Lipidy
BIOCHEMIA
Lipidy
BIOCHEMIA
Lipidy: związki zawierające kwasy tłuszczowe
Podział
Kwasy tłuszczowe
Prostaglandyny
Mydła
Glicerydy
Fosfolipidy
Proste lipidy nieglicerynowe
Sfingolipidy
Steroidy
Lipoproteiny
Fosfogliceryd
Tłuszcze (lipidy)
Materiał budulcowy dla komórek (błony)
Źródło energii (triacyloglicerole)
Magazyn energii (kwasy tłuszczowe)
Przekaźnik informacji (mediatory)
Triacyloglicerole jako skondensowane
źródło energii
- związki zredukowane i bezwodne, 9 kcal/g
(węglowodany, białka: 4 kcal/g)
akumulacja triacylogliceroli: cytoplazma adipocytu
Zjadamy przede wszystkim triacyloglicerole
+ sole żółciowe (syntezowane w wątrobie i
magazynowane w pęcherzyku żółciowym)
= micela
micela + lipazy trzustkowe =
kwasy tłuszczowe + monoacyloglicerole
warstwa lipidowa
woda
Strawione lipidy pożywienia są transportowane
w chylomikronach
chylomikrony
KOMÓRKA BŁONY ŚLUZOWEJ JELITA
triacyloglicerole
lipazy
kwasy tłuszczowe
monoacyloglicerole
ŚWIATŁO JELITA
triacyloglicerole
inne lipidy
i białka
UKŁAD
LIMFATY-
CZNY
Wykorzystanie energii kwasów tłuszczowych
Cyklaza
adenylanowa
adrenalina
noradrenalina
glukagon
adrenokortykotropina
insulina
LIPAZA - lipoliza
wolne kwasy tłuszczowe
albumina + wolne kwasy tłuszczowe
do wątroby
Kwasy tłuszczowe są utleniane w mitochondrium
Karnityna przenosi kwasy
tłuszczowe z zewnetrznej
błony mitochondrium do
matriks
Choroby układu krążenia
Nowotwory
Zakażenia
Wypadki
Inne
Przyczyny zgonów w populacji > 65 r.ż.
Mężczyźni
Kobiety
World Health Organization
1. Nadciśnienie tętnicze
2. Palenie tytoniu
3. Hipercholestorolemia
Najważniejsze czynniki ryzyka zgonów na świecie
Zespół metaboliczny
•
Otyłość brzuszna
•
Hiperinsulinemia
•
Hiperglikemia
•
Impaired glucose tolerance
•
Hipertriglycerydemia
•
Cholesterol-HDL
•
Nadciśnienie tętnicze
TG
Chol
apoB
VLDL
TG
Chol
apoB
ILDL
Chol
apoB
„duże”
LDL
Chol
apoB
„małe”
LDL
Chol
Apo A-I
HDL
Aterogenne
Aterogenne
Anty-aterogenne
Wątroba
Ryzyko choroby wieńcowej a stężenie cholesterolu –
badanie MRFIT (n = 314 867)
JAMA 1986
Czynnik ryzyka
związany z rozwojem (patogenezą) choroby
pozwala oszacować zagrożenie
związek skutkowo-przyczynowy z chorobą
modyfikacja wpływa na prawdopodobieństwo ujawnienia się choroby
Wskaźnik (marker)
wskazuje na zagrożenie i/lub zaawansowanie choroby
brak dowodów na związek skutkowo-przyczynowy z chorobą
wskaźnik procesu patologicznego
wskaźnik uszkodzenia narządów
Lipidowe czynniki ryzyka
cholesterol całkowity
LDL cholesterol
HDL cholesterol
LDL/HDL cholesterol (>6,4 ♂; >5,6♀)
Lp(a)
trójglicerydy
cholesterol „nie-HDL” (jeśli trójglicerydy > 200 mg/dl)
klasy cząsteczek LDL
apolipoproteiny
Profil lipidowy – jak pobierać krew?
Surowica
Osocze (EDTA lecz nie: cytrynian, fluorki, heparyna)
12-godzinna głodówka
Stabilność 1-3 dni w 4ºC
Właściwości lipoprotein osocza
Lipoproteiny
Chylomikrony
Chylomikrony resztkowe
Lipoproteiny o bardzo
małej gęstości (VLDL)
Lipoproteiny o
pośredniej gęstości (IDL)
Lipoproteiny o małej
gęstości (LDL)
Lipoproteiny o dużej
gęstości (HDL)
Główne lipidy rdzenia
Triacyloglicerole z żywności
Estry cholesterolu z żywności
Endogenne triacyloglicerole
Endogenne estry cholesterolu
Endogenne estry cholesterolu
Endogenne estry cholesterolu
Apolipoproteiny
B-48, C, E
B-48, E
B-100, C, E
B-100, E
B-100
A
Mechanizm dostarczania
Hydroliza przez lipazę
Endocytoza do wątroby przez
swoisty receptor
Hydroliza przez lipazę
Endocytoza do wątroby przez
swoisty receptor i przemiana
w LDL Endocytoza do
wątroby przez swoisty
receptor i innych tkanek
Przeniesienie estrów
cholesterolu do IDL i LDL
Reguła Friedewalda
Cholesterol LDL = T-Chol – HDL-Chol –
TG*
5
*nie gdy TG >400 mg/dL (4,52
mmol/L),
w hiperlipoproteinemii typu III
Profil lipidowy – u kogo badać?
mężczyźni w wieku 20-35 lat i kobiety w wieku 20-45 lat, jeśli
współistnieje
cukrzyca
wywiad rodzinny chorób układu krążenia u osób poniżej 50 r.ż.
(mężczyźni) i 60 r.ż. (kobiety)
podejrzenie rodzinnej hiperlipidemii
liczne czynniki ryzyka choroby wieńcowej
co 5 lat (przy prawidłowych wartościach)
co 1 rok – przy granicznym ryzyku (< 2 czynników ryzyka)
nie powtarzać po 65 r.ż.
Żółtaki (xanthomata)
Rodzinna hipercholesterolemia
7
8
9 10 12
5
5
6
7
8
3
3
4
5
6
2
2
3
3
4
4
4
5
6
7
3
3
3
4
5
2
2
2
3
3
1
1
2
2
2
2
2
2
3
3
1
2
2
2
3
1
1
1
1
2
1
1
1
1
1
1
1
1
2
2
1
1
1
2
2
1
1
1
1
1
0
1
1
1
1
0
0
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
13 15 17 19 22
9
10 12 13 16
6
7
8
9
11
4
5
5
6
7
8
9
10 11 13
5
6
7
8
9
3
4
5
5
6
2
3
3
4
4
4
5
5
6
7
3
3
4
4
6
2
2
2
3
3
1
1
2
2
2
2
2
3
3
4
1
2
2
2
3
1
1
1
1
2
1
1
2
2
3
3
4
1
2
2
2
3
0
1
1
1
2
0
0
1
1
1
0
0
0
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
14 16 19 22 26
9
11 13 15 16
6
8
9
11 13
4
5
6
7
9
9
11 13 15 18
6
7
9
10 12
4
5
6
7
9
3
3
4
5
6
6
7
8
10 12
4
5
6
7
9
3
3
4
5
6
2
2
3
3
4
1
1
1
2
2
4
4
5
6
7
2
3
3
4
5
2
2
2
3
3
1
1
2
2
2
1
1
1
2
2
1
1
1
1
1
0
1
1
1
1
0
0
1
1
1
26 30 36 41 47
18 21 25 29 34
13 15 17 20 24
9 10 12 14 17
18 21 24 28 33
12 14 17 20 24
8
10 12 14 17
6
7
8
10 12
12 13 16 19 22
8
9 11 13 16
5
6
8
9 11
4
4
5
6
8
1
1
1
2
2
7
8 10 12 14
5
6
7
8 10
3
4
5
6
7
2
3
3
4
5
2
2
2
3
3
4
1
2
2
2
3
1
1
1
2
2
1
1
1
1
1
Ocena ryzyka zgonu sercowo-naczyniowego w
perspektywie 10-letniej
(Systematic Coronary Risk Evaluation)
SC RE
<15%
10-14%
5-9%
3-4%
2%
1%
<1%
Kobiety
Niepalące
Palące
Mężczyźni
Niepalący
Palący
180
160
140
120
180
160
140
120
180
160
140
120
180
160
140
120
180
160
140
120
Wiek
65
60
55
50
40
Sk
u
rc
z
o
w
e
c
iś
n
ie
n
ie
t
ę
tn
ic
ze
(m
m
H
g
)
Cholesterol (mmol/l)
4
5
6
7
8
4
5
6
7
8
4
5
6
7
8
4
5
6
7
8
…10% różnicy stężenia cholesterolu LDL
odpowiada zmianie ryzyka choroby wieńcowej o
15% a zgonu o 11%...
Framingham Heart Study
Klasyfikacja lipidemii (ATP III)
Stężenie mg/dL (mmol/L)
Kategoria
LDL cholesterol
< 100 (2,58)
optymalne
100-129 (2,58-3,33)
bliskie optymalnemu
130-159 (3,36-4,11)
granicznie wysokie
160-189 (4,13-4,88)
wysokie
>190 (4,91)
bardzo wysokie
Całkowity cholesterol
<200 (5,17)
pożądane
200-239 (5,17-6,18)
granicznie wysokie
>240 (6,2)
wysokie
HDL cholesterol
<40
niskie
>60
wysokie
Częstość występowania zaburzeń lipidowych w
Polsce- NATPOL III (2002)
% wzrostu ryzyka ChNS
LDL-C o 1 mmol/L
57
HDL-C o 0.1 mmol/L
–15
Skurczowe RR krwi o 10 mmHg
15
HbA
1
poziom o 1%
11
Palenie tytoniu przyczynia się do zwiększenia ryzyka rozwoju
ChNS
Stężenie LDL-C jest najsilniejszym wskaźnikiem ryzyka
choroby niedokrwiennej serca (ChNS) pacjentów z cukrzycą
Hansson, G. K. N Engl J Med 2005;352:1685-1695
Blaszka miażdżycowa
Ryzyko zawału serca - INTERHEART
16.0
8.0
4.0
2.0
1.0
0.5
0,25
Iloraz szans (99% CI)
Yusuf S i wsp. Lancet
2004; 364: 937–52
Palenie tytoniu
Cukrzyca
Nadciśnienie
Otyłość brzuszna
Czynniki psychologiczne
Owoce/warzywa
Wysiłek fizyczny
Alkohol
ApoB/APoA1
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
Re
la
ty
w
n
e
r
y
z
y
k
o
w
y
s
tą
p
ie
n
ia
c
h
o
ro
b
y
w
ie
ń
c
o
w
e
j
w
c
ią
g
u
4
la
t
Cholesterol LDL i HDL jako czynniki ryzyka ChNS
Badanie Framingham
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
100
160
220
cLDL (mg/dl)
85
65
45
25
cH
D
L
(m
g/
dl
)
Miażdżyca to przewlekłe
zapalenie wywołane przez
cholesterol ...
Zależność pomiędzy wartością LDL-C
a ryzykiem choroby wieńcowej (2001)
R
y
z
y
k
o
w
ie
ń
c
o
w
e
100
LDL-C (mg/dl)
Progowa:
nie ma potrzeby
dalszego obniżania
Liniowa: im niżej tym lepiej
Wykładnicza
Im niżej, tym
mniejsza korzyść
0
1
PROVE IT–TIMI 22
(2 lata obserwacji)
0
1
100
LDL-C mg/dl
60
Prawastatyna
40 mg
16%
redukcja ryzyka
sercowo-naczyniowego
Atorvastatin
80 mg
Cannon CP et al. N Engl J Med 2004;350:1495-1504.
R
yzy
ko
w
ie
ńc
ow
e
“Im niżej, tym lepiej”
3.7
2.9
2.2
1.7
1.3
1.0
LDL-C (mg/dL)
40
70
100
130
160
190
0
1
Grundy SM et al.
Grundy SM et al.
Circulation
Circulation
2004;110:227
2004;110:227
–
–
239.
239.
R
y
z
y
k
o
w
ie
ń
c
o
w
e
Pęknięcie blaszki miażdżycowej powoduje
powstanie skrzepu
Falk E et al. Circulation 1995; 92: 657–71
.
Makrofagi
Czynnik
tkankowy
Włóknik
Płytki
PRĄD
KRWI
Prostaglandyny – metabolity kwasu arachidonowego
COX-1
AA
Śródbłonek
TxA
2
Mechanizm kardioprotekcyjnego działania aspiryny (1971)
Aspiryna
COX-1
AA
PGI
2
Za tydzień:
cukrzyca
Wykład o stałej porze i w stałym miejscu
