dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
dr Konstanty Owczarek
Ekonomika i
Ekonomika i
finansowanie w
finansowanie w
ochronie zdrowia
ochronie zdrowia
cz. 3
cz. 3
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Ekonomia Sektora
Ekonomia Sektora
Publicznego
Publicznego
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Sektor prywatny a sektor publiczny
• Miejsce sektora publicznego w
gospodarce
– gospodarka każdego państwa stanowi
system, złożony z mniejszych
współpracujących ze sobą podsystemów
tworzonych przez sektory:
• prywatny
• publiczny
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Sektor prywatny a sektor publiczny
• Sektor prywatny
– jest wewnętrznie uporządkowanym
układem, w którego funkcjonowaniu
główną rolę odgrywają podmioty
gospodarcze i gospodarstwa domowe;
• ich funkcjonowanie opiera się na
transakcjach wymiennych generujących
ruch okrężny w gospodarce;
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Sektor prywatny a sektor publiczny
• Sektor publiczny
– dostarcza społeczeństwu dóbr
publicznych dlatego jego domeną jest
zaspokajanie potrzeb zbiorowych
społeczności;
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
• Konsekwencje rozszerzenia sektora publicznego
– rozszerzenie znaczenia sektora publicznego jest
równoznaczne z:
• poszerzeniem produkcji dóbr publicznych oraz konsumpcji
zbiorowej
• zmniejszeniem produkcji dóbr prywatnych oraz konsumpcji
indywidualnej;
– konsekwencją ekspansji sektora publicznego jest
pojawienie się tzw. efektu wypychania;
• Efekt wypychania
– polega na tworzeniu utrudnień w rozwoju sektora
prywatnego jako efektu nadmiernej ekspansji sektora
publicznego;
Sektor prywatny a sektor publiczny
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
• Sektory publiczny i prywatny a relacje
substytucji i komplementarności
– pomiędzy sektorem prywatnym a publicznym występuje
relacja substytucji
• poszerzenie funkcji opiekuńczych państwa zastępuje sektor
prywatny;
– oba sektory charakteryzują również relacje
komplementarności
• w każdej współczesnej gospodarce nieodzowne jest bowiem
nie tylko występowanie, ale i współdziałanie obu sektorów;
Sektor prywatny a sektor publiczny
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Zakres sektora finansów publicznych
• Sektor finansów publicznych
– tworzą jednostki wskazane w ustawie o
finansach publicznych z dnia 30 czerwca
2005 r., (Dz. U. z 2005 r., Nr 249, poz.
2104 z późn. zm.);
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
•
Zgodnie z ustawą o finansach publicznych → SFP tworzą:
1.
organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli
państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały,
2.
jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,
3.
jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek
budżetowych,
4.
państwowe i samorządowe fundusze celowe,
5.
państwowe szkoły wyższe,
6.
jednostki badawczo-rozwojowe,
7.
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
8.
państwowe i samorządowe instytucje kultury,
9.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i
zarządzane przez nie fundusze,
10. Narodowy Fundusz Zdrowia,
11. Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
12. inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie
odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem
przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.
Zakres sektora finansów publicznych
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Podmioty niezaliczane do SFP
• Sektor publiczny a sektor finansów
publicznych
– niektóre podmioty zostały przez ustawę o
finansach publicznych, wyłączone z zakresu
sektora finansów publicznych, pomimo tego, że
należą one do sektora publicznego;
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
• Do sektora finansów publicznych (SFP) nie należą:
1. Przedsiębiorstwa państwowe działające na podstawie
ustawy z dnia 25 września 1981 r., o przedsiębiorstwach
państwowych,
2. Banki państwowe
– w rozumieniu art. 14-19 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.,
Prawo bankowe, oraz Narodowy Bank Polski – w rozumieniu
ustawy z 29 sierpnia 1997 r., o Narodowym Banku Polskim,
3. Spółki prawa handlowego
– (spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością)
działające na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 września
2000 r., Kodeks spółek handlowych, oraz na podst. odrębnych
ustaw,
Podmioty niezaliczane do SFP
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
• Do sektora finansów publicznych (SFP) nie
należą:
4. Państwowe i samorządowe osoby prawne, utworzone
inaczej niż w drodze ustawy lub też powstałe na
podstawie ustawy, lecz nie w celu wykonywania zadań
publicznych,
5. Fundacje – chyba, że utworzono je w drodze ustawy i w
celu wykonywania zadań publicznych
– dotyczy to m.in. ustawy z dnia 20 lutego 1997 r., o
fundacji – Centrum Badania Opinii Społecznej (Dz. U. z 1997
r., Nr 30, poz. 163, z późn. zm.)
Podmioty niezaliczane do SFP
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Sektor publiczny a sektor finansów
publicznych (SFP)
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Pojęcie finansów publicznych
• Finanse publiczne
– obejmują procesy i instytucje publicznoprawne związane z
procesami gromadzenia środków publicznych oraz ich
rozdysponowaniem i kontrolowaniem wydatkowania, a w
szczególności:
• z pobieraniem i gromadzeniem dochodów i przychodów
publicznych,
• z wydatkowaniem środków publicznych,
• z finansowaniem pożyczkowych potrzeb budżetu państwa,
budżetów JST oraz SFP jako całości,
• z zaciąganiem zobowiązań angażujących środki publiczne,
• z zarządzaniem środkami publicznymi,
• z zarządzaniem długiem publicznym,
• z rozliczeniami z budżetem UE.
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Powiązania finansów publicznych z innymi
segmentami finansów w ujęciu podmiotowym
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Funkcje finansów publicznych
• Finanse publiczne są instrumentem oraz atrybutem państwa
– pełnią one służebną rolę względem działalności władz publicznych stąd funkcje
przypisywane tradycyjnie państwu utożsamiane są niekiedy z funkcjami
finansów publicznych
• Zgodnie ze stanowiskiem P. A. Samuelson’a oraz W. D. Nordhaus’a rolą
państwa jest zapewnienie:
– efektywności całej gospodarki przy niesprawności rynkowego mechanizmu
alokacji zasobów,
– sprawiedliwości (równości) przy nadmiernej dysproporcji dochodów,
– stabilności gospodarki rynkowej przy jej cyklicznym funkcjonowaniu
• Do podstawowych funkcji finansów publicznych zalicza się:
– Funkcję alokacyjną
– Funkcję redystrybucyjną
– Funkcję stabilizacyjną
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Funkcja alokacyjna finansów publicznych
• Funkcja alokacyjna
– istota funkcji alokacyjnej sprowadza się do kształtowania podziału czynników
wytwórczych między sektory publiczny i prywatny oraz wewnątrz tychże
sektorów;
• Zasadniczym elementem realizacji funkcji alokacyjnej pozostaje strona
wydatkowa funduszy publicznych
– wiąże się ona z wytwarzaniem przez sektor publiczny dóbr publicznych i
społecznych, a przeznaczona na nie część wydatków wyraża rzeczywisty
udział sektora publicznego w produkcie społecznym;
– pozostała część wydatków w formie transferów zostaje przekazana do sektora
prywatnego, a rolą finansów publicznych jest w tym przypadku realokowanie
środków w ramach samego sektora prywatnego;
• Skala alokacji
– o skali alokacji świadczy relacja wysokości wydatków publicznych do
Produktu Krajowego Brutto (PKB), a także ich struktura;
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Funkcja redystrybucyjna f. publicznych
• Funkcja redystrybucyjna
– polega na korygowaniu dochodów podmiotów gospodarujących ukształtowanych
przez procesy rynkowe;
• wykorzystuje ona transfery (gdyż transfery mają charakter płatności
redystrybucyjnych);
– wykorzystanie transferów pozwala na redukowanie bądź uzupełnianie
dochodów pierwotnych a przez to kształtowanie funduszy nabywczych
omawianych podmiotów;
• Redystrybucja w układzie terytorialnym
– redystrybucja może następować również w przekroju terytorialnym a jej
efektem jest przesunięcie siły nabywczej między regionami (województwami) o
odbiegającym od siebie poziomie rozwoju gospodarczego;
• Stopa redystrybucji
– stopę redystrybucji mierzy się wielkością dochodów publicznych (a niekiedy
tylko dochodów podatkowych) do Produktu Krajowego Brutto (PKB);
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Funkcja stabilizacyjna f. publicznych
•
Funkcja stabilizacyjna
–
polega na wykorzystaniu dochodów oraz wydatków publicznych w
celu oddziaływania na przebieg procesów gospodarczych
zachodzących w skali makroekonomicznej w taki sposób, aby
przeciwdziałać bądź łagodzić skutki występowania wahań
koniunkturalnych;
•
Priorytet funkcji stabilizacyjnej
–
priorytetem funkcji stabilizacyjnej jest dążenie do tego aby w
warunkach wysokiej dynamiki wzrostu gospodarczego –
równocześnie:
1. stabilizować ceny,
2. osiągać wysoki poziom zatrudnienia;
3. uzyskać równowagę w kontaktach gospodarczych z zagranicą;
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Związek wielkości wydatków publicznych z poziomem
gospodarczym w państwach UE-27 w 2006 r.
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Środki, dochody, wydatki i rozchody publiczne
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Zakres sektora finansów publicznych
• Finanse publiczne a dystrybucja PKB
– finanse publiczne w Polsce dystrybuują znaczącą część Produktu
Krajowego Brutto;
– środki, jakimi dysponują poszczególne segmenty SFP pochodzą
zarówno ze źródeł wewnętrznych jak i zewnętrznych;
• w SFP ma miejsce zjawisko redystrybucji wewnętrznej polegające na
przemieszczaniu środków między poszczególnymi jego elementami;
• Redystrybucja wewnętrzna
– sprawia, że ostateczne dochody, które mogą być wydatkowane na
finansowanie wydatków finalnych odbiegają wartością od kwot
dochodów własnych;
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Wpływ sektora publicznego na gospodarkę
• Zasadność funkcjonowania sektora publicznego
– funkcjonowanie sektora publicznego ma uzasadnienie z punktu widzenia
polityki ekonomicznej danego państwa;
• Realizacja polityki ekonomicznej w aspekcie sektora publicznego
– praktyczna realizacja polityki ekonomicznej zarówno w:
• sferze regulacyjnej,
• jak i sferze realnej,
odbywa się właśnie poprzez sektor publiczny;
• Oddziaływanie SFP na gospodarkę
– niezależnie od charakteru i kierunków realizowanej przez instytucje
publiczne polityki gospodarczej oddziaływanie SFP na gospodarkę zawiera się
w dwóch, wzajemnie uzupełniających się płaszczyznach:
Płaszczyzna nr 1. Związana z funkcją stabilizacyjną finansów publicznych;
Płaszczyzna nr 2. Związana z funkcjami alokacyjną i redystrybucyjną finansów
publicznych;
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Zakres funkcji gospodarczych sektora publicznego
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Uzasadnienie funkcjonowania sektora publicznego
w gospodarce
• o konieczności funkcjonowania
sektora publicznego w gospodarce
decyduje przede wszystkim
rozbieżność pomiędzy ekonomiczną
rolą sektorów publicznego i
prywatnego;
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Porównanie ekonomicznej roli sektorów
publicznego i prywatnego
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Prawo A. Wagnera
• Prawo nieustającego wzrostu wydatków publicznych A. Wagnera
– stanowi, że w ujęciu długookresowym mamy do czynienia z tendencją do
wzrostu udziału wydatków rządowych w PKB;
• Wzrost wydatków publicznych od strony popytu
– tłumaczony jest występowaniem:
• wzrostu dochodu narodowego i liczby ludności;
• rozbudzonych przez rozwój gospodarczy i inne czynniki potrzeb i oczekiwań
społecznych w odniesieniu do oświaty, ochrony zdrowia i ochrony środowiska;
• Wzrost wydatków publicznych od strony podaży
tłumaczony jest:
– relatywnie wyższymi kosztami usług sektora publicznego w porównaniu z
sektorem prywatnym wywołanymi m.in.:
• ograniczonymi możliwościami stosowania postępu technicznego w sektorze
publicznym;
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Bud
Bud
ż
ż
et Pa
et Pa
ń
ń
stwa
stwa
• Budżet państwa
– jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i
rozchodów: organów władzy publicznej, w tym organów administracji
rządowej, organów kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów;
• Uchwalany przez Sejm budżet precyzuje trzy podstawowe
zagadnienia:
– Jakie są przewidywane dochody budżetu państwa w danym roku?
– Jakie wydatki na wykonanie zadań państwa wolno ponieść w tym
samym roku instytucjom państwowym objętym budżetem państwa?
– W jaki sposób sfinansować wydatki, które nie znajdują pokrycia w
planowanych dochodach, (czyli deficyt budżetu państwa) lub jak
wykorzystać nadwyżkę budżetu państwa (czyli dochody, które nie są
potrzebne do sfinansowania wydatków)?
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Fragment części tekstowej ustawy budżetowej na rok
2009
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Bud
Bud
ż
ż
et Pa
et Pa
ń
ń
stwa
stwa
• Klasyfikacja budżetowa wydatków
– obejmuje cztery podziałki klasyfikacji budżetowej:
1. Części,
2. Działy,
3. Rozdziały,
4. Paragrafy,
• Wydatki na ochronę zdrowia na przykładzie
klasyfikacji budżetowej
– Część 85 „Województwa” , Dział 851 „Ochrona
zdrowia”
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Bud
Bud
ż
ż
et Pa
et Pa
ń
ń
stwa
stwa
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Wydatki na ochronę zdrowia (dział 851) w części 85
„Województwa” (budżety wojewodów ogółem)
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Wydatki na ochr. zdrowia w b. państwa na 2009 r.
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne
• Popyt → jako kategoria ekonomiczna
– to takie zapotrzebowanie na dane dobro, za które
nabywca gotowy jest zapłacić ustaloną na rynku cenę,
dysponując do tego celu odpowiednią sumą dochodu
pieniężnego;
• Strona popytowa opieki zdrowotnej
1. Model Grossmana
2. Hipoteza Roemera
3. Hipoteza o kreowaniu popytu na usługi zdrowotne (przez
podaż)
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
• Model Grossmana
– u jego podstaw legła teza iż popyt na usługi medyczne
naprawdę jest popytem na dobre zdrowie;
• model zakłada, że popyt jest tzw. popytem
wyprowadzonym z popytu na zdrowie przy czym zdrowie
pojmowane jest jako dobro inwestycyjne;
• Dobro jakim jest zdrowie jest wytwarzane przez
usługi zdrowotne, które cechują się:
• bezpośrednią użytecznością (pacjent czuje się lepiej)
• lub pośrednią użytecznością (pacjent dysponuje duża
liczbą dni w dobrym zdrowiu w ciągu trwania życia);
Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
• Model Grossmana → Inwestowanie w zdrowie
– inwestowanie jednostek we własne zdrowie zależy od relacji między
krańcowymi kosztami a krańcowymi korzyściami;
• Popyt na zdrowie w Modelu Grossmana jest funkcją:
– cen opieki zdrowotnej,
– poziomu wynagrodzeń jednostek,
– poziomu wykształcenia,
– warunków niepewności,
– warunków mieszkaniowych,
– czasu uzyskania dostępu do opieki,
Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
• Hipoteza Roemera
– koncepcja dotycząca popytu na opiekę zdrowotną
(usługi szpitalne);
• hipoteza zakłada, że wzrost liczby łóżek szpitalnych w
populacji prowadzi do wzrostu popytu na te usługi;
• Wyniki badań empirycznych:
– wyniki badań potwierdzają, że wzrost podaży łóżek
przekłada się na wzrost liczby dni hospitalizacji;
– istnieje więc związek między liczbą łóżek szpitalnych a
liczbą hospitalizowanych w danej populacji;
Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
• Czynniki ekonomiczne kształtujące popyt
na usługi zdrowotne wg Romera
– dochody ludności;
– ceny dóbr i usług medycznych,
– oraz tzw. grupa czynników niepieniężnych
– obejmująca koszty traconego przez pacjentów
czasu związanego z uzyskaniem opieki;
Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
• Funkcja popytu (Qms ) → na usługi medyczne
– zależność między popytem a czynnikami, które go warunkują można
przedstawić w postaci funkcji, która mierzy zależność między
wartościami zmiennych wpływających na decyzje usługobiorców a
poziomem popytu na daną usługę czy dobro;
Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
• Cenowa elastyczność popytu
– mierzona jest stosunkiem względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny;
– określa o ile procent zmieni się popyt na dany produkt gdy jego cena zmieni się o
jeden procent;
• Dochodowa elastyczność popytu
– mierzona jest stosunkiem względnej zmiany popytu do względnej zmiany
dochodu;
– określa o ile procent zmieni się popyt na dany produkt gdy dochód konsumenta
zmieni się o jeden procent
• Elastyczność mieszana popytu
– informuje nas jak zmienia się wielkość popytu na dobro X pod względem zmian
ceny innego dobra Y
– elastyczność mieszana popytu to względna zmiana wielkości popytu na dane
dobro w stosunku do względnej zmiany ceny innego dobra;
Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
• Twierdzenie Briana i Gibbensa
– wraz z usunięciem barier finansowych tempo wzrostu korzystania ze
świadczeń zdrowotnych będzie wyższe w grupach najuboższych;
• Uzasadnienie empiryczne → Wynik przeprowadzonego
eksperymentu!
– pacjenci powyżej określonego poziomu dochodów (zwolnieni do tej
pory z jakichkolwiek opłat) zostali zobowiązani od płacenia 1 dolara
za każdą z dwóch pierwszych wizyt u lekarza w miesiącu oraz 0,5
dolara za każde dwie pierwsze recepty;
• Rezultat → wzrost zwiększonych opłat za usługi medyczne i recepty
spowodował spadek ich „spożycia” sięgający w krańcowych
przypadkach nawet 30%;
Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
• Zalety współczynników elastyczności popytu na usługi
medyczne
– Po pierwsze: pozwalają na wykrycie grup ludności, które
odczuwają uzasadniony niedosyt usług zdrowotnych ;
– Po drugie: analizując zróżnicowanie dostępności do usług
zdrowotnych wśród różnych grup dochodowych ludności można
uzyskać informacje dot. przyczyn zmian w strukturze systemu
ochrony zdrowia
– Po trzecie: badanie może być traktowane jako przegląd
efektywności podejmowanych działań w ochronie zdrowia w celu
redukcji nierówności w dostępie do świadczeń zdrowotnych ;
Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne
dr Konstanty Owczarek
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia
2010-10-08 23:27
Dzi
Dzi
ę
ę
kuj
kuj
ę
ę
za uwag
za uwag
ę
ę
dr Konstanty Owczarek
Email: konstanty.owczarek@gmail.com