03.GOSPDARKA I SYSTEM-stu

GOSPODARKA BUDŻETOWA

I SYSTEM BUDŻETOWY

Geneza instytucji budżetu

ANGLIA

1273 – uprawnienia w zakresie podatków

1688 – uprawnienia w zakresie wydatków

POLSKA

1374 uprawnienia w zakresie podatków

1504 – rozdział skarbu królewskiego od skarbu państwa

1768 – uchwalono pierwszy budżet

1791 – konstytucja 3 maja – prawo budżetowe

FRANCJA

1598 – oddzielenie majątku państwa od majątku króla

1781 – po raz pierwszy opublikowany został budżet państwa

1817 – funkcjonuje instytucja budżet państwa

1862 – prawo budżetowe

Pojęcie budżetu publicznego

Budżet publiczny to zestawienie przewidywanych dochodów

i wydatków oraz przychodów i rozchodów związku
publicznoprawnego na określony z góry okres (rok
budżetowy), uchwalane przez organ stanowiący.

Budżet publiczny postrzegany jest jako:

Scentralizowany fundusz pieniężny

Plan finansowy

Norma prawa (ustawa/uchwała budżetowa)

Instrument polityki fiskalnej (polityki budżetowej)

Instrument zarządzania finansami publicznymi

Strumienie budżetowe

DOCHODY

WYDATKI

PRZYCHODY

ROZCHODY

MINUS

PLUS

BUDŻET PUBLICZNY

NADWYŻKA

DEFICYT

Gospodarka budżetowa i zasady budżetowe

GOSPODARKA BUDŻETOWA

– to wszystkie czynności

związane  z  gromadzeniem  i  wydatkowaniem  środków
budżetowych,  czyli  planowanie  budżetu,  gromadzenie
dochodów  i  przychodów  budżetowych,  dokonywanie
wydatków

rozchodów

budżetowych,

kontrola

przestrzegania dyscypliny finansów publicznych (dyscypliny
budżetowej).

ZASADY BUDŻETOWE

– to postulaty nauki pod adresem

ustawodawstwa

praktyki

dotyczące

prawidłowej

organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej.

Zasady budżetowe

1/2

Zasada zupełności (powszechności) wymaga ujęcia w budżecie wszystkich
dochodów i wydatków państwa.

Zasada jawności głosi konieczność prezentowania dochodów i wydatków
społeczeństwu, a konkretnie organom przedstawicielskim, organizacjom
społecznym, obywatelom.

Zasada jedności głosi, iż wszystkie dochody i wydatki państwa powinny
być objęte budżetem.

Zasada równowagi – bezwzględnej (dochody = wydatki) i względnej –
dopuszcza się istnienie deficytu i wskazanie źródeł jego sfinansowania.

Zasada szczegółowości (specjalizacji) głosi, iż dochody powinny być
ujmowane według źródeł a wydatki według przeznaczenia, przy czym
ś

rodki budżetowe powinny być wydatkowane w określonym czasie i tylko

do wysokości ustalonej w budżecie.

Zasada przejrzystości (jasności) – układ budżetu powinien pozwalać na
rozpoznanie procesów zachodzących w budżecie.

Zasady budżetowe

2/2

Zasada realności – postuluje maksymalną precyzję planowaniu dochodów
i wydatków budżetowych.

Zasada jednoroczności głosi, że budżet obejmuje okres roku.

Zasada uprzedniości postuluje aby budżet był

uchwalony przed

rozpoczęciem roku budżetowego.

Zasada gospodarności wymaga racjonalnego (oszczędnego) wydatkowania
ś

rodków.

Zasada

polityczności

–

budżet

przygotowywany,

uchwalany

wykonywany jest przez organy władzy publicznej, której reprezentantami
są politycy z różnych ugrupowań, a więc w strukturze i poziomie
dochodów oraz wydatków budżetu odzwierciedla się

realizacja

programów wyborczych i walka polityczna.

System budżetowy

SYSTEM BUDŻETOWY – to system norm prawnych i

procedur określających:

kompetencje

organów

publicznych

sprawach

budżetowych,

formy

organizacyjne

gospodarki

budżetowej

pozabudżetowej,

zasady gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych,

zasady rachunkowości i sprawozdawczości budżetowej,

zasady procedury budżetowej,

zasady dyscypliny finansów publicznych.

Formy organizacyjno-prawne

jednostek sektora finansów publicznych

FORMY GOSPODARKI BUDŻETOWEJ

(budżetowanie brutto)

JEDNOSTKI BUDŻETOWE

FORMY GOSPODARKI POZABUDŻETOWEJ

(budżetowanie netto)

RACHUNEK DOCHODÓW PLACÓWEK OŚWIATOWYCH

SAMORZĄDOWE ZAKŁADY BUDŻETOWE

AGENCJE WYKONAWCZE

INSTYTUCJE GOSPODARKI BUDŻETOWEJ

PAŃSTWOWE FUNDUSZE CELOWE

PAŃSTWOWE I SAMORZĄDOWE OSOBY PRAWNE

Jednostka budżetowa

1/2

Jednostka budżetowa (państwowa i samorządowa) nie posiada
osobowości prawnej i pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z
budżetu,

pobrane

dochody

odprowadza

rachunek

odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki
samorządu terytorialnego.

Jednostka budżetowa dzia

a na podstawie statutu.

Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan
dochodów i wydatków (plan finansowy jednostki budżetowej).

Jednostki  budżetowe  tworzą,  łączą,  likwidują,  przekształcają
odpowiednio:  ministrowie,  kierownicy  urzędów  centralnych,
wojewodowie,  inne  organy  na  szczeblu  centralnym - państwowe
jednostki  budżetowe,  organy  stanowiące  JST  – samorządowe
jednostki budżetowe.

Jednostka budżetowa

2/2

Samorządowe jednostki budżetowe prowadzące działalność określoną w ustawie o
systemie  oświaty  gromadzą na  wydzielonym  rachunku  dochody określone  w
uchwale  przez  organ  stanowiący  JST  pochodzące  w  szczególności  ze  spadków,
zapisów,  darowizn,  odszkodowań w  postaci  pieniężnej na  rzecz  jednostki
budżetowej.

Organ stanowiący JST określa:

samorządowe jednostki budżetowe, które gromadzą dochody,

ródła z których dochody są gromadzone na rachunku,

przeznaczenie dochodów, z tym że dochody wraz z odsetkami nie mogą być
przeznaczone na finansowanie wynagrodzeń osobowych,

sposób i tryb sporządzania planu finansowego dochodów i wydatków nimi
finansowanych, dokonywania zmian w tym planie oraz ich zatwierdzania.

Wydatki z rachunku dochodów własnych mogą być dokonywane do wysokości
kwot zgromadzonych dochodów, w ramach planu finansowego.

rodki finansowe pozostające na rachunku dochodów własnych na dzień 31

grudnia roku budżetowego, podlegają odprowadzeniu na rachunek budżetu JST w
terminie do dnia 5 stycznia następnego roku.

Samorządowe zakłady budżetowe

1/3

Zadania własne JST mogą

być wykonywane przez samorządowe zakłady

budżetowe w zakresie:

gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi,

dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania
ś

cieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń

sanitarnych,

wysypisk

unieszkodliwiania

odpadów

komunalnych,

zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

lokalnego transportu zbiorowego,

targowisk i hal targowych,

zieleni gminnej i zadrzewień,

kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów rekreacyjnych i
urządzeń sportowych,

utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w tym w
szczególności prowadzenia hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu
ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania,

cmentarzy.

Samorządowe zakłady budżetowe

2/3

Samorządowe zakłady budżetowe (SZB) odpłatnie wykonują
wyodrębnione zadania i pokrywają koszty swojej działalności z
przychodów własnych.

Podstawą gospodarki finansowej SZB jest roczny plan finansowy,
obejmujący przychody, koszty działalności i inne obciążenia, stan
ś

rodków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i

koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem JST.

SZB otrzymywać z budżetu JST dotację celową na zadania bieżące
finansowane z udziałem środków europejskich i innych
bezzwrotnych środków zagranicznych; dotację

celową

dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji, jednorazową dotację
na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe; dotację podmiotową.

Samorządowe zakłady budżetowe

3/3

SZB tworzą, łączą, likwidują, przekształcają

organy

stanowiące JST.

SZB dokonują wpłat do budżetu JST nadwyżek środków
obrotowych,

ustalonych

koniec

okresu

sprawozdawczego, chyba, że organ stanowiący JST
postanowi inaczej.

W planie finansowym SZB mogą być dokonywane zmiany
w ciągu roku w przypadku realizowania wyższych od
planowanych przychodów i kosztów, pod warunkiem że nie
spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu JST ani
zwiększenia dotacji z budżetu.

Agencje wykonawcze

1/3

Agencja wykonawcza (AW) jest państwową osobą prawną
tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań
państwa.

Zasady działania AW, w tym zasady prowadzenia gospodarki
finansowej, określa ustawa i jej statut.

Podstawą gospodarki  finansowej  AW  jest  roczny  plan  finansowy
obejmujący  przychody  z  prowadzonej  działalności,  dotacje  z
budżetu  państwa,  zestawienie  kosztów  funkcjonowania  AW
realizacji  wyodrębnionych  zadań,  środki  na  wydatki  majątkowe,
wynik  finansowy,  stan  należności,  zobowiązań

i środków

pieniężnych na początek i koniec okresu.

Agencje wykonawcze

2/3

Projekt  rocznego  planu  finansowego  ustala  właściwy  organ  AW  w
porozumieniu  z  ministrem  sprawującym  nadzór  nad  AW  i  po
zatwierdzeniu  przez  niego  projekt  ten  jest  przekazywany  Ministrowi
Finansów.

Planowane dochody AW nie powinny być wyższe od planowanych
wydatków AW (ewentualnie na takie przekroczenie może wyrazić
zgodę Minister Finansów).

W planie finansowym AW mogą

być

dokonywane zmiany

przychodów i kosztów po uzyskaniu zgody ministra sprawującego
nadzór nad AW, wydanej po uzyskaniu zgody komisji sejmowej
właściwej do spraw budżetu.

Zmiany planu finansowego AW nie mogą powodować zwiększenia
zobowiązań AW ani pogorszenia wyniku finansowego AW; o
dokonanych zmianach należy powiadomić Ministra Finansów.

Agencje wykonawcze

3/3

AW  może  otrzymywać dotacje  z  budżetu  państwa  w  zakresie
określonym  w  odrębnych  ustawach.  AW  może  zaciągnąć
zobowiązania  na  okres  realizacji  danego  zadania  przekraczający
rok budżetowy, jeżeli wydatki niezbędne na obsługę zobowiązania
znajdują się w rocznym planie finansowym.

AW  jest  zobowiązana  corocznie  wpłacać do  budżetu  państwa  (do
dnia  30  czerwca  po  roku,  w  którym  nadwyżka  powstała),  na
rachunek  bieżących  dochodów  państwowej  jednostki  budżetowej
obsługującej  ministra  sprawującego  nadzór  nad  AW,  nadwyżkę
ś

rodków finansowych ustalonych na koniec roku, pozostającą po

uregulowaniu zobowiązań podatkowych (Rada Ministrów może w
szczególnej sytuacji wyrazić zgodę na niewpłacanie tej nadwyżki).

Instytucja gospodarki budżetowej

1/3

Instytucja gospodarki budżetowej (IGB) jest jednostką sektora
finansów publicznych tworzoną w celu realizacji zadań publicznych,
która odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania, pokrywa koszty
swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów.

IGB może być tworzona przez ministra lub szefa Kancelarii Prezesa
Rady  Ministrów,  organ  lub  kierownika  jednostki  – Kancelaria
Sejmu,  Kancelaria  Senatu,  Kancelaria  Prezydenta  RP,  Trybunał
Konstytucyjny,  NIK,  SN,  NSA  i  wojewódzkie  sądy  administracyjne,
Krajowa Rada Sądownictwa, sądownictwa powszechnego, Rzecznika
Praw  Obywatelskich,  Rzecznika  Praw  Dziecka,  Krajowej  Rady
Radiofonii  i  Telewizji,  Generalnego  Dyrektora  Ochrony  Danych
Osobowych,  Instytutu  Pamięci  Narodowej,  Krajowego  Biura
Wyborczego, Państwowej Inspekcji Pracy.

Instytucja gospodarki budżetowej

2/3

IGB może otrzymywać dotacje z budżetu państwa w zakresie
określonym w odrębnych ustawach.

Podstawą gospodarki  finansowej  IGB  jest  roczny  plan  finansowy
obejmujący  przychody  z  prowadzonej  działalności,  dotacje  z
budżetu  państwa,  zestawienie  kosztów  funkcjonowania  AW,
realizacji  wyodrębnionych  zadań,  środki  na  wydatki  majątkowe,
wynik  finansowy,  stan  należności,  zobowiązań

i środków

pieniężnych na początek i koniec okresu.

Koszty IGB mogą być pokrywane tylko w ramach posiadanych
ś

rodków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym

dotacje z budżetu państwa i pozosta

ości środków z okresów

poprzednich.

Instytucja gospodarki budżetowej

3/3

Nowotworzonej IGB może być przyznana jednorazowa dotacja na
pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.

W planie finansowym IGB mogą

być

dokonywane zmiany

przychodów i kosztów w trakcie roku budżetowego po uzyskaniu
zgody organu wykonującego funkcje organu założycielskiego.

Zmiany  planu  finansowego  IGB  nie  mogą powodować zwiększenia
dotacji  z  budżetu  państwa  ani  pogorszenia  planowanego  wyniku
finansowego  AW;  o  dokonanych  zmianach  należy  niezwłocznie
powiadomić Ministra Finansów.

IGB działa na podstawie statutu nadanego przez organ wykonujący
funkcje organu założycielskiego.

Dyrektora IGB powołuje i odwołuje organ wykonujący funkcje
organu założycielskiego.

Państwowy fundusz celowy

1/2

Państwowy fundusz celowy (PFC) jest tworzony na podstawie
odrębnej ustawy i nie posiada osobowości prawnej.

Przychody PFC pochodzą ze środków publicznych, a koszty są
ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań państwowych.

PFC stanowi wyodrębniony rachunek bankowy, którym
dysponuje minister wskazany w ustawie tworzącej PFC albo inny
organ wskazany w tej ustawie.

Do PFC nie zalicza się funduszy, których jedynym źródłem
przychodów, z wyłączeniem odsetek od rachunku bankowego i
darowizn, jest dotacja z budżetu państwa.

Podstawą gospodarki finansowej PFC jest roczny plan finansowy.

Ze środków PFC mogą być udzielane pożyczki JST, jeżeli
ustawa tworząca PFC tak stanowi.

Państwowy fundusz celowy

2/2

Koszty PFC mogą być pokrywane tylko w ramach posiadanych
ś

rodków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym

dotacje z budżetu państwa i pozosta

ości środków z okresów

poprzednich.

W palnie finansowym PFC mogą być dokonywane zmiany
polegające

zwiększeniu

prognozowanych

przychodów

odpowiednio kosztów, jednak zmiany te nie mogą powodować
zwiększenia dotacji z budżetu państwa.

Jeżeli PFC posiada zobowiązania wymagalne, to zwiększenie
przychodów w pierwszej kolejności przeznacza się na ich spłatę.

Zmiany  kwot  przychodów  i  kosztów  PFC  dokonuje  odpowiednio
minister  lub  organ  dysponujący  tym  funduszem  celowym  po
uzyskaniu  zgody  Ministra  Finansów  i  opinii  sejmowej  komisji  do
spraw budżetu.

Państwowe i samorządowe osoby prawne

Państwowe i samorządowe osoby prawne (PSOP) tworzone są na
podstawie odrębnych ustaw.

Podstawą gospodarki finansowej PSOP jest plan finansowy.

Plany finansowe PSOP sporządzane są zgodnie z ustawami o ich
tworzeniu, z uwzględnieniem przepisów ustawy o finansach
publicznych.

Projekty finansowe POP są przekazywane Ministrowi Finansów.

PSOP

wyodrębniają

w planach finansowych: przychody z

prowadzonej  działalności,  dotacje  z  budżetu  państwa  lub  budżetów
JST,  koszty  (wynagrodzenia  i  składki  od  nich  naliczane,  płatności
odsetkowe  wynikające  z  zaciągniętych  zobowiązań,  zakup  towarów  i
usług),  środki  na  wydatki  majątkowe,  środki  przyznane  innym
podmiotom, stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu,
stan środków pieniężnych na początek i koniec okresu.