,  pomiar  i  kontrola
postępu,  tj.  ustalenie  czy  strategia  jest  zgodna  z  planem  i  czy  przynosi  spodziewane
wyniki.
Tworzenie  strategii  według  powyŜszych  etapów  moŜe  być  w  róŜnym  stopniu

sformalizowane, moŜe się równieŜ ograniczać do przemyśleń. Strategia stanowi spójny zbiór
celów i działań. WyróŜnić moŜna jej następujące elementy składowe: domena działania,
przewaga strategiczna, cele strategiczne i funkcjonalne programy działania.

Domena określa przedmiot działania wynikający z ustaleń, gdzie i komu

przedsiębiorstwo zamierza sprzedawać swoje produkty lub usługi. Ustalenie tego, co
produkować (jakie świadczyć usługi), musi wynikać z odpowiedzi na zasadnicze pytanie –
komu sprzedawać?, a kolejne pytania: gdzie? kiedy? jak?

Przewaga strategiczna – po ustaleniu tego, co w przedsiębiorstwie będziemy robić, trzeba

produktom (usługom) zapewnić przewagę konkurencyjną i konsekwentnie ją wykorzystywać.
Źródła  tej  przewagi  mogą  być  bardzo  róŜne:  dogodna  lokalizacja,  unikatowa  technologia,
dobra  jakość  wyrobów,  szczególne  właściwości  odmian,  wcześniejsze  terminy  dostaw,
stopień przetworzenia produktów, atrakcyjność usług, itp. (Na przykład część przedsiębiorstw
rolniczych na Warmii i Mazurach wykorzystując walory środowiska naturalnego lub dogodne
połoŜenie  w  strefie  przygranicznej  uzyska  przewagę  strategiczną  w  usługach  turystycznych
i w produkcji zdrowej Ŝywności).

Cele strategiczne określają co i kiedy przedsiębiorstwo chce osiągnąć. Ich ustalenie

ułatwia orientację w skuteczności działań. Cele te mogą być określone rozmiarami przyrostu
dochodu, etapami uruchamiania nowych działalności, rozmiarami sprzedaŜy, itp. Są to
główne wskaźniki dąŜeń długookresowych.

Funkcjonalne

programy

działania

stanowią

realizacyjny

element

programów

strategicznych. Tworzą „drzewo” celów, ustalając związek działań poszczególnych stanowisk
pracy z celami strategicznymi. Z programów tych wynikają czasowe, funkcjonalne,
techniczne, finansowe i wszystkie inne powiązania, występujące w realizacji strategii (jest to
rozpisanie ról i działań, ich powiązań, następstw i hierarchii).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Formułowanie strategii obejmuje cztery następujące etapy:

Ustalenie celów strategicznych – są ustalane przez kierownictwo najwyŜszego szczebla,
koncentruje się na szerokich, ogólnych problemach i mają horyzont długookresowy;

Analiza otoczenia – koncentrująca się na poszukiwaniu szans i zagroŜeń, jakie moŜe
napotkać organizacja;

Analiza organizacji – dokładna i szczegółowa diagnoza mocnych i słabych stron
organizacji;

Wzajemne  dopasowanie  organizacji  i  otoczenia  –  celem  tego  procesu  jest  takie
ustawienie organizacji względem otoczenia, by maksymalnie wykorzystać otwierające się
w nim moŜliwości i uniknąć zagroŜeń poprzez rozpoznanie atutów i słabości organizacji.
Strategia  Lasów  Państwowych  jest  opracowywana  przez  Dyrekcję  Generalną  i  jest
podstawą do opracowania planów nadleśnictwa.

Formy zatrudniania w Lasach Państwowych

Ze struktury organizacyjnej Lasów Państwowych wynika, Ŝe absolwent technikum

leśnego  moŜe  być  zatrudniony  na  róŜnych  szczeblach  hierarchii  Lasów  Państwowych,
poczynając  od  straŜnika  leśnego,  pracownika  leśnictwa,  nadleśnictwa  lub  Dyrekcji
Generalnej, jeŜeli spełnia inne wymagania określone ustawą lub statutami tych placówek.

Osoba zatrudniająca się w placówce Lasów Państwowych podpisuje z pracodawcą

umowę Umowa powinna określać:

−−−−

rodzaj pracy, jaką masz wykonywać,

−−−−

miejsce, w którym będziesz ją wykonywać,

−−−−

termin rozpoczęcia zatrudnienia,

−−−−

wynagrodzenie.
Umowa o pracę moŜe być zawarta na:

−−−−

na okres próbny (nie dłuŜszy niŜ trzy miesiące),

−−−−

na czas określony,

−−−−

na czas wykonywania określonej pracy,

−−−−

na czas nie określony,

−−−−

w celu przygotowania zawodowego (młodociani, którzy nie ukończyli 18 lat).
Umowa o pracę gwarantuje zaliczenie staŜu pracy, świadczenia z tytułu wypadku przy

pracy, wynagrodzenie za czas choroby, urlop, moŜliwość dokształcania się na koszt
pracodawcy, dodatkowe wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, nagrody.

Prawa i obowiązki pracowników (osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę,

powołania,  wyboru,  mianowania,  spółdzielczej  umowy  o  pracę)  i  pracodawców  określa
ustawa  z  dnia  25  czerwca  1974  r.  Kodeks  pracy.  KaŜdy  pracownik  powinien  szczegółowo
zapoznać  się  z  tą  ustawą,  a  szczególnie,  gdy  praca,  którą  podejmuje  jest  uciąŜliwa  dla
zdrowia, jest pracą wykonywaną w trudnych warunkach, zakład pracuje w soboty i niedziele,
pracuje w porze nocnej, ma filie w odległym terenie.

Zatrudnienie moŜe teŜ nastąpić na podstawie umów cywilnoprawnych:

−−−−

umowa zlecenie,

−−−−

umowa o dzieło,

−−−−

umowa agencyjna,

−−−−

umowa o pracę nakładczą.
W Lasach Państwowych moŜe teŜ wystąpić jeszcze inna forma zatrudnienia:

−−−−

praca tymczasowa (o charakterze sezonowym, okresowym, doraźnym lub krótkim
terminie wykonania),

−−−−

telepraca (zatrudnienie pracownika poza siedzibą pracodawcy i porozumiewaniu się za
pomocą poczty elektronicznej, faksu i telefonu).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Lasy Państwowe mogą zlecać wykonanie prac osobom prowadzącym działalność

gospodarczą.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Kto sprawuje zarząd nad lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa?

Kto moŜe sprawować nadzór nad lasami nie będącymi własnością Skarbu Państwa?

Jakie zadania z zakresu gospodarki leśnej realizuje nadleśniczy?

Jakie zadania z zakresu gospodarki leśnej realizuje leśniczy?

Czym się zajmuje straŜnik leśny?

Na jaki okres moŜe być zawarta umowa o pracę?

Jakie uprawnienia ma pracownik zatrudniony na ,,umowę o pracę”?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź rozmowę kwalifikacyjną w sprawie zatrudnienia w Nadleśnictwie

BiałowieŜa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przydzielić w zespole role do odegrania: operatora kamery lub sekretarza, nadleśniczego,

kandydata do pracy,

2) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o rekrutacji pracowników (rozdział

4.2.1),

3)  przygotować c.v. oraz krótkie uzasadnienie wyboru firmy i stanowiska pracy,
4)  przeprowadzić rozmowę kwalifikacyjną (rozmowę powtarzamy zamieniając się rolami),
5)  zaprezentować  wykonane  ćwiczenie  –  wersja  filmowa  lub  zapisana  przez  sekretarza

(swoje prace prezentują wszystkie zespoły),

6) przeprowadzić dyskusję dotyczącą przebiegu rozmowy kwalifikacyjnej, zachowań

niewerbalnych oraz popełnionych błędów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

papier formatu A4, flamastry, długopis,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

kamera, wideo.

4.2.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić rodzaje umów o pracę?

sporządzić swoje curriculum vitae?

przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej w sprawie pracy?

korzystać z róŜnych form przekazu przy poszukiwaniu pracy

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej

4.3.1. Materiał nauczania

Szczególnym sposobem świadczenia pracy jest tzw. ,,samozatrudnienie”. Forma ta

polega  na  świadczeniu  usług  na  rzecz  zatrudniającego,  który  jest  samodzielnym  podmiotem
gospodarczym.  MoŜe  to  być  osoba  fizyczna  prowadząca  działalność  gospodarczą  lub
wykonująca wolny zawód.

Aby załoŜyć własną firmę, trzeba się zdecydować, czy prowadzimy ją indywidualnie, czy

z  udziałem  innych  osób.  KaŜdy  sposób  ma  swoje  wady  i  zalety.  Prowadzenie  firmy  ze
wspólnikiem ma swoje plusy ze względu na większy kapitał na starcie, wspólne pokonywanie
trudności  i  zdobywanie  doświadczenia.  JeŜeli  chcemy  załoŜyć  jednoosobową  działalność
gospodarczą  to  formalności  są  prostsze.  Nie  trzeba  mieć  wspólników,  ale  musimy
samodzielnie  zdobywać  doświadczenie.  Dlatego  na  początku  warto  na  przykład  poszukać
instytucji  czy  organizacji,  których  celem  jest  pomoc  takim  początkującym  przedsiębiorcom.
Tam  moŜna  uzyskać  pierwszą  weryfikację  naszego  pomysłu,  wskazówki,  jak  napisać  biznes
plan,  gdzie  zdobyć  fundusze  na  działalność  i  jakie  formalności  naleŜy  załatwić.  Bardzo
przydatny  jest  Internet,  gdyŜ  mamy  ułatwiony  dostęp  do  przepisów  prawnych
obowiązujących  przedsiębiorcę,  do  informacji  oraz  przepisów  branŜowych  np.  ustawa
o lasach.

Przedsiębiorstwo jednoosobowe nie mają odrębnej osobowości prawnej. Za wszystkie

swoje zobowiązania właściciel odpowiada całym majątkiem osobistym.

Spółka – jest to zespół wspólników działających dla realizacji wspólnego celu

gospodarczego, wykładających potrzebne do tego celu środki.

Ustawa z dnia 15 września 2000r. Kodeks spółek handlowych dzieli spółki na dwie

kategorie:

−−−−

spółki osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna),

−−−−

spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna).
KaŜda z tych spółek została szeroko w tym kodeksie omówiona. Opisano zasady

tworzenia, organizacji, funkcjonowania, rozwiązywania, łączenia, podziału i przekształcanie
spółek handlowych.

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąŜe się z koniecznością zawierania umów

z róŜnymi  kontrahentami.  Zasady  postępowania  w  tej  sprawie  reguluje  Kodeks  cywilny.
Najbezpieczniejsze są umowy, które zostały w Kodeksie dokładnie opisane i zostały zawarte
w  formie  pisemnej.  Przy  podpisaniu  umowy  powinieneś  wiedzieć,  czy  kontrahent  posiada
koncesję, czy jest upowaŜniony do jej podpisania. Jaki charakter ma spółka.

Spółka cywilna – stanowią ją minimum dwie osoby, które zwą się wspólnikami.

Wspólnicy zawiązują spółkę ze względu na to, Ŝe większy jest kapitał udziałowy (np. wkłady
pienięŜne, lokal, maszyny, wyposaŜenie). W umowie spółki wpisane są wkłady (i ich wycena)
kaŜdego  ze  wspólników.  Zyski  spółki  są  dzielone  proporcjonalnie  do  wkładów.  Umowa
spółki jest umową cywilno-prawną i jest zawierana przed rejestracją kaŜdego ze wspólników.
Rejestracji  podlega  nie  spółka,  ale  kaŜdy  z  jej  wspólników,  który  jest  wpisany  w Ewidencji
Działalności  Gospodarczej  jako  osoba  prowadząca  działalność  gospodarczą.  Spółka  cywilna
ma swój odrębny REGON i NIP. Odrębny NIP oddziela dochody indywidualne i podatki od
dochodów  spółki.  Za  zobowiązania  podatkowe  spółki  odpowiedzialność  ponoszą  solidarnie
wszyscy wspólnicy. Wspólnie teŜ podejmują decyzje.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – spółka kapitałowa. Jest to najczęściej

występująca forma spółki prawa handlowego. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych,
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością moŜe być utworzona przez jedną albo więcej osób

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w  kaŜdym  celu  prawnie  dopuszczalnym,  chyba  Ŝe  ustawa  stanowi  inaczej.  Nie  moŜe  być
zawiązana  wyłącznie  przez  inną  jednoosobową  spółkę  z  ograniczoną  odpowiedzialnością.
Opiera się na koncepcji zaangaŜowania kapitałowego wspólników i umoŜliwia pozyskiwanie
kapitału  i  nowych  wspólników.  Wspólnicy  mają  prawo  do  informacji  i  kontroli  działalności
spółki.  W  spółkach  o  kapitale  zakładowym  przekraczającym  500.000  PLN  i  ilości
wspólników  większej  niŜ  25  jest  wymóg  utworzenia  rady  nadzorczej.  Spółka  wyłącza
odpowiedzialność  wspólników  za  zobowiązania  samej  spółki,  a  wspólnicy  odpowiadają
wobec  wierzycieli  tylko  do  wysokości  imiennych  udziałów  wniesionych  do  spółki.
Specyficznie  polskim  rozwiązaniem  (funkcjonującym  od  1933  r.),  jest  moŜliwość
pociągnięcia  do  odpowiedzialności  za  zobowiązania  spółki  członków  jej  zarządu,  jeśli  nie
zgłoszą  w odpowiednim  terminie  wniosku  o  upadłość  spółki  (przy  czym  moŜliwość  ta
podlega pewnym obostrzeniom). Umowa spółki  w formie aktu notarialnego. Spółka nabywa
osobowość  prawną  z  chwilą  zarejestrowania  w  Krajowym  Rejestrze  Sądowym  (w  rejestrze
przedsiębiorców).

Spółka akcyjna – podstawą działalności jest duŜy kapitał wniesiony przez akcjonariuszy.

Spółka działa na podstawie statutu spisanego w  formie aktu notarialnego. Akcjonariusze nie
muszą  uczestniczyć  w  zarządzaniu  spółką  i  nie  ponoszą  odpowiedzialności  za  jej
zobowiązania; pobierają dywidendę z zysku.

Spółka komandytowa – przynajmniej jeden ze wspólników odpowiada całym swoim

majątkiem (komplementariusz), odpowiedzialność co najmniej jednego (komandytariusz) jest
ograniczona,  na  ogół  do  wysokości  wniesionych  wkładów.  Umowa  spółki  w  formie  aktu
notarialnego. Spółka ta jest często stosowaną formą prowadzenia działalności gospodarczej w
sytuacji,  w której  jeden  ze  wspólników  ma  pomysł  na  działalność,  a  drugi  pieniądze  na  jej
sfinansowanie. Osoba inwestująca bez obawy o majątek osobisty, ma z przedsięwzięcia zyski,
natomiast  pełną  odpowiedzialność  wobec  wierzycieli  przyjmują  pozostali  wspólnicy,
prowadząc spółkę i ją reprezentując.

Spółka komandytowo-akcyjna – jej celem jest prowadzenie przedsiębiorstwa. Za

zobowiązania spółki wobec wierzycieli (bez ograniczenia) odpowiada co najmniej jeden
wspólnik (komplementariusz), i co najmniej jeden jest akcjonariuszem. Spółka moŜe nabywać
kapitał przez emitowanie akcji. Umowa spółki w formie notarialnej.

Spółka jawna – podstawą działania jest praca wspólników, a nie kapitał. Jest to spółka

osobowa. Umowa spółki jawnej jest zawierana w formie pisemnej i pod rygorem
niewaŜności. Rozwiązanie spółki następuje w następujących przypadkach:

−−−−

wskazanych w umowie,

−−−−

jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników o zakończeniu działalności,

−−−−

ogłoszenia upadłości spółki,

−−−−

prawomocnego orzeczenia sądu.
KaŜdy ze wspólników moŜe prowadzić sprawy spółki bez dodatkowego wynagrodzenia.

Mogą  one  dotyczyć  zwykłych  czynności.  JeŜeli  jednak  przed  dokonaniem  tej  czynności
sprzeciwi  się  jej  przeprowadzeniu  choćby  jeden  z  pozostałych  wspólników,  wymagana  jest
uprzednia uchwała wspólników. Umową spółki albo późniejszą uchwałą wspólników moŜna
powierzyć prowadzenia spraw spółki jednemu lub kilku wspólnikom. Wspólnicy uczestniczą
w  zyskach  i  stratach  na  równych  zasadach.  KaŜdy  wspólnik  odpowiada  za  zobowiązania
spółki  bez  ograniczenia  całym  swoim  majątkiem  solidarnie  z  pozostałymi  wspólnikami  oraz
ze  spółką,  z  uwzględnieniem  przepisu,  który  mówi,  Ŝe  wierzyciel  spółki  moŜe  prowadzić
egzekucję  z  majątku  wspólnika  w  przypadku,  gdy  egzekucja  z  majątku  spółki  okaŜe  się
bezskuteczna  (subsydiarna  odpowiedzialność  wspólnika).  KaŜdy  wspólnik  ma  prawo
reprezentowania spółki.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dla powstania spółki jawnej wymagane jest wpisanie spółki do Krajowego Rejestru

Sądowego. KaŜdy wspólnik ma prawo i obowiązek zgłosić spółkę do rejestru. Spółka jawna
wpisywana jest do KRS jako przedsiębiorca.

Spółka partnerska – podstawą funkcjonowania jest umowa notarialna. Jest to spółka

osobowa,  w  której  powinno  być  nazwisko  co  najmniej  jednego  partnera.  Wspólnicy  wnoszą
majątek, pracują na rzecz spółki, reprezentują ją na zewnątrz. Zakładać ją mogą tylko osoby
uprawnione  do  wykonywania  określonych  zawodów,  np.  lekarza,  adwokata,  notariusza,
księgowego, rzeczoznawcy majątkowego.

Spółka europejska (ang. European Company), zwana równieŜ: europejska spółka

akcyjna. Oficjalny skrót w całej Unii Europejskiej dla tej formy to SE. Jest odpowiednikiem
krajowej  spółki  europejskiej.  Podlega  rejestracji  w  rejestrze  handlowym  tego  państwa,
w którym  znajduje  się  jej  statutowa  siedziba  (w  Polsce  w  Krajowym  Rejestrze  Sądowym,
KRS) i ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Spółka ta uregulowana jest w
prawie europejskim przepisami rozporządzenia Nr 2157/2001/WE z dnia 8 października 2001
r.  w  sprawie  statutu  spółki  europejskiej  (SE)  (Dz.  Urz.  WE  L  294  z  10.11.2001)  oraz
dyrektywy 2001/86/WE z dnia 8 października 2001 r. uzupełniającej statut spółki europejskiej
w  odniesieniu  do  zaangaŜowania  pracowników  (Dz.  Urz.  WE  L  294  z  10.11.2001)  oraz
późniejsze  zmiany  tych  dokumentów.  W  Polsce  sprawy  spółki  europejskiej  reguluje  ustawa
polska  z  dnia  4  marca  2005r.  o  europejskim  zgrupowaniu  interesów  gospodarczych  i  spółce
europejskiej (Dz. U. Nr 62, poz. 551).
Kapitał zakładowy spółki musi wynosić minimum 120 000 euro
Procedura zakładania spółki

JuŜ wiesz, jaką działalność chcesz prowadzić i kim chcesz być na rynku pracy.

Przeprowadziłeś  teŜ  rozpoznanie  i  analizę  rynku.  Teraz  zaplanuj  czynności  niezbędne  do
rejestracji  przedsiębiorstwa.  Ustal  adresy  instytucji:  Urzędu  Gminy  (miasta),  Urzędu
Statystycznego,  Urzędu  Skarbowego  oraz  Zakładu  Ubezpieczeń  Społecznych,  w  których
załatwisz niezbędne formalności.

Rejestracja działalności gospodarczej odbywa się w oparciu o:

−−−−

ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2004r. nr
173, poz. 1807 z późn. zm.). Określa ona warunki podejmowania i wykonywania
działalności gospodarczej przez osoby fizyczne na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

−−−−

ustawę z dnia 20 sierpnia 1977 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2001 Nr 17,
poz. 209 z późn. zm.).
Rejestracja działalności gospodarczej obejmuje następujące czynności:

1. złoŜenie wniosku o wpis do ewidencji w urzędzie gminy (miasta) lub wpisu do

Krajowego Rejestru Sądowego,

2. dokonanie wpisu do krajowego rejestru podmiotów gospodarki narodowej i otrzymanie

numeru REGON,

3.  otrzymanie numeru identyfikacji podatkowej (NIP) oraz wybór formy opodatkowania,
4.  otwarcie rachunku bankowego,
5.  złoŜenie deklaracji w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych,
6.  zlecenie wykonania pieczątki firmowej.

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą podlegają wpisowi do Ewidencji

Działalności Gospodarczej bądź do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego
(KRS).

Pierwszą czynnością jest wpis do ewidencji. Prowadzi go urząd miasta lub gminy. Tam

wypełniamy  wniosek,  w  którym  zamieszczamy  swoje  dane  osobowe,  podajemy  rodzaj
działalności  według  numerów  Polskiej  Klasyfikacji  Działalności,  miejsce  prowadzenia
działalności  i  datę  jej  rozpoczęcia..  Na  początek  wskazane  jest  wpisanie  więcej  moŜliwych

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

form działalności, gdyŜ kaŜda następna zmiana wiąŜe się z nowym wnioskiem i dodatkową
opłatą. Na wpis czekamy do 2 tygodni. Zarejestrowanie działalności jest odpłatne.

Krajowy Rejestr Sądowy jest bazą danych składającą się z trzech osobnych rejestrów:

−−−−

rejestru przedsiębiorców,

−−−−

rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz
publicznych zakładów opieki społecznej,

−−−−

rejestru dłuŜników niewypłacalnych (RDN) – stanowi źródło wiedzy o zadłuŜonych
osobach fizycznych, z którymi prowadzenie wspólnych interesów moŜe się wiązać
z podwyŜszonym ryzykiem.
Wpis do Rejestru Przedsiębiorców jest dokonywany na wniosek zainteresowanej osoby.

Wniosek  o  wpis  do  Rejestru  składa  się  na  urzędowym  formularzu.  Generalnie  rejestr
funkcjonuje od 1 stycznia 2001 roku. (Na stronie Krajowego Rejestru Sądowego znajdują się
wszystkie  formularze  wniosków  wraz  z  ich  załącznikami: − link  do  strony  KRS).
Po otrzymaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej udajemy się do Wojewódzkiego
Urzędu  Statystycznego.  Tam,  po  wypełnieniu  wniosku  i  przedłoŜeniu  ksero  dokumentu
o rejestracji działalności gospodarczej dostajemy numer REGON. Czynność ta jest bezpłatna
i moŜna ją załatwić w ciągu jednego dnia.

Przedsiębiorcy mogą uzyskać REGON poprzez wydziały Krajowego Rejestru Sądowego.

Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej umoŜliwia złoŜenie wraz
z  wnioskiem  o  wpis  do  Krajowego  Rejestru  Sądowego,  równieŜ  wniosku  RG-1  o  pierwszy
wpis  do  rejestru  podmiotów  gospodarki  narodowej  REGON.  (Wzór  wniosku  RG-1  jest
zamieszczony  na  stronie  internetowej  GUS  www.stat.gov.pl pod  hasłem:  „rejestry”  →
REGON).

Trzecią instytucja jest urząd skarbowy, właściwy dla miejsca zamieszkania. NaleŜy tam

się zgłosić z wpisem do ewidencji działalności gospodarczej i REGON-em.
Osoba  prowadząca  działalność  jednoosobowo,  wypełnia  druk  NIP-1,  ale  wcześniejszy  NIP
pozostaje  niezmieniony.  W  przypadku  spółki  –  wypełniamy  inne  formularze  i  otrzymujemy
nowy NIP. W urzędzie skarbowym wybieramy formę opodatkowania. MoŜna rozliczać się na
podstawie:

−−−−

karty podatkowej,

−−−−

ksiąŜki przychodów i rozchodów,

−−−−

ryczałtu od przychodu,

−−−−

podatek liniowy, który wynosi 19% od dochodu.

Karta  podatkowa  jest  najprostszą  formą  opodatkowania,  dla  wybranej  drobnej  działalności
gospodarczej np. handlowej, usługowej. Opłata wtedy jest stała, a jej wysokość nie zaleŜy od
dochodu,  a  od  miasta  lub  gminy  w  której  działa  firma.  Płacimy  stałą  kwotę  co  miesiąc,  bez
konieczności prowadzenia ewidencji.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest teŜ uproszczoną formą opodatkowania.

Podatek  płacimy  od  uzyskanego  przychodu  według  określonej  stawki  3%,  5%,  8,5%,  17%,
20%  w  zaleŜności  od  rodzaju  prowadzonej  działalności.  Niektóre  rodzaje  działalności  są
z ryczałtu  wyłączone.  Np.  ryczałtowcem  nie  moŜe  być  osoba,  która  prowadzi  aptekę,
lombard,  wytwarza  wyroby  objęte  akcyzą.  Ta  forma  opodatkowania  wymaga  prowadzenia
ewidencji  przychodów.  Ponadto  występuje  jeszcze  podatek  VAT.  Płacą  je  wszystkie  osoby,
które handlują papierosami, alkoholem, metalami szlachetnymi, lekami. Płatnikiem VAT jest
osoba,  która  w danym  roku  przekroczy  20  tys.  euro  obrotu,  lub  10 tys.  euro  jeśli  rozpocznie
działalność w ciągu roku (np. w czerwcu).

Kolejnym etapem rejestrowania działalności gospodarczej jest otwarcie rachunku

bankowego  dla  firmy.  Do  załoŜenia  rachunku  bankowego  z  jednej  strony  obliguje  ustawa  –
Prawo  o działalności  gospodarczej.  Z  drugiej  –  ułatwi  Ci  on  dokonywanie  bezgotówkowych
operacji  finansowych z  kontrahentami i jednostkami publiczno-prawnymi, w tym z urzędem

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

skarbowym i ZUS. Poza tym ustawowo kaŜdy przedsiębiorca ma obowiązek prowadzenia
operacji finansowych za pośrednictwem banku, gdy jednorazowa wartość transakcji z innym
partnerem biznesowym przekroczy równowartość 15 tys. euro.

Do banku udajemy się z:

−−−−

dowodem osobistym,

−−−−

zaświadczeniem o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej,

−−−−

REGON-em,

−−−−

NIP-em, jeśli juŜ w tym momencie go mamy.
Ostatnia formalność to wizyta w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Obowiązek

ubezpieczenia  powstaje  w  ciągu  7  dni  od  dnia  faktycznego  rozpoczęcia  działalności
gospodarczej. W praktyce oznacza to datę rejestracji w Urzędzie Skarbowym. Obowiązkowo
podlegasz  ubezpieczeniu  emerytalnemu,  rentowemu,  wypadkowemu  i  zdrowotnemu,
a dobrowolnie chorobowemu.

W Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych naleŜy wypełnić dwa formularze:

−−−−

ZUS ZUA − Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz

−−−−

ZUS ZFA − Zgłoszenie płatnika składek – osoby fizycznej.
NaleŜy pamiętać, Ŝe bardzo waŜne są terminy składania sprawozdań i wypełnienia

druków.  Składki  płacimy  terminowo.  Systematycznie  wypełniamy  druki  dotyczące  zmian
w wymiarze  składek  i  druki  wskazane  przez  Urząd.  Terminowo  musimy  składać
sprawozdania.  Spóźnienia,  zwłaszcza  w  Urzędzie  Skarbowym,  kończą  to  dość  duŜą  karą
pienięŜną.

Wszelka dokumentacja z Urzędem Skarbowym i ZUS-em powinna być przechowywana

przez 10 lat.

JeŜeli w swojej firmie masz zamiar zatrudniać ludzi, obowiązkowo musisz przejść

okresowe szkolenie dla pracodawców i innych osób kierujących pracownikami (waŜne 5 lat).
Ponadto powinieneś zapoznać się z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27
lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr
180, poz. 1860 z późn. zm.), gdyŜ jesteś zobowiązany do szkolenia pracowników.

Firma, która zatrudnia ludzi, oprócz wyŜej wymienionych formalności, ma obowiązek

zarejestrowania  się  w  Państwowej  Inspekcji  Pracy.  Instytucja  ta  udzieli  równieŜ  fachowych
porad prawnych związanych z zatrudnieniem pracowników i spraw wynikających z Kodeksu
Pracy. JeŜeli działalność gospodarcza wymaga koncesji (np. ochrona osób i mienia), licencji
(w  oparciu  o  przepisy  o  transporcie  drogowym  i  kolejowym),  zezwolenia  (na  podstawie
ustawy  –  Prawo  atomowe)  albo  wpisu  do  rejestru  działalności  regulowanej  innymi
przepisami,  występujemy  z  wnioskiem  do  właściwego  urzędu.  Np.  działalność  oświatowa
powinna  być  zarejestrowana  równieŜ  w  urzędzie  miasta  lub  gminy  we  właściwym  wydziale
ds. edukacji, wypoczynek dzieci i młodzieŜy  −  w kuratoriach oświaty.  Zobowiązuje do tego
ustawa  o  systemie  oświaty  z  dnia  7  września  1991  r.  (Dz.  U.  z  2004r.  Nr  256,  poz.2572
z późn. zm).
JeŜeli działalność ma związek z gastronomią, naleŜy zgłosić się do SANEPID-u. Prawidłowe
rozliczenie  się  z  podatku  bez  dokładnego  zapoznania  się  z  przepisami  nie  jest  moŜliwe.
Błędne  obliczenia  podatkowe,  nieterminowe  składanie  sprawozdań  do  Urzędu  Skarbowego
moŜe  skończyć  się  karą  pienięŜną.  NaleŜy  teŜ  wiedzieć,  Ŝe  osoby  prowadzące  działalność
gospodarczą mogą korzystać, przy pewnych warunkach, z ulg podatkowych.

Przed podjęciem decyzji o załoŜeniu własnej firmy naleŜy rozwaŜyć następujące

problemy:

−−−−

forma organizacyjno-prawna,

−−−−

rodzaj działalności gospodarczej,

−−−−

konkurencja i moŜliwości wejścia na rynek,

−−−−

obszar działania,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

lokalizacja,

−−−−

środki finansowe na organizację, uruchomienie i początkową działalność,

−−−−

konieczne zatrudnienie,

−−−−

wielkość i strukturę produkcji czy usług,

−−−−

rodzaj promocji i reklamy itp.
Do umów cywilno-prawnych często stosowanych przez osoby prowadzące indywidualną

działalność gospodarczą naleŜą umowy: najmu, sprzedaŜy, poŜyczki, akwizycji, komisu,
uŜyczenia.

Aktualne przepisy dotyczące prowadzenia działalności znajdziesz na stronie internetowej

Ministerstwa Finansów ( www.mf.gov.pl) raz sejmu (www.sejm.gov.pl/prawo).

Przepisy prawne, regulujące omawiane zagadnienia:

−−−−

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,

−−−−

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych,

−−−−

Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej,

−−−−

Ustawa z dnia 18 września 2001 r. o ułatwieniu zatrudniania absolwentów szkół,

−−−−

Ustawa z dnia 10 października o minimalnym wynagrodzeniu za pracę,

−−−−

Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnianiu i przeciwdziałaniu bezrobociu,

−−−−

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,

−−−−

Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak scharakteryzujesz spółki osobowe?
2.  Jakie scharakteryzujesz spółki kapitałowe?
3.  Które z opisanych spółek powinny być zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym?
4.  Które z opisanych spółek wymagają zawarcia między wspólnikami umowy notarialnej?
5.  Z jakimi umowami cywilnoprawnymi moŜesz się spotkać?
6.  Jakie  rodzaje  podatku  dochodowego  mogą  płacić  osoby  prowadzące  działalność

gospodarczą?

7. Jakie czynności naleŜy obowiązkowo wykonać przed rozpoczęciem samodzielnej

działalności gospodarczej?

8. Jakie czynniki powinny decydować o wyborze formy organizacyjno-prawnej własnej

firmy?

9. Jakie czynniki naleŜy wziąć pod uwagę przy zakładaniu własnej firmy?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pan X chce rozpocząć indywidualną działalność gospodarczą. Zamierza prowadzić

działalność  usługową  z  zakresu  usług  pielęgnacyjnych  oraz  ochrony  lasów  przed
szkodnikami.  Działalność  ma  być  prowadzona  na  terenie  województwa  podlaskiego,
mazowieckiego i lubelskiego. Zleceniodawcami będą osoby indywidualne i firmy państwowe.
Wypełnij stosowne dokumenty do zarejestrowania firmy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wynotować z materiału nauczania rodzaje dokumentów koniecznych do zarejestrowania
działalności gospodarczej,

wybrać, konieczne do rejestracji firmy, druki w wersji papierowej lub elektronicznej,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uzyskać akceptację nauczyciela dotyczącą właściwego wyboru druków,

czytelnym pismem wypełnić druki,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

wykonać korektę błędów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

druki zgłoszenia działalności w wersji papierowej i elektronicznej,

−−−−

komputer z drukarką,

−−−−

kartka papieru, zeszyt,

−−−−

długopis, ołówek.

Ćwiczenie 2

Pan Y jest właścicielem firmy handlowej prowadzącej sprzedaŜ produktów leśnych.

Zatrudnia 1 pracownika na umowę o pracę. W okresie przedświątecznym, na soboty
i niedziele chce zatrudnić do pomocy 2 studentów. Do zakresu ich pracy będzie naleŜała
dostawa towarów z magazynu i pakowanie zakupionego towaru. Przygotuj dla nich stosowne
umowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

na podstawie materiału nauczania, kodeksu spółek handlowych, wzorów dokumentów
ustalić rodzaj umowy, jaką naleŜy przygotować dla studentów,

przygotować treść umowy,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

uzupełnić treść umowy, wykonać korektę błędów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

kodeks spółek handlowych,

−−−−

wzory dokumentów i pism w obrocie gospodarczym,

−−−−

komputer z drukarką lub maszyna do pisania,

−−−−

arkusze papieru formatu A4,

−−−−

długopis, ołówek.

Ćwiczenie 3

Pani Z prowadzi indywidualną działalność oświatową. W ofercie są seminaria i zajęcia

dydaktyczne  dla  młodzieŜy  ze  szkoły  podstawowej  i  gimnazjalnej  z  zakresu  ekologii  oraz
fauny  i  flory  Puszczy  Białowieskiej.  Część  zajęć  prowadzi  w  odległych  miejscowościach,
a dojazd i powrót zajmuje duŜo czasu. Wtedy jest konieczny samochód. MoŜe go wypoŜyczać
od  znajomego  lub  w  Komisie.  Przygotuj  umowę  (odpłatnie  i  bezpłatnie)  wypoŜyczenia
samochodu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

na podstawie materiału nauczania, kodeksu spółek handlowych, wzorów dokumentów
ustalić rodzaj umowy, jaką przygotujesz dla Pani Z,

przygotować treść umowy,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

uzupełnić treść umowy, wykonać korektę błędów.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

kodeks spółek handlowych,

−−−−

wzory dokumentów i pism w obrocie gospodarczym,

−−−−

komputer z drukarką lub maszyna do pisania,

−−−−

arkusze papieru formatu A4

−−−−

długopis, ołówek.

Ćwiczenie 4

Trzech absolwentów posiadających zawód technika leśnika chce załoŜyć spółkę cywilną

Przygotuj projekt umowy spółki cywilnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku informacje o spółce cywilnej,

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie wzory umowy spółki cywilnej,

przygotować treść umowy spółki cywilnej,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

uzupełnić treść umowy, dokonać korekty błędów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

kodeks spółek handlowych,

−−−−

wzory dokumentów w obrocie gospodarczym,

−−−−

komputer z drukarką lub maszyna do pisania,

−−−−

arkusze papieru formatu A4

−−−−

długopis, ołówek.

Ćwiczenie 5

Przy pomocy pytań zawartych w poniŜszej tabeli przeanalizuj słabe i mocne strony

róŜnych form prowadzenia działalności gospodarczej.

Atuty

Słabości

III

Szanse

Które z naszych mocnych
stron

pozwalają

wykorzystanie moŜliwości?

Które z naszych słabych
stron

nie

pozwalają

wykorzystać szans (okazji)?

ZagroŜenie

Które

mocnych

stron

umoŜliwiają

uniknięcie

zagroŜeń?

Które ze słabych stron
przeszkadzają w unikaniu
zagroŜeń?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać informacje o analizie mocnych i słabych stron w przedsiębiorstwie (SWOT),

Nasze

przedsiębiorstwo

Otoczenie

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie informacje na temat otoczenia
róŜnych form działalności gospodarczej,

wpisać w odpowiednie miejsce do tabeli uzyskane z powyŜszych źródeł informacje,

analizę rozpocząć od poszukiwania szans i atutów, natomiast zagroŜenia i słabości naleŜy
zidentyfikować, jednak nie poszukiwać usilnie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

materiały dydaktyczne,

−−−−

arkusze papieru formatu A4,

−−−−

długopis, ołówek, linijka.

4.3.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić źródła prawa dotyczącego prowadzenie działalności
gospodarczej?

wymienić rodzaje umów o pracę?

wymienić zasady opodatkowania osób prowadzących indywidualną
działalność gospodarczą?

sporządzić umowę o dzieło?

sporządzić umowę spółki cywilnej?

sporządzić umowę o najem czy uŜyczenie?

wykonać analizę SWOT prowadzonej działalności?

korzystać z wykładni prawa i literatury specjalistycznej przy
rozwiązywaniu problemów związanych z działalnością gospodarczą?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Rachunkowość działalności gospodarczej

4.4.1. Materiał nauczania

Podstawy rachunkowości

Rachunkowość

jest

systemem

ciągłego

czasie

ujmowania,

grupowania,

ewidencjonowania, prezentowania i interpretowania, wyraŜonych w pieniądzu informacji

o majątku przedsiębiorstwa i zmianach w nim zachodzących. Podstawowym celem
rachunkowości jest opracowywanie i dostarczanie informacji o składnikach majątku

i działalności gospodarczej prowadzonej przez jednostkę. Rachunkowości stawia się
następujące zadania:
1.

Dostarczenie danych przydatnych dla samej jednostki do zarządzania nią,

Obiektywne informowanie zewnętrznych uŜytkowników (inwestorów, poŜyczkodawców,
wierzycieli, agend rządowych, pracowników i ich związków oraz społeczeństwa)

o stanie jednostki,

Ochrona interesów jednostki (w tym jej mienia).
W celu realizacji tych zadań niezbędne jest określenie warunków i zasad, które powinny

być przestrzegane przy jej prowadzeniu. Do najwaŜniejszych z nich naleŜą:
1.

Wiarygodność (rzetelność tj. zgodność z prawdą materialną i prawidłowość tj. zgodność

z przepisami) przedstawianych danych liczbowych,

Ciągłość

stosowanych

sposobów

ujmowania,

kwalifikowania

(grupowania)

i przedstawiania danych, zapewniająca moŜliwość sensownego porównywania ze sobą
danych za poszczególne okresy i w stosunku do zamierzeń (planu, budŜetu).
Rachunkowość finansowa charakteryzuje się w szczególności następującymi

cechami:
1.

Jej informacje są przeznaczone przede wszystkim dla odbiorców zewnętrznych
(otoczenia jednostki gospodarczej),

Jest prowadzona głównie wartościowo (w jednostkach pienięŜnych),

Dokumentacja, wycena i ewidencja muszą spełniać wymagania określone w regulacjach
prawnych,

Obowiązuje zasada podwójnego zapisu,

Urządzenia ewidencyjne są prowadzone zgodnie z zakładowym planem kont,

a zewnętrzne sprawozdania finansowe są sporządzone według zasad i wzorów
określonych przepisami,

Dane liczbowe i informacje dotyczą przeszłości,

Ewidencję i informację cechuje dokładność, rzetelność i sprawdzalność,

Jest wymagane przestrzeganie zasady ciągłości,

W ewidencji i sprawozdawczości obowiązuje podział czasowy, zwłaszcza na miesiące

i rok obrotowy.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości zakres przedmiotowy rachunkowości finansowej

obejmuje:
1.

Obowiązujące zasady (polityka) rachunkowości, na które składają się przyjęte przez
jednostkę rozwiązania dotyczące w szczególności: określenia roku obrotowego

i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych; metod wyceny aktywów

i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia
jednostce prawo wyboru; sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych (zakładowy plan
kont, wykaz ksiąg rachunkowych, opis systemu przetwarzania danych,

Prowadzenie ksiąg rachunkowych, na podstawie dowodów księgowych, ujmujących
zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Okresowe ustalanie i sprawdzanie w drodze inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów
i pasywów,

Wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,

Sporządzanie sprawozdań finansowych,

Gromadzenie i przechowywanie opisu przyjętych zasad rachunkowości, ksiąg
rachunkowych, dokumentów inwentaryzacyjnych i sprawozdań finansowych,

Badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych w przypadkach określonych ustawą.
Rachunkowość muszą prowadzić wszystkie jednostki gospodarcze, w tym spółki

handlowe  w  organizacji  (a  takŜe  banki,  zakłady  ubezpieczeniowe,  jednostki  budŜetowe  oraz
inne jednostki, jeŜeli otrzymują na realizację zadań dotacje lub subwencje z budŜetu państwa,
gminy  lub  funduszy  celowych),  poza  osobami  fizycznymi  i  spółkami  cywilnymi  osób
fizycznych  osiągających  przychody  netto  ze  sprzedaŜy  towarów,  produktów  i  operacji
finansowych za poprzedni rok obrotowy poniŜej 800000 euro.

Majątek podmiotów gospodarczych i źródła jego pochodzenia
KaŜda jednostka gospodarcza w celu prowadzenia działalności gospodarczej,

produkcyjnej, handlowej czy usługowej musi być wyposaŜona w odpowiednie zasoby
majątkowe, czyli aktywa.

Aktywa są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej

wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do
jednostki korzyści ekonomicznych. Ze względu na czas, w którym przedsiębiorstwo będzie
osiągało korzyści ekonomiczne z określonych aktywów moŜna je podzielić na:

−−−−

aktywa trwałe,

−−−−

aktywa obrotowe.
Aktywa trwałe to składniki, które są trwale związane z jednostką. Trwałość ich wyraŜa

się tym, Ŝe zuŜywają się one stopniowo i są wykorzystywane przez długi czas. Jednostka
osiąga korzyści ekonomiczne z tych zasobów w okresie dłuŜszym niŜ jeden rok.

Aktywa obrotowe to składniki, które są nietrwale związane z jednostką. Korzyści

ekonomiczne osiągane z tych aktywów realizowane są w okresie krótszym niŜ jeden rok.

W strukturze aktywów trwałych wyróŜnia się:

−−−−

wartości niematerialne i prawne,

−−−−

rzeczowe aktywa trwałe (środki trwałe, środki trwałe w budowie),

−−−−

naleŜności długoterminowe,

−−−−

inwestycje długoterminowe.
Wartości niematerialne i prawne są to nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów

trwałych, prawa majątkowe spełniające następujące warunki:

−−−−

zostały nabyte przez jednostkę i nadają się do gospodarczego wykorzystania,

−−−−

przewidywany okres ich wykorzystania jest dłuŜszy niŜ rok,

−−−−

przeznaczone są do wykorzystania na własne potrzeby jednostki.
Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się:

Koszty  zakończonych  prac  rozwojowych,  prowadzonych  przez  jednostkę  na  własne
potrzeby,  poniesione  przez  jednostkę  przed  podjęciem  produkcji  nowych  wyrobów  lub
zastosowaniu  nowej  technologii  pod  warunkiem,  Ŝe  zakończyły  się  wynikiem
pozytywnym,  tzn.  Ŝe  w  efekcie  tych  prac  będą  produkowane  nowe  wyroby  lub  będzie
stosowana nowa technologia produkcji.

Nabytą wartość firmy, stanowiącą róŜnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub
zorganizowanej jej części, a niŜszą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto.

Autorskie prawa majątkowe, w tym np. programy komputerowe, prawa pokrewne,
licencje, koncesje.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów zdobniczych

i uŜytkowych.

Know-how  (wartość  stanowiąca  równowartość  uzyskanych  przez  jednostkę  informacji
związanych z wiedzą w  dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej,  organizacyjnej,
np.  nabyte  na  podstawie  umowy  licencyjnej  istotne  informacje  o  charakterze  poufnym
dotyczące sposobu wytwarzania wyrobu gotowego).
Środki trwałe są to rzeczowe aktywa trwałe, spełniające następujące warunki:

−−−−

przewidywany okres ich uŜytkowania jest dłuŜszy niŜ rok,

−−−−

są kompletne, zdatne do uŜytku,

−−−−

przeznaczone są do wykorzystania na własne potrzeby jednostki.
Obejmują one m.in.:

Nieruchomości, w tym grunty własne, prawo wieczystego uŜytkowania gruntów,
budynki, budowle, lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,
spółdzielcze prawo do lokalu uŜytkowego,

Maszyny i urządzenia,

Środki transportu,

Ulepszenia w obcych środkach trwałych,

Inwentarz Ŝywy,

Inne przedmioty trwałego uŜytku.
NaleŜności długoterminowe obejmują tę grupę naleŜności, które staną się wymagalne po

12 miesiącach od dnia bilansowego, tzn. których termin spłaty przypada w okresie dłuŜszym
niŜ jeden rok, licząc od dnia bilansowego.

Inwestycje długoterminowe to aktywa trwałe nabyte w celu osiągnięcia korzyści

ekonomicznych, wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich
przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych poŜytków.

Obejmują one m.in.:

−−−−

nieruchomości i wartości niematerialne i prawne inwestycyjne,

−−−−

długoterminowe aktywa finansowe,

−−−−

inne długoterminowe aktywa finansowe.
Nieruchomości i wartości niematerialne i prawne inwestycyjne to zasoby majątkowe

spełniające następujące warunki:
1.

Zostały nabyte z zamiarem uzyskania w przyszłości korzyści ekonomicznych
wynikających z przyrostu ich wartości, czyli nabyte w celu lokaty kapitału,

Nie są uŜywane do prowadzenia bieŜącej działalności operacyjnej jednostki.
Do długoterminowych aktywów finansowych zalicza się:

Udziały i akcje nabyte w innych jednostkach,

Nabyte inne papiery wartościowe (obligacje, bony skarbowe) stanowiące trwałą lokatę
kapitału o terminie wykupu lub przeznaczone do zbycia w okresie przekraczającym jeden
rok,

Udzielone poŜyczki innym jednostkom na okres dłuŜszy niŜ jeden rok.
Inne długoterminowe aktywa finansowe to weksle o terminie wykupu dłuŜszym niŜ jeden

rok, lokaty bankowe załoŜone na okres dłuŜszy niŜ jeden rok.

W strukturze aktywów obrotowych wyróŜnia się:

−−−−

zapasy,

−−−−

naleŜności krótkoterminowe,

−−−−

inwestycje krótkoterminowe.
Zapasy to rzeczowe składniki majątku obrotowego, do których zalicza się zapasy

materiałów, produktów pracy i towarów.

Materiały słuŜą na ogół do jednorazowego zuŜycia, które następuje w jednym cyklu

produkcyjnym, i przenoszą one swoją wartość na wytwarzane produkty.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały z punktu widzenia celu zuŜycia dzielimy na:

Materiały podstawowe – uŜywane do wytworzenia produktów bezpośrednio w produkcji
(przekują tym produktom swoją istotę),

Materiały pomocnicze – nadają produktom poŜądane właściwości, przyśpieszają,
ułatwiają proces produkcji, słuŜą do konserwacji maszyn i urządzeń, utrzymania
czystości,

Paliwa i smary – słuŜą celom technologicznym, energetycznym lub gospodarczym,

Części zapasowe do maszyn, urządzeń i środków transportu – części zuŜywane w czasie
remontów środków trwałych,

Opakowania – materiały jednorazowego lub wielokrotnego uŜytku, przeznaczone do
pakowania wyrobów, słuŜą do ich przewozu i magazynowania, mają chronić je przed
zepsuciem, zniszczeniem lub zanieczyszczeniem,

Odpady  –  materiały  niepełnowartościowe,  resztki  uzyskane  z  produkcji,  budowy  lub
rozbiórki  środków  trwałych,  które  na  ogół  nie  nadają  się  do  wykorzystania  i  są
sprzedawane.
W  wyniku  prowadzonej  działalności  gospodarczej  jednostek  powstają  produkty  pracy.

Produkty pracy w zaleŜności od stopnia zaawansowania produkcji dzielimy na:

−−−−

wyroby gotowe,

−−−−

produkcję niezakończoną – produkcję w toku, półprodukty (półfabrykaty),

−−−−

roboty budowlano-montaŜowe,

−−−−

usługi.
Wyroby gotowe – to produkty wytworzone przez jednostkę, niepodlegające dalszej

obróbce, odpowiadające określonym normom technicznym, jakościowym, przeznaczone do
sprzedaŜy odbiorcom zewnętrznym, stanowiące przedmiot magazynowania.

Produkcja w toku – to produkty pracy znajdujące się w procesie produkcyjnym, nie

podlegającym magazynowaniu.

Półfabrykaty – to produkty pracy stanowiące przedmiot magazynowania, których proces

produkcyjny w danej jednostce został zakończony, ale będą one podlegać dalszej obróbce

w tej samej lub innej firmie.

Roboty budowlano-montaŜowe – to produkty pracy niepodlegające magazynowaniu,

wykonywane przez jednostki wykonawstwa budowlanego.

Usługi – świadczone przez jednostki prowadzące działalność usługową, np. transportową.
Towary są to rzeczowe składniki aktywów obrotowych zakupione bezpośrednio od

producentów krajowych i z własnej produkcji lub z importu i innych źródeł w celu dalszej
odsprzedaŜy przez jednostki handlu hurtowego, detalicznego lub punkty skupu.

NaleŜności krótkoterminowe obejmują ogół naleŜności z tytułu dostaw wyrobów,

towarów i usług oraz tę grupę naleŜności, które są wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia
bilansowego.

Do inwestycji krótkoterminowych zalicza się głównie krótkoterminowe aktywa

finansowe tj. składniki majątku, które będą w posiadaniu jednostki przez okres krótszy niŜ
12 miesięcy od dnia bilansowego, a w szczególności:
1.

Akcje i inne papiery wartościowe przeznaczone do sprzedaŜy,

Udzielone innym jednostkom poŜyczki,

Środki pienięŜne ulokowane na terminowych rachunkach bankowych,

Środki pienięŜne, którymi w danej chwili moŜe dysponować jednostka (np. gotówka

w kasie),

Inne środki pienięŜne (np. czeki i weksle obce).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki pienięŜne i inne aktywa pienięŜne występują w postaci:

Krajowych środków płatniczych, tj. pieniędzy w walucie krajowej oraz pełniących
funkcję płatniczą czeków, weksli, akredytywy, przekazów i innych dokumentów
bankowych i finansowych płatnych w walucie polskiej,

Walut obcych – są to pieniądze niebędące w kraju krajowym środkiem płatniczym oraz
międzynarodowe jednostki rozrachunkowe,

Dewiz – to pełniące funkcję płatniczą weksle, czeki, akredytywy, przekazy i inne
dokumenty bankowe i finansowe płatne w walutach obcych,

Innych  aktywów  finansowych,  tj.  naliczonych  odsetek  od  aktywów  finansowych,  jeŜeli
aktywa  te  są  płatne  lub  wymagalne  w  ciągu  trzech  miesięcy  od  dnia  ich  otrzymania,
wystawienia, nabycia lub załoŜenia lokaty.
Kapitały  (fundusze)  to  źródła  finansowania  aktywów  trwałych  i  obrotowych  jednostki.

Wskazują „kto” wyposaŜył jednostkę gospodarczą w odpowiednie środki. Odpowiednio do
tego źródła pochodzenia środków gospodarczych dzieli się na kapitały (fundusze) własne

i zobowiązania. Podział kapitałów dokonywany jest zgodnie z zasadami określonymi
przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy o utworzeniu jednostki.

Kapitały (fundusze) własne mogą być:

Powierzone  (podstawowe)  –  wniesione  w  formie  pienięŜnej  lub  niepienięŜnej  przez
załoŜyciela  (załoŜycieli)  jednostki;  przedmiotem  wkładu  niepienięŜnego  mogą  być:
składniki  majątku  obrotowego  (np.  materiały,  towary,  wyroby  gotowe),  środki  trwałe

(w tym prawo wieczystego uŜytkowania gruntu), prawa majątkowe (np. prawo do znaku
towarowego, licencje), papiery wartościowe (np. obligacje),

Samofinansowania – pochodzą z wygospodarowanego zysku (kapitalizacji zysku czyli
przeniesienia jego części na rozwój jednostki),

Pozostałe kapitały (fundusze) – specjalne, z aktualizacji wyceny.

Tabela 1. Nazwy kapitałów (funduszy) w zaleŜności od rodzaju jednostki

Forma

prawna

jednostki

Spółka
akcyjna

Spółka

ograniczoną
odpowiedzialnością

Spółka jawna,
komandytowa,
partnerska,
cywilna, osoba
fizyczna

Przedsiębiorstwo
państwowe

Spółdzieln
ia

Powierzone

Kapitał
akcyjny
(zakładowy)

Kapitał udziałowy
(zakładowy)

Kapitał
wspólników

Fundusz
załoŜycielski

Fundusz
udziałowy

Samofinansowania Kapitał

zapasowy
Kapitał
rezerwowy

Kapitał zapasowy
Kapitał rezerwowy

Fundusz
przedsiębiorstwa

Fundusz
zasobowy

Pozostałe

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych
Fundusz (kapitał) z aktualizacji wyceny

Wynik finansowy to wyraŜony w mierniku pienięŜnym końcowy efekt działalności

gospodarczej jednostki osiągnięty za dany okres. Wynik moŜe być:

−−−−

dodatni – wówczas określa się go mianem zysku,

−−−−

ujemny – wówczas określa się go mianem straty.
Źródłem pochodzenia wszystkich pozostałych środków gospodarczych są szeroko

rozumiane  zobowiązania.  Zobowiązanie  –  to  wynikający,  najczęściej  z  przepisów  prawa,
obowiązek  jednostki  do  wykonania  świadczenia  pienięŜnego  lub  w  naturze,  o  wiarygodnie
określonej  wartości,  co  spowoduje  w  przyszłości  wykorzystanie  aktywów  jednostki.  Do
zobowiązań  zalicza  się  poŜyczki  i  kredyty  bankowe,  zobowiązania  wobec  dostawców  oraz
innych jednostek, a takŜe rezerwy na przyszłe zobowiązania.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

PoŜyczki i kredyty bankowe są zobowiązaniem z tytułu poŜyczonych przez jednostkę

środków pienięŜnych, dzielą się one na:

−−−−

kredyty i poŜyczki długoterminowe, o okresie spłaty dłuŜszym niŜ rok,

−−−−

kredyty i poŜyczki krótkoterminowe, o okresie spłaty krótszym niŜ rok.
Zobowiązania wobec dostawców powstają na skutek przejściowego nieuregulowania

dostawcom ich naleŜności za dostarczone przez nich materiały, towary i usługi.

Do innych zobowiązań zalicza się m.in. zobowiązania wobec urzędów skarbowych

z tytułu podatków, zobowiązania wobec zakładu ubezpieczeń społecznych z tytułu
naliczonych składek ubezpieczenia społecznego, zobowiązania wobec pracowników z tytułu
niewypłaconych wynagrodzeń itp.

Rezerwa na przyszłe zobowiązania – szczególny rodzaj zobowiązań, kiedy to istnieje

duŜe prawdopodobieństwo powstania obowiązku wykonania świadczenia, którego kwotę
moŜna wiarygodnie określić (np. przyszłe zobowiązania z tytułu napraw gwarancyjnych).
Bilans majątkowy

Bilans stanowi syntetyczne, dwustronne, wartościowe zestawienie składników majątku

i źródeł jego finansowania, sporządzone na określony dzień (moment bilansowy)

i w określonej formie.

Podstawą sporządzenia bilansu są dane ewidencji księgowej. Zgodnie z zasadą

równowagi bilansowej, wykazuje się w aktywach stan majątkowy, a w pasywach stan źródeł
jego finansowania według sald odpowiednich kont bilansowych.

Wymogi formalne dotyczące sporządzania bilansu obejmują w szczególności:

Wyodrębnienie pozycji aktywów i pozycji pasywów,

Zestawienie bilansu według obowiązującego wzoru,

Łączenie odpowiednich pozycji aktywów i pasywów w grupy o zbliŜonej treści
ekonomiczno-finansowej,

Prezentację danych liczbowych z odpowiednią szczegółowością, zapewniającą jasność

i zrozumiałość informacji bilansowej,

Rzetelność (prawdziwość), oznaczającą zgodność z rzeczywistością po zweryfikowaniu
zapisów księgowych za pomocą inwentaryzacji i wyceny składników aktywów według
obowiązujących przepisów,

Przestrzeganie obowiązującej daty (dnia bilansowego),

Zachowanie ciągłości bilansowej, która zapewnia identyczność danych na początek
okresu z danymi na koniec okresu poprzedniego.

Dowody księgowe

Podstawą dokonywania zapisów w rachunkowości są dokumenty księgowe. Powstają one

w wyniku realizacji umów sprzedaŜy, zakupu itp. zawieranych przez jednostkę gospodarczą

z innymi podmiotami (np. bankami – o kredyt, osobami fizycznymi – o pracę) lub
wydawanych dyspozycji dotyczących rozchodu i przychodu określonych środków (np.
środków pienięŜnych, materiałów).

Ogół dokumentów, jakimi dysponuje jednostka, moŜna podzielić na:

−−−−

dokumenty podlegające księgowaniu, zwane dowodami księgowymi,

−−−−

dokumenty niepodlegające księgowaniu, którymi są np. umowy o zakup, sprzedaŜ, pracę.
Dowody księgowe moŜna podzielić na:

Dokumenty obce, które jednostka otrzymuje z zewnątrz (zawsze jako oryginały), np.
faktury za dostawy i usługi, zawiadomienia (wyciągi) bankowe o wpływie

i wydatkowaniu środków pienięŜnych,

Dokumenty własne:

−−−−

zewnętrzne (sporządzane dla osób trzecich – np. faktury dotyczące sprzedaŜy
wysyłane odbiorcom),

−−−−

wewnętrzne (wystawiane dla potrzeb przedsiębiorstwa – np. dowody przychodu

i rozchodu gotówki od własnych pracowników).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wszystkie dowody księgowe powinny:

Określać strony uczestniczące w danej operacji gospodarczej,

Zawierać opis operacji gospodarczej (kiedy nastąpiła, na czym polega, co stanowi jej
przedmiot – ilość, cena, wartość),

Zawierać podpis wystawcy dokumentu oraz datę wystawienia, gdy róŜni się ona od daty
wykonania operacji.

Istota rachunkowości zarządczej

Rachunkowość zarządcza to system gromadzenia, opracowania (klasyfikacji,

syntezowania, analizy) i prezentacji informacji (finansowych i operacyjnych) dotyczących
przeszłych i przyszłych zjawisk gospodarczych w celu wspomagania kierownictwa jednostki
gospodarczej w planowaniu, podejmowaniu decyzji i kontroli.

Nadrzędne zadanie rachunkowości zarządczej, którym jest zaspokojenie potrzeb

informacyjnych  zarządzających  firmą  sprawia,  Ŝe  musi  ona  stosować  metody  analizy
logicznej  i  matematycznej  wspierające  wykonywanie  funkcji  zarządzania  (planowanie,
organizowanie, motywowanie i kontrolę) oraz proces decyzyjny. Do tych metod naleŜy  cały
blok  metod  określanych  mianem  badań  operacyjnych  z  wykorzystaniem  technik:
programowania  liniowego,  analizy  regresji,  teorii  decyzji,  symulacji  z  elementami  teorii
prawdopodobieństwa itp.

Tabela 2. RóŜnice między rachunkowością zarządczą i rachunkowością finansową

Aspekt

Rachunkowość finansowa

Rachunkowość zarządcza

Cel

Zaspokojenie

potrzeb

informacyjnych

odbiorców zewnętrznych

Zaspokojenie potrzeb informacyjnych
zarządzających firmą

Główni
odbiorcy
informacji

Agendy

rządowe

(statystyka,

podatki,

ubezpieczenia), kredyto- i poŜyczkodawcy,
akcjonariusze i kontrahenci

RóŜne szczeble i ogniwa zarządzania
firmą

Regulacje
prawne

Obligatoryjne

Nie obowiązują

Zasady
prowadzenia

Stabilne

Elastyczne

Postać

Urządzenia ewidencyjne prowadzone zgodnie z
planem kont. Sprawozdania finansowe według
obowiązujących wzorów

Dowolna postać zarówno urządzeń
ewidencyjnych (konta, tabele, arkusze),
jak i sprawozdań (raportów, meldunków)

Procedury

Zasada podwójnego zapisu, techniki rozliczeń

Techniki ewidencji. Metody analizy
logicznej i matematycznej

Przedmiot

Stany i procesy dotyczące majątku, funduszy,
kosztów, przychodów i wyników (kontakty z
otoczeniem)

Wewnętrzne stany i procesy wpływające
na

wynik

finansowy,

problemy

decyzyjne

Częstotliwość

Regularność, periodyzacja

ZróŜnicowana

Horyzont
czasowy

Ex post

Ex ante i ex post

Metody wyceny

Jednolite, wynikające z przepisów

ZróŜnicowane

Dane

Wartościowe

Ilościowe, wartościowe, jakościowe

Cechy
informacji

Dokładność,

rzetelność,

wiarygodność,

sprawdzalność, kryterium „prawdy absolutnej”

Istotność, szybkość, koszt uzyskania,
kryterium „prawdy względnej”

Stopień
pewności

Determinizm

Determinizm i probabilizm (problemy
typu: jeśli „a”, to moŜe „x

”… „x

”)

Koszty – pojęcie i klasyfikacja

W celu osiągnięcia zamierzonego efektu w postaci przychodów i zysku, jednostki

gospodarcze ponoszą koszty, pod pojęciem których rozumie się celowe, wyraŜone
wartościowo zuŜycie rzeczowych składników aktywów trwałych i obrotowych, usług obcych,
czasu pracy pracowników oraz niektóre wydatki nieodzwierciedlające zuŜycia, dotyczące
normalnej działalności danej jednostki.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3. Kryteria klasyfikacji kosztów

Kryterium

Podział

Charakterystyka

Rodzaj kosztu

- amortyzacja
- zuŜycie materiałów
- zuŜycie energii
- usługi obce
- podatki i opłaty
- wynagrodzenia
- ubezpieczenia społeczne
i inne świadczenia
- pozostałe koszty
rodzajowe

odzwierciedlają zuŜycie czynników produkcji i nakłady
czysto pienięŜne uporządkowane według jednorodnych
składników

koszty proste

jeden rodzaj kosztu; nie moŜna podzielić w danej
jednostce na prostsze elementy (wynagrodzenia,
amortyzacja itp.)

Stopień złoŜoności

koszty złoŜone

obejmują kilka rodzajów kosztów, moŜna je podzielić
na koszty proste (np. na koszty produkcji podstawowej
składają się koszty amortyzacji, wynagrodzeń, usług
obcych itp.)

koszty działalności
podstawowej

dotyczą działalności, do której jednostka została
utworzona

koszty działalności
pomocniczej

związane z działalnością wykonującą usługi na rzecz
działalności podstawowej i zarządu (transport, remonty,
kotłownia, laboratoria itp.)

koszty ogólnego zarządu

ogólnoadministracyjne i ogólnoprodukcyjne dotyczące
organizacji, kierownictwa i ogólnej obsługi działalności
jednostki

Rodzaj działalności
operacyjnej

koszty sprzedaŜy

wynikają z obsługi procesu sprzedaŜy produktów,
towarów i materiałów

koszty zakupu

związane z zakupem materiałów i towarów (transport,
ubezpieczenie, koszty za- i przeładunku, składowania)

koszty produkcji

związane z wytwarzaniem wyrobów lub usług

Faza działalności

koszty zbytu (sprzedaŜy)

związane

zbytem

(opakowania,

transport,

ubezpieczenie itp.)

koszty zmienne:
- wprost proporcjonalne
- progresywne
- degresywne

reagują na zmiany rozmiarów produkcji

Związek z rozmiarami
produkcji

koszty stałe

brak reakcji na zmiany rozmiarów produkcji

koszty bezpośrednie

moŜna je przypisać wprost do nośnika na podstawie
pomiaru,

dokumentacji

źródłowej

(materiały

bezpośrednie,

energia

bezpośrednia,

płace

bezpośrednie)

Związek z nośnikiem
kosztów (produkt,
grupa produktów,
zlecenie)

koszty pośrednie

przypisanie do nośnika wymaga ich rozliczenia za
pomocą odpowiednich kluczy podziałowych (np.
koszty wydziałowe, sprzedaŜy)

koszty sprzedanych
produktów

związane z wytworzeniem wyrobów, usług lub
nabyciem

towarów;

nie

wykazują

związku

z przychodami dopóki nie nastąpi sprzedaŜ produktów,
towarów

Związek z
przychodami ze
sprzedaŜy

koszty okresu

związane z przychodami okresu, którego dotyczą;
obejmują koszty ogólnego zarządu i sprzedaŜy

koszty zaleŜne
(kontrolowane)

moŜe je kształtować dana jednostka

MoŜliwość
kształtowania

koszty niezaleŜne
(niekontrolowane)

dana jednostka nie ma na nie wpływu

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

koszty znaczące (istotne)

zmieniające się w zaleŜności od wariantu decyzyjnego

Rola w nawiązaniu
problemu
decyzyjnego

koszty nieistotne

nie zaleŜą od wariantu decyzyjnego, w kaŜdym
wypadku są identyczne

koszty ex post
(historyczne)

dotyczą kosztów poniesionych w minionym okresie

koszty bieŜące

dotyczą danego okresu, ustalane bieŜąco

Czasowy charakter
kosztów

koszty ex ante

ustalane przed poniesieniem kosztów (z góry)

Rachunek kosztów stałych i zmiennych

W rachunku kosztów zmiennych punktem wyjścia jest podział kosztów na stałe

i zmienne, co odzwierciedla następująca formuła:

K = ∑ kz

+ Ks

i = 1

gdzie:
K – całkowity koszt własny całej produkcji,
Kz

– jednostkowy koszt zmienny i-tego produktu,

– ilość produktu i (i = 1, 2, …, m),

Ks – suma kosztów stałych, będących funkcją czasu.

Koszty zmienne ujmuje się według produktów i miejsc powstawania kosztów.

Rozliczenie kosztów świadczeń wydziałów podstawowych i pomocniczych następuje za
pomocą stawek obejmujących wyłącznie koszty zmienne. Odbiorcy świadczeń wewnętrznych
są obciąŜani kosztami stałymi w ustalonych z góry sumach w danym okresie.

Kosztów stałych nie rozlicza się na poszczególne jednostki produkcji. Koszty te

obciąŜają w całości koszt własny sprzedaŜy danego okresu. Koszty stałe są ewidencjonowane
według miejsc powstawania kosztów, a ich wysokość jest kontrolowana za pomocą
preliminarzy (budŜetów kosztów).

Kalkulacja wyrobów gotowych i produkcji w toku jest ograniczona do kosztów

zmiennych. Usprawnia to i ułatwia czynności kalkulacyjne, a jednocześnie uniezaleŜnia
wielkość kosztów jednostkowych do przyjętych metod rozliczania kosztów pośrednich.
Próg rentowności

Podział kosztów na stałe i zmienne umoŜliwia uzyskanie informacji o warunkach

pokrycia całkowitych kosztów firmy i o osiąganych zyskach w rezultacie realizowanych
przedsięwzięć. W tym celu przydatne jest posługiwanie się kategorią nazywaną „próg
rentowności”.

Wyznaczenie progu rentowności pozwala ocenić kształtowanie się relacji ekonomicznej:

„produkcja  –  koszty  –  zysk”  oraz  umoŜliwia  analizę  wpływu  na  nią  przewidywanych  lub
zaistniałych  zmian  wielkości  produkcji,  cen,  kosztów  itp.  Obliczenie  progu  rentowności
polega na badaniu zaleŜności między produkcją (sprzedaŜą) a kosztami dla określenia punktu,
od  którego  zwiększenie  rozmiarów  produkcji  (przychodów  ze  sprzedaŜy)  przyczynia  się  do
osiągnięcia  zysku,  natomiast  zmniejszenie  rozmiarów  produkcji  (przychodów)  –  do
poniesienia straty.

Ilościowy próg rentowności określa w jednostkach naturalnych (sztuki, metry bieŜące,

kilogramy) rozmiary sprzedaŜy produktu, które naleŜy zrealizować przy planowanym lub
rzeczywistym poziomie kosztów i ceny, aby wynik finansowy przedsiębiorstwa wynosił zero.

Wartościowy próg rentowności pozwala ustalić poziom przychodów ze sprzedaŜy, które

zapewniają pokrycie kosztów zmiennych i kosztów stałych okresu przy załoŜeniu określonej
wielkości jednostkowej ceny sprzedaŜy oraz zmiennych kosztów jednostkowych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Matematycznie próg rentowności moŜna wyznaczyć według wzorów:

Próg rentowności
WyraŜony ilościowo (R

)

WyraŜony wartościowo (R

)

= Ks/mb

= Ks/1 – (kz/c) lub R

= R

gdzie:
Ks – koszty stałe w okresie,
mb – marŜa brutto (c – kz) dla produktu,
c – jednostkowa cena sprzedaŜy,
kz – jednostkowy koszt zmienny,
1 – kz/c – stopa marŜy brutto dla produktu.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest rachunkowość i jakie są jej podstawowe zadania?

Jakimi cechami charakteryzuje się rachunkowość finansowa?

Jakie składniki zalicza się do aktywów trwałych?

Jakie warunki muszą być spełnione, aby moŜna było zakwalifikować dany składnik do
środków trwałych?

Jakie składniki zalicza się do aktywów obrotowych?

Jakie znasz źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa?

Co to jest bilans i jakie elementy (informacje) zawiera?

Jakie wymogi formalne musi spełniać bilans?

Z jakimi dowodami księgowymi moŜesz się spotkać?

10.

Jaka jest róŜnica między rachunkowością finansową a rachunkowością zarządczą?

11.

Jak moŜesz klasyfikować koszty?

12.

Jaka jest róŜnica między kosztem stałym a zmiennym?

13.

Co to jest „próg rentowności” i w jakim celu się go wyznacza?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie poniŜszych informacji sporządź bilans spółki.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

Licencja

Papiery wartościowe krótkoterminowe

Kapitał rezerwowy

PoŜyczka otrzymana os spółki z o.o. „X” z terminem spłaty 3 lata
Produkty w toku

Papiery wartościowe długoterminowe

Środki pienięŜne w kasie

Kredyt bankowy długoterminowy
Materiały podstawowe

Hala produkcyjna

Maszyny i urządzenia produkcyjne

Wyroby gotowe

Wynik finansowy (zysk)
Rozpoczęta budowa budynku administracji

3000,-
6000,-

55000,-
13000,-

1600,-
6000,-
4500,-

48000,-

5000,-

57000,-
30000,-

3600,-

38100,-
25000,-

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.

NaleŜności od odbiorców z terminem spłaty 15 m-cy

Zobowiązania wobec pracowników

Środki pienięŜne na rachunku bankowym

Samochód dostawczy

Zobowiązania wobec dostawców

Wypłacone pracownikom zaliczki na zakup paliwa

Samochód osobowy

Materiały pomocnicze

Udzielona poŜyczka na okres 8 m-cy

Udziały w spółce z o.o. „Y”

Kwoty składek ZUS naliczonych, a nie przekazanych

Kapitał zakładowy

3400,-
2400,-

20000,-
41000,-

6000,-
1400,-

25000,-

1000,-
7500,-
9000,-
2500,-

81000,-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku informacje o bilansie,

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie wzór bilansu,

pogrupować składniki bilansu na grupy (aktywa trwałe, w tym: wartości niematerialne

i prawne, rzeczowe aktywa trwałe …, aktywa obrotowe itd.),

wpisać w odpowiednie miejsce do wzoru bilansu pogrupowane składniki (wg. pkt. 3),

ustalić sumę bilansową aktywów i pasywów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

ustawa o rachunkowości,

−−−−

wzór bilansu,

−−−−

arkusze papieru formatu A4,

−−−−

długopis, ołówek, linijka, kalkulator.

Ćwiczenie 2

Określ, do jakiego rodzaju działalności w rachunku przepływów pienięŜnych zaliczyć

następujące operacje gospodarcze:
1.

sprzedano za gotówkę towary,

opłacono odsetki od kredytu bankowego,

zakupiono środek trwały,

sprzedano papiery wartościowe,

zaciągnięto długoterminowy kredyt bankowy,

wypłacono pracownikom wynagrodzenia,

opłacono składki ZUS,

otrzymano dywidendy od posiadanych udziałów,

bank dopisał odsetki do rachunku bankowego

10.

zakupiono materiały

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie informacje o rachunku
przepływów pienięŜnych,

określić rodzaj działalności: operacyjna, finansowa, inwestycyjna,

omówić kaŜdą kategorię rachunku przepływów pienięŜnych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

ustawa o rachunkowości,

−−−−

wzór rachunku przepływów pienięŜnych,

−−−−

arkusze papieru formatu A4,

−−−−

długopis, ołówek.

4.4.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić cele i zadania rachunkowości?

scharakteryzować majątek przedsiębiorstwa?

wymienić składniki źródeł pochodzenia majątku?

wyjaśnić istotę rachunkowości zarządczej?

dokonać klasyfikacji kosztów?

sporządzić rachunek kosztów stałych i zmiennych?

obliczyć próg rentowności?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Opodatkowanie działalności gospodarczej

4.5.1. Materiał nauczania

Uproszczone formy rachunkowości

Polskie prawo podatkowe przewiduje opodatkowanie dochodu z działalności w trzech

formach:

−−−−

opodatkowanie na tzw. zasadach ogólnych,

−−−−

opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych,

−−−−

opodatkowanie w oparciu o kartę podatkową.
Wybór formy opodatkowania nie jest jednak nieograniczony:

Zasady ogólne są dostępne dla kaŜdego podatnika,

Ryczałt  ewidencjonowany  jest  dostępny  dla  wszystkich  podatników  z  nielicznymi
wyjątkami,  dotyczącymi  określonego  przedmiotu  działalności,  niektórych  podatników
akcyzy,  świadczących  niektóre  usługi  na  rzecz  byłego  pracodawcy,  czy  teŜ  działalności
przekazywanej pomiędzy  małŜonkami (art. 6 ust. 4 i 6, art. 8 ustawy o zryczałtowanym
podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne),

Karta podatkowa dostępna jest wyłącznie dla podatników wykonujących określone
zawody (art. 23, załączniki nr 1, 2, 3, 4 ustawy o zryczałtowanych podatku dochodowym
od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne).

Ewidencja przychodów

Ewidencje

przychodów

prowadzą

podatnicy

ryczałtu

przychodów

ewidencjonowanych,  tzw.  ryczałtowcy,  tj.  podatnicy  prowadzący  działalność  gospodarczą,
nie  zobowiązani  do  prowadzenia  ksiąg  rachunkowych  (pełnej  księgowości),  oraz  którzy
dokonali wyboru jako zasad opodatkowania zryczałtowanego podatku dochodowego i którzy
nie  przekroczyli  limitów  uprawniających  do  takiego  wyboru  (250000  euro)  albo  teŜ  którzy
rozpoczynają działalność (bez względu na obrót w roku jej rozpoczęcia).

Ryczałtowcy obliczają przychód stanowiący podstawę naliczenia ryczałtu według zasad

określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (art.11 i art.14). Sposób
prowadzenia  ewidencji  przychodów  określa  art.15  ustawy  o  zryczałtowanym  podatku
dochodowym  oraz  rozporządzenie  ministra  finansów  z  dnia  17  grudnia  2002  r.  w  sprawie
prowadzenia  ewidencji  przychodów  i  wykazu  środków  trwałych  oraz  wartości
niematerialnych i prawnych.

Podatnicy prowadzący ewidencję przychodów zobowiązani są do prowadzenia innych

ewidencji dla celów podatku dochodowego – wykazu środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych, czy ksiąŜki kontroli itd.

Wybierając taką zasadę opodatkowania naleŜy złoŜyć w urzędzie skarbowym pismo

informujące o wyborze:

−−−−

przed uzyskaniem pierwszego przychodu – w przypadku rozpoczęcia działalności
gospodarczej,

−−−−

do 20 stycznia roku podatkowego – w przypadku kontynuacji działalności gospodarczej
przy zmianie zasad opodatkowania od 1 stycznia nowego roku.
Ewidencję ryczałtu wybiera się raz na rok, moŜna zatem w kaŜdej chwili powrócić do

zasad  ogólnych  od  1  stycznia  roku  następnego.  Osoby  fizyczne  oraz  spółki,  które  nie
przekroczyły  w  danym  roku  limitów  mogą  powrócić  do  księgi  przychodów  i  rozchodów  od
początku  roku  następnego  pod  warunkiem  powiadomienia  naczelnika  urzędu  skarbowego
przed rozpoczęciem roku podatkowego (a nie jak przy wyborze formy opodatkowania do 20
stycznia roku podatkowego).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podatnik moŜe nie prowadzić ewidencji przychodów, jeŜeli prowadzi ewidencję

sprzedaŜy VAT, pod warunkiem, Ŝe:

—

dane wykazane w ewidencji VAT pozwolą na wyodrębnienie z obrotów, w rozumieniu
przepisów ustawy o podatku VAT, przychodów dla celów ryczałtu od przychodów
ewidencjonowanych,

—

po zakończeniu kaŜdego miesiąca, w terminie do 20-ego następnego miesiąca, sporządzi
zestawienie,  w  którym  wykaŜe  przychody  na  podstawie  danych  zawartych  w  tej
ewidencji,  według  poszczególnych  stawek  ryczałtu,  z  uwzględnieniem  róŜnic  między
obrotem, w rozumieniu przypisów ustawy o podatku VAT, a przychodem w rozumieniu
przepisów ustawy o podatku dochodowym.
Wybór  którejkolwiek  z  ww.  zasad  nie  wymaga  zawiadomienia  urzędu  skarbowego

i moŜna go zmienić w kaŜdej chwili.
Rejestr zakupów, sprzedaŜy

Forma prowadzenia ewidencji VAT oraz jej urzędowy wzór nie zostały określone ani

w ustawie o VAT, ani w aktach wykonawczych. Podatnik ma więc prawo do dowolnego
ustalenia wzoru takiej ewidencji, w jakikolwiek sposób, byle ewidencja zawierała dane
niezbędne do określenia:

—

przedmiotu i podstawy opodatkowania;

—

wysokość podatku naleŜnego;

—

kwoty podatku naliczonego obniŜające kwotę podatku naleŜnego;

—

kwotę podatku podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu;

—

inne dane słuŜące do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej, a takŜe

—

kwoty podatku naliczonego przy częściowym odliczeniu podatku VAT.
W zakresie zakupów nie trzeba w ewidencji VAT wykazywać zakupów, w stosunku do

których podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia. Zakupów nie trzeba juŜ ujmować
odrębnie dla stawki 22%, 7%, czy 3%, bowiem w deklaracji VAT zakupy ujmujemy łącznie.
NaleŜy  jednak  w  ewidencji  rozdzielić  zakup  środków  trwałych  –  jednak  nie  musi  to  być
odrębna  kolumna,  moŜe  to  być  np.  adnotacja  w  kolumnie  uwag  (pozwala  ona  na  odjęcie  od
sumy  zakupów  kwoty  dotyczącej  majątku  trwałego).  Podatnik  stosujący  wyłącznie  stawkę
VAT  22%  moŜe  mieć  tylko  dwie  kolumny  w  ewidencji  sprzedaŜy:  sprzedaŜ  netto
opodatkowana  w  stawce  VAT  22%  oraz  podatek  VAT.  Podatnicy  dokonujący  sprzedaŜy
zwolnionej z VAT i sprzedaŜy opodatkowanej powinni posiadać odrębne kolumny dotyczące
zakupów  związanych  ze  sprzedaŜą  zwolnioną,  opodatkowaną  oraz  z  obiema  rodzajami
sprzedaŜy.

Całość ewidencji powinna być dostosowana do potrzeb podatnika. Nie jest teŜ wymagane

wpisywanie wszelkich danych z faktury, wraz z adresem i NIP-em, ale naleŜy uznać to za
przydatne na wypadek zaginięcia dokumentacji – zawsze moŜliwe będzie uzyskanie duplikatu
na podstawie danych zawartych w ewidencji VAT.

Dla celów podatku VAT podatnicy obowiązani są prowadzić odrębne ewidencje, równieŜ

wtedy, gdy korzystają ze zwolnienia podmiotowego (pod rygorem naliczenia podatku VAT
22% bez prawa do odliczenia podatku VAT). Ewidencja taka moŜe obejmować np. kwotę
obrotu zwolnionego z VAT oraz datę.

Dane zawarte w rejestrach VAT naleŜy ujmować z podziałem na miesiące kalendarzowe

ze  względu  na  miesięczny  cykl  rozliczania  podatku  VAT  z  urzędem  skarbowym.  Jedynie
w przypadku, tzw. małego podatnika rozliczanie podatku VAT moŜe następować kwartalnie,
a w rejestrach naleŜy wówczas gromadzić dane za okresy trzymiesięczne. Ponadto, podatnik
zarejestrowany  jako  VAT  UE  dokonujący  czynności  handlu  wewnątrzwspólnotowego,
powinien  je  ewidencjonować  w  rejestrach  z  podziałem  na  okresy  kwartalne,  z  uwagi  na
obowiązek sporządzania deklaracji podsumowujących (o dokonanych wewnątrzwspólnotowych

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dostawach i nabyciach towarów). Rejestr VAT powinien zawierać dwie podstawowe grupy
danych:

—

umoŜliwiające identyfikację kontrahentów (dostawców i odbiorców),

—

dane liczbowe dotyczące podatku VAT, m.in. podstawę opodatkowania, stawkę podatku,
kwotę podatku.

Podatkowa księga przychodów i rozchodów

Podatkową księgę przychodów i rozchodów prowadzą podatnicy podatku dochodowego

od  osób  fizycznych  opodatkowani  na  zasadach  ogólnych  (według  skali  podatkowej)  albo
podatkiem liniowym (19%), którzy nie przekroczyli limitu 800000 euro zobowiązującego ich
do  prowadzenia  ksiąg  rachunkowych  (tzw.  pełna  księgowość).  Ten  rodzaj  księgowości
prowadzą  równieŜ  spółki  cywilne,  jawne  oraz  partnerskie  wykonujące  działalność
gospodarczą,  o  ile  nie  są  zobowiązane  do  prowadzenia  ksiąg  rachunkowych.  Spółki  te
prowadzą jedną księgę dla wszystkich wspólników (dla spółki).

Forma opodatkowania odpowiednia dla firm nie posiadających wysokiego zysku lub

tych, które nie przewidują zysku w pierwszym okresie działalności. Podatek płacimy od
faktycznie uzyskanego dochodu. Aby ustalić dochód naleŜy od uzyskanych przychodów odjąć
koszty prowadzenia działalności. Wymaga to prowadzenia księgi przychodów i rozchodów,

w której zapisane będą wszystkie zdarzenia gospodarcze (takie jak poniesione koszty i obroty
firmy). Jeśli przychody przewyŜszają koszty wówczas powstaje dochód do opodatkowania,
jeŜeli jest odwrotnie – powstaje strata (wówczas podatku się nie płaci, a stratę moŜna odliczyć
od dochodu uzyskanego w ciągu najbliŜszych pięciu lat).

Do przychodów z działalności gospodarczej zaliczamy, m.in.:

Kwoty naleŜne z tytułu sprzedaŜy towarów i usług,

Świadczenia w naturze (np. zapłata w towarze),

Otrzymane subwencje i dotacje,

Odsetki od środków na rachunkach bankowych związanych z prowadzoną działalnością,

Przychody ze sprzedaŜy, najmu lub dzierŜawy maszyn, samochodów oraz innych
składników majątku słuŜącego do wykonywania działalności,

Świadczenia nieodpłatne (np. darmowe usługi).
Do kosztów działalności gospodarczej zaliczamy wydatki poniesione w celu osiągnięcia

przychodów z działalności gospodarczej, m.in.:
1.

Wynagrodzenia pracowników,

Czynsz za lokal, w którym prowadzona jest działalność,

Ubezpieczenie środków transportu słuŜących do wykonywania działalności gospodarczej,

Wydatki poniesione na reklamę.
Rozliczając się na zasadach ogólnych naleŜy:

Wpłacać co miesiąc zaliczkę na podatek do urzędu skarbowego (do 20 dnia kaŜdego
miesiąca za miesiąc ubiegły, a za grudzień – w terminie do 20 grudnia),

Składać co miesiąc deklarację na zaliczkę miesięczną (na specjalnym druku PIT-5),
chyba Ŝe korzystamy z uproszczonej metody wpłacania zaliczek – wówczas składamy
jedną deklarację w połowie roku,

Składać zeznanie roczne w terminie do 30 kwietnia na specjalnym formularzu,

Prowadzić niezbędne ewidencje, tj. ewidencję przychodów, wykaz środków trwałych
oraz wartości niematerialnych i prawnych, i in.
Na zasadach ogólnych nie mogą być opodatkowane:

—

spółki prawa handlowego,

—

osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych, które w poprzednim roku podatkowym
osiągnęły przychód 800 000 euro,

—

osoby, które nie zrzekły się opodatkowania w formie zryczałtowanej.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dochód z działalności

Ustalenie dochodu na zasadach ogólnych polega na odjęciu od przychodów kosztów ich

uzyskania. Podatnicy prowadzący księgę przychodów i rozchodów zaliczają wydatki do
kosztów uzyskania przychodów w dacie ich poniesienia (metoda kasowa). W uproszczeniu
będzie to:

—

data obciąŜenia ich fakturą notą czy rachunkiem (niektórzy przyjmują datę otrzymania
zaakceptowania dokumentu obciąŜeniowego),

—

data faktycznego dokonania wydatku – w pozostałych przypadkach.
Taka metoda pozwala na regulowanie podstawy opodatkowania w danym okresie

poprzez  dokonanie  dodatkowych  zakupów,  obojętnie  jakich.  Jednak  i  w  takiej  metodzie
towary  i  materiały  obejmowane  spisem  z  natury  są  wycofywane  z  kosztów  uzyskania
przychodu  w  rocznym  spisie  z  natury.  Oznacza  to,  Ŝe  wydatki  na  towar  zakupiony  w  ciągu
roku  zaliczane  są  do  kosztów  uzyskania  przychodu  z  chwilą  poniesienia  wydatku,  jednak
jeŜeli  31  grudnia  towary  te  nadal  będą  na  stanie  magazynowym,  o  ich  wartość  zostanie
pomniejszony  koszt  uzyskania  przychodu  danego  roku.  Ten  sam  koszt  będzie  jednak
podwyŜszony o wartość towarów, które poprzednio w spisie figurowały, ale w międzyczasie
zostały sprzedane.

Wydatki naleŜy zaliczać do kosztów uzyskania przychodu w dacie ich poniesienia bez

względu na to, jakiego roku przychodów wydatki te dotyczą. Podatnik moŜe jednak wybrać
metodę, w której:
1)

podzieli koszty uzyskania przychodu na dwie grupy:

—

koszty bezpośrednie, związane z konkretnymi przychodami (koszt zakupu towaru

w stosunku do przychodu z jego sprzedaŜy),

—

koszty pośrednie, związane ogólnie z przychodami podatnika (koszt usług
telekomunikacyjnych czy czynsz najmu magazynu);

koszty bezpośrednie zaliczy do kosztów uzyskania przychodu w roku uzyskania
przychodu;

koszty pośrednie zaliczy do kosztów uzyskania przychodu w roku ich poniesienia.
Będzie to metoda memoriałowa rozliczania kosztów uzyskania przychodu. W ten sposób

moŜna  uniknąć  kumulacji  kosztów  (niski  podatek  albo  nawet  strata)  w  jednym  roku
podatkowym  z  kumulacją  dochodu  w  innym  roku  podatkowym  (wysoki  dochód  i  podatek).
Jednak uniemoŜliwia to dowolne sterowanie dochodem poprzez dokonywanie wydatków. Jest
to  metoda,  zgodnie  z  którą  koszty  uzyskania  przychodów  są  potrącane  tylko  w  tym  roku
podatkowym,  którego  dotyczą,  tj.  są  potrącane  takŜe  koszty  uzyskania  poniesione  w  latach
poprzedzających  rok  podatkowy,  lecz  dotyczące  przychodów  roku  podatkowego  oraz
określone  co  do  rodzaju  i  kwoty  koszty  uzyskania,  które  zostały  zarachowane,  chociaŜ  ich
jeszcze  nie  poniesiono,  jeŜeli  odnoszą  się  do  przychodów  danego  roku  podatkowego,  chyba
Ŝe zarachowanie ich nie było moŜliwe (w tym wypadku są one potrącane w roku, w którym
zostały poniesione).

MoŜliwe jest równieŜ dokonanie wyboru metody pośredniej pomiędzy wspomnianymi

wyŜej metodami rozliczania kosztów uzyskania przychodów: metody obliczania dochodu

z uwzględnianiem comiesięcznej róŜnicy spisów z natury. Zgodnie tą metodą koszty
rozliczane są w dacie ich poniesienia, ale spis z natury – korygujący wartość kosztów

o róŜnicę początkowego i końcowego spisu z natury – dokonywany jest co miesiąc na koniec
miesiąca.

Schemat obliczania kwoty podatku dochodowego:
przychody

−

koszty

zysk brutto

koszty niestanowiące kosztów uzyskania przychodu

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przychody nieuwzględniane dla potrzeb podatkowych (np. odsetki naliczone,

a nieotrzymane)

dochód

−

odliczenia od dochodu

podstawa opodatkowania (dochód do opodatkowania)

Kwota podatku naleŜnego = podstawa opodatkowania x stawka podatku
Podatek od towarów i usług

Podatnikami podatku VAT są:

−

osoby prawne,

−

jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej,

−

osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel
lub rezultat takiej działalności.
Działalność gospodarcza w tym przypadku obejmuje wszelką działalność: producentów,

handlowców,  usługodawców,  podmiotów  pozyskujących  zasoby  naturalne,  rolników,  osób
wykonujących  wolne  zawody,  równieŜ  wówczas,  gdy  czynność  została  wykonana
jednorazowo  w  okolicznościach  wskazujących  na  zamiar  wykonywania  czynności  w  sposób
częstotliwy.

Działalność gospodarcza obejmuje równieŜ czynności polegające na wykorzystywaniu

towarów  lub  wartości  niematerialnych  i  prawnych  w  sposób  ciągły  dla  celów  zarobkowych.
Podatnikami VAT są równieŜ osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości
prawnej  oraz  osoby  fizyczne,  niebędące  podatnikami  zgodnie  z  ww.  zasadami,  jeŜeli
dokonują  wewnątrzwspólnotowej  dostawy  nowych  środków  transportu,  w  przypadku  gdy
okoliczności  nie  wskazują  na  zamiar  wykonywania  tej  czynności  w  sposób  częstotliwy.
Podatnikami  są  równieŜ  osoby  prawne,  jednostki  organizacyjne  nie  mające  osobowości
prawnej oraz osoby fizyczne:

–

na  których  ciąŜy  obowiązek  uiszczenia  cła,  równieŜ  w  przypadku,  gdy  na  podstawie
przepisów  celnych  importowany  towar  jest  zwolniony  od  cła  albo  cło  na  towar  zostało
zawieszone,  w  części  lub  w  całości,  albo  zastosowano  preferencyjną,  obniŜoną  lub
zerową stawkę celną,

–

uprawnione  do  korzystania  z  procedury  celnej  obejmującej  uszlachetnianie  czynne,
odprawę  czasową,  przetwarzanie  pod  kontrolą  celną,  w  tym  równieŜ  osoby,  na  które,
zgodnie  z  odrębnymi  przepisami,  zostały  przeniesione  prawa  i  obowiązki  związane

z tymi procedurami,

–

dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów,

–

będące usługobiorcami usług świadczonych przez podatników posiadających siedzibę lub
miejsce zamieszkania albo pobytu poza terytorium kraju,

–

nabywające  towary,  jeŜeli  dokonującym  ich  dostawy  na  terytorium  kraju  jest  podatnik
nieposiadający  siedziby,  stałego  miejsca  prowadzenia  działalności  lub  stałego  miejsca
zamieszkania  na  terytorium  kraju  (z  zastrzeŜeniem  wewnątrzwspólnotowych  transakcji
trójstronnych),

–

obowiązane  do  zapłaty  podatku  na  podstawie  art.  42  ust.  8  lub  ust.  10  (przy  nabyciu
nowego  środka  transportu,  który  miał  być  wywieziony  poza  terytorium  kraju  w  ciągu
14 dni od dnia dostawy, a nie został wywieziony).
Opodatkowaniu  podatkiem  VAT  podlegają  czynności  wymienione  w  art.  5  ustawy

o podatku VAT, tj.:

odpłatna dostawa towarów (tj. rzeczy ruchomych, jak równieŜ wszelkich postaci energii,
budynków  i  budowli  lub  ich  części,  będących  przedmiotem  czynności  podlegających
opodatkowaniu  VAT,  które  są  wymienione  w  klasyfikacjach  wydanych  na  podstawie
przepisów  o  statystyce  publicznej,  a  takŜe  grunty)  i  odpłatne  świadczenie  usług  na
terytorium kraju,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

eksport towarów,

import towarów,

wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,

wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Podstawą opodatkowania podatkiem VAT jest obrót. Obrotem jest kwota naleŜna z tytułu

sprzedaŜy, pomniejszona o kwotę VAT od tej sprzedaŜy. Jest to zatem wartość netto towaru,
tzn. bez podatku VAT.  Kwota naleŜna obejmuje całość świadczenia naleŜnego od nabywcy.
Obrót  zwiększa  się  o  otrzymane  dotacje,  subwencje  i  inne  dopłaty  o  podobnym  charakterze
mające  bezpośredni  wpływ  na  cenę  (kwotę  naleŜną)  towarów  dostarczanych  lub  usług
świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę naleŜnego podatku.

Podstawowa stawka w podatku od towarów i usług wynosi 22%. Dla towarów i usług

wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy – stawka wynosi 7%, (są to towary związane

z gospodarką rolną i leśną, ochroną zdrowia, towary spoŜywcze, niektóre usługi). Stawkę 7%
stosuje  się  takŜe  do  importu  dzieł  sztuki,  przedmiotów  kolekcjonerskich  oraz  antyków.  Do
dnia  30  kwietnia  2008  r.  stosuje  się  stawkę  w  wysokości  3%  w  odniesieniu  do  czynności
VAT, których przedmiotem są towary i usługi wymienione w załączniku nr 6 do ustawy (są to
towary  w  postaci  niskoprzetworzonych  artykułów  Ŝywnościowych,  produktów  gospodarki
rolnej,  hodowlanej,  ogrodniczej,  sadowniczej,  leśnej,  łąkowej,  wodnej  i  rybnej,  nawozy),

z  wyłączeniem  wewnątrzwspólnotowej  dostawy  towarów  i  eksportu  towarów.  Ponadto
podatnik świadczący usługi taksówek osobowych moŜe wybrać opodatkowanie tych usług w
formie  ryczałtu  według  stawki  3%,  po  uprzednim  pisemnym  zawiadomieniu  naczelnika
urzędu  skarbowego  w  terminie  do  końca  miesiąca  poprzedzającego  okres,  w  którym  będzie
stosował ryczałt. Stawkę podatku 0% stosuje się w wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów
oraz  w  eksporcie  towarów  na  warunkach  określonych  w  ustawie  o  podatku  VAT.  Ustawa
określa takŜe szczególne przypadki zastosowania stawki 0% (dział VIII rozdział 4 ustawy).
Obowiązkowe dokumenty podatkowe

KaŜdy przedsiębiorca ma obowiązek składania we właściwym urzędzie odpowiednie

dokumenty podatkowe. W zaleŜności od formy prawnej, rodzaju działalności, czy teŜ sposobu
prowadzenia rachunkowości w danej jednostce gospodarczej, złoŜeniu w urzędzie skarbowym
podlegają  róŜne  dokumenty  (deklaracje)  podatkowe.  I  tak  np.  kaŜdy  pracodawca  ma
obowiązek  naliczania,  poboru  i  odprowadzania  zaliczek  na  podatek  dochodowy  od  osób
fizycznych,  naleŜny  z  tytułu  wynagrodzeń  wypłacanych  pracownikom.  Z  kolei  podatnicy
zobowiązani do stosowania przepisów ustawy o podatku VAT mają obowiązek informowania
właściwego urzędu skarbowego o wysokości podatku VAT naleŜnego.

Informacje te powinny trafić do urzędów na właściwych formularzach. Niezbędne

formularze moŜna otrzymać w urzędach skarbowych, są równieŜ dostępne na wielu stronach
internetowych (np. http://prawo.money.pl/wzory-dokumentow/). Zawsze naleŜy pamiętać

o sporządzeniu kopii przekazywanych deklaracji oraz kopii dowodów wpłat zaliczek.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie znasz uproszczone formy rachunkowości?

Jacy podatnicy mogą prowadzić ewidencję przychodów?

Jakie informacje muszą się znaleźć w rejestrze zakupów, sprzedaŜy?

Jakie zasady obowiązują przy prowadzeniu podatkowej księgi przychodów i rozchodów?

W jaki sposób ustala się dochód z działalności?

W jaki sposób oblicza się VAT naleŜny?

Jakie znasz obowiązkowe dokumenty podatkowe?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj zapisów w „Rejestrze zakupów” oraz „Rejestrze sprzedaŜy” w miesiącu

styczniu na podstawie niŜej wymienionych dokumentów:

Dowód

Treść operacji gospodarczej

Kwota

VAT

zakupu

12.01.XX z dnia 02.01.
(oryginał)

Zakupiono towary w P.P. „LUX” ul. Towarowa 2, 51-800
Wrocław (NIP 888-70-80-800)

wartość netto 60 szt po 662,80 zł/szt

podatek VAT 22%

wartość brutto

39768,00
8748,96
48516,96

VAT

zakupu

68.01.XX z dnia 12.01.
(oryginał)

Zakupiono poradnik – ABC podatku VAT w księgarni „ABC”
ul. E. Orzeszkowej 12, 50-530 Wrocław (NIP 800-20-40-200)

wartość netto

podatek VAT 22%

wartość brutto

200,00
44,00
244,00

Fa VAT sprzedaŜy nr
01.01.XX z dnia 19.01.
(kopia)

Sprzedano towary dla P.P. „MAX” ul. Wesoła 8, 50-650
Wrocław (NIP 800-30-80-800)

wartość netto 20 szt po 994,20 zł/szt

podatek VAT 22%

wartość brutto

19884,00
4374,48
24258,48

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku informacje o rejestrach: zakupu i sprzedaŜy,

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie odpowiednie wzory rejestrów,

wpisać informacje o dokonanych zakupach i sprzedaŜy do rejestrów

ustalić na podstawie rejestrów:

—

podstawę opodatkowania podatkiem VAT naleŜnym i kwotę podatku VAT
naleŜnego

—

wartość netto nabytych towarów i kwotę podatku VAT naleŜnego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

—

ustawa o podatku VAT,

—

wzór rejestru zakupu VAT,

—

wzór rejestru sprzedaŜy VAT,

—

długopis, kalkulator.

Ćwiczenie 2

Dokonaj zapisów w „Księdze przychodów i rozchodów” w miesiącu styczniu na

podstawie niŜej wymienionych dokumentów:

Dowód

Treść operacji gospodarczej

Kwota

Fa VAT nr 10.01.XX
z dnia 05.01.
(oryginał)

Zakupiono materiały w P.P. „A”
ul. Transportowa 3, 15-200 Białystok

wartość netto

podatek VAT 22%

wartość brutto

20100,00
4422,00
24522

Fa VAT nr 28.01.XX
z dnia 17.01.
(oryginał)

Naprawa kserokopiarki w P.H.U „B”
ul. Mała 12, 15-530 Białystok

wartość netto

podatek VAT 22%

wartość brutto

160,00
35,20
195,20

Fa VAT nr 28.01.XX

SprzedaŜ towarów dla Hurtowni „X”

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z dnia 17.01.
(kopia)

ul. Mała 12, 15-530 Białystok

wartość netto

podatek VAT 22%

wartość brutto

15000,00
3300,00
18300,00

PK nr 01.01.XX
z dnia 29.01.

Naliczono podatek od nieruchomości za miesiąc styczeń

1440,00

Fa VAT nr 01.01.XX
z dnia 15.01.
(oryginał)

Zakupiono materiały biurowe w P.H. „C”
ul. Złota 3, 15-130 Białystok

wartość netto

podatek VAT 22%

wartość brutto

70,00
15,40
85,40

PK nr 02.01.XX
z dnia 31.01.

Miesięczna amortyzacja środków trwałych

6900,00

Fa VAT nr 02.01.XX
z dnia 25.01.
(kopia)

SprzedaŜ towarów dla Hurtowni „X”
ul. Mała 12, 15-530 Białystok

wartość netto

podatek VAT 22%

wartość brutto

10500,00
2310,00
12810,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku informacje o księdze przychodów i rozchodów,

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie odpowiedni wzór,

wpisać dokumenty do księgi przychodów i rozchodów,

ustalić dochód osiągnięty w miesiącu styczniu.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

—

wzór księgi przychodów i rozchodów,

—

długopis, kalkulator.

Ćwiczenie 3

Na podstawie danych z ćwiczenia nr 2 sporządź ewidencję przychodów i ustal

zryczałtowany podatek dochodowy wg obowiązujących stawek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku informacje dotyczące ryczałtu,

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie odpowiednie wzory oraz
obowiązujące stawki podatku,

dokonać ewidencji przychodów,

ustalić dochód osiągnięty w miesiącu styczniu.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

—

wzory dokumentów,

—

długopis, kalkulator.

Ćwiczenie 4

Na podstawie danych z ćwiczenia nr 1 sporządź deklarację dla podatku od towarów

i usług VAT-7 za miesiąc styczeń.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku informacje o dokumentach podatkowych,

odszukać w materiałach dydaktycznych lub Internecie wzór deklaracji,

wpisać informacje z ćwiczenia nr 1 do deklaracji VAT-7,

WyposaŜenie stanowiska pracy:

—

ustawa o podatku VAT,

—

wzór deklaracji VAT-7,

—

długopis, kalkulator.

4.5.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować formy opodatkowania?

zarejestrować przychody w ewidencji przychodów?

prowadzić ewidencję w księdze przychodów i rozchodów?

obliczyć dochód z działalności?

wypełnić deklaracje podatkowe?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań dotyczących podstawowej wiedzy z zakresu prowadzenia
gospodarstwa leśnego.

Wszystkie zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Zaznacz prawidłową
odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy  udzielenie  odpowiedzi  będzie  Ci  sprawiało  trudność,  wtedy  odłóŜ  jego
rozwiązanie  na  później  i  wróć  do  niego,  gdy  zostanie  Ci  wolny  czas.  Trudności  mogą
przysporzyć  Ci  zadania:  6,  15,  17,  19,  20,  gdyŜ  są  one  na  poziomie  trudniejszym  niŜ
pozostałe.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Komunikacja interpersonalna to

aktywność twórcza.

międzynarodowy transport osobowy.

proces wzajemnego przekazywania informacji werbalnej i niewerbalnej.

ustne przekazywanie informacji.

2. Parafraza, to technika mówienia i słuchania

zachęcająca do rozmowy.

polegająca na utrzymywaniu tematu rozmowy przez dostarczanie partnerowi
informacji zwrotnej stosując pytania „O ile dobrze cię zrozumiałam to ...”

polegająca na powtarzaniu słów partnera.

umiejętnym zadawaniu pytań.

3. Doceniam to, co dla mnie robisz.” Jest to komunikat stosowany w technice

dojaśniania.

dowartościowania.

parafrazowania.

odzwierciedlania.

4. Osoba zachowująca się asertywnie

ustępuje innym.

broni swoich interesów kosztem interesów innych ludzi.

broni swoich interesów nie naruszając interesów innych ludzi.

narusza podstawowe zasady współŜycia.

5. Zachowanie empatyczne cechuje

łagodny sposób bycia.

umiejętność pocieszenia osoby znajdującej się w przykrej sytuacji.

umiejętność rozwiązywania konfliktów.

umiejętność spojrzenia na problem z punktu widzenia innej osoby.

6. Do Krajowego Rejestru Sądowego nie powinna być wpisana spółka

cywilna.

partnerska.

akcyjna.

z ograniczoną odpowiedzialnością.

7. Do zasad negocjacji nastawionych na współpracę naleŜy

ustępowanie i unikanie walki.

koncentrowanie się na interesach a nie na stanowisku.

nie godzenie się na kompromis.

elastyczna zmiana stanowiska.

8. Powoływanie się na kryteria obiektywne to technika negocjacji

wykorzystująca w procesie negocjacji ekspertyzy.

wykorzystująca w procesie negocjacji argumenty swojego dyrektora.

pozwalająca jednej ze stron wycofać się z negocjacji bez podania przyczyn.

pozwalająca na podwyŜszanie wartości przedmiotu negocjacji w dowolnej jej fazie.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. W integratywnym stylu kierowania decyzje

podejmuje kierownik.

podejmuje kierownik, ale po wysłuchaniu opinii pracowników.

związki zawodowe.

wspólna decyzja kierownika i pracowników podjęta większością głosów.

10. Według badań światowych największy wpływ na słuchaczy mają

wraŜenia wzrokowe.

treści wypowiedzi.

głos.

forma przekazu.

11. Mediacje to

rozwiązywanie sporów z udziałem stron konfliktu.

rozwiązywanie sporów z udziałem osoby neutralnej i stron konfliktu.

technika prowadzenia negocjacji.

technika prowadzenia negocjacji w sporach zbiorowych.

12. Weksle obce z terminem wykupu do trzech miesięcy to

inne aktywa pienięŜne.

zobowiązania wekslowe.

zobowiązania wobec dostawców.

naleŜności od odbiorców.

13. Fundusz załoŜycielski jest funduszem powierzonym w

przedsiębiorstwie państwowym.

spółdzielni.

spółce cywilnej.

spółce akcyjnej.

14. Produkty pracy to

materiały, towary, wyroby gotowe.

wyroby gotowe, wykonane usługi, zakończone roboty budowlane i montaŜowe.

półfabrykaty, produkcja w toku, materiały.

Ŝadna z odpowiedzi nie jest prawdziwa.

15. Koszty mające związek z rozmiarami produkcji to

koszty proste i złoŜone.

koszty bezpośrednie i pośrednie.

koszty stałe i zmienne.

koszty zaleŜne i niezaleŜne.

16. Kapitałem samofinansowania w spółce akcyjnej jest

kapitał zasobowy.

kapitał zapasowy.

fundusz udziałowy.

fundusz przedsiębiorstwa.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. WskaŜ koszty naleŜące do kosztów stałych

amortyzacja i płace pracowników.

czynsze i ubezpieczenia społeczne.

amortyzacja i zuŜyte materiały.

amortyzacja i czynsze.

18. Naliczony podatek VAT podlegający odliczeniu

wchodzi w skład ceny zakupu.

wchodzi w skład ceny nabycia.

wchodzi w skład ceny zakupu i nabycia.

nie dolicza się go do Ŝadnej ceny.

19. Rezerwy na prawdopodobne koszty remontów wykazuje się w bilansie jako

kapitał rezerwowy z kapitalizacji wyceny.

pozostałe kapitały rezerwowe.

rozliczenia międzyokresowe kosztów.

Ŝadna z odpowiedzi nie jest prawidłowa.

20. Przepływy środków pienięŜnych na działalności operacyjnej

są zawsze dodatnie.

mogą być ujemne, spowodowane zjawiskiem sezonowości.

jeŜeli są ujemne – oznacza to prawdopodobną upadłość firmy.

Ŝadna z wymienionych odpowiedzi.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.............................................................................................................................

Prowadzenie gospodarstwa leśnego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Adamiec T.: Zarys wiedzy o gospodarce. WSiP, Warszawa 1999

Barnes K.:Wywieranie wpływu. Ćwiczenia. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Gdańsk.2005

3.  Błaszczyński A.: Słownik pojęć ekonomicznych. Szkoła Zarządzania UJ, Kraków 1995
4.  Borkowska S.: Negocjacje zbiorowe. PWE.Warszawa 1997
5.  Bougier J. M., Vnillod S.: Strategie zmian w przedsiębiorstwie. Wyd. Poltext, Warszawa

1993

6. Cebrowska T. (red.): Rachunkowość finansowa i podatkowa. Wyd. PWN, Warszawa

2005

7. Cywoniuk M., KoŜuch B. (red.): Organizacja i zarządzanie. Wyd. WyŜszej Szkoły

Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 1998

Czubakowska K. (red.): Rachunkowość w biznesie. Wyd. PWE, Warszawa 2006

Donaldson C., Donaldson M.: Negocjacje. Wydawnictwo RM. Warszawa 1999

10.  Fisher R., Ury W., Patron B.: Dochodząc do TAK. PWE. Warszawa 2000
11.  Garbarski L.: Punkt zwrotny nowoczesnej firmy. Wyd. PWE, Warszawa 1997
12.  Garbarski L.: Zachowania nabywców. Wyd. PWE. Warszawa 1998
13.  Gomułowicz  A.,  Małecki  J.:  Podatki  i  prawo  podatkowe.  Wyd.  Prawnicze  LexisNexis,

Warszawa 2004

14. Karmańska A. (red.): Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów. Wyd. Difin,

Warszawa 2006

15. Kimball B.: Metody aktywnej sprzedaŜy. Wyd. PWE, Warszawa 1996
16. Kiziukiewicz T. (red.): Rachunkowość zarządcza. wydanie V zmienione i rozszerzone.

Wyd. Ekspert. Wrocław 2005

17. Klamecka-Roszkowska G. i in.: Rachunkowość. Podręcznik do studiowania przedmiotu.

Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku. Białystok 2005.

18. Kłeczek R., Kowal W.: Strategiczne planowanie marketingowe. Wyd. PWE. Warszawa

1999

19.  Kodeks Cywilny
20.  Kodeks Postępowania Administracyjnego
21.  Kodeks Pracy
22.  Kotler Ph.: Marketing. Wyd. Gebethner i Ska. Warszawa 1994
23.  Kownacki J., Etel L.: Dokumenty i pisma w obrocie gospodarczym. Regionalny Ośrodek

Informacji ,,ITO”. Białystok 1992

24. Kufel J.: Prawo gospodarcze w ćwiczeniach i przykładach. Wyd. AE, Poznań 2000
25. Maruchin W.: Nowe uregulowania z zakresu VAT. Wyd. Prawnicze LexisNexis.

Warszawa 2007

26.  Milewski R.: Elementarne zagadnienia ekonomii. Wyd. PWN, Warszawa 2000
27.  Marciniak S.: Makro i mikro ekonomia dla inŜynierów. Wyd. PWN, Warszawa 2002
28.  Matuszewicz  J.,  Matuszewicz  P.:  Rachunkowość  od  podstaw.  Wyd.  Finans-Servis,

Warszawa 2004

29.  Mruk H.: Marketing przemysłowy (praca zbiorowa). Wyd. AE, Poznań 2002
30.  Myśliwiec G.: Techniki i triki negocjacyjne. Wyd. Efekt, Warszawa 1999
31.  Nasiłowski  M.:  System  rynkowy.  Podstawy  mikro-  i  makroekonomii.  Wyd.  Key  Text,

Warszawa 1994

32. Norek E.: Spółki cywilne i handlowe. Wzory umów. Wyd. PWN, Warszawa 1997
33. Paczuła C.: Rachunkowość, finanse i bilanse w praktyce przedsiębiorstw. Wyd.

Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2005

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34.  Payne A.: Marketing usług. Wyd. PWE, Warszawa 1996
35.  Penc J.: Strategie zarządzania. Placet, Warszawa 1994
36.  Porowski  J.,  Porowski  L.:  Podatkowa  księga  przychodów  i  rozchodów  w  2006  roku,

Wyd. Difin, Warszawa 2006

37. Poszwa M. (red.): Rozliczenia podatkowe przedsiębiorcy. Wyd. Oficyna Ekonomiczna,

Kraków 2005

38.  Rogoziński K.: Nowy marketing usług. Wyd. AE, Poznań 1998
39.  Sawicki K. (red.): Rachunkowość finansowa. Wyd. PWE, Warszawa 2004
40.  Sawicki  K.  (red.):  Rachunkowość  finansowa  przedsiębiorstw.  Wyd.  Ekspert,  Wrocław

2006

41. Simona H.: Zarządzanie cenami (praca zbiorowa). Wyd. PWN, Warszawa 1996
42. Szczypa P.: Rachunkowość zarządcza: klucz do sukcesu. Wyd. CeDeWu, Warszawa

2007

43. Szydłowski B.: Listy motywacyjne i curriculum vitae. Wzory polskie i angielskie, Wyd.

Help-Pol, Kraków 2000

44. Szymiczek A.: Podatkowa księga przychodów i rozchodów. Wyd. Infor, Warszawa 2003
45. Trout J., Rivkin S.: WyróŜnij się lub zgiń. Jak przetrwać w erze morderczej konkurencji?

Wyd. IFC Press, Kraków 2000

46. Turyna J.: Rachunkowość finansowa. Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2005
47. Wierzba B., Filipiak E., Czerwińska M..: Przedsiębiorczość. Fundacja Gospodarcza.

Gdynia 2002

48. Winch A., Winch S.: Negocjacje. Diffin. Warszawa 2005
49. Winiarska K. (red.): Rachunkowość zaawansowana. Wyd. Oficyna Ekonomiczna,

Kraków 2006

50. Wyrzykowski W.: Księgi, ewidencje i rejestry podatkowe małych przedsiębiorców. Wyd.

Scientific Publishing Group, Gdańsk 2005

51. Zysnarska A.: Rachunkowość bez tajemnic. Wyd. ODiDK, Gdańsk 2004
52. śuławski Cz.: Zarys prawa gospodarczego dla ekonomistów. Wyd. AE, Kraków 1999