Nowe teorie handlu międzynarodowego
1. Handel wewnątrzgałęziowy
2. Modele neotechnologiczne
1. Handel wewnątrzgałeziowy ma miejsce gdy kraj jednocześnie
eksportuje i importuje produkty należące do tej samej gałęzi
Gałąź – grupa produktów, charakteryzująca się identycznym
przeznaczeniem końcowym oraz podobna f.produkcji w zakresie
podstawowych czynników produkcji
Warunki istnienia handlu wewnątrzgałeziowego:
-zróżnicowanie produktu (poziome i pionowe)
-Korzyści skali
-Konkurencja niedoskonała
Podejście popytowe:
-zamiłowanie do
różnorodności
- produkt idealny
Podejście podażowe:
-Większy rynek
- korzyści skali
Indeksy handlu wewnątrzgałęziowego;
Xi – eksport danego dobra, Mi – import danego dobra
(
)
i
i
i
i
Balassy
M
X
M
X
I
+
−
=
Indeks Balassy, czym bliżej 0 tym
większy udział handlu wewn. w
całym handlu
(
)
(
)
i
i
i
i
i
i
L
G
M
X
M
X
M
X
I
+
−
−
+
=
−
Indeks Grubel-Lloyd
Indeks => 1, handel wewn rośnie
Indeks => 0 , handel wewn.
maleje
Koncepcja nakładającego się popytu – hipoteza Lindera
Założenia:
1. Kraj eksportuje te towary które znajdują zbyt na rynku krajowym
2. Struktura popytu krajowego zależy od wielkości PKB na
mieszkańca
Eksport ma miejsce gdy popyt w dwóch
krajach pokrywa się
Handel międzynarodowy według koncepcji nakładającego się popytu
d
c
b
a
g
f
e
d
g
f
e
d
j
i
h
g
P
K
B
/m
ie
sz
ka
ńc
a
A
D
C
B
Modele neotechnologiczne handlu:
1. Model luki technologicznej
2. Model cyklu życia produktu
1. Model luki technologicznej (Posner):
Handel wywołany różnicami technologicznymi:
-
posiadanie nowoczesnej technologii daje czasowy monopol który
może być wykorzystany przy uruchomieniu eksportu
-
Istnieje opóźnienie naśladowcze
Etapy zmian technologicznych:
-
wewnątrzkrajowa luka imitacyjna
-
Międzynarodowa luka popytowa
-
Międzynarodowa luka technologiczna
Model luki technologicznej
Podstawowe
źródło
tworzenia
się
luk
technologicznych
to
nierównomiernie
rozłożony potencjał technologiczny w skali
krajów, gałęzi i firm. Różnice technologiczne
– zjawisko przywództwa i opóźnienia
technologicznego-strumienie handlu między
państwami, bo:
Model luki technologicznej
1. posiadanie nowoczesnej technologii daje
czasowy monopol i rentę, które mogą być
wykorzystane na uruchomienie exportu,
2. ze względu na czynnik czasu wymagany dla
dokonania
zmiany
innowacyjnej
przez
innowatora oraz dla jej naśladowania przez
imitatora
Handel kraju innowatora wywołany luką technologiczną
ek
sp
or
t
im
po
rt
To T1 T2 T3
czas
Model cyklu życia produktu dotyczy przebiegu cyklu życia produktów/gałęzi i związanych
z tym różnic w tempie i charakterze postępu technicznego w różnych firmach i krajach.
Koncentruje się na innowacjach produktów.
Cykl życia produktów obejmuje różne stopnie standaryzacji, tj. Przechodzenia dobra od
formy zróżnicowanej do standardowej.
Cykl życia produktu:
1. Faza nowości – eksperymentalny proces produkcyjny. Krótkie serie, wysoki stopień
zróżnicowania produktu, mała elastyczność cenowa popytu na produkty indywidualnych
firm, duża niestabilność procesów produkcyjnych, testowanie produktu. Zyski
monopolowe, duże ryzyko.
2. Faza dojrzewania i wzrostu – pierwotna standaryzacja produktu, maleje zakres
stosowanych technologii, możliwości osiągnięcia korzyści skali przez umasowienie
produkcji, rośnie stopień kapitałochłonności produkcji, spadają koszty produkcji i ceny,
następuje wzrost popytu i rozszerzenie rynków zbytu. Produkt dojrzewający – większa
elastyczność cenowa popytu. Następuje dyfuzja technologii pomiędzy większą liczbę firm
– likwidacja pozycji monopolistycznej liderów, wzrost znaczenia mechanizmów
rynkowych. Pojawia się konkurencja cenowa oraz możliwości zwiększenia produkcji
krajowej jak i na rynki zagraniczne. W tej fazie pierwotni producenci i ich naśladowcy stają
się eksporterami dóbr. Stopniowo poprawia się pozycja konkurencyjna liderów na rynku
międzynarodowym i szansa zdobycia przez ich kraj przewagi komparatywnej. Efekt
naśladownictwa w sferze konsumpcji powoduje wzrost popytu na dobra dojrzewające w
innych krajach. Kraje te stają się importerami i konsumentami dóbr.
3. Faza produktu standardowego – stabilizacja procesów produkcyjnych, pojawia się
masowa produkcja, konsumpcja i dystrybucja. Ustabilizowane kanały dystrybucyjne,
maleje liczba znaczących innowacji (produkcja znana i standardowa). Rośnie rola
konkurencji cenowej i szeroko wykorzystywane są korzyści skali – wydłużanie linii
produkcyjnych, wzrost rozmiaru firmy. Standaryzacja – zmniejsza uzależnienie produkcji
od indywidualnego know-how. Producentami dóbr standardowych mogą być kraje o
niższym stopniu rozwoju. W tej fazie zamienia się rola krajów na rynkach
międzynarodowych, kraje innowatorów stają się importerami produktów standardowych,
kraje imitatorów stają się ich eksporterami.
2. Model cyklu życia produktu (Vernona)
Założenie – każdy produkt przechodzi przez różne etapy rozwoju:
innowacji, dojrzewania, standaryzacji
konsumpcja
konsumpcja
produkcja
produkcja
Im
Im
Eks
Eks
czas
Pr
od
uk
cja
, K
on
su
m
pc
ja
,
ek
sp
or
t, i
m
po
rt
Modele handlu oparte na nowej teorii wzrostu
Dwa nurty badań:
1. Romer, Lucas – podkreśla znaczenie specjalizacji absolutnej typu Adama Smitha i rolę
kapitału ludzkiego, learning by doing, rosnących korzyści skali, transferu wiedzy,
liberalizacji handlu. Nurt ten przyjmuje hipotezę, że korzyści z handlu pojawiają się bez
względu na to, w jakich dziedzinach indywidualne kraje koncentrują swoje wysiłki
technologiczne. Kraje wysoko rozwinięte osiągają korzyści z absolutnej specjalizacji a nie
z koncentrowania działalności w konkretnych sektorach. Warunkiem tych korzyści jest
zapewnienie wysokiego wzrostu gospodarczego pchanego przez zmianę technologiczną i
wzrost zasobów ludzkiego kapitału. Zakłada się ścisłe powiązanie handlu ze wzrostem
gospodarczym i postępem technologicznym. Główne źródło wzrostu gospodarczego –
zmiana technologiczna o charakterze endogenicznym (wywołana motywami rynkowymi).
Zmiana wymaga inwestycji w kapitał ludzki i przejawia się wzrostem efektywności
wykorzystania różnych nakładów mierzonym wskaźnikiem całkowitej produktywności
czynników (TFP). Dla realizacji wzrostu i zmiany technologicznej istotne są efekty dyfuzji
technologii, realizacji korzyści zewnętrznych oraz uczenia się przez działanie, dal
określenia relacji między wzrostem a handlem przydatna jest teoria handlu dobrami
zróżnicowanymi, która zwraca uwagę na korzyści skali i wielkości rynku. Wzrost
rozmiarów rynku wpływa zarówno na wzrost popytu i dobrobytu ale i na wzrost
gospodarczy, bo większe rynki stymulują badania naukowe i poprzez zmianę
technologiczną oddziałują na dynamikę wzrostu. Wielkość rynku – nie tylko liczba
ludności ale przede wszystkim otwieranie się na gospodarkę światową (integrowanie z
gospodarką światową).
2. Romer, Grossman, Helpman- jakościowy charakter specjalizacji kraju w obszarach
technologicznych dających możliwość wyższej stopy wzrostu produkcyjności jest
kluczowy dla wzrostu gospodarczego co oznacza, że ważna jest specjalizacja typu
Ricardo. Specjalizacja tego typu daje pozytywne efekty spillover głównie w sektorach o
wysokiej intensywności technologicznej.
Kraj zyskuje przede wszystkim dzięki przewadze komparatywnej – specjalizacji w
sektorach zapewniających relatywnie wyższy poziom produktywności niż sektory
pozostałe. Przewag komparatywnych szuka się dzieląc gospodarkę na różne sektory
różniące się poziomem produkcyjności, np. Sektor dóbr finalnych i dóbr pośrednich,
sektor produktów przemysłowych oraz sektor naukowo-badawczy. Ważna jest
identyfikacja źródeł wyższej produkcyjności. Są to: uzyskiwanie rosnących przychodów
skali, wysokie nakłady na badania i rozwój, podatność na wiedzę.
W relacji między handlem a wzrostem gospodarczym ważne są według Grossmana i
Helpmana:
1- dynamiczne korzyści komparatywne związane z różnicami w strukturach
gospodarczych krajów
2- zewnętrzne środowisko gospodarcze w jakim odbywa się handel międzynarodowy.
ad.1 DKK powstają w wyniku alokacji zasobów w sektor naukowo-badawczy, który
umożliwia produkcję nowych wariantów zróżnicowanych dóbr i opiera się na wysokiej
intensywności nakładów kapitału ludzkiego – rozwój poprzez Schumpeterowskie
motywacje – zysk max. Zyski mają charakter oligopolistyczny – źródło – innowacje.
Sektor B&R –pierwsze ogniwo w strukturze gospodarczej kraju. Rozwój sektora B&R
zapewnia wysoką produktywność w sektorze dóbr finalnych i pośrednich, decyduje o
zasobach wiedzy naukowej i technicznej kraju. Tworzy nową wiedzę.
Proces tworzenia wiedzy nie przynosi malejących przychodów, sama wiedza może ulegać
dyfuzji w skali krajowej i międzynarodowej.
Dynamiczne korzyści komparatywne między krajami powstają ze względu na różnice w
parametrach odzwierciedlających efektywność nakładów B&R w relacji do efektywności
wytwarzania dóbr finalnych wykorzystujących wiedzę generowaną przez sektor naukowo-
badawczy.
DKK są dodatkowym – obok tradycyjnych korzyści komparatywnych, czynnikiem
decydującym o strukturze i korzyściach z handlu.
Rozwój sektora B&R – źródło korzyści z handlu, pośrednio również wzrostu
gospodarczego – polityka państwa.
Polityka naukowa i technologiczna krajów posiadających przewagę komparatywna w
dziedzinie B&R wywołuje zewnętrzne efekty uczenia się w skali międzynarodowej i
przyczynia się do wzrostu gospodarczego w skali światowej.
ad. 2 tworzenie sprzyjającego międzynarodowego środowiska ekonomicznego – bodźce
dla firm do inwestowania w kreację wiedzy. Grossman i Helpman wymieniają tu cztery
czynniki:
- układ komparatywnych korzyści decydujący o tym, w jakim stopniu poszczególne kraje
są skłonne specjalizować się w tworzeniu wiedzy i produkcji dóbr intensywnie
wykorzystujących kapitał ludzki i nowe technologie.
- duża skala gospodarki światowej – tworzy możliwości skutecznego wykorzystania
działalności naukowo-badawczej
- rozwój szybkiej i taniej komunikacji w gospodarce światowej – przepływ idei, informacji,
dyfuzja wiedzy, spillover
- włączenie się w międzynarodowe rynki kapitałowe, które dostarczają różnych możliwości
finansowania inwestycji i tworzenia nowego kapitału, w tym ludzkiego.
Liberalizacja handlu i inwestycji, prorozwojowa polityka wspierająca endogeniczne
innowacje ikapitał ludzki.