Kodeks cywilny w Niemczech-Burgerliches
Gesetzbuch(BGB
)Został uchwalony przez Sejm
Rzeszy w 1896,wszedł w życie 1 stycz.1900.Liczył
2385 paragrafów podzielonych na 5 ksiąg.Ułożny
według systematyki pandektowej:1.część
ogólna(normy dot. Osób fizycznych i
prawnych);2.prawo zobowiązań;3.prawo
zeczowe;4.rodzinne;5.spadkowe. Kodeks był
znakomitym tworem pod wzgl. Techniki
prawnej.Ciężki,typowy język prawniczy(kod.-
przeznaczony dla wykształconych
prawników).Opierał się na założeniach liberalno-
indywidualistycznych,zawierał cechy rodzącego się
kapitalizmu monopolistycznego,cechy
konserwatywno-patriarchalne(wysokie stanowisko
meża w prawie małżeńskim).Zawierał liczne
klauzule generalne(odstępstwo na rzecz
uwzględnienia potrzeb życia)-sędzia mógł
rozstrzygać sprawy odwołując się do zasad”dobrej
wiary”,”zwyczajów obrotu”,”dobrych obyczajów”.
Kodeks uległ zmianom za czasów Hitlera.Uchylono
moc obowiązującą przepisów prawa
małżeńskiego,zastępując je ustawami
norymberskimi;zmieniono niektóre przepisy prawa
spadkowego.Po II woj.św. Sojusznicza Rada
Kontroli Niemiec uchyliła przepisy,będące wyrazem
ideologii III Rzeszy.Od 1990 BGB obowiązuje na
terenie całych zjednoczonych Niemiec.
Kodeks cywilny w Szwajcarii-
Zivilgesetzbuch(ZGB)
prof.Eugeniusz Huber-autor
projektów prawa
małżeńskiego,spadkowego,hipotecznego.Stały się
one podstawą ogólnej kodyfikacji prawa cywilnego.
Kodeks uchwalił parlament związkowy w 1907.W
1911 dołączono do niego kodeks zobowiązań.Całość
kodyfikacji weszła w życie 1
stycz.1912.Systematyka ZGB-system pandektowy z
tradycją justyniańską.Nie posiadał części
ogólnej(zastąpiona wstępem),obejmował 4
księgi:prawo
osobowe;rodzinne;spadkowe;rzeczowe+dołączone
zobowiązania.Kodeks oparty na tendencjach
egalitaryzmu i liberalizmu.Język kodyfikacji
prosty,powszechnie zrozumiały,krótkie
przepisy;umożliwia postulaty sędziów(Art.1
upoważnia sędziego-w przypadku luki w
ustawie,wg.normy,którą stworzy).Kodeks był
ostatnim z tzw. Wielkich kodeksów;silnie
oddziaływał na ustawodawstwo cywilne wielu
krajów(polski kodeks zobowiązań z 1933;w całości
w Turcji w 1927)
Kodeks kar głównych i poprawczych w Rosji z 1845
Został zebrany w tomie XV Zwodu praw Cesarstwa
Rosyjskiego z 1832-zreformowanie przestarzałych
przepisów. Przyjmował zasady nullum crimen sine
lege,nulla poena sine lege.(sędzia w przypadkach
gdy kodeks nie przewidywał oznaczonej kary,mógł
wymierzyć karę dla przestępstwa najbardziej
podobnego do popełnionego czynu)Katalog
przestępstw:1-przeciwko władzy
państwowej(zamysł zamachu na cesarza/rodzinę-
karany
śmiercią);2-przeciwko porządkowi
publicznemu(surowo karano wystąpienia
robotników,chłopów poddanych)Katalog kar opirał
się na podziale na kary:1-główne(pozbawienie
praw,kara
śmirci,zesłanie na
katorgę,chłostę,Syberię,Kaukaz)2-
poprawcze(krótkotrwałe zesłanie,osadzenie w
twierdzy,więzienie,kary
cielesne,grzywny).Szlachta,duchowieństwo,znamien
itsi mieszczanie-zwolnieni z kar cielesnych i
przymusowej pracy w więzieniu. W 1863-zniesino
kary chłosty.W 1864-(w związku z reformą
sądownictwa)wprowadzono Ustawę o karach
wymierzanych przez sędziówpokoju(karalność
wykroczeń) 1885-ostatnia modyfikacja kodeksu.
1903-wydanie nowego kodeksu karnego-Kodeks
Tagnacewa(przestępstwa: zbrodnie(kara
śmierci,katorga,zesłanie),występki(więzienie do lat
6,twierdza),wykroczenia(areszt,grzywna)
Systematyzacja Kodeksu Napoleona z 1804
(kodeks
cywilny Francuzów).Składał się z 2281 artykułów
podzielonych na 3 księgi:o osobach,o majątkach i
różnych rodzajach własności,o różnych sposobach
nabycia własności.Podział nawiązywał do
systematyki prawa
rzymskiego:personae,res,actiones;miał na celu
usankcjonowanie 3 wolności:osoby,własności
prywatnej i obrotu prawnego.Niektóre przepisy
kodeksu nawiązują do prawa zwyczajowego Francji
PN.(prawo spadkowe,małżeńskie,majątkowe)do
prawa rzymskiego krajów prawa pisanego Francji
Pd(prawo zobowiązań),do prawa okresu
rewolucji(laickie prawo małżeńskie).Kodeks miał
charakter antyfeudalny,opierał się na zasadach
anindywidualizmu i liberalizmu;realizował postulaty
burżuazji domagającej się pełnej swobody jednostki
i swobody inicjatyw gospodarczych;ograniczał
prawa mężatek i nieślubnych dzieci.Kodeks jest
uznany za arcydzieło sztuki legislacyjnej,napisany
językiem prostym,jasnym,zwięzłym.
Proces cywilny włoski
Za podstawę postępowania
cywilnego przyjęto zsady rzymskiego procesu
kognicyjnego(rozpoznawczgo),charakterystyczne
cechy to:proces był jednolity (odbywał się przed tym
samym sędzią);aparat sądowy był państwowy;sędzia
kierował postępowaniem z urzędu,na zasadzie
autorytetu;większe znaczenie ma zasada pisemności.
Najważniejsze zasady procesu skargowego:zasada
pisemności;zasada
dyspozycyjności;zas.kontradyktoryjności(sporności)
;zas. prawdy formalnej(sąd może posługiwać się
tylko dowodami wynikającymi z akt tej
sprawy);legalna teoria dowodów(sąd oceniając
dowody nie mógł wyjść poza przepisy ustawy). W
procesie rzymskokanonicznym można wyróżnić
stadia:1-wniesienie pozwu wraz z pisemną
skargą(nazwisko powoda,przedmiot
roszczenia,określenie sądu,podstawę
prawną,nazwisko pozwanego) I termin-pozwanemu
odczytywano skargę,na jego prośbę wręczano mu jej
odpis. II termin-pozwany mógł wnieść na piśmie
zarzuty(ekscerpcję),mogły one mieć
charakter:deklinatoryjny,peremptoryjny,dylatoryjny.
2-Litis contestatio-wdanie się w spór.W trakcie
dalszego postępowania sporne okoliczności
grupowano w artykuły dowodowe(zredagowanie
skargi powoda w formie krótkich zdań
zawierających jeden fakt,do których pozwany miał
się ustosunkować na piśmie..Środkami
dowodowymi były:przyznanie
strony,przysięga,zeznania świadków,dokumenty.Na
tej podstawie sędzia wydawał wyrok stanowczy.W
toku postępowania mógł być wydany wyrok
przedstanowczy w kwestiach wpadkowych nie
dotyczący meritum sprawy.(tym wyrokom służyła
apelacja do sądu wyższej instancji)3-egzekucji
wyroków,których przedmiotem były należności
pieniężnedokonywał urzędnik sądowy. Wadą
procesu rzymskokanonicznego była przewlekłość
wynikająca z konieczności wymiany wielu pism
procesowych w odrębnych terinach,które mogły być
odraczane.Wymagania rozwijającego się handlu
doprowadziły do skrócenia postepowania sądowego
i powstania specjalnego trybu postepowania
zwanego sumarycznym(zniesiono
litiskontesdtację,artykuły dowodowe,możliwość
zaskarżenia wyroków przedstanowczych w trybie
apelacji).
Prawo osobowe i rodzinne w Kodeksie
Napoleona(cechy charakterystyczne prawa
cywilnego)
Osobowe:1-kobiety”wieczyście
małoletnie”,niezdolne do działań prawnych bez
zgody lub upoważnienia męża;2-dzieci nieślubne
pozbawione praw wynikających ze stosunków
rodzinnych i pokrewieństwa(prawo spadkowe)3-
dzieci zrodzone ze związków kazirodczych i
cudzołożnych mają tylko prawa alimentacyjne.4-
śmierć cywilna,czyli fikcyjna,człowiek żywy
zostawał usunięty ze społeczeństwa(sprawcy skazani
na najcięższe kary-deportacja,dożywotnie ciężkie
roboty.)5-zdolność do czynności
prawnych,uzależniona od wieku i stanu
psychicznego:osoba pełnoletnia(21lat) w pełni
władz umysłowych(całkowita zdolność);osoby
chore,ubezwłasnowolnienie
całkowite/częściowe;ograniczenia:płeć(prawa
mężatek),tryb
życia,obce pochodzenie.6-
małżeństwo:mogło być zawarte tylko przed
urzędnikiem stanu cywilnego;w sprawach
małżeńskich sprawowały jurysdykcję
sądy
świeckie;możliwość rozwodu. – Prawo majątkowe
małżeńskie:w ramach wspólności majątkowej
ruchomości oraz cały dorobek wspólny
małżonków.rozporządzanie majątkiem wspólnym
przysługiwało małżonkowi.Rodzinne: zostało
podporządkowane ideom zapewnienia
trwałości,nienaruszalności rodziny legalnej i
utrzymania władzy patriarchalnej ojca w
rodzinie.Ojciec miał pełnię
władzy nad
dziećmi,zarządzał ich majątkiem.Ślubne
pochodzenie dziecka,zakaz poszukiwania
ojcostwa.Dzieci pozamałżeńskie:nieślubne
zwykłe(naturalne)mogły dochodzić swego
pochodzenia;pochodzące ze związków
występnych(cudzołożnych,kazirodczych)nie mogły
dochodzić swego pochodzenia,przysługiwały im
tylko roszczenia alimentacyjne.Te i inne
rozwiązania w rażący sposób odbiegały od
nowoczesnego charakteru tej kodyfikacji,w chwili
wydania były już anachronizmem.
Proces cywilny w Rosji 1864
Aleksander II
zreorganizował strukturę sądownictwa,wprowadził
nową ustawę procesową,która została dołączona do
Zbioru praw cesarstwa rosyjskiego jako tom XVI.
Proces opierał się na wzorcach
zachodnioeuropejskich,na zasadzie
kontradyktoryjności uzupełnionej elementami
instrukcyjności(sąd brał czynny udział przy
ustalaniu stanu faktycznego sprawy.Sąd nie mógł z
własnej inicjatywy zbierać informacji i
dowodów,mógł zadawać stronom pytaniai
wskazywać im na potrzebą uzupełniania materiału
dowodowego.Rozprawy były jawne i ustne(chyba ze
strony wnioskowały o wykluczenie
jawności).Przeprowadzenie dowodów i
przesłuchanie
świadków-publiczne,na
rozprawie.Postępowanie rozpoczynało się
wniesieniem pozwu(przed sądami okręgowymi
musiał być pisemny,przed sądami pokoju pisemny
lub ustny).Pozwany nie był obowiązany do złożenia
odpowiedzi na pozew.Sąd wyrokował na podstawie
swobodnej oceny dowodów.Środkami dowodowymi
mogły być:zeznania
świadków,dokumenty,przesłuchaniaokolicznych
mieszkańców,przysięga(za zgodą obydwu
stron).Orzeczenie opierano na obowiązujących
przepisach ustawowych,w razie ich braku na
„istotnym duchu praw”,czyli na zasadach
słuszności.Środkiem odwoławczym od wyroków
sądów cywilnych była apelacja.(od wyroków sądów
pokoju rozpatrywały zjazdy sądów pokoju,od sądów
okręgowych izby sądowe).Od wyroku sądu
apelacyjnego strony mogły wnosić skargę kasacyjną
do Senatu Rządzącego(podstawą skargi kasac.
Mogła być obraza prawa materialnego lub
formalnego.Uwzględnienie kasacji powodowało
uchylenie wyroku i przekazanie sprawy innemu
sądowi do ponownego rozpoznania.
Systematyzacja przestępstw i kar Kodeksu Karnego
Francji z 1810
ostatni kodeks procesu kodyfikacji
napoleońskiej.Zawierał wyłącznie przepisy prawa
karnego materialnego.Ustanawiał trójpodział
przestępstw na
zbrodnie,występki,wykroczenia.Podział był
uzależniony od charakteru przewidzianej za dane
przestępstwo kary i od rodzaju sądów właściwych
do rozpatrywania spraw danej kategorii.ZA
zbronię:kary dręczące(kara
śmierci,robót
publicznych,deportacji);hańbiące(kara
pręgierza,wygnania)-wymierzane przez sądy
przysięgłych.Za występki:kary
poprawcze(umieszczenie w domu
poprawczym,więzienie,grzywna)-wymierzane przed
trybunały policji poprawczej.Za wykroczenia:kary
policyjne(grzywna do 15 franków,areszt do 5
dni)wymierzane przez sądy policji municypalnej.
Zadaniem kodeksu była ochrona „świętego i
nienaruszalnego”prawa własności,stąd przestępstwa
przeciwko własności stanowiły rozbudowany dział
kodeksu,przewidziane kary za przestępstwa
przeciwko własności wyróżniały się surowością.
Common law, equity law w Anglii
W angielskim
systemie prawnym podstawą rozstrzygnięć jest
prawo precedensowe-common law,uzupełniane
normami słuszności-equity.Jest to prawo
sędiowskie,jego podstawę stanowi orzecznictwo
sądowe.Norma prawna jest jednostkowym
rozstrzygnięciem konkretnej sprawy,każdorazowo
formułowana przez sędziego i tylko dla danej
sprawy.Prawo angielskie dzieli się na common law i
equity law,kryterium podziału jest procedura
stosowana w sądzie.(do reformy sądownictwa 1873-
1875 wyższe sądy królewskie orzekały wg. Systemu
common law,sąd kanclerski wg.equity law.Po
reformie zostało to zniesione,w miejsce kilku sądów
wyższych utworzono Sąd Najwyższy.Ten sąd jak i
inne sądy angielskie mogły orzekać wg. Jednego i
drugiego systemu prawa(sprawy spółek
handlowych,sprawy spadkowe-wg.
Syst.equity;sprawy karne wg. Common).W Anglii
nie doszło do kodyfikacji prawa
cywilnego.Niejednokrotnie dochodziło do
sprzeczności między dwoma systemami,w Xix.
Zaczęto je usuwać przez wydawanie statutów.W
1873 wydano ustawę odnośnie prawa
własności,hipotetycznego i zobowiązaniowego,że w
razie konfliktu między zasadami common i equity
przeważać będą zasady equity.