Ż Y C I E  N A U K O W E 

Mazowieckie Studia Humanistyczne 

Nr 1-2, 2000 

POLSKA-UKRAINA. SOJUSZ WOJSKOWO-POLITYCZNY 

PO OSIEMDZIESIĘCIU LATACH 

Instytut Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toru-

niu w dniach 18-19 maja 2000 r. zorganizował konferencję naukową poświęco-
ną 80-leciu sojuszu wojskowo-politycznego Polski i Ukrainy w 1920 r. 

Jest to już druga taka konferencja. Pierwsza odbyła się w dniach 16-18 li-

stopada 1995 r. Na aktywne zainteresowanie się historyków toruńskich sojuszem 

polsko-ukraińskim wpłynął m.in. fakt, że w pobliskim Aleksandrowie Kujaw-

skim w latach 1920-1921 przebywali internowani oficerowie i żołnierze Ukra-
ińskiej Republiki Ludowej z 4. i 6. dywizji strzelców w liczbie 5 tysięcy. Wielu 
z nich z ran na froncie, chorób i wycieńczenia umarło i zostało pochowanych na 
wyznaczonym terenie na skraju Aleksandrowa. Koledzy usypali im kurhan pa-

miątkowy. Cmentarz został odbudowany w kwietniu 1993 r. 

W pierwszej konferencji naukowej 1995 r. wzięli udział historycy z War-

szawy, Torunia, Poznania, Szczecina, Gdańska, Krakowa, Łodzi, Wrocławia, 

Białegostoku i Przemyśla, a także koledzy ukraińscy z Kijowa, Lwowa i Ode-

ssy. Wygłoszone referaty zostały opublikowane w tomie Polska i Ukraina - so-

jusz 1920 roku i jego następstwa (Toruń 1997, str. 563). Na konferencji wystąpił 

ówczesny anibasador Ukrainy w Polsce Teodozy Starak. W referatach zostały 

poruszone problemy związane ściśle z sojuszem polsko-ukraińskim 1920 r., wojną 
w tym okresie, losem żołnierzy internowanych w Polsce, pracy kulturalnej i lite-
rackiej w tych obozach, pracy parlamentu ukraińskiego na wychodźstwie w Pol-

sce, biografii Symona Petlury oraz innym kwestiom stosunków polsko-ukraiń-
skich. 

Jak już wzmiankowałem, na drugiej konferencji naukowej w Toruniu wy-

głoszono 32 referaty, dwóch zaś historyków nadesłało swoje prace. Referenci 

pochodzili z Torunia, Warszawy, Wrocławia, Krakowa, Zielonej Góry, Rzeszo-
wa, Przemyśla i Aleksandrowa Kujawskiego. Liczna była grupa historyków 
z Ukrainy: z Kijowa (9 osób), ze Lwowa (3) i z Tarnopola (1). Na konferencję 
przybył pierwszy sekretarz Ambasady Ukrainy w Polsce i Konsul Ukrainy 

262 

Życie  n a u k o w e 

w Gdańsku. Odczytano list pana ambasadora Ukrainy Dmytra Pawłyczki. Wiele 
referatów poświęcono stosunkom polsko-ukraińskim w wiekach XIX i XX. Ce-
lowali w tym historycy ukraińscy. Koncepcjami federacji zajęli się historycy 
polscy. Zagadnienia dyplomatyczne referowali zarówno Polacy, jak i Ukraińcy. 
Problemy literatury i kultury w obozach internowanych przedstawili historycy 
kijowscy. Emigrację ukraińską w Polsce ukazali referenci z Ukrainy i Polski. 
Zagadnienia działań wojskowych referowali badacze z Torunia i Warszawy. Były 
też referaty o zasobach archiwalnych w Kijowie i Warszawie. O problemach fi-
nansowych między Polską a Ukrainą mówił historyk z Torunia, o duszpaster-

stwie w armii URL informował historyk z Przemyśla. Problemy związane z po-
stacią Petlury referowali specjaliści z Torunia, Przemyśla i Warszawy. 

Na zakończenie konferencji jej organizatorzy, uczestnicy i przedstawiciele 

miejscowych władz złożyli wieńce na cmentarzu żołnierzy ukraińskich w Alek-

sandrowie Kujawskim. Uczestnicy konferencji byli podejmowani w ratuszu w To-

runiu oraz w Zarządzie Miejskim w Aleksandrowie Kujawskim. Konferencja, 
ogólnie biorąc, była udana. Organizatorzy włożyli wiele starań w jej przeprowa-
dzenie. Referaty swoją rozmaitością i solidnym przygotowaniem wzbogaciły 
wiedzę o sojuszu polsko-ukraińskim w 1920 r. Organizatorzy i referenci zasłu-
żyli na uznanie i serdeczne podziękowanie. Ostatni etap pracy - wydanie książ-
ki ze zbiorem referatów spoczywa jeszcze na pracownikach Instytutu Historii 
i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. 

Antoni Serednicki