Wykład 11 Teoria konsumenta

• Ograniczenie budŜetowe konsumenta

• Preferencje konsumenta. Krzywe obojętności 

• Prawo malejącej krańcowej stopy substytucji

• Prawo malejącej krańcowej stopy substytucji

• Równowaga konsumenta 

• Skutki zmian dochodu i cen: efekt 

substytucyjny i dochodowy

Model zachowania konsumenta

• Dokonuje racjonalnych wyborów, czyli:

– ma jasno określony cel (zadowolenie z 

konsumpcji)

– potrafi uporządkować sposoby realizacji celu

– potrafi uporządkować sposoby realizacji celu
– maksymalizuje zadowolenie z konsumpcji

• zna swoje preferencje

• dysponuje ograniczonym dochodem

• ceny są określane przez rynek 

Ceny i dochody

• Konsument dysponuje ograniczonym 

dochodem 

M

• ilości dóbr  nabywane przez konsumenta 

zaleŜą od cen tych dóbr, określonych przez 

zaleŜą od cen tych dóbr, określonych przez 
rynek i dochodu konsumenta

• dla dwóch dóbr  X i Y równanie dochodu 

konsumenta przyjmuje postać:

M = p

x

q

x

+ p

y

q

y

Ograniczenie budŜetowe 

(ścieŜka cen, linia budŜetu)

U

M/p

u

M = p q + p q

• Linia budŜetu pokazuje 

maksymalne 
kombinacje (koszyki) 
dóbr, które konsument 

ś

M/p

u

M/p

Ŝ

-p

Ŝ

/p

u

M = p

Ŝ

q

Ŝ

+ p

u

q

u

dóbr, które konsument 
moŜe nabyć przy 
danych cenach i 
dochodzie, 

• jej nachylenie określają 

relacje cen

Zmiana relacji cenowych

P

u

Zmiana ceny jednego 

dobra powoduje:

• zmianę siły nabywczej 

dochodu 

•

zmianę relacji 

cenowych 

ś

ywność

P

u

cenowych 

•

zmianę nachylenia 

linii budŜetu (wzrost 
ceny powoduje spadek 
nachylenia i odwrotnie)

Zmiana dochodu konsumenta

M/p

M

• Wzrost dochodu  powoduje 
przesunięcie linii budŜetu w górę, 
• spadek dochodu 
przesuwa linię budŜetu w dół

ś

ywność

M/p

u

M/p

Ŝ

M

M

przesuwa linię budŜetu w dół

Gusty konsumenta 

• Preferencje konsumenta dotyczące róŜnych dóbr i 

usług

• Alternatywne sposoby analizy gustów:

– koncepcja uŜyteczności

– koncepcja krzywych obojętności

Koncepcja krzywych obojętności

I ćwiartka:

duŜo ubrań,

mało Ŝywności

III ćwiartka:

duŜo ubrań,

duŜo Ŝywności:

ś

ywność

II ćwiartka:

mało ubrań,

mało Ŝywności:

obszar gorszy

mało Ŝywności

IV ćwiartka:

mało ubrań,

duŜo Ŝywności

duŜo Ŝywności:

obszar preferowany

Krzywe obojętności dla 2 dóbr

kombinacja dóbr wzdłuŜ

krzywej obojętności zmienia się
przy nie zmienionym, 

ś

ywność

I

danym poziomie całkowitego 
zadowolenia (uŜyteczności)

Krańcowa stopa substytucji 

U

b

ra

n

ia

Krańcowa stopa substytucji 

(MRS, KSS) jest to 
maksymalna ilość jednego 
dobra (ubrań), którą 
konsument jest skłonny 
oddać za dodatkową 
jednostkę drugiego dobra 

ś

ywność

U

b

ra

n

ia

I

∆∆∆∆

U

∆∆∆∆

ś

jednostkę drugiego dobra 
(Ŝywności) nie zmieniając 
łącznej uŜyteczności

MRS = 

∆∆∆∆

X/ 

∆∆∆∆

Y

w naszym przykładzie

MRS = 

∆∆∆∆

U/ 

∆∆∆∆

ś

Krańcowa stopa substytucji 

nachylenie  krzywej obojętności

MRS (KSS) jest to 

maksymalna ilość ubrań, 
którą konsument jest 
skłonny oddać za 
dodatkową jednostkę 
Ŝ

ywności

MRS mierzy nachylenie 

ś

ywność

I

nachylenie = MRS

MRS mierzy nachylenie 

stycznej do krzywej 
obojętności

Prawo malejącej krańcowej stopy 

substytucji 

Gdy konsumpcja Ŝywności wzrasta, 
ilość ubrań które konsument 
jest skłonny oddać za dodatkową 

ś

ywność

I

malejąca MRS

jednostkę Ŝywności maleje
(zmniejsza się nachylenie 
stycznych do krzywej obojętności)

Mapa gustów konsumenta

WzdłuŜ krzywej obojętności uŜyteczność

dla konsumenta jest stała. KaŜdy punkt 

połoŜony na wyŜszej krzywej oznacza

wyŜszą  uŜyteczność

ś

ywność

U

1

U

2

U

3

wyŜszą  uŜyteczność

Właściwości krzywych obojętności 

• Zbiór

punktów,

dających

taką

samą

uŜyteczność. Konsument woli wyŜej połoŜone
krzywe

• Nachylone ku dołowi. Nachylenie pokazuje

relacje, zgodnie z którą konsument jest skłonny

relacje, zgodnie z którą konsument jest skłonny
zastępować jedno dobro drugim

• Nie przecinają się: kaŜda wyŜej połoŜona 

krzywa oznacza wyŜszy poziom zadowolenia z 
konsumpcji

• spłaszczone w miarę przesuwania się w prawo 

(malejąca MRS)

Krzywe obojętności nie mogą się   

przecinać !!

X

2

X

1

Krzywe obojętności - przypadki 

szczególne

Doskonałe substytuty:
dla konsumenta waŜna 
jest ogólna ilość dobra
(nachylenie -1)

5

8

X

(nachylenie -1)

5

5

8

Y

Krzywe obojętności - przypadki 

szczególne

Dobra doskonale
komplementarne

X

komplementarne

Y

Krzywe obojętności - przypadki 

szczególne

X

X

Dobra neutralne

Y

Y

Maksymalizacja uŜyteczności:  

równowaga konsumenta

U

I

1

I

2

I

3

W równowadze MRS 
zrównuje się z relacjami 
cen:

ś

cen:
MRS = 

∆

U/  

∆

ś

 =  P

ś

/P

U

Efekt zmiany dochodu

ś

ywność

Skutki zmiany cen i 

wyprowadzenie krzywej popytu

U

b

ra

n

ia

ś

ywność

ś

ywność

P

Ŝ

zł

M

3

zł

M

4

4

3

D

Rynkowa krzywa popytu powstaje 

w wyniku sumowania popytu 

pojedynczych jednostek

P

P

P

Q

1

D

1

Q

2

D

2

Q

D

r

Efekt dochodowy i substytucyjny

końcowa 

linia budŜetu

ś

ywność

efekt 

substytucyjny

efekt

dochodowy

E

1

E

0

linia budŜetu

początkowa 

linia budŜetu

końcowy punkt 
równowagi 
konsumenta

Paradoks Giffena

X

Wraz ze wzrostem ceny
dobra Y zwiększa się

jego ilość w koszyku

konsumenta

e

0

e

1

Y

konsumenta

Zachowanie gospodarstwa 

domowego

• Analiza

gospodarstwa

domowego

nie

ogranicza się do konsumpcji. Obejmuje
takŜe dochody z czynników wytwórczych:

takŜe dochody z czynników wytwórczych:

• kapitału

• ziemi

• pracy

Dochody gospodarstw domowych 

pochodzą z pracy

Wybór gospodarstw domowych dotyczy 

wielkości nakładów pracy:

– czasu poświęconego na pracę 

– czasu poświęconego na pracę 

– czasu wolnego

Rezygnacja z czasu wolnego jest „nagradzana”

przyrostem konsumpcji

Krzywe obojętności 

gospodarstwa domowego

• Zbiór punktów, dających ten sam poziom 

uŜyteczności przy róŜnych kombinacjach 
konsumpcji i pracy 

• poziom uŜyteczności zwiększa w miarę 

• poziom uŜyteczności zwiększa w miarę 

przesuwania się na wyŜsze krzywe obojętności

• dodatkowy przyrost nakładu pracy wymaga coraz 

większego przyrostu konsumpcji - krzywe 
obojętności g.d. mają nachylenie dodatnie 

∆

c

7

∆

c

7

C

Substytucja pracy i 
konsumpcji:
im więcej czasu 
poświęcamy na pracę 
(zmniejszając ilość czasu 

Krzywe obojętności praca - konsumpcja

∆

c

∆

c

1

2

praca

C

0

0 1 2 3 4 5 6 7 8

(zmniejszając ilość czasu 
wolnego) tym większego 
przyrostu konsumpcji 
oczekujemy

Substytucja pracy i konsumpcji

C

Krańcowa stopa 
substytucji między
pracą a konsumpcją 

N

∆

c

∆

n

pracą a konsumpcją 
jest  dodatnia i 
rosnąca

MRS= 

∆∆∆∆

C/ 

∆∆∆∆

N

Mapa gustów gospodarstwa 

domowego

C

N

C

C

2

w

i

p

w

i

p

1

2

Ograniczenie budŜetowe

gospodarstwa domowego:

w - płace, p ceny dóbr

n

0

C

1

n

n

1

2

w - płace, p ceny dóbr

Równowaga gospodarstwa 

domowego

Gospodarstwo domowe maksymalizuje

swe zadowolenie z pracy gdy nastąpi

zrównanie krańcowej stopy substytucji 

zrównanie krańcowej stopy substytucji 

praca- konsumpcja z relacją płacy do

cen:

∆

c

w

∆

n     p

C

C

2

w

i

2

p

w

i

p

1

Równowaga gospodarstwa domowego

n

0

C

1

n

1

n

2

p

W równowadze

∆∆∆∆

C/ 

∆∆∆∆

N=W

i 

/P

C

3

w

i

p

w

i

p

1

2

Efekt dochodowy i substytucyjny

C

n

0

C

1

n

1

n

2

p

n

3

C

2

Efekt dochodowy

Efekt substytucyjny

w

p

w

p

N

W/P

PodaŜ pracy

gospodarstwa

domowego:

reakcja na

C

N

N

W/ P

zmiany płac

S

Rynkowa krzywa podaŜy pracy 

powstaje w wyniku sumowania 

podaŜy indywidualnych g.d.

Rynkowa krzywa podaŜy pracy

S

W/p

N