społeczna 2

2.   Proces   formowania   i   używania   wiedzy   społecznej   (na   podst.   wykładu   prof. 

Kossowskiej)

Intro (mała powtórka z poznawczej, tym razem w kontekście społecznym)

Wiedza  o  świecie   społecznym   należy  do  struktur  wiedzy  deklaratywnej   (podział   pamięci 

deklaratywna vs proceduralna). Wiedza deklarat. jest zbudowana z sieci semantycznych, z 

kolei na nią skladają się węzły semantyczne  (pojęcia, schematy,  epizody).  Ważne w tym 

kontekście jest zjawisko rozprzestrzeniającej się aktywacji węzłów w tej sieci.

Struktury wiedzy o świecie społ

- schemat poznawczy- to wiedza uogólniona, wyabstrahowana z konkretnych doświadczeń 

(epizodów - egzemplarzy schematów), schemat jest tym lepszy im jest bardziej ogólny,

       * schematy osób - stereotypy (reprezentują grupę lub rodzaj osób, wyodrębnionych na 

podstawie jakiejś łątwo zauważalnej cechy; tzw. wielka trójka stereotypów to: płeć, wiek, 

rasa),   cechuje   je:   nadmierne   uproszczenie   i   uogólnienie,   słaba   podatność   na   zmianę, 

społecznie podzielane, są elementem kultury określonej społeczności;

     * schematy sytuacji - skrypty (umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań lub ich ciągów; 

mają czasową organizację; ich struktura jest zarówno poznawcza [narzędzie przetwarzania 

info] jak i proceduralna [gotowy program działania])

     * schematy cech - nie odzwierciedlają "całych" ludzi czy zdarzeń, ale pewne rodzaje jej 

zmienności; przejawami cech są zachowania; im bardziej prototypowe jest zachowanie tym 

silniejsze wnioskowanie o cechach;

- teorie potoczne człowieka - to trochę podobne do schematów cech, np. piękne jest dobre, 

efekt aureoli, efekt pierwszenstwa, etc.

- cele - poznawcze reprezentacje pożądanych stanów; mogą być świadome albo i nie ;);

Zasada organizacji wiedzy społecznej - PROPOTYPOWOŚĆ

Formowanie wiedzy podlega motywom/celom (info o tym w części motywowane poznanie, 

tu tylko skrótowo), a konkretnie motywom epistemicznym, tj. potrzeba (prostej) struktury, 

potrzeba pewności, potrzeba domknięcia (zwana dalej PPD właściwie ta potrzeba zawiera w 

sobie dwie poprzedniej, więcej o niej poniżej), a niejako ich "przeciwieństwami" są: potrzeba 

wiedzy oraz potrzeba poznania.

PPD - przejawia się silnym dążeniem do uzyskania pewnej, szybkiej (na ile to tylko możliwe) 

i jednoznacznej odpowiedzi na kwestie będące przedmiotem zainteresowania podmiotu.

Te wszystkie potrzeby łączy to, że:

- są tendencjami (w końcu to potrzeby), a nie deficytami (czyli np. wnioskowanie, że 'źle 

mieć wysoką potrzeba domknięcia" jest nieuprawnione)

- pozwalają na opis poznawczego procesu dojścia do konkluzji

- mają dalekosiężne skutki społeczne - indywidualne (stereotypy, np. osoby z wysoką PPD 

chętniej   korzystają   ze   stereotypów   niż   os.   z   niską   PPD;   schematy)   oraz   międzygrupowe 

(uprzedzenia, dyskryminacje, defaworyzacje)

- mogą być traktowane zarówno jako zmienne indywidualne (stałe dyspozycje, coś jak cecha) 

oraz stany motywacyjne (czyli wzbudzone sytuacyjnie)

Są dwa rodzaje motywacji poznawczej

- ukierunkowana - to dążenie do osiągnięcia specyficznej konkluzji, np. "jestem wartościowy"

- nieukierunkowana - dążenie do os. jakiejkolwiek konkluzji,

Jak   przebiega 

proces 

poznawczy?   na 

przykładzie 

niskiej   (część   po 

lewej)   i   wysokiej 

(prawa   strona) 

PPD.

Jakie   są   konsekwencje   wzbudzonej   motywacji   epistemicznej   (np.PPD)   dla   poznania   na 

poziomie:

a) intrapersonalnym (czyli co się dzieje “w głowie” osoby poznającej): 

- redukcja zakresu przetwarzanych info i generowanych hipotez,

- wykorzystywanie pierwszych dostępnych informacji

- preferowanie wiedzy konsensualnej (co to?)

- preferowanie wiedzy ogólnej

- preferowanie konserwatywnych przekonań (rozumiem to w tym kontekście jako “prawo i 

porządek”)

b) interpersonalnym (to chyba jasne), podane poniżej to przykłady na różnych polach

- mniejsza empatia

- mniejsze uwzględnianie potrzeb słuchaczy

- rywalizacyjne strategie negocjacji

- korzystanie z heurystyk w negocjacjach,

- stereotypizacja partnera interakcji

c) grupowym

- orientacja na zadanie

- mniejsza twórczość 

- bardziej autokratyczny lider

d) międzygrupowym

- faworyzowanie grupy własnej

diagnoza psych.

1. Modele diagnozy psychologicznej w kontekście ich przydatności w praktyce

Diagnoza   to   rozpoznanie   istoty   i   uwarunkowań   złożonego   stanu   rzeczy   na   na   podstawie 

obserwacji   jego   cech   (objawów)   oraz   znajomości   ogólnych   prawidłowości   panujących   w 

danej

dziedzinie.

Diagnoza   psych.   -   zespół   czynności   wykonywanych   przez   psychologa,   polegających   na 

zbieraniu   informacji   o   badanej   osobie,   ich   integracji   oraz   całościowej   interpretacji   w 

kategoriach teorii psychologicznej

Model diagnozy to rekonstrukcja szczególnej formy działalności poznawczej podejmowanej 

przez psychologów w celu opisania, wyjaśnienia i przewidywania zachowania pojedynczych 

osób lub grup społecznych

A. model nozologiczny / różnicowy/

Cele: 

- Odróżnienie osób z zaburzeniami od osób bez zaburzeń: diagnoza różnicowa I stopnia

- Różnicowanie osób chorych ze względu na rodzaj zaburzenia: diagnoza różnicowa II stopnia

Postępowanie w tym modelu jest podobne do postępowania ogólno lekarskiego

- stwierdza się objawy i symptomy zaburzeń

-   po   stwierdzeniu   określonych   objawów   następuje   zakwalifikowanie   tych   objawów   do 

określonej jednostki nozologicznej

- w tym modelu nie podejmuje się czynności terapeutycznych, pomija się też przyczyny

- podejście przedmiotowe 

B. model funkcjonalny

cel: jakaś forma interwencji psychologicznej / postępowania podmiotowego/

Podstawę   tej   diagnozy   stanowi   profesjonalna   wiedza   psychologiczna,   a   jej   przedmiot 

funkcjonowanie człowieka

Cechy modelu:

1/ problem zdrowotny formułuje pacjent nie lekarz

2/ Psycholog stwierdza i objaśnia objawy

3/ Psycholog udziela wstępnej porady lub podejmuje inną formę pomocy

4/ Psycholog przystępuje do terapii lub kieruje do innego psychologa

Elementy składowe

- opis trudności w funkcjonowaniu,

- teoria osobowosci lub konkretnych procesów poznawczych (u podłoża procesu diagn.)

-   metody   diagnostyczne   umożliwiają   pomiar   zaburzeń   przystosowania   i   dysfunkcji 

poznawczych.

- psycholog-diagnosta,

Zalety diagnozy funkcjonalnej:

• Mniej schematyczna

• Funkcjonowanie psychiczne człowieka ujmuje w sposób dynamiczny

• Jest bardziej wnikliwa i pogłębiona – próbuje wyjaśnić mechanizmy zaburzenia poprzez 

odwołanie się do dysfunkcji psychicznych i dezorganizacji osobowości

• Jest bardziej holistyczna – skupia się nie tylko na słabych stronach psychiki, lecz także na jej 

wymiarach pozytywnych (diagnoza pozytywna)

•   Uniezależnia   pracę   psychologów   od   diagnozy   psychiatrycznej,   tym   samym   umożliwia 

włączenie psychologów w proces terapii

C model psychospołeczny

Główną jego cechą jest to, że należy uwzględnić uwarunkowania środowiskowe, kulturowe, 

religijne, zawodowe, które mogą mieć związek ze stanem zdrowia

Elementy

- problem psychologiczny (postać obiektywna = wymagania środ. wobec jednostki, których 

nie może uniknąć; i subiektywna - percepcja własnej nieskuteczności)

- protodiagnoza - sformułowana przez otoczenie społeczne osoby badanej,

- diagnoza profesjonalna zarówno osoby jak i jej środowiska (jakby ktoś pytał to oparta na 

naukowej wiedzy)

Cechy charakterystyczne:

• Osoba badana występuje w roli partnera

•   Diagnoza   dotyczy   jednostki   i   jej   relacji   z   otoczeniem   –   diagnoza   osoby   w   kontekście 

społecznym

• Psycholog musi posiadać kompetencje do badania środowiska społecznego

• Złożoność   diagnozy  psychospołecznej   – protodiagnoza  społeczna   i subiektywny  sposób 

ujmowania problemu mogą stanowić źródło nowych problemów psychologicznych

Przydatność modeli:

• Mają charakter komplementarny

• W zależności od sytuacji psycholog decyduje o charakterze procedury diagnostycznej

2. Etapy procesu diagnozowania – czynniki ułatwiające i utrudniające.

 

·         Stwierdzenie i opis występującego u danej osoby deficytu lub dysfunkcji

·         Określenie drogi, która doprowadziła do stanu aktualnego (mechanizmu 

patogenetycznego)

·         Określenie mechanizmów, które mogą doprowadzić do pożądanej zmiany wraz z 

ustaleniem zasobów, czynników kompensacyjnych

·         Sformułowanie planu interwencji

 

Czynniki gwarantujące trafność diagnozy:

o   Korzystanie z różnych źródeł informacji

o   Stosowanie różnych narzędzi diagnostycznych

o   Prowadzenie obserwacji i badań w różnych sytuacjach: codziennych – nietypowych, 

łatwych – trudnych

o   Powtarzanie obserwacji i badań, by ocenić rzetelność zbieranych informacji

o   Konfrontowanie ze sobą informacji pochodzących z różnych źródeł by ocenić ich trafność

o   Korzystanie z wiedzy naukowej (teorii) przy analizowaniu, ocenie i interpretacji 

zbieranych informacji

 

Model M.P. Maloneya i M.P. Warda

Siedem

 

    faz

      wnioskowania

 

    diagnostycznego

 

 

 

Faza  I  –  budowanie  wyjściowego  zbioru  danych:  rozpoczyna   się   przed   pierwszym 

spotkaniem z klientem i w czasie początkowych spotkań (wywiad, obserwacja i inne techniki)

Faza II – Formułowanie pierwszych wniosków stanowiących podstawę budowania hipotez, 

szczególnie alternatywnych

Faza III – Konfrontowanie hipotez cząstkowych z danymi z badań, które je wspierają bądź 

nie (jakościowe i ilościowe)

Faza  IV  –  Formułowanie  bardziej  ogólnych  wniosków  jako   opracowanie   i   integracja 

hipotez cząstkowych

Faza V – Konceptualizacja przypadku – całościowa wizja problemu diagnostycznego

 

Faza VI – Włączenie zmiennych sytuacyjnych jako wyjaśniających

 

Faza VII – Predykcja zachowania klienta w przyszłości

Model

 

    W

   .  J  .   Paluchowskiego

 

 

Cztery etapy:

·         Etap prediagnostyczny

·         Badanie diagnostyczne

·         Opis i interpretacja

·         Interwencja

Faza

 

    prediagnostyczna

 

 

Dotyczy wszystkiego co wydarza się przed właściwym badaniem diagnostycznym

Trzy grupy czynników decydujące o zachowaniu osoby diagnozowanej:

Społeczny   i   kulturowy   kontekst   badania   wyznaczający   oczekiwania   i   role   obu   stron, 

protodiagnoza

Relacja między diagnostą a osobą badaną:

  

- relacja ma charakter niesymetryczny: diagnosta ma wyższe kompetencje

 

- zasada dobroczynności klienta/pacjenta – zaufanie do profesjonalnych umiejętności 

psychologa i ufność , że dobro klienta jest podstawowym kryterium jego działania

-   Zadania   stawiane   przed   osobą   badaną   –   diagnosta   oczekuje   współpracy   i   zachowań 

testowych

Etap badania

Obejmuje:

Sformułowanie problemu diagnostycznego w terminach psychologicznych

Zbieranie informacji wykorzystując różne techniki badawcze – 4 rodzaje danych (wyklad 6)

Etap opisu i interpretacji:

Konceptualizacja   przypadku   –   całościowe   rozumienie   osoby,   wyjaśnienie   przyczyn   i 

mechanizmów istniejącego problemu

Przygotowanie orzeczenia

Prognoza 

Etap interwencji:

o   Sformułowanie zaleceń dotyczących działań mających zmienić sytuację osoby

o   Komunikowanie efektów diagnozy

 

Szustrowa:

Cel diagnozy: zidentyfikować przyczyny trudności w  koncentracji i braku satysfakcji 

z pracy u pana B

   Orientacja teoretyczna: podejście poznawczo-społeczne

 

                              Hipotezy diagnostyczne

Nasila się jego     jest ofiarą mobbingu   dotknęło go wypalenie

depresyjność                 w pracy           

        zawodowe

 

Wskaźnik 1.             Wskaźnik 2.

Triada depresyjna      Subiektywna ocena zdrowia

 

Operacjonalizacja 1                                                         Operacjonalizacja 2

 

Wywiad swobodny         wynik w  Kwestionariuszu      - ankieta na temat stanu zdrowia

kategorie wypowiedzi       Depresji Becka                     - wynik w kwestionariuszu               

                                                                                          zdrowia Goldberga

MODEL

 

     GAP

 

   (

   Guidelines

 

     for

       Assessment

 

     Process

 

 )    –   wytyczne   Europejskiego 

Stowarzyszenia   Diagnozy   Psychologicznej   zgodne   z   ideami   leżącymi   u   podstaw 

Europejskiego Dyplomu Psychologa:

 

Etapy

 

 :  

I. Analiza przypadku (diagnoza opisowa)

1.1. Analiza oczekiwań, skarg i/lub celów

1.2. Sformułowanie testowalnych hipotez diagnostycznych na temat przypadku

1.3. Zbieranie informacji

1.4. Przetwarzanie informacji

  II. Organizowanie i raportowanie wyników

2.1. Integracja wyników

2.2. Raport

2.3. Dyskusja i decyzja

 

III. Planowanie interwencji

3.1. Wybór i testowanie specyficznych hipotez  

   

dotyczących interwencji. Przeprowadzenie

   

interwencji

IV. Ocena interwencji i odroczone badanie 

   

kontrolne

4.1. Zbieranie danych o efektach interwencji

4.2. Analiza efektów interwencji

4.3. Odroczone badanie kontrolne

 

Czynniki

 

  (

  ułatwiające

 

    i     utrudniające

 

 )  

Spostrzeganie osoby uczestniczącej w badaniu przez diagnostę – w dużej mierze nieświadome 

formowanie się obrazu partnera:

o   pierwsze wrażenie

o   spostrzegane podobieństwo między badającym i badanym

o   Spostrzeganie badacza przez osobę uczestniczącą w badaniu:

o   szacunek dla badacza

o   projekcyjne przejawy potrzeb

Spostrzeganie badacza przez osobę uczestniczącą w badaniu:

o   szacunek dla badacza

o   projekcyjne przejawy potrzeb

Nieświadoma akomodacja:

o   współzależność pomiędzy otwieraniem się diagnosty i badanego – autentyzm

o   dostosowanie się rozmówców w sposobie komunikacji: długość zdań, tempo mówienia, 

dobór słów, wymowa, intonacja, ton głosu

Behawioralne potwierdzenie – zgodność 

zachowania partnerów interakcji:

o   wymiana sygnałów podprogowych

o   rola stereotypów i uprzedzeń

Odpowiedzi osób badanych zależą od tego , jak interpretują one sytuację komunikacji 

interpersonalnej. Są one aktywnym podmiotem badania i w określony sposób spostrzegają 

sens tej sytuacji oraz jej możliwe efekty – korzystne i niekorzystne dla siebie – i zgodnie z 

tym działają.

3. Interpersonalne kompetencje diagnosty. - z Suchanska “Rozmowa i obserwacja” warto 

uzupełnić wykładami

W

      skrócie

 

 :  

Wymienia  się  kilka  kluczowych  składowych  tych  kompetencji   (Corey,   Corey i  Callanan, 

1998; Corey, Corey, 2002; Rogers, 2002; Egan, 1985/2002; Okun, 2000 i inni).

 • Zaangażowanie emocjonalne rozumiane jako empatia, uważność, zainteresowanie.

• Zdolność do obiektywizmu i bezstronności, czyli dystans psychologiczny.

• Troska o dobro innych i dobra wola, zaufanie i szacunek.

• Otwartość i elastyczność procedur postępowania i przebiegu rozmowy.

• Gotowość do konfrontacji oraz uznania własnych ograniczeń i błędów.

• Umiejętność słuchania.

• Autentyczność i spójność przekonań i zachowania, ekspresji werbalnej i niewerbalnej.

•   Odpowiedzialność   i   gotowość   do   bycia   modelem   -   zachowywanie   się   w   sposób 

odpowiadający   zasadom   poprawnej   relacji,   uważność   na   modelujący   efekt   zachowań 

niepożądanych.

Rezultatem wieloletnich studiów nad czynnikami sprzyjającymi relacji jest wyłonienie trzech 

czynników   znaczących   z   punktu   widzenia   efektywności   diagnozy:  empatii,  akceptacji  i 

autentyzmu (Cormier, Cormier, 1998; Cormier, Nurius, 2003).

Szerzej

 

 :  

! W książce (Suchanska “Rozmowa i obserwacja” ) jest kilka stron o empatii, akceptacji i 

autenyzmie i jeśli ktoś chce, to mogę mu podesłać - tu nie wklejam, by nie zaśmiecać. 

Lenhardt (1980) wymienia w tym miejscu trzy właściwości określane mianem „trzech P", 

które mają zapewnić klientowi zaufanie do psychologa. Jest to siła (puissance), wynikająca z 

wiedzy i samowiedzy specjalisty, ochrona (protection) zapewniająca bezpieczeństwo w relacji 

i   pokonywaniu   oporu   przed   uświadamianiem   sobie   trudnych   treści   i  przyzwolenie 

(permission),  czyli  akceptacja osoby klienta,  bez względu na jego poglądy,  zachowanie  i 

problemy.

W  badaniach  przeprowadzonych  przez  Schmidta  i  Stronga  nad  społeczną  percepcją 

konsultantów,  wyłoniono  zachowania,  które  okazały  się  być  dla  obserwatorów  oznakami 

kompetencji.  Opis  zachowań  przypisywanych  konsultantom  „ekspertom"  i  „nieekspertom" 

przez  biorących  udział  w  badaniu  studentów  wyglądał  mniej  więcej  tak: „Ekspert",  według 

oceny badanych studentów „...wymienia z nimi uścisk dłoni, ustawiając ich na równym sobie 

poziomie...  Jest  zainteresowany  i  odprężony,  schludny  i  uprzejmy.  Prowadzi  rozmowę  na 

poziomie studenta. Siedząc przyjmuje pozycję wygodną, ale nie lekceważącą. Uważnie słucha, 

ma  przyjazny  wyraz  twarzy.  Mówi  w  sposób  płynny  z  przekonaniem  i  pewnością.  Zadaje 

pytania bezpośrednie i „trafiające w sedno". Nie próbuje na siłę zmieniać poglądów studenta. 

Pozwala  mu  mówić  i  nie  przerywa.  Szybko  dochodzi  do  istoty  problemu.  Wykazuje 

sprzeczności w rozumowaniu i sugeruje możliwe rozwiązanie.

„Nieekspert  jest  niezręczny  i  napięty.  Robi  wrażenie,  jakby  obawiał  się  studenta...  Nie  jest 

pewny siebie i wydaje się zimny, sztywny, dominujący i zbyt formalny w postawie i działaniu. 

Jego gesty są sztywne i przesadne. Siedzi niedbale, przez co wydaje się zbyt obojętny... Zadaje 

niejasne pytania, trywialne i nieistotne, bez celu, często nagłe i nietaktowne. Pytań tych jest 

zbyt wiele. Nie dochodzi do sedna sprawy." (Schmidt, Strong, 1970, ss. 115-116; Goldstein, 

1984, s. 14).

W programie przeprowadzono  szkolenie konsultantów  w zachowaniach charakterystycznych 

dla  eksperta  i  nie  eksperta.  Autorzy  wykazali  następnie  pozytywny  wpływ  spostrzeganej 

kompetencji  na  stosunek  pacjenta  do  klinicysty.  Analiza  rozmów  pomagającego  z  klientem 

potwierdziła  ponadto,  że  eksperci  uzyskiwali  większe  zmiany  u  klientów,  a  relacja  między 

nimi była bardziej autentyczna.

Rezultatem wieloletnich studiów nad czynnikami sprzyjającymi relacji jest wyłonienie trzech 

czynników   znaczących   z   punktu   widzenia   efektywności   diagnozy:   empatii,   akceptacji   i 

autentyzmu (Cormier, Cormier, 1998; Cormier, Nurius, 2003). (...)

Z WYKŁADÓW (  wykład

 

  7)

   : 

Osobowy wymiar relacji diagnostycznej -interpersonalne kompetencje diagnosty

 

I  .   Kompetencja

 

    komunikacyjna

 

 

Profesjonalna kompetencja komunikacyjna to umiejętność posługiwania się aktami mowy:

o    w sposób zgodny z wiedzą psychologiczną i profesjonalnymi standardami w celu jak 

najlepszego przeprowadzenia badania

o   uwzględnieniem specyficznego charakteru sytuacji i indywidualności konkretnej osoby 

badanej

Kompetencja komunikacyjna wymaga posiadania wiedzy językowej i adekwatnej wiedzy 

społeczno-kulturowej

Psycholingwistyka rozróżnia:

Kompetencję językową: zdolność posługiwania się językiem

Kompetencję   komunikacyjną:   umiejętność   posługiwania   się   językiem   odpowiednio   do 

sytuacji i do słuchacza

 Sztuka słuchania

Dwa rodzaje słuchania:

o   bierne: potwierdzenie poprzez milczenie lub wypowiedzi typu: mhm, rozumiem

o   aktywne (C. Rogers, T. Gordon)): empatyczne rozumienie subiektywnych doświadczeń 

pacjenta/klienta, komunikaty zwrotne 

II. Kompetencja relacyjna

To   zespół   właściwości   jednostki   ,   które   ułatwiają   jej   nawiązywanie,   rozwijanie   i 

podtrzymywanie obustronnie satysfakcjonujących relacji, które stanowią kontekst wszelkich 

czynności psychologa, w tym także diagnozy psychologicznej

III. Kompetencja kulturowa

To   wiedza,   umiejętności   i   postawy   niezbędne     do   psychologicznej   pracy   z   osobami 

odmiennymi pod względem: rasy, pochodzenia etnicznego, płci, statusu socjoekonomicznego, 

wyznania, orientacji seksualnej, niepełnosprawności, wieku, a nawet wartości osobistych

Trzy kwestie:

o   Sprawiedliwe praktyki diagnostyczne

o   Rozumienie Innego

o   Unikanie błędu minimalizacji kontekstu

ROZWOJÓWKA

3. Charakterystyka porównawcza dwóch sąsiadujących okresów dzieciństwa -> ŚREDNIE I 

PÓŹNE DZIECIŃSTWO

ŚREDNIE DZIECIŃSTWO

PÓŹNE DZIECIŃSTWO

3/4-6 lat

7-11/12-lat

ROZWÓJ FIZYCZNY I MOTORYCZNY

Głód ruchu

Intensywny rozwój ukł. Nerwowego

Samoobsługa

Chętnie rysują

Nauka pisania

Precyzyjne ruchy rąk i palców

Rozwinięte fizycznie i ruchowo

PERCEPCJA I UWAGA

Rozpoznają kilka kształtów i liter

Problemy  w  rozpoznawaniu  podobnych  liter 

(np. M i W)

Rozpoznawanie pisma

Rozpoznawanie mowy

Nieujmowanie wielkości, proporcji

Egocentryzm czasowy

Selekcja i kontrola

Stosowanie 

prostych 

strategii 

pamięciowych

AKTYWNOŚĆ

Głównie zabawa

Zabawa i nauka

MYŚLENIE

Przedoperacyjne

(egocentryzm,

 brak 

przekształceń,

 brak 

odwracalności, cent racja)

Operacje konkretne

(odwracalność,  decentracja,  mniejszy 

egocentryzm)

UMYSŁOWA REPREZENTACJA 

ŚWIATA

Wiedza o przedmiotach

Wzrost pojemności pamięci

Nowe strategie zapamiętywania

Dobra  orientacja  w  otoczeniu  oraz 

określony  zasób  wiedzy  ogólnej  o 

świecie

Pamięć coraz bardziej logiczna

MOWA I KOMUNIKACJA

Nowe słownictwo: 6-10 słów dziennie

Dialogi

Neologizmy

„Genialny lingwista”

Naśladowanie,

 powtarzanie, 

inicjowanie

Wspólne pole uwagi

Wzrost umiejętności komunikacyjnych

ROZWÓJ SPOŁECZNY

Socjalizacja

Dochodzenie 

do 

unikatowych 

wzorów 

przeżywania, myślenia

Wejście w nową rolę - ucznia

ROZWÓJ MORALNY

Moralność heteronomiczna

Kara ekspiacyjna (dotkliwa)

Obiektywna  wina  (jest  przewinienie,  musi  być 

kara, bez względu na intencje)

Oparcie  na  posłuszeństwie,  nakazach  i 

zakazach

Realizm moralny

Relatywizm moralny

Uwzględnianie intencji

Kara przez odwzajemnienie

ROZWÓJ EMOCJONALNY

Lepsze rozumienie innych

Regulacja własnych emocji

Egocentryzm

Panowanie nad ekspresją emocjonalną

Emocje 

łatwo 

i 

spontanicznie 

wyrażane

Intelektualizacja  uczuć  (dopasowanie 

do sytuacji)