Operator_maszyn_lesnych_833[02]O1.01

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Marian Nowotnik
Leszek Jaszczyk

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska
833[02].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2

Ochrona przeciwpoŜarowa

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych warunków prac leśnych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Zasady udzielania pierwszej pomocy

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przestrzeganiu przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych w module

833[02].O1

Podstawy zawodu

833[02].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpiecze

stwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpo

arowej oraz

ochrony

rodowiska

833[02].O1.02

Stosowanie przepisów

prawa w działalno

gospodarczej

833[02].O1.04

Rozpoznawanie ro

lin

i zwierz

t le

nych

833[02].O1.03

Charakteryzowanie

rodowiska le

nego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy dotyczące bezpieczeństwa
i

higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej,

−

określić skutki nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
obsługi maszyn i urządzeń,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

podjąć działania w sytuacji zagroŜenia poŜarowego, zgodnie z instrukcją
przeciwpoŜarową,

−

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpoŜarowej,

−

zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas uŜytkowania maszyn i obsługi urządzeń
technicznych,

−

dobrać i zastosować odzieŜ ochronną oraz środki ochrony indywidualnej,

−

zidentyfikować zagroŜenia Ŝycia i zdrowia związane z wykonywaną pracą oraz
zastosować sposoby zapobiegania,

−

udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

zastosować przepisy ochrony środowiska,

−

określić wpływ hałasu, odpadów, zanieczyszczeń przemysłowych na środowisko
naturalne,

−

określić sposoby ograniczania zanieczyszczenia środowiska,

−

przewidzieć konsekwencje prawne i materialne z tytułu naruszenia przepisów ochrony
ś

rodowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Podstawowe uregulowania prawne w zakresie bhp określa „Kodeks pracy”,

a w szczególności jego dział X „Bezpieczeństwo i higiena pracy”.

Oprócz norm w zakresie bhp zawartych w kodeksie pracy istnieją równieŜ normy bhp

specyficzne dla poszczególnych branŜ, które zostały wydane przez właściwych ministrów.

Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy (Art. 18 Kodeksu pracy)

−

Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.

−

Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów, higieny pracy i warunków środowiska
pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.

−

Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Społeczna Inspekcja Pracy.

Odpowiedzialność porządkowa pracowników

(Art. 108 Kodeksu pracy)

Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpoŜarowych, opuszczanie pracy
bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spoŜywanie
alkoholu w czasie pracy – pracodawca moŜe stosować: karę upomnienia, nagany i karę
pienięŜną.

Pracodawca za naruszenie praw pracowników wynikających z przepisów lub zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy moŜe zostać pociągnięty do odpowiedzialność karnej lub
wykroczeniowej.

Podstawowe obowiązki pracodawców (Art. 207 Kodeksu pracy)

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie

pracy i jest obowiązany chronić zdrowie i Ŝycie pracowników przez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

W szczególności pracodawca jest obowiązany:

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
ich wykonanie,

−

zapewniać wykonanie zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami
pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami obowiązani są znać, w zakresie

niezbędnym do wykonywania ciąŜących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prawa i obowiązki pracownika (Art. 210 Kodeksu pracy)

Pracownik ma prawo:

−

powstrzymać się od wykonywania pracy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom
bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem
innym osobom,

−

oddalić się z miejsca zagroŜenia, jeŜeli powstrzymywanie się od wykonywania pracy
nie usuwa zagroŜenia,

−

do wynagrodzenia za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy lub oddalania się
z miejsca zagroŜenia.
Pracownik ma obowiązek niezwłocznie powiadomić przełoŜonego o powstrzymaniu się

od wykonania pracy lub oddaleniu się z miejsca pracy.

Obowiązki pracowników (Art. 211 Kodeksu pracy)

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym

obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktaŜu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełoŜonych,

−

dbać o naleŜyty stan maszyn, urządzeń i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a takŜe uŜywać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełoŜonego o zauwaŜonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagroŜeniu Ŝycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a takŜe inne
osoby znajdujące się w rejonie zagroŜenia, o groŜącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełoŜonym w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Obowiązki pracodawców (Art. 212 Kodeksu pracy)

Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

−

organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy,

−

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,

−

dbać o bezpieczeństwo i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposaŜenia
technicznego, a takŜe o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad
pracownikami.

Profilaktyczna ochrona zdrowia (Art. 226 i 227 Kodeksu pracy)

Pracodawca jest obowiązany:

−

informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąŜe się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagroŜeniami,

−

stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym
z wykonywaną pracą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jednym z elementów działalności profilaktycznej dotyczącej ochrony zdrowia

pracownika są profilaktyczne badania lekarskie (Art. 229 Kodeksu pracy).

−

Profilaktyczne  badania  lekarskie  wstępne  obowiązani  są  wykonać:  osoby  przyjmowane
do pracy,  pracownicy  młodociani  przenoszeni  na  inne  stanowiska,  pracownicy
przenoszeni  na  stanowiska  pracy,  na  których  występują  czynniki  szkodliwe  dla  zdrowia
lub uciąŜliwe warunki pracy.

−

Profilaktyczne badania lekarskie kontrolne dotyczą pracowników, których niezdolność
do pracy z powodu choroby trwała ponad 30 dni.

−

Profilaktyczne badania lekarskie okresowe wykonywane są przez kaŜdego pracownika
niezaleŜnie od rodzaju wykonywanej pracy (częstotliwość jest uzaleŜniona od rodzaju
czynnika szkodliwego lub uciąŜliwego).

Szkolenia pracowników (Art. 237 Kodeksu pracy):

−

pracownika nie wolno dopuścić do pracy, do której wykonywania nie ma wymaganych
kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a takŜe dostatecznej znajomości przepisów
oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;

−

pracodawca  jest  obowiązany  zapewnić  przeszkolenie  pracownika  w  zakresie
bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  przed  dopuszczeniem  go  do  pracy  oraz  prowadzenie
okresowych szkoleń w tym zakresie.
Szkolenia  odbywają  się  w  czasie  pracy  oraz  na  koszt  pracodawcy  i  powinny  zapewnić

uczestnikom:

−

zaznajomienie się z zagroŜeniami wypadkowymi i chorobowymi zawodowymi
związanymi z wykonywaną pracą,

−

poznanie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym
do wykonywania pracy na określonym stanowisku oraz związanych z tym stanowiskiem
obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób
oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych, a takŜe umiejętności udzielania pomocy
osobom, które uległy wypadkom.
Szkolenie z bezpieczeństwa i higieny pracy jest prowadzone jako:

−

szkolenie  wstępne  ogólne,  zwane  instruktaŜem  ogólnym,  prowadzone  przez
pracowników  słuŜby  bhp  lub  pracodawcę  albo  osobę  wyznaczoną  i  dotyczący
zaznajomienia  z  przepisami  –  dla  wszystkich  nowo  zatrudnionych  pracowników  oraz
studentów odbywających praktyki i uczniów szkół zawodowych – w wymiarze 3 godzin,

−

szkolenie  wstępne  na  stanowisku  pracy,  zwane  instruktaŜem  stanowiskowym,
prowadzone  przez  osobę  kierującą  pracownikami,  wyznaczoną  przez  pracodawcę,
posiadającą odpowiednie kwalifikacje oraz przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia
instruktaŜu  i dotyczące  zagroŜeń  na  konkretnych  stanowiskach  pracy  oraz  sposobów
ochrony  przed  zagroŜeniami  i  metodami  bezpieczeństwa  na  tym  stanowisku  dla
pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, pracowników przenoszonych
na  te  stanowiska,  uczniów  odbywających  praktyczną  naukę  zawodu  i  studentów
odbywających praktyki – w wymiarze minimum 8 godzin,

−

szkolenie  podstawowe odbywające  się  w  okresie  nie  dłuŜszym  niŜ  6  miesięcy
od rozpoczęcia  pracy  na  stanowisku:  pracodawcy,  osoby  kierującej  pracownikami
(brygadziści,  mistrzowie,  kierownicy),  projektantów  i  konstruktorów,  pracowników
słuŜby  bhp,  robotników  oraz  innych  osób,  których  praca  wiąŜe  się  z  naraŜeniem  na
czynniki szkodliwe dla zdrowia – w wymiarze minimum 30 godzin,

−

szkolenie okresowe (doskonalenie) obejmujące aktualizację i ugruntowanie wiadomości
i umiejętności w dziedzinie bhp, dla osób objętych szkoleniem podstawowym bhp,
zatrudnionych na stanowiskach robotniczych nie rzadziej niŜ raz na 3 lata (przy pracach
niebezpiecznych – co 1 rok) oraz dla pozostałych osób – nie rzadziej niŜ raz na 6 lat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szkolenia te mogą być prowadzone w formie: instruktaŜu, seminarium, kursu lub

samokształcenia kierowanego. Szkolenie wstępne przeprowadza się według programów
opracowanych dla poszczególnych stanowisk (zawodów).

Szczegółowe wymagania higieniczno-sanitarne jakie powinien zapewnić pracodawca

przedstawia Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 1997 nr 129 poz. 844
z późniejszymi zmianami) oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego
2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych
(Dz.U. 2003 nr 47 poz. 401).

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia

higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby
zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków
w jakich ta praca jest wykonywana.

Przez

pomieszczenia

higieniczno-sanitarne

rozumie

się

szatnie,

umywalnie,

pomieszczenia z natryskami, ustępy, palarnie, jadalnie z wyjątkiem stołówek, pomieszczenia
do wypoczynku, pomieszczenia do ogrzewania się pracowników oraz pomieszczenia
do prania, odkaŜania, suszenia i odpylania odzieŜy i obuwia roboczego oraz środków ochrony
indywidualnej.

Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny znajdować się w budynku, w którym

odbywa  się  praca,  albo  w  budynku  połączonym  z  nim  obudowanym  przejściem,  które
w przypadku  przechodzenia  z  ogrzewanych  pomieszczeń  pracy  powinno  być  równieŜ
ogrzewane.  Ponadto  powinny  być  oświetlane  i  wentylowane  zgodnie  z  przepisami
techniczno-budowlanymi  i  Polskimi  Normami.  Wysokość  pomieszczeń  nie  powinna  być
mniejsza  niŜ  2,5 m.  Dopuszcza  się  zmniejszenie  wysokości  do  2,2  m,  w przypadku
usytuowania  ich w suterenie,  piwnicy  lub  na  poddaszu.  Podłoga  oraz  ściany  pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych  powinny  być  tak  wykonane,  aby  moŜliwe  było  łatwe  utrzymanie
czystości  w  tych  pomieszczeniach.  Ściany  pomieszczenia  higieniczno-sanitarnego  powinny
być  do  wysokości  co najmniej  2  m  pokryte  materiałami  gładkimi,  nienasiąkliwymi
i odpornymi  na  działanie  wilgoci.  W  pomieszczeniach  umywalni  i natrysków  na  podłogach
wykonanych z materiałów o duŜym przewodnictwie ciepła naleŜy ułoŜyć w miejscach mycia
podkładki  izolujące  (podesty).  Szatnie,  umywalnie,  pomieszczenia  z natryskami  i  ustępy
powinny  być  urządzone  oddzielnie  dla  kobiet  i  męŜczyzn  (nie  dotyczy  to zakładu  pracy,
w którym  zatrudnionych  jest  do  dziesięciu  pracowników  –  pod  warunkiem  zapewnienia
moŜliwości osobnego korzystania przez kobiety i męŜczyzn z tych pomieszczeń).

Pracodawca zatrudniający do dwudziestu pracowników powinien zapewnić co najmniej

ustępy i umywalki, a takŜe warunki do higienicznego przechowywania odzieŜy własnej,
roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spoŜywania posiłków.

Rys. 1. Podstawowe znaki bezpieczeństwa

Odpowiednie barwy i znaki bezpieczeństwa stosowane
są w celu uniknięcia niebezpieczeństwa oraz
zapobiegania

wypadkom

lub

utraty

zdrowia.

Podstawowe oznakowania – znaki bezpieczeństwa:
zakazujące

(kształt

koła

dominujący

kolor

czerwony), ostrzegające (kształt trójkąta i dominujący
kolor Ŝółty), nakazujące (kształt koła i dominujący
kolor niebieski), informujące (kształt prostokąta
i

dominujący

kolor

niebieski),

informujące

o miejscach bezpiecznych (kształt kwadratu lub
prostokąta i dominujący kolor zielony).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

W jakich aktach prawnych znajdują się przepisy w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy?

Kto ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy i ma chronić zdrowie
oraz Ŝycie pracowników?

Jakie obowiązki i prawa ma pracownik według ustaleń Kodeksu pracy?

Jakie są rodzaje profilaktycznych badań lekarskich?

Kto zapewnia przeszkolenie pracownika w zakresie bhp?

Jakiego rodzaju mogą być szkolenia bhp?

Jakie są podstawowe wymagania dla pomieszczeń sanitarno-higienicznych?

Jak dzielą się znaki bezpieczeństwa?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp na podstawie Kodeksu

pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o prawach i obowiązkach pracownika w zakresie

bhp,

zanotować numery artykułów z Kodeksu pracy,

krótko scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

Dzienniki Ustaw i Kodeks pracy z komentarzem,

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt,

−−−−

długopis.

Ćwiczenie 2

Określ wymagania bhp dotyczących pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-

-sanitarnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Kodeksie pracy i literaturze informacje o wymaganiach bhp dotyczących

pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,

zanotować najwaŜniejsze wymagania,

krótko scharakteryzować określone pomieszczenie pracy i jego niezbędne wyposaŜenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

Kodeks pracy z komentarzem,

−−−−

zeszyt,

−−−−

długopis,

−−−−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia..

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić akty prawne, w których znajdują się przepisy w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy?

wyjaśnić kto ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy
i ma chronić zdrowie oraz Ŝycie pracowników?

określić obowiązki i prawa pracownika według ustaleń Kodeksu
pracy?

określić rodzaje profilaktycznych badań lekarskich?

wyjaśnić kto odpowiada za szkolenie pracownika w zakresie bhp?

scharakteryzować szkolenia bhp?

określić wymagania dla pomieszczeń sanitarno-higienicznych?

rozpoznać znaki bezpieczeństwa?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Ochrona przeciwpoŜarowa

4.2.1

. Materiał nauczania

Ochrona zdrowia i Ŝycia ludzkiego oraz dóbr materialnych przed poŜarami jest

obowiązkiem kaŜdego obywatela. Zapewnienie ochrony przeciwpoŜarowej w zakładach pracy
naleŜy do obowiązków kierowników tych zakładów, a w szczególności:

−

zapewnienie warunków ochrony przeciwpoŜarowej w zakresie bezpieczeństwa osób
i ochrony mienia,

−

zapewnienie przestrzegania przeciwpoŜarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych
i technologicznych oraz zapobieganie wszelkim zagroŜeniom w tym zakresie,

−

ustalenie  wymagań  przeciwpoŜarowych  w  dokumentacji  technicznej,  technologicznej
i  remontowej,  w  szczególności  przez  określenie  charakterystyki  zagroŜenia  poŜarowego
występującego  w  procesach  technologicznych,  instalacjach  i  urządzeniach  w  czasie
ruchu,  obsługi  i  remontów,  sposobów  usuwania  zagroŜenia  poŜarowego  oraz
postępowania w razie poŜaru,

−

zaopatrzenie zakładów w urządzenia przeciwpoŜarowe,

−

poinformowanie pracowników o przepisach przeciwpoŜarowych oraz zapewnienie
nadzoru nad ich przestrzeganiem.
ZagroŜeniem poŜarowym nazywa się wszystkie czynniki i okoliczności, które stwarzają

sprzyjające warunki do powstania poŜaru i jego rozprzestrzenienia się, a takŜe tworzenia się
gazów i dymów trujących, zagraŜających Ŝyciu ludzi i zwierząt.

Przyczyny powstawania poŜarów

PoŜary stanowią jedną z najgroźniejszych klęsk Ŝywiołowych. Do najczęściej

występujących przyczyn poŜarów zaliczamy:
1)

wady, uszkodzenia i niewłaściwe uŜytkowanie instalacji elektrycznych,

wadliwe działanie maszyn i urządzeń,

brak porządku i czystości,

nieostroŜność osób,

samozapalenie,

wyładowania atmosferyczne podczas burz,

podpalenie umyślne.

Zapobieganie poŜarom

Ochrona przeciwpoŜarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę

ycia, zdrowia i mienia lub środowiska przed poŜarem. Znane są dwa sposoby walki

z poŜarami:
1)

obrona bierna (profilaktyka), czyli zapobieganie powstawaniu poŜarów. Obrona bierna to
przede wszystkim:

−

przestrzeganie

zakazu

uŜywania

otwartego

ognia

palenia

tytoniu

w pomieszczeniach zagroŜonych,

−

utrzymywanie instalacji i urządzeń elektrycznych w naleŜytym stanie,

−

przechowywanie materiałów łatwopalnych i wybuchowych w odpowiednich
warunkach,

−

zapewnienie ochrony odgromowej,

−

przeszkolenia pracowników,

−

opracowanie instrukcji ochrony przeciwpoŜarowej i zapoznanie z nimi
zainteresowanych osób,

−

wyposaŜenie obiektów w sprzęt gaśniczy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obrona czynna, stosowana wówczas, gdy walczymy juŜ z powstałym poŜarem. Polega na:

−

wykorzystywaniu urządzeń i środków gaśniczych,

−

skutecznym alarmowaniu ludzi i zapewnieniu dostępu do instalacji alarmowych
i telefonu,

−

ewakuacji ludzi,

−

dojazdu wozów straŜackich i dostępu do hydrantów.

Zasady postępowania w przypadku poŜaru:

−

naleŜy zachować spokój,

−

zawiadomić straŜ poŜarną, podając dokładne dane o miejscu i rozmiarach poŜaru,

−

ostrzec innych pracowników przed poŜarem,

−

wyłączyć urządzenia wentylacyjne, transportowe i grzewcze, odciąć dopływ przewodów
rurowych, zamknąć główny dopływ gazu, w razie potrzeby wyłączyć spod napięcia
urządzenia elektryczne,

−

natychmiast opuścić obszary zagroŜone zgodnie z planem ewakuacji,

−

nie uŜywać wind,

−

naleŜy poruszać się w pozycji jak najbliŜej podłogi,

−

działać zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową,

−

nie naraŜając własnego bezpieczeństwa, uczestniczyć w działaniach ratowniczo-
-gaśniczych aŜ do czasu przybycia straŜy poŜarnej.

Zasady postępowania w czasie gaszenia poŜaru:

−

odłączyć urządzenia odbiorcze elektryczności, zamknąć zawory gazowe, zamknąć okna
i drzwi, wyłączyć instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne,

−

zachować ostroŜność przy otwieraniu zamkniętych drzwi,

−

gaśnicę uruchamiać dopiero przy źródle poŜaru,

−

ustawić się tyłem do kierunku wiatru,

−

gaśnicę trzymać pionowo i gasić strumień skierowany od dołu do góry i od przodu do
tyłu,

−

nie rozpraszać płonących nieruchomych cieczy silnym strumieniem, lecz pokrywać
ognisko poŜaru gaszącym obłokiem (rozpylonym środkiem gaśniczym),

−

gasić ogień wyłącznie za pomocą przeznaczonego do tego celu podręcznego sprzętu
gaśniczego, uwzględniając przydatność środków gaśniczych i warunki ich zastosowania.

ZagroŜenia powstające podczas poŜaru:

−

brak tlenu,

−

wysoka temperatura,

−

gęsty dym utrudniający widoczność,

−

rące, draŜniące i trujące gazy lub pary (dwutlenek węgla, tlenek węgla, amoniak,

wodorotlenek, Ŝrące lub powodujące korozję pary kwasów, powstające w czasie spalania
tworzyw sztucznych).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1. Symbole ewakuacyjne [3, s. 1085]

Znak

Opis

Znak

Opis

Znak stosowany nad drzwiami
skrzydłowymi, które są wyjściami
ewakuacyjnymi (drzwi lewe).

Znak stosowany nad drzwiami
skrzydłowymi, które są wyjściami
ewakuacyjnymi (drzwi prawe).

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; moŜe
kierować w lewo lub w prawo.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; moŜe
kierować w dół lub w górę.

Strzałka długa do samodzielnego
stosowania.

Znak stosowany do oznakowania wyjść
uŜywanych w przypadku zagroŜenia.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; moŜe
kierować w lewo lub w prawo.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia schodami
w górę (na prawo).

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia schodami
w dół (na lewo).

Sprzęt oraz środki gaśnicze

Podręcznym sprzętem gaśniczym nazywa się przenośny sprzęt gaśniczy uruchamiany

ręcznie, słuŜący do zwalczania poŜaru w zarodku. Najprostszym sprzętem jest wiadro i łopata,
a najprostszymi środkami – woda i piasek. Sprzęt ten nie zawsze jednak wystarcza i dlatego
w pogotowiu powinien być lepszy, bardziej skuteczny sprzęt gaśniczy: hydranty, hydronetki
i gaśnice.

Hydranty słuŜą do poboru wody wyłącznie do celów gaśniczych. Instaluje się je

w miejscach łatwo dostępnych: na korytarzach, klatkach schodowych, przy wyjściu
z budynku. Hydranty najczęściej są zasilane wodą o wysokim ciśnieniu, takim, aby poŜar
moŜna gasić bezpośrednio po podłączeniu węŜa do hydrantu.

Hydronetki dzieli się na wodne i pianowe. Wodne słuŜą do gaszenia takich materiałów

jak:  drewno,  papier,  słoma,  tkaniny,  natomiast  pianowe  stosuje  się  najczęściej  do  gaszenia
cieczy  palnych.  UŜycie  hydronetki  wodnej  nie  wymaga  specjalnych  umiejętności:  strumień
wody  naleŜy  skierować  w  miejsce  ognia,  gasząc  od  góry  do  dołu  od  strony  zewnętrznej  ku
ś

rodkowi. UŜycie hydronetki pianowej wymaga wlania do zbiornika jednego słoika środka

pianotwórczego  i  wymieszania  roztworu.  Strumień  kieruje  się  w  miejsce  ognia,  pokrywając
paląca  się  płaszczyznę  od  strony  zewnętrznej  w  kierunku  do  środka.  Przy  gaszeniu  cieczy
palnych  w  zbiornikach  strumień  piany  kieruje  się  na  wewnętrzną  ścianę  zbiornika,  tak,  aby
piana spływała po ścianie na powierzchnię cieczy.

Tabela 2. Oznaczenie i moŜliwości wykorzystania gaśnic [opracowanie własne]

Oznaczenie

Rodzaje gaśnicy

Wykorzystanie do gaszenia

ZastrzeŜenia

gaśnice pianowe
gaśnice płynowe
gaśnice proszkowe ABC

ciał stałych pochodzenia
organicznego (drewno, papier,
węgiel)

wyłącznie

urządzeń

nie

znajdujących się pod napięciem

gaśnice proszkowe ABC
gaśnice proszkowe BC
gaśnice śniegowe

cieczy palnych i substancji
topiących się pod wpływem ciepła
(benzyna, oleje, smoła)

gaśnice proszkowe ABC
gaśnice proszkowe BC

gazów (acetylen, metan, wodór,
propan)

gaśnice proszkowe z
proszkiem gaszącym metal

metali lekkich (aluminium, sód,
potas, magnez)

gaśnice śniegowe
gaśnice proszkowe

poŜarów grupy ABC
i pojazdów samochodowych

w obrębie urządzeń elektrycznych
pod napięciem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3. Symbole przeciwpoŜarowe [3, s. 1084]

Znak

Opis

Znak

Opis

Znak ten jest stosowany na drzwiach
szafki hydrantowej.

Znak ten jest stosowany
do uniknięcia podawania zestawów
indywidualnych znaków
określających sprzęt poŜarniczy.

Znak wskazujący na usytuowanie
gaśnicy.

Stosowany do wskazania przycisku
poŜarowego lub ręcznego sterowania
urządzeń gaśniczych (stałego
urządzenia gaśniczego).

Znak wskazujący usytuowanie
dostępnego telefonu przeznaczonego
dla ostrzeŜenia w przypadku poŜaru.

MoŜe być stosowany samodzielnie
lub łącznie ze znakiem „uruchamianie
ręczne”, jeśli przycisk poŜarowy
uruchamia alarm dźwiękowy
odbierany bezpośrednio przez osoby
znajdujące się w obszarze zagroŜenia.

Do stosowania wyłącznie
ze znakami wskazującymi sprzęt
poŜarniczy lub urządzenia
sygnalizacji poŜarowej dla
wskazania kierunków do miejsca
rozmieszenia sprzętu poŜarniczego
lub urządzenia ostrzegającego.

Za nieprzestrzeganie zasad i przepisów bezpieczeństwa przeciwpoŜarowego, kaŜdy

pracownik jest odpowiedzialny osobiście. Sankcje karne są przewidziane zarówno ustawą
o ochronie przeciwpoŜarowej, Kodeksem wykroczeń oraz Kodeksem karnym.

Odpowiedzialność karna przewidziana Kodeksem wykroczeń i Kodeksem karnym

przewiduje kary aresztu lub grzywny między innymi za:

−

nieostroŜne obchodzenie się z ogniem,

−

eksploatowanie w sposób niewłaściwy urządzeń energetycznych lub pozostawianie ich
w stanie mogącym spowodować wybuch lub poŜar.
Odpowiedzialność słuŜbowa wynika z ogólnych postanowień prawa pracy, według

których zakład w razie naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków
pracowniczych moŜe rozwiązać bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika.

Odpowiedzialność cywilna przewiduje naprawienie szkody. Dochodzenie roszczeń

odszkodowawczych  odbywa  się  w  postępowaniu  sądowym.  Zastosowanie  sankcji  karnych
moŜe  nastąpić  nie  tylko  w  wyniku  zaistniałej  szkody  lub  poŜaru,  lecz  równieŜ  w  wyniku
stwierdzonego  dopuszczenia  do  stanu,  jaki  sprzyja  lub  umoŜliwia  powstanie  poŜaru,  na
przykład  pozostawienie  urządzenia  grzewczego  w  miejscu  i  warunkach  sprzyjających
zapaleniu się obiektu.

Zasady ochrony przeciwpoŜarowej obszarów leśnych poznasz w jednostce modułowej

833[02].Z4.02 - .

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie moŜna wskazać najczęściej spotykane przyczyny powstawania poŜarów?

Jakie są sposoby zapobiegania poŜarom?

Jakie są zasady postępowania w przypadku poŜaru?

Jakie czynność naleŜy wykonywać w czasie walki z poŜarem?

Co zaliczamy do podręcznego sprzętu gaśniczego?

Jakie są rodzaje gaśnic?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zagroŜenia poŜarowe w szkole oraz zaplanuj i przeprowadź ewakuację uczniów

z pracowni, w której się znajdujesz.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zagroŜenia poŜarowe występujące w szkole

przeanalizować szkolną instrukcję przeciwpoŜarową,

przeanalizować drogę ewakuacyjną z pracowni do wyjścia ewakuacyjnego w szkole,

wykonać szkic drogi ewakuacyjnej,

przeprowadzić ewakuację,

dokonać analizy przeprowadzonej akcji.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

przepisy dotyczące ochrony przeciwpoŜarowej,

−−−−

przybory do pisania,

−−−−

plansze ze znakami informacyjnymi,

−−−−

plany ewakuacyjne,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dobierz sprzęt i środki gaśnicze w zaleŜności od rodzaju poŜaru:

–

zapaliła się butla gazowa,

–

zapaliła się sucha trawa,

–

zapalił się kosz ze śmieciami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować wykorzystanie środków gaśniczych,

dobrać sprzęt gaśniczy,

uzasadnić wybór sprzętu gaśniczego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

plansze przedstawiające sprzęt gaśniczy,

−−−−

ogólne przepisy ochrony przeciwpoŜarowej,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

wymienić najczęstsze przyczyny powstawania poŜarów?

wyjaśnić sposoby zapobiegania poŜarom?

wyjaśnić zasady postępowania w przypadku poŜaru?

określić zastosowanie poszczególnych rodzajów gaśnic?

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami
ochrony przeciwpoŜarowej?

wymienić rodzaje gaśnic?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych warunków prac leśnych

4.3.1. Materiał nauczania

Bezpieczeństwo i higiena pracy dotyczą procesów technologicznych i podejmowanych

usług, jak teŜ środków i urządzeń technicznych, warunków sanitarnych, socjalnych,
ekonomicznych i organizacyjnych, które drogą eliminacji lub ograniczenia czynników
szkodliwych dla zdrowia mogą zapewnić właściwe warunki pracy i odpowiednie środowisko,
chroniące Ŝycie i zdrowie pracowników.

NajwaŜniejsze zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy to:

−

przystosowanie technicznych i organizacyjnych uwarunkowań pracy oraz natęŜenia
czynników materialnych środowiska pracy i ryzyka zawodowego do biologicznych
właściwości człowieka,

−

wszechstronne przygotowanie pracownika do wykonywania określonej pracy,
uwzględniające stan zdrowia, predyspozycje i zdolności,

−

przystosowanie  do  potrzeb  człowieka  róŜnorodnych  czynników  warunkujących
psychospołeczne  środowisko  pracy  (takich  jak  kultura  stosunków  międzyludzkich,
motywacje pracy).

ZagroŜenia  wypadkowe  na  stanowiskach  roboczych,  mogą  występować  w  trzech

obszarach:

−

zagroŜenia wypadkowe wynikające z niewłaściwej technologii, czynników materialno-
-technicznych i energetycznych (typ T),

−

zagroŜenia wypadkowe mające przyczyny w organizacji pracy na stanowisku i w bliskim
otoczeniu (typ O),

−

zagroŜenia wypadkowe mające przyczyny w niewłaściwym postępowaniu pracowników,
osób sprawujących nadzór, jak teŜ przypadkowych uczestników procesu pracy (typ L).

Działania profilaktyczne zapobiegające wypadkom obejmują:

−

wprowadzanie rozwiązań technologicznych i konstrukcyjnych, które eliminują źródła
zagroŜeń urazowych (przez wdraŜanie bezpiecznej techniki lub stosowanie róŜnorodnych
ś

rodków techniki bezpieczeństwa pracy),

−

stosowanie organizacji pracy, która powoduje usunięcie zatrudnionych ze strefy
bezpośrednich zagroŜeń,

−

stosowanie bezpiecznych metod pracy i stwarzanie warunków do bezpiecznej pracy,

−

dobieranie pracowników do wymagań danej pracy pod względem kwalifikacji
zawodowych, sprawności psychoruchowych i zdrowotnych,

−

stwarzanie pozytywnych motywacji bezpiecznego zachowania i działania.

Ergonomia to dyscyplina nauki zajmująca się zasadami i metodami dostosowania urządzeń
technicznych i narzędzi pracy do cech fizycznych i psychicznych człowieka, zgodnie
z wymaganiami fizjologii i psychologii pracy.

Zgodnie z Kodeksem pracy maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy

powinny być tak konstruowane i budowane, aby uwzględniały zasady ergonomii. Ergonomia
zajmuje się takŜe pozostałymi elementami występującymi w układzie pracownik – środki
pracy – środowisko pracy.

W zaleŜności od zakresu stosowanych działań moŜemy mówić o:

–

ergonomii koncepcyjnej – stosowanej na etapie projektowania,

–

ergonomii korekcyjnej – realizowanej w miejscu pracy i mającej na celu ocenę
warunków panujących na stanowiskach pracy pod kątem ich zgodności z cechami
człowieka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawowym zadaniem ergonomii w zakresie projektowania stanowiska pracy jest

stworzenie stanowiska, które nie powodowałoby nadmiernego obciąŜenia i zmęczenia
pracownika. Wymaga to rozwaŜenia następujących elementów:
–

pozycji przy pracy,

–

obciąŜenia dynamicznego (wartości sił) w czasie wykonywania prac ręcznych, prac
transportowych, prac z duŜym obciąŜeniem zewnętrznym,

–

obciąŜenia statycznego (konieczność utrzymywania wymuszonej pozycji, monotypia
działań),

–

wydatku energetycznego wykonywanych działań,

–

organizacji pracy.
Na prawidłowo zorganizowanym stanowisku maszynowym uwzględniona jest:

−

dogodna pozycja w czasie pracy,

−

znajomość ruchów pracownika podczas pracy,

−

bezpieczna obsługa maszyn i urządzeń.

Zasady bezpiecznego wykonywania prac leśnych zapisane są w „Instrukcji

bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  przy  wykonywaniu  podstawowych  prac  z  zakresu
gospodarki leśnej” oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2006 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu
gospodarki  leśnej.  Rozporządzenie  określa  wymagania  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy
podczas  wykonywania  prac  z  zakresu  zagospodarowania  lasu,  pozyskiwania  drewna,
transportu  drewna  oraz  eksploatacji  urządzeń  technicznych  uŜywanych  przy  wykonywaniu
prac.

Przepisy bhp dotyczące prac leśnych

Przepisy ogólne: [6]

–

Do prac leśnych zatrudnić moŜna osoby posiadające aktualne zaświadczenie lekarskie
o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku,

–

Do pracy nie wolno dopuszczać osób nie posiadających:
–

wymaganych kwalifikacji zawodowych oraz

–

nie przeszkolonych w zakresie bhp,

–

nie posiadających środków ochrony osobistej przewidzianego na danym stanowisku

–

Pracę naleŜy wykonywać zgodnie z zasadami bhp, postanowieniami obowiązujących
instrukcji technologicznych oraz poleceniami i wskazówkami przełoŜonych.

–

Pracownicy wykonujący wszelkie operacje w tym samym czasie na danym terenie muszą
znać strefy niebezpieczne oraz strefy zagroŜenia.

Środki techniczne [6]
–

KaŜde urządzenie techniczne musi być sprawne i uŜywane zgodnie z przeznaczeniem oraz
posiadać certyfikat bezpieczeństwa jeŜeli taki obowiązuje.

–

WyposaŜenie i ruch pojazdów oraz maszyn samojezdnych muszą być zgodne z prawem
o ruchu drogowym i ogólnie obowiązującymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.

–

Niedopuszczalne jest przewoŜenie w kabinie pojazdu większej ilości osób niŜ ta, dla
której kabina jest przystosowana.

–

Na stanowiskach pracy powinny znajdować się szczegółowe instrukcje obsługi
uwzględniające bhp.

–

Operator  (kierowca)  odpowiedzialny  jest  za  stosowanie  prawidłowych  metod  pracy
i przestrzeganie  bhp  równieŜ  przez  współpracowników  wchodzących  w  skład  obsługi
stanowiska pracy (pojazdu).

–

Operator (kierowca) nie moŜe opuścić miejsca pracy bez zabezpieczenia urządzeń przed
uruchomieniem ich przez osoby niepowołane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

Do obowiązków operatora naleŜy: systematyczne wykonywanie codziennych
i okresowych czynności obsługowo-naprawczych oraz przeglądowych określonych
instrukcją obsługi urządzenia.

–

Ciągniki i maszyny samojezdne, eksploatowane na powierzchniach leśnych, powinny być
wyposaŜone w bezpieczne kabiny lub ramy ochronne oraz zabezpieczenie przed skutkami
zerwania liny.

–

Zabrania się:
–

przebywania ludzi na urządzeniach technicznych w czasie transportu,

–

wykonywania czynności związanych z przeglądem, regulacją i konserwacją urządzeń
technicznych w czasie ich pracy i w czasie pracy silnika, z wyjątkiem czynności
wyszczególnionych w instrukcjach obsługi,

–

wchodzenia pod uniesione, a nie zabezpieczone elementy robocze maszyny, równieŜ
podczas czynności obsługowo-naprawczych,

–

pracy  maszynami  pod  liniami  energetycznymi  i  telefonicznymi  w  sytuacjach
zagraŜających  zetknięciem  się  elementów  maszyny  lub  unoszonego  drewna
z przewodami tych linii.

Pielęgnacja upraw i plantacji [6]
Przy wycinaniu krzewów, drzewek, chwastów, traw itp. urządzeniami mechanicznymi na
wysięgniku z napędem silnikowym (wykaszarek spalinowych), obowiązują następujące
podstawowe zasady:
–

urządzenia te przeznaczone są do jednoosobowej obsługi, promień strefy zagroŜenia
wynosi co najmniej 10m,

–

podczas pracy długość pasów uprzęŜy musi być odpowiednio wyregulowana, a awaryjny
zaczep bezpieczeństwa, umoŜliwiający natychmiastowe pozbycie się urządzenia, naleŜy
sprawdzić przed przystąpieniem do pracy.

–

prace  z  zastosowaniem  urządzeń  na  wysięgnikach  z  napędem  silnikowym  mogą
wykonywać  jedynie  specjalnie  przeszkoleni  operatorzy,  wyposaŜeni  w  środki  ochrony
indywidualnej (hełmy, rękawice, ochronne, okulary).

Ochrona i nawoŜenie lasu [6]

−

Zabiegi ochronne z zastosowaniem pestycydów i nawoŜenie lasu musza być
wykonywane przez co najmniej 2 robotników znajdujących się pod stałym nadzorem.

−

Przed przystąpieniem do zabiegów ochronnych lub nawoŜenia lasu obsługa powinna
sprawdzić stan techniczny sprzętu, zwłaszcza szczelność zbiorników, przewodów i złączy
oraz droŜność przewodów i dysz.

−

Zabronione jest przedmuchiwanie ustami przewodów lub dysz opryskiwaczy
i zamgławiaczy.

−

Zabiegi naleŜy zawsze rozpoczynać od strony zawietrznej, aby kaŜda następna trasa
przejazdu agregatu przechodziła przez obszar nieskaŜony.

−

W przypadku prowadzenia na wyznaczonej powierzchni zabiegów kilkoma urządzeniami
naleŜy tak zaprojektować trasę przejazdu, aby pył lub mgła nie przemieszczały się na
sąsiednie stanowiska pracy.

−

Przy pracy zespołowej uruchamianie i zatrzymywanie urządzeń powinno być
poprzedzane umownym sygnałem. Do podawania sygnału upowaŜniony jest nadzorujący
pracę zespołu lub wyznaczony pracownik.

−

Robotnicy zatrudnieni przy nakładaniu preparatów musza stosować środki ochrony
indywidualnej zgodnie ze wskazaniami producenta.

−

Przy

nakładaniu

preparatów

naleŜy

ciśle

przestrzegać

zaleceń

podanych

w obowiązujących instrukcjach ich stosowania i na etykietach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pozyskiwanie drewna [8]
–

Do pracy z uŜyciem pilarki dopuścić moŜna wyłącznie pracowników, którzy ukończyli
z wynikiem pozytywnym szkolenie.

–

Rozpoczęta  ścinka  powinna  być  zakończona  obalaniem  drzewa,  a  w  przypadku  jego
zawieszenia  –  ściągnięciem  przed  przystąpieniem  do  jakichkolwiek  prac  w  strefie
niebezpiecznej.

–

JeŜeli  ściągnięcie  drzewa  zawieszonego  okazało  się  niemoŜliwe  przy  uŜyciu
dozwolonych  sposobów  i  środków,  którymi  dysponuje  operator  pilarki,  powinien  on
przerwać  pracę  i  zawiadomić  o  tym  osobę  kierującą  lub  koordynatora,  który  powinien
zapewnić moŜliwość bezpiecznego ściągnięcia zawieszonego drzewa.

–

Na obszarze, na którym wykonywane są prace związane ze ścinką , zrywką
i załadunkiem drewna, powinni przebywać co najmniej dwaj pracownicy pozostający ze
sobą przez cały czas w kontakcie wzrokowym lub głosowym.

–

Strefa niebezpieczna przy ścince drzew obejmuje przestrzeń wokół miejsca dokonywanej
ś

cinki w promieniu dwóch wysokości ścinanego drzewa.

–

Prace  z  uŜyciem  maszyn  wielooperacyjnych  wykonujących  więcej  niŜ  jedną  operację
technologiczną  lub  co  najmniej  po  jednej  operacji  technologicznej  i  transportowej,
w szczególności  maszyn  ścinkowo-układających,  ścinkowo-zrywkowych,  okrzesująco-
przerzynających  (harwesterów),  samojezdnych  rębarek  z  pojemnikami  na  zrębki,  mogą
być wykonywane przez jedną osobę na danej powierzchni, pod warunkiem wyposaŜenia
stanowiska  pracy  w  skuteczny  środek  łączności.  Prace  na  tych  maszynach  mogą  być
wykonywane  po  zmroku  i  w  warunkach  nocnych  tylko  przy  oświetleniu  sztucznym
zapewniającym dobrą widoczność.

Szczegółowe bhp dotyczące pracy pilarką poznasz w jednostce modułowej 833[02]Z1.05
– UŜytkowanie pilarki spalinowej i wykonywanie czynności kontrolno-obsługowych.

Transport drewna [8]
–

Strefa niebezpieczna dla pojazdów przeznaczonych do zrywki i wywozu drewna,
wyposaŜonych w urządzenia linowe, obejmuje:
–

w przypadku załadunku drewna – przestrzeń wyznaczoną przez obrys pojazdu
powiększony o 10 m, obrys stosu pojazdu powiększony o 10 m, obrys stosu drewna
długiego, zwanego dalej „mygłą”, powiększony o 1m oraz przestrzeń pomiędzy mygłą
a pojazdem, jednak nie mniej niŜ 10 m od napiętych lin;

–

w przypadku rozładunku drewna – przestrzeń wyznaczoną przez obrys pojazdu
z drewnem powiększony o 10 m od strony wyładowczej i o 5 m od strony przeciwnej
pojazdu, jednak nie mniej niŜ 10 m od napiętych lin.

–

Strefa niebezpieczna przy załadunku i rozładunku pojazdów przeznaczonych do zrywki
i wywozu wyposaŜonych w Ŝurawie obejmuje przestrzeń objętą obrysem pojazdu i mgły
wraz z przestrzenią między pojazdem i mygłą oraz przestrzenią sięgającą dookoła poza
maksymalny wysięg Ŝurawia i długość przemieszczanego drewna.

–

Zrywka i wywóz drewna mogą być wykonywane jednoosobowo lub wieloosobowo
odpowiednio do wymaganej liczby osób do obsługi pojazdu przeznaczonego do zrywki
i wywozu drewna.

–

Niedopuszczalne jest składowanie drewna:
–

bezpośrednio przy drogach publicznych,

–

w miejscach uniemoŜliwiających bezpieczny załadunek drewna, w szczególności pod
liniami energetycznymi.

–

Podczas zrywki i wywozu drewna niedopuszczalne jest:
–

dotykanie lin, łańcuchów i drewna będących w ruchu,

–

przebywanie na transportowanym ładunku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

przechodzenie przez liny i drewno w czasie ich ruchu,

–

przebywanie w zasięgu zrywanego drewna,

–

odpinanie ładunku przed zatrzymaniem się pojazdu i zupełnym zwolnieniem lin,

–

przebywanie w zasięgu lin lub Ŝurawia,

–

łączenie lin za pomocą węzłów,

–

przerzynka drewna znajdującego się na pojeździe lub nieodczepionego od środka
zrywkowego.

Środki ochrony indywidualnej

rodki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposaŜenie przeznaczone do noszenia

przez pracownika w celu ochrony przed jednym lub większą liczbą zagroŜeń, które mogą
mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy.

Pracodawca obowiązany jest dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony

indywidualnej, zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami.

rodki ochrony indywidualnej muszą posiadać certyfikat znaku bezpieczeństwa.

Producent,  importer,  dystrybutor  lub  inny  dostawca  środków  ochrony  indywidualnej  jest
obowiązany  wydać  deklarację  zgodności  tych  wyrobów  z  wprowadzonymi  normami  oraz
wymaganiami  określonymi  właściwymi  przepisami.  Środki  ochrony  indywidualnej  stanowią
własność pracodawcy.

Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej

Według Polskiej Normy PN–Z–08053:1988 środki ochrony indywidualnej dzieli się, pod

względem ich ogólnego przeznaczenia na dziewięć grup oznaczonych odpowiednimi
symbolami:
U – odzieŜ ochronną (płaszcze, kurtki, fartuchy, kamizelki, bluzy, czapki, berety, chustki),
N – ochrony kończyn dolnych (buty, trzewiki, getry),
R – ochrony kończyn górnych (rękawice, ochraniacze palców, ochraniacze dłoni),
G – ochrony głowy (hełmy ochronne),
T – ochrony oczu i twarzy (okulary, gogle, tarcze ochronne, osłony twarzy),
S – ochrony słuchu (wkładki i nauszniki przeciwhałasowe, hełmy),
D – ochrony układu oddechowego (półmaski, maski),
W – sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości (szelki bezpieczeństwa, linki,
amortyzatory),
C lub I – sprzęt izolujący cały organizm.

Poza środkami ochrony indywidualnej pracodawca dostarcza, na własny koszt, równieŜ

odzieŜ i obuwie robocze, które muszą spełniać wymagania Polskich Norm.

W zaleŜności od rodzaju czynnika szkodliwego stosuje się róŜne grupy środków ochrony

indywidualnej.

OdzieŜ ochronna – odzieŜ, która okrywa lub zastępuje odzieŜ osobistą i chroni

pracownika przed jednym lub wieloma zagroŜeniami.

rodki ochrony kończyn dolnych – obuwie ochronne – produkowane jest w szerokim

asortymencie i jest przeznaczone zwykle do ochrony przed kilkoma rodzajami zagroŜeń
jednocześnie.

Sprzęt ochrony głowy – przemysłowy hełm ochronny stanowi podstawowe

zabezpieczenie głowy pracownika przed uderzeniem na stanowisku pracy. Głównym
zadaniem hełmów jest ochrona przed uderzeniami spadających przedmiotów oraz
uderzeniami głową o wystające elementy konstrukcji stanowiska pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sprzęt ochrony twarzy i oczu – dowolna postać środka ochrony indywidualnej

osłaniającego oczy wraz z ich najbliŜszym otoczeniem oraz twarz lub jego część. Ze względu
na konstrukcję moŜna wyróŜnić:

−

okulary ochronne,

−

gogle ochronne,

−

osłony twarzy,

−

przyłbice spawalnicze,

−

tarcze spawalnicze.
Sprzęt ochrony układu oddechowego – sprzęt zapewniający dopływ czystego powietrza

do strefy oddychania. NaleŜy wyróŜnić dwie podstawowe grupy zagroŜeń dla układu
oddechowego:

−

zanieczyszczone powietrze (występowanie szkodliwych substancji w postaci: cząstek,
gazów, par),

−

niedobór tlenu (zawartość poniŜej 17%).
Sprzęt ochrony układu oddechowego moŜna podzielić na dwie grupy:

−

sprzęt oczyszczający (działający przez oczyszczenie powietrza): maski, półmaski, hełmy
powietrzne,

−

sprzęt izolujący (działający przez doprowadzenie powietrza lub tlenu ze źródła wolnego
od zanieczyszczeń).
Sprzęt ochrony słuchu – ochraniacze słuchu są najprostszym i najszybszym sposobem

ochrony narządu słuchu przed skutkami oddziaływania hałasu.

Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości – pracownicy pracujący na stanowiskach

zagroŜonych upadkiem z wysokości, na których nie mogą być stosowane ochrony grupowe,
powinni być wyposaŜeni w indywidualne systemy chroniące przed upadkiem z wysokości.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Na czym polega kształtowanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy?

W jakich obszarach mogą występować zagroŜenia wypadkowe?

Co oznacza pojęcie ergonomia?

W jakich przepisach zapisane są zasady bezpiecznego wykonywania prac leśnych?

Co to są środki ochrony indywidualnej?

Jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?

Na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej?

Co to są środki ochrony kończyn dolnych?

Jakie zadania spełnia sprzęt ochrony głowy?

10.

Co zalicza się do sprzętu ochrony twarzy i oczu?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz środki ochrony indywidualnej do prac związanych z chemicznym zwalczaniem

szkodników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych
prac z zakresu gospodarki leśnej informacje dotyczące chemicznego zwalczania
szkodników,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przeanalizować klasyfikację środków ochrony indywidualnej,

dobrać odpowiednie środki ochrony,

uzasadnić wybór środków ochrony indywidualnej.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac
z zakresu gospodarki leśnej

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt,

−−−−

długopis,

−−−−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dobierz środki ochrony indywidualnej podczas wykonywania leśnych zabiegów

pielęgnacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych
prac z zakresu gospodarki leśnej informacje dotyczące leśnych zabiegów
pielęgnacyjnych,

przeanalizować klasyfikację środków ochrony indywidualnej,

dobrać odpowiednie środki ochrony,

uzasadnić wybór środków ochrony indywidualnej.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac

z zakresu gospodarki leśnej

−−−−

zeszyt,

−−−−

długopis,

−−−−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Określ zagroŜenia wynikające z niewłaściwej obsługi maszyn i urządzeń leśnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych
prac z zakresu gospodarki leśnej informacje dotyczące obsługi maszyn i urządzeń,

określ i scharakteryzuj zagroŜenia na stanowiskach obsługi maszyn i urządzeń leśnych,

uzasadnić wybór zagroŜeń.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac

z zakresu gospodarki leśnej

−−−−

zeszyt,

−−−−

długopis,

−−−−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

określić bezpieczne i higieniczne warunki pracy?

wyjaśnić w jakich obszarach mogą występować zagroŜenia wypadkowe?

zdefiniować pojęcie ergonomia?

wymienić przepisy w których zapisane są zasady bezpiecznego
wykonywania prac leśnych?

określić środki ochrony indywidualnej?

określić wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?

określić na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej?

wskazać środki ochrony kończyn dolnych?

określić jakie zadania spełnia sprzęt ochrony głowy?

10)

wskazać sprzęt ochrony twarzy i oczu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Przestrzeganie wymagań ochrona środowiska

4.4.1.

Materiał nauczania

Postęp techniczny prowadzi nieustannie do rosnącej konsumpcji surowców.

Konsekwencjami  takiego  postępowania  jest  zanieczyszczenie  terenów,  wód  gruntowych
i powierzchniowych,  wyczerpywanie  się  zasobów  środowiska,  zmniejszenie  warstwy
ozonowej.  KaŜdy  codziennie  doświadcza  skutków  postępującej  degradacji  środowiska,
dlatego liczba zwolenników jego ochrony stale rośnie.

Ochronę środowiska rozumie się jako podjęcie działań, umoŜliwiających zachowanie lub

przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta polega w szczególności na:
1)

racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadą zrównowaŜonego rozwoju,

przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,

przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
Degradacja środowiska to niekorzystne zmiany równowagi ekologicznej i struktury

przestrzennej spowodowane nierolniczą i nieleśną działalnością gospodarczą.

Ustawa o ochronie przyrody określa cele, zasady i formy ochrony przyrody Ŝywej

i nieoŜywionej oraz krajobrazu. Ustawa ta określa i reguluje przepisy dotyczące:

−

form ochrony przyrody,

−

ogrodów botanicznych, ogrodów zoologicznych oraz ośrodków rehabilitacji zwierząt,

−

ochrony terenów zieleni i zadrzewień,

−

organów ochrony przyrody,

−

słuŜb ochrony przyrody,

−

zwalczania przestępstw i wykroczeń na obszarach chronionych,

−

gospodarowania zasobami i składnikami przyrody,

−

skutków prawnych objęcia ochroną,

−

przepisów karnych.

Szczególne zasady ochrony lasów określają przepisy ustawy o lasach.
W lasach zabrania się (Art. 30 ustawy o lasach):

zanieczyszczenia gleby i wód;

zaśmiecania;

rozkopywania gruntu;

niszczenia grzybów oraz grzybni;

niszczenia lub uszkadzania drzew, krzewów lub innych roślin;

niszczenia urządzeń i obiektów gospodarczych, turystycznych i technicznych oraz znaków
i tablic;

zbierania płodów runa leśnego w oznakowanych miejscach zabronionych;

rozgarniania i zbierania ściółki;

wypasy zwierząt gospodarskich;

10.

biwakowania poza miejscami wyznaczonymi przez właściciela lasu lub nadleśniczego;

11.

wybierania jaj piskląt, niszczenia lęgowisk i gniazd ptasich, a takŜe niszczenia legowisk
nor i mrowisk;

12.

płoszenia, ścigania, chwytania i zabijania dziko Ŝyjących zwierząt;

13.

puszczania psów luzem;

14.

hałasowania oraz uŜywania sygnałów dźwiękowych, z wyjątkiem przypadków
wymagających wszczęcia alarmu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Hałas – jest to dźwięk o dowolnym charakterze akustycznym, niepoŜądany w danych
warunkach i przez daną osobę

W zaleŜności od częstotliwości drgań akustycznych rozróŜniamy hałas:

−−−−

słyszalny – 20 Hz –20 000 Hz,

−−−−

niesłyszalny do 20 Hz hałas infradźwiękowy, ponad 20 000 Hz hałas ultradźwiękowy
niesłyszalny.
Ź

ródła hałasu:

−−−−

mechaniczne – wywołany przez maszyny i urządzenia o napędzie mechanicznym
elektrycznym, pneumatycznym,

−−−−

aerodynamiczne i hydrodynamiczne wywołany przez ruch gazów i cieczy
w rurociągach, wentylatorach,

−−−−

technologiczne – wywołany zmianą spójności materiału, jak: kruszenie, łamanie itp.
Szkodliwe lub uciąŜliwe skutki hałasu zaleŜą od:

−−−−

natęŜenia hałasu,

−−−−

poziomu ekspozycji,

−−−−

rodzaju źródeł hałasu,

−−−−

relacji między człowiekiem a źródłem hałasu.
Walka z hałasem polega przede wszystkim na:

−−−−

eliminowaniu lub ograniczaniu jego źródeł,

−−−−

ograniczaniu jego rozprzestrzeniania się,

−−−−

stosowaniu osobistej ochrony słuchu,

−−−−

skracaniu czasu przebywania w jego bezpośrednim zasięgu.

Zasady  postępowania  z  odpadami,  a  w  szczególności  zasady  zapobiegania  powstawaniu
odpadów  lub  minimalizacja  ich  ilości,  usuwania  odpadów  z  miejsc  powstawania,  a  takŜe
wykorzystywania  lub  unieszkodliwiania  odpadów  w  sposób  zapewniający  ochronę  Ŝycia
i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska, określa ustawa o odpadach.

Odpady przemysłowe to uboczne produkty działalności człowieka, powstające na terenie

zakładu przemysłowego i innych miejscach ich powstawania. Są szkodliwe lub uciąŜliwe dla
ś

rodowiska. Zalicza się do nich oleje, opakowania, ŜuŜel i popiół, odpady mineralne, odpady

metaliczne.

Gospodarowanie odpadami to: zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów,

jak równieŜ nadzór nad wyŜej wymienionymi działaniami oraz miejscami unieszkodliwiania
odpadów.

Utylizacja – jest to przetworzenie materiałów lub odpadów, które straciły wartość

uŜytkową.

Unieszkodliwianie – likwidacja lub ograniczenie uciąŜliwości odpadów dla środowiska

przez poddanie ich obróbce powodującej zmianę ich cech fizycznych, chemicznych lub
biologicznych.

System prawidłowego gospodarowania odpadami składa się z trzech głównych

elementów:
–

gromadzenie (w miejscu powstawania),

–

usuwanie,

–

unieszkodliwiane.

Recykling  jest  to  systemem  wielokrotnego  wykorzystywania  tych  samych  materiałów
w kolejnych  dobrach  materialnych  i  uŜytkowych  czyli  powtórne  zagospodarowanie  raz
wyprodukowanych  i  uŜytych  wyrobów  na  przykład  makulatury,  opakowań  szklanych  lub
plastikowych.  Chronione  są  w  ten  sposób  nieodnawialne  lub  trudno  odnawialne  źródła
surowców,  a  jednocześnie  ograniczana  jest  produkcja  odpadów,  które  musiałyby  być  gdzieś
składowane lub utylizowane. Pośrednio środowisko naturalne jest chronione równieŜ poprzez

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zmniejszenie zuŜycia surowców energetycznych, które musiałyby być uŜyte w procesach
pozyskania surowców z natury i późniejszego zagospodarowania ich odpadów.

Prawo ochrony środowiska stanowi kodeks ekologicznych zasad postępowania

w większości problemów związanych z ochroną środowiska i racjonalnym kształtowaniem jej
zasobów.

System zakazów i nakazów jest w prawie ochrony środowiska mocno rozbudowany.

Zakazana  jest  miedzy  innymi  budowa  lub  rozbudowa  uciąŜliwych  obiektów  na  obszarach
wymagających  szczególnej  ochrony  ze  względów  przyrodniczych  oraz  na  terenach  miast
i wsi.  Nie  wolno  wypalać  traw  na  łąkach,  torfowiskach  i  mokradłach  itp.  Ostrzejsze  zakazy
dotyczą obszarów szczególnie chronionych.

Wśród kar za nieprzestrzeganie przepisów ochrony środowiska wymienić naleŜy

administracyjną karę pienięŜną, karę grzywny, ograniczenia, a nawet pozbawienia wolności.
Istnieje równieŜ moŜliwość pociągnięcia do odpowiedzialności pracowniczej osób
naruszających przepisy o ochronie środowiska podczas pracy.

Podstawowymi aktami prawnymi określającymi zasady ochrony środowiska są:

Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z 2001 r.),

Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z 2002 r.).

Ustawa o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z 2001 r.),

Ustawa o odpadach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638 z 2001 r.),

Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi
odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639
z 2001 r.),

Ustawa o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 76, poz. 811 z 2001 r.),

4.4.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak rozumiesz pojęcie ochrona środowiska?

Na czym polega degradacja środowiska?

Jakich problemów dotyczy Ustawa o ochronie przyrody?

Czego zabrania się w lasach?

Co to jest hałas?

Jakie znasz zasady postępowania z odpadami?

Co to jest recykling?

Jakie są podstawowe akty prawne dotyczące ochrony środowiska?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ czynniki wpływające na dewastację środowiska leśnego oraz sposoby ich

ograniczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

w literaturze odszukać informacje na temat dewastacji środowiska leśnego,

określ czynniki wpływające na dewastację środowiska leśnego,

określ sposoby ograniczania dewastacji środowiska leśnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

Internet,

−−−−

zeszyt,

−−−−

długopis,

−−−−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

wyjaśnić pojęcie ochrona środowiska?

określić na czym polega degradacja środowiska?

określić jakich problemów dotyczy Ustawa o ochronie przyrody?

wymienić czego zabrania się w lasach wg Ustawy o lasach?

zdefiniować hałas?

określić zasady postępowania z odpadami?

wyjaśnić pojęcie recykling?

wymienić podstawowe akty prawne dotyczące ochrony środowiska?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Zasady udzielania pierwszej pomocy

4.5.1.

Materiał nauczania

Organizacja bezpiecznej pracy to podejmowanie takich działań, które mają na celu

zapewnienie odpowiednich standardów pracy oraz osiągnięcie poŜądanego stanu
bezpieczeństwa polegającego na wyeliminowaniu czynników prowadzących do powstania
wypadków przy pracy.

W sytuacji, gdy zdarzy się wypadek, udzielenie pomocy przedmedycznej jest

obowiązkiem kaŜdej osoby znajdującej się na miejscu wydarzenia.

Niosąc pomoc poszkodowanym, naleŜy zawsze przestrzegać następujących zasad:

−

ocenić sytuację, ilość i stan poszkodowanych oraz ewentualne usunięcie ich z miejsca
wypadku (jeŜeli niebezpieczeństwo zagraŜa im w dalszym ciągu) lub przerwanie
szkodliwego działania czynnika (jeŜeli takie postępowanie jest moŜliwe),

−

dokonać oceny stanu poszkodowanych i skontrolować czynności Ŝyciowe: oddech,
krwawienia i stan przytomności. Gdy poszkodowany jest nieprzytomny to naleŜy
zapewnić: A – droŜność dróg oddechowych, B – oddychanie, C – krąŜenie,

−

wezwać pomoc: 999 – Pogotowie Ratunkowe lub 112 – Ratownictwo,

−

udzielić pomoc w zaleŜności od objawów do czasu przybycia pomocy kwalifikowanej,

−

zabezpieczyć miejsce wypadku.

Materiały i środki pomocy przedmedycznej

Udzielając pierwszej pomocy przedmedycznej na miejscu wypadku, najlepiej korzystać

z materiałów  opatrunkowych  znajdujących  w  apteczce  pierwszej  pomocy.  Prawidłowo
wyposaŜone  apteczki  powinny  być  w  kaŜdym  domu,  miejscu  pracy,  samochodzie,  a  takŜe
stanowić niezbędny bagaŜ podczas wycieczek klasowych lub innych.
Apteczkę zawsze umieszczamy w dobrze oznakowanym i łatwo dostępnym miejscu.
W  skład  prawidłowego,  podstawowego  wyposaŜenia  apteczki  pierwszej  pomocy  powinny
wchodzić następujące środki i materiały opatrunkowe:

−

rękawiczki jednorazowe (typu chirurgicznego) – co najmniej jedna para,

−

maseczka do sztucznego oddychania metodą „usta – usta” – jednorazowa, trwała, łatwa
w uŜyciu – 1sztuka,

−

noŜyczki – 1 para,

−

koc termoizolacyjny – „folia Ŝycia” – 1 sztuka,

−

chusta trójkątna płócienna – 2 sztuki,

−

chusta trójkątna flizelinowa – 2 sztuki,

−

opaska podtrzymująca dziana (bandaŜ zwykły) o szerokości 15 cm – 2 sztuki,

−

opaska podtrzymująca dziana (bandaŜ zwykły) o szerokości 10 cm – 2 sztuki,

−

opaska elastyczna o szerokości 10 cm – 1 sztuka,

−

gaza opatrunkowa jałowa 1x 1 – 1 opakowanie,

−

gaziki opatrunkowe jałowe 9 x 9 – 4 opakowania,

−

gaziki opatrunkowe jałowe 5 x 5 – 4 opakowania,

−

opatrunki przylepowe (plastry) – 10 sztuk róŜnych rozmiarów.

Przedstawione powyŜej ilości materiałów opatrunkowych to niezbędne minimum.

Apteczki pierwszej pomocy w zaleŜności od przeznaczenia mogą posiadać większe ilości
gazików i bandaŜy.

Techniki reanimacyjne

Sukces reanimacji zaleŜy od szybkości i poprawności wykonania zabiegów. Laik nie ma

moŜliwości posługiwania się sprzętem reanimacyjnym i dlatego powinien opanować i co
pewien czas ćwiczyć na specjalnym fantomie bezprzyrządowe metody reanimacji:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

udraŜnianie dróg oddechowych,

–

sztuczne oddychanie,

–

pośredni masaŜ serca.

PoniŜszy schemat pokazuje hierarchię zabiegów reanimacyjnych:

samo udroŜnienie dróg oddechowych moŜe przywrócić poszkodowanemu oddech, jeśli
tylko istniała czynność ośrodka oddechowego;

skuteczność sztucznego oddychania warunkowana jest prawidłowym udroŜnieniem dróg
oddechowych;

sztuczne krąŜenie (masaŜ serca) przynosi rezultaty tylko w połączeniu ze sztucznym
oddychaniem przy droŜności dróg oddechowych.

udroŜnienie

dróg oddechowych dróg oddechowych dróg oddechowych

sztuczne

oddychanie

masaŜ

serca

Podczas zatrzymania oddychania procesy wymiany gazowej (wdychania tlenu

i wydychania  dwutlenku  węgla)  zostają  zahamowane.  Serce  jeszcze  przez  pewien  czas
pompuje krew, ale na skutek braku tlenu ulega zatrzymaniu. Bardzo wraŜliwy na niedostatek
tlenu  jest  mózg.  U  człowieka  dorosłego  juŜ  po  upływie  3-5  minut  zachodzą  nieodwracalne
zmiany  w  mózgu.  JeŜeli  wystąpi  zatrzymanie  oddychania,  to  poszkodowany  traci
przytomność.

Wstrząs pourazowy

Groźnym zjawiskiem występującym u osób poszkodowanych w wypadkach, jest

pojawienie się objawów wstrząsu. Mogą one wystąpić z przyczyn masowego krwotoku
(wstrząs krwotoczny), zmiaŜdŜeń, złamań, stłuczeń (wstrząs urazowy), oparzeń (wstrząs
oparzeniowy).

Podstawowymi objawami kaŜdego wstrząsu są:

−

szybko słabnące, a nawet niewyczuwalne tętno,

−

bladość skóry i jej ochłodzenie,

−

zimny, zlewny pot na powierzchni ciała,

−

rozszerzenie źrenic,

−

płytki, przyspieszony oddech, niepokój poszkodowanego,

−

apatia i senność.

Przy wystąpieniu początkowych objawów wstrząsu, poszkodowany najczęściej jest

przytomny. Objawy wstrząsu pogłębiają strach, ból, zimno.
PoniewaŜ wstrząs jest niebezpiecznym zjawiskiem, zagraŜającym bezpośrednio Ŝyciu
poszkodowanego, postępowanie przeciwwstrząsowe naleŜy wdroŜyć na miejscu wypadku.
Polega ono na:

−

zapewnieniu poszkodowanemu spokoju,

−

osłonięciu przed zimnem, deszczem, wiatrem,

−

zapewnieniu poszkodowanemu prawidłowego oddechu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

opanowaniu krwotoku,

−

załoŜeniu opatrunku lub unieruchomieniu złamania,

−

ułoŜeniu poszkodowanego na wznak, z kończynami dolnymi uniesionymi ku górze,

−

uspokojeniu psychicznym,

−

ewentualnym podaniu do picia ciepłych płynów – jeśli poszkodowany jest przytomny,

−

szybkim wezwaniu kwalifikowanej pomocy medycznej.

Rys. 2. metody badania tętna [9]

Rys. 3. Sztuczne oddychanie [9]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Złamaniem nazywamy przerwanie ciągłości tkanki kostnej w wyniku urazu mechanicznego
(złamanie mechaniczne) lub toczącego się procesu chorobotwórczego (złamanie
patologiczne).

Złamania dzielą się równieŜ na otwarte i zamknięte. O złamaniu zamkniętym mówi się

wtedy, gdy skóra ponad złamana kością nie jest uszkodzona. Niebezpieczeństwo zakaŜenia
jest wtedy znikome.

Jeśli doszło do złamania otwartego, to ciągłość skóry ponad miejscem złamania jest

przerwana, a z rany mogą wystawać fragmenty kości i tkanek. Niebezpieczeństwo zakaŜenia
jest wtedy bardzo duŜe.
Złamania kości kończyn górnych

Rys. 6. Unieruchomienie złamanego ramienia [9]

Złamaną kość trzeba unieruchomić razem z dwoma sąsiadującymi z nią stawami.

Unieruchomienie uszkodzonego stawu polega na unieruchomieniu dwóch sąsiadujących
z nim kości.

Złamania kości kończyn górnych z reguły unieruchamia się, stosując m.in. środki

podręczne. MoŜna wykorzystać np. temblak z chusty trójkątnej lub ubiór poszkodowanego,
podwijając bluzkę, sweter lub połę marynarki do góry na zgiętą w stawie łokciowym
i ułoŜoną w poprzek klatki piersiowej kończynę.

Złamania kości kończyn dolnych – rzadko kiedy złamana noga układa się w wyproście.

Często  bywa  wykręcona,  podwinięta  itp.,  a  przemieszczanie  jej  moŜe  się  przyczynić  do
dalszych uszkodzeń i wpłynąć na pogorszenie stanu poszkodowanego. Dlatego niezbędne jest
zastosowanie  unieruchomienia  obłoŜeniowego.  W  tym  celu  uszkodzone  kończyny  dolne
obkłada  się  przedmiotami,  które  mogą  je  stabilizować.  Jeśli  konieczny  jest  transport
poszkodowanego, to jego kończyny dolne naleŜy unieruchomić.
MoŜna  do  tego  wykorzystać  deseczki,  narty,  pliki  gazet  itp.,  pamiętając,  aby  obłoŜyć  je
miękkimi  przedmiotami  (np.  ręcznikiem,  szalem,  swetrem),  zwłaszcza  w  okolicy  stawów.
JeŜeli  nie  ma  sztywnych  przedmiotów,  to  uszkodzoną  nogę  naleŜy  obłoŜyć  zrolowanym
kocem i w kilku miejscach przymocować do niej zdrową.

Skręcenie to krótkotrwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz

stawu.

Do skręceń dochodzi najczęściej podczas gwałtownych, nieprawidłowych ruchów

w stawach. JeŜeli działanie urazu jest krótkotrwałe, to dzięki elastyczności torebki stawowej
staw odzyskuje sprawność.

Zwichnięcie jest to trwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz

stawu. Zwichnięciu często towarzyszy uszkodzenie torebki stawowej, przerwanie lub
naciągnięcie więzadeł torebki stawowej, czasem nawet odłamanie części kostnych w pobliŜu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

stawu, tzw. złamanie śródstawowe. Przyczyną są urazy mechaniczne lub gwałtowne,
nieprawidłowe ruchy, przekraczające wytrzymałość więzadeł.

Zwichnięciom i skręceniom towarzyszą: silny ból, obrzęk stawu, często krwawy wylew

(zasinienie) i ograniczona lub zniesiona ruchomość w stawie.

Po urazie stawu poszkodowany odruchowo układa kończynę w pozycji sprawiającej

najmniej bólu i w takiej pozycji naleŜy ją unieruchomić. Nie wolno zmieniać jej połoŜenia,
poniewaŜ moŜna doprowadzić do dodatkowych urazów.

W razie zwichnięcia (skręcenia) stawu skokowego naleŜy zdjąć but i przystąpić do

unieruchomienia. Do tego celu moŜna wykorzystać rozłoŜoną, grubą gazetę, którą podsuwa
się pod stopę oraz podudzie. Papier zawija się wokół stopy, kostek i podudzia, aby
unieruchomić staw skokowy, starając się utrzymać stopę w ułoŜeniu zastanym. Usztywnienie
mocuje się przylepcem lub bandaŜem.

Krwotok jest to wylew krwi w pełnym jej składzie poza światło naczynia krwionośnego

lub poza serce wskutek przerwania ciągłości ich ścian.

Krwotok tętniczy charakteryzuje się pulsującym w rytm skurczów serca wypływaniem

krwi jasnoczerwonej.

W krwotoku Ŝylnym z powierzchni rany krew wypływa ciągłą struŜką, ma zabarwienie

ciemnoczerwone.

Tamowanie krwotoków
W razie wystąpienia krwotoku naleŜy zawsze starać się zatamować go moŜliwie

najprostszym
i najszybszym sposobem.

Tamowanie krwawienia na kończynach polega na:

–

ucisku tętnicy doprowadzającej krew,

–

uniesieniu kończyny lub maksymalnym zgięciu kończyny w stawie.
Stosując opatrunek uciskowy, naleŜy: ranę przykryć czystą tkaniną, najlepiej gazą, na

którą moŜna połoŜyć watę lub ligninę, docisnąć opatrunek twardym przedmiotem (drewniany
klocek, mocno zwinięty bandaŜ, etui od kluczy, kamień), ściśle przybandaŜować.

Mogą się zdarzyć inne wypadki, w których załoŜenie opatrunku uciskowego będzie

utrudnione  lub  niemoŜliwe.  NaleŜą  do  nich:  otwarte  złamanie  z  silnym  krwawieniem,  duŜe
ciało  obce  w  ranie,  krwotok  z  rozległej  powierzchni  rany  lub  rozerwanie  tkanek  kończyny.
Krwawienia  takie  tamuje  się  przez  uciśnięcie  opatrunkiem  tętnicy  doprowadzającej  krew.
Jednocześnie nakłada się opatrunek osłaniający.

Gdy nie udaje się zatamować krwotoku z kończyn, wówczas moŜna uŜyć opaski

uciskowej. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe przepływ krwi zostaje całkowicie zamknięty, a juŜ po
około 10 minutach stosowania opaski niedotlenione tkanki zaczynają obumierać. Opaskę
naleŜy załoŜyć jak najbliŜej miejsca amputacji lub zmiaŜdŜenia.

Krwawienia z tętnic szyjnych moŜna zatamować wyłącznie uciskając miejsce krwotoku

przez trzymany w dłoni materiał opatrunkowy.

Zatrucia gazami

Gazy i pary mogą być wchłaniane przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy i skórę.

JeŜeli zatrucie nastąpiło wskutek wchłonięcia szkodliwych gazów i par przez drogi
oddechowe, naleŜy wynieść poszkodowanego na świeŜe powietrze, rozluźnić ubranie
i przykryć kocem, zapewniając spokój i bezruch.

Przy zatruciach przez przewód pokarmowy (przez wypicie trucizny, jedzenie brudnymi

rękami), podstawowym zabiegiem jest wywołanie wymiotów i podawanie odtrutek ogólnych:
letniej wody, węgla aktywnego lub mleka. Mleka nie naleŜy podawać przy zatruciach
ś

rodkami rozpuszczalnymi w tłuszczach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku wchłonięcia trucizny przez skórę naleŜy:

−

zdjąć z poszkodowanego skaŜoną odzieŜ (ostroŜnie, najlepiej przez rozcięcie),

−

skaŜoną powierzchnię obmyć bieŜącą wodą bez mydła (bez uŜywania ręczników, gąbek,
szmatek),

−

skaŜone części ciała przykryć jałową gazą.

Oparzenia

Postępowanie przy udzielaniu pierwszej pomocy w przypadku oparzeń zaleŜy od stopnia

oparzenia:

−

oparzenie pierwszego stopnia (silne przekrwienie skóry) wymaga polewania strumieniem
czystej wody i zabezpieczenia wyjałowionym opatrunkiem,

−

oparzenie drugiego stopnia (pojawiają się pęcherze) wymaga wyłącznie nałoŜenia
wyjałowionego opatrunku i skierowania do lekarza,

−

oparzenie trzeciego stopnia (martwica skóry i ciemne zwęglone strupy) wymaga
natychmiastowej interwencji lekarza.

Oparzeń nie wolno dotykać rękami ani smarować maściami. Nie wolno równieŜ rozcinać

pęcherzy, usuwać z ran ciał obcych, zdzierać części ubrania przylegających do ran ani
polewać spirytusem.

Przy oparzeniach związkami chemicznymi (kwasami, ługami, niegaszonym wapnem)

miejsca oparzone trzeba natychmiast przemywać strumieniem bieŜącej wody prze około
15 minut. W przypadku oparzenia oka ługiem elektrycznym naleŜy nałoŜyć zimny okład
z kwasu bornego i skierować poszkodowanego do lekarza.

Omdlenia

Omdlenie jest nagłą i krótkotrwałą utratą przytomności spowodowaną strachem,

gwałtownymi zmianami ciśnienia. Pierwsza pomoc przy omdleniach polega na wygodnym
ułoŜeniu zemdlonego (z głową nisko), rozluźnieniu części ubrania, skropieniu twarzy zimną
wodą i zapewnieniu dopływu świeŜego powietrza. Zemdlonemu nie naleŜy podawać płynów
do picia.

Udar cieplny i słoneczny

Podczas udaru cieplnego poszkodowanego naleŜy wynieść z pomieszczenia, rozebrać, na

głowę połoŜyć zimny kompres, całe ciało obmywać chłodną wodą. Analogicznie naleŜy
postępować w przypadku udaru słonecznego, podając dodatkowo do picia chłodne napoje.

PoraŜenie prądem elektrycznym.

Uwolnienia poraŜonego spod działania prądu elektrycznego naleŜy dokonać poprzez:

−

wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,

−

odciągnięcie poraŜonego od urządzeń będących pod napięciem,

−

odizolowanie poraŜonego, uniemoŜliwiające przepływ prądu przez jego ciało.
Bezpośrednio po uwolnieniu poraŜonego spod napięcia naleŜy udzielić mu pomocy

przedlekarskiej.  Nie  wolno  odstępować  osoby  poszkodowanej  oraz  przerywać  akcji
ratowniczej  do  chwili  przybycia  personelu  lekarskiego.  KaŜdy  poraŜony  prądem
elektrycznym  winien  być  zbadany  przez  lekarza,  chociaŜby  oględziny  zewnętrzne  nie
wskazywały na taką potrzebę.

Sposoby eliminowania zagroŜeń:

−

wszystkie przenośne narzędzia elektryczne przed uŜyciem naleŜy skontrolować
i w szczególności ich elastyczne przewody i wtyczki oraz informować pracodawcę
o usterkach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

naleŜy sprawdzić, czy wyjścia gniazdek zostały zabezpieczone urządzeniem
ograniczającym natęŜenie prądu,

−

naleŜy sprawdzić, czy podczas uŜywania urządzeń elektrycznych kabel jest całkowicie
wyciągnięty z bębna przedłuŜacza lub rozwijarki – w przeciwnym razie grozi
przegrzaniem i poŜarem,

−

nie naleŜy zbliŜać części maszyny, np. zraszacza, drabiny lub rur nawadniających na
odległość 15 m od wiszących kabli,

−

nie naleŜy pozostawiać maszyn w pobliŜu słupów wysokiego napięcia i drutów pod
napięciem,

−

nie naleŜy uŜywać mechanicznych koparek, jeŜeli pod ziemią mogą znajdować się kable,

−

naleŜy zapewnić kontrolowanie i oznaczanie ich lokalizacji przez pracodawcę,

−

nie  naleŜy  uŜywać  zewnętrznych  gniazdek,  jeŜeli  jest  wilgotno,  chyba,  Ŝe  są  one
odpowiednio  fabrycznie  zabezpieczone  przed  deszczem,  ochlapaniem  i  zraszaniem,    nie
naleŜy  uŜywać  gniazdek,  wtyczek  lub  włączników  przeznaczonych  do  uŜytku
domowego,

−

nie naleŜy dotykać lub zbliŜać się do przewodów, które upadły.

4.5.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są najwaŜniejsze zasady kształtowania bezpiecznych warunków pracy?

Jakie działania profilaktyczne zapobiegają wypadkom?

Jakie są podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadku?

Jaki jest numer telefonu pogotowia ratunkowego i ratownictwa?

Jakie są czynności uwalniania poraŜonego spod działania prądu elektrycznego?

Jak postępujemy przy zatruciu gazami i oparami?

Na czym polega pierwsza pomoc przy złamaniu kończyn dolnych?

Jakie są rodzaje zagroŜeń poraŜenia prądem podczas wykonywania prac ogrodniczych?

Jakie są sposoby eliminowania zagroŜeń poraŜenia prądem?

4.5.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedstaw inscenizację udzielania pierwszej pomocy osobie poraŜonej prądem

elektrycznym, zgodnie z przepisami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przygotować scenariusz inscenizacji,

zaprezentować inscenizację.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

zasady udzielania pierwszej pomocy osobie poraŜonej prądem,

−

wskazówki wykonywania sztucznego oddychania,

−

fantom,

−

rodki ochrony osobistej,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wyobraź sobie, Ŝe udzielasz pierwszej pomocy koledze, który doznał złamania kości

przedramienia kończyny górnej. Wykonaj konieczne czynności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przyjąć rolę ratownika, poszkodowanego lub obserwatora,

wykonać zadanie jako ratownik zgodnie z poznanym algorytmem,

zwrócić uwagę jako obserwator na poprawność i kolejność wykonywania czynności,

ocenić pracę koleŜanki/kolegi podkreślając, co zostało wykonane dobrze, a jakie zostały
popełnione błędy,

zamienić się rolami z koleŜankami/kolegami.

wiczenie powtarzać aŜ do nabycia biegłości w wykonywaniu zadania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

podręczny sprzęt dostępny w domu, który moŜna wykorzystać do unieruchomienia
kończyny, deseczka,

−

standardowo

wyposaŜona apteczka, a w szczególności: bandaŜe elastyczne, trójkątna

chusta.

Ćwiczenie 3

Wyobraź sobie, Ŝe Twój kolega uległ wypadkowi. UłóŜ go w pozycji bocznej ustalonej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przyjąć rolę chorego, ratownika lub obserwatora,

wykonać zadanie jako ratownik zgodnie z poznanym algorytmem,

zwrócić uwagę jako obserwator na poprawność i kolejność wykonywania czynności,

ocenić pracę koleŜanki/kolegi podkreślając, co zostało wykonane dobrze, a jakie zostały
popełnione błędy,

zamienić się rolami z koleŜankami/kolegami,

wiczenie powtarzać aŜ do nabycia biegłości w wykonywaniu zadania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

koc lub materac.

Ćwiczenie 4

Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie metodą Usta-Usta, zgodnie z obowiązującymi

zasadami oraz z uŜyciem środków ochrony osobistej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować zasady wykonywania sztucznego oddychania,

dobrać środki ochrony osobistej,

wykonać pokaz sztucznego oddychania na fantomie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

wytyczne wykonywania sztucznego oddychania,

−

fantom,

−

rodki ochrony osobistej.

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca zasad kształtowania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy oraz udzielania pierwszej pomocy.

Ćwiczenie 5

Wykonaj opatrunek skaleczonej dłoni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zebrać potrzebne materiały i przybory do ćwiczenia,

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,

zebrać informacje na temat bandaŜowania ran dłoni,

zaplanuj kolejność opatrywania rany,

uzgodnić z nauczycielem poprawność zaplanowanych czynności,

wykonać zadanie opatrywania ręki,

przeanalizować ćwiczenie, co zostało prawidłowo wykonane, a co naleŜy zmienić.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcje opatrywania ran,

−

apteczka z pełnym wyposaŜeniem.

4.5.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

określić najwaŜniejsze zasady tworzenia bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy?

wskazać ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy w warunkach
zagroŜenia Ŝycia i zdrowia?

wymienić działania profilaktyczne zapobiegające wypadkom?

wyjaśnić podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy ofiarom
wypadku?

wymienić numer telefonu pogotowia ratunkowego i ratownictwa?

wymienić czynności uwalniania poraŜonego spod działania prądu
elektrycznego?

wyjaśnić sposób postępowania przy zatruciu gazami i oparami?

określić zagroŜenia poraŜeniem prądem podczas wykonywania prac
ogrodniczych?

określić sposoby eliminowania zagroŜeń poraŜenia prądem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 22 zadania. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed
wskazaniem poprawnego wyniku.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi
a)

pracownik.

pracodawca.

osoby kierujące pracownikami.

Państwowa Inspekcja Pracy.

Pracodawca jest obowiązany informować pracowników, w związku z zagroŜeniami
występującymi na stanowisku pracy o
a)

ryzyku zawodowym oraz zasadach ochrony przed zagroŜeniami.

trudnościach występujących w związku z pracą.

potrzebie zapoznania się z chorobami związanymi z wykonywana pracą.

ochronie przeciwpoŜarowej w zakładzie pracy.

Szkolenia pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy odbywają się na koszt
a)

pracownika.

pracodawcy.

są bezpłatne.

Państwowa Inspekcja Pracy.

Podstawowe uregulowania prawne w zakresie bhp określa
a)

Kodeks karny.

Kodeks pracy.

Kodeks cywilny.

Kodeks postępowania administracyjnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ochrona przeciwpoŜarowa ma na celu

ułatwienie gaszenia poŜaru przez straŜaków.

ochronę Ŝycia, zdrowia, mienia lub środowiska przed poŜarem.

informowanie pracowników o zagroŜeniach powstania poŜaru.

zabezpieczenie zakładu pracy przed poŜarem.

Hydranty słuŜą do
a)

poboru wody w celach gaśniczych.

dostarczania wody dla pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy.

utrzymywania czystości.

magazynowania wody potrzebnej w zakładzie pracy.

Jednym ze sposobów walki z poŜarami jest zapobieganie powstawania poŜaru nazywane
inaczej

obroną przed poŜarami.

obroną czynną.

obroną bierną

obroną poŜarową.

Do gaszenia poŜaru wywołanego zwarciem instalacji elektrycznej naleŜy uŜyć gaśnicy
a)

pianowej.

wodnej.

proszkowej.

dowolnej.

Do pracy na stanowisku wymagającym stosowania środków ochrony indywidualnej bez
zaopatrzenia w odpowiednie środki ochrony pracodawca moŜe
a)

nie dopuścić pracownika.

dopuścić pracownika.

dopuścić wyjątkowo, na krótki czas.

dopuścić po uzgodnieniu z pracownikiem.

10.

OdzieŜ ochronną stosuje się w celu
a)

ochrony przed brudnymi robotami.

zabezpieczenia pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska.

osłonięcia własnego ubrania.

ujednolicenia wyglądu pracowników w zakładzie pracy.

11.

Dyscyplina  nauki  zajmująca  się  zasadami  i  metodami  dostosowania  urządzeń
technicznych  i  narzędzi  pracy  do  cech  fizycznych  i  psychicznych  człowieka,  zgodnie  z
wymaganiami fizjologii i psychologii pracy nazywa się
a)

ergonomią.

etnologią.

etnografią.

etiologią.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12.

Zasady bezpiecznego wykonywania prac leśnych zapisane są w
a)

Instrukcji stanowiskowej.

Instrukcji bhp.

Kodeksie pracy..

Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z
zakresu gospodarki leśnej.

13.

Przy poraŜeniu prądem elektrycznym pierwszą czynnością przed przybyciem lekarza jest
a)

sprawdzenie tętna i oddechu poszkodowanego.

zmierzenie temperatury poszkodowanemu.

zmierzenie ciśnienia krwi poszkodowanemu.

uwolnienie poszkodowanego spod napięcia.

14.

Obowiązek udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadku ma
a)

kaŜdy, gdyŜ nawet w przypadku obecności zagroŜeń moŜna wykonać część działań
ratunkowych.

nie kaŜdy, gdyŜ za ewentualne popełnione błędy zawsze grozi odpowiedzialność
karna.

nie kaŜdy, gdyŜ pomocy mogą udzielać tylko osoby z wykształceniem medycznym.

nie mamy obowiązku udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu.

15.

Udzielający pierwszej pomocy ma za zadanie
a)

przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce i czekać na przyjazd pogotowia.

utrzymać przy Ŝyciu poszkodowanego.

szukać pomocy wśród ludzi zebranych wokół poszkodowanego i dopiero jej udzielić.

wezwać pogotowie.

16.

Tamowanie krwotoków i opatrywanie ran wykonuje się
a)

w rękawiczkach.

pod bieŜącą wodą.

przy uŜyciu opaski z kabla.

z zastosowaniem waty i ligniny.

17.

rodki ochrony indywidualnej muszą posiadać

wywieszkę z adresem producenta.

tabliczkę z wymiarami.

certyfikat ze znakiem bezpieczeństwa.

numer inwentarzowy.

18.

Recykling to
a)

ograniczenie uciąŜliwości odpadów.

wielokrotne wykorzystywanie tych samych materiałów.

przetwarzanie materiałów, które straciły waŜność uŜytkową.

gromadzenie nieprzydatnych materiałów w miejscach specjalnie wyznaczonych.

19.

Ochronę przyrody reguluje ustawa
a)

prawo ochrony środowiska.

ustawa o ochronie przyrody.

prawo wodne.

prawo Natura 2000.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20.

Zasady prawidłowego gospodarowania odpadami to
a)

zapobieganie i składowanie odpadów.

zapobieganie i gromadzenie odpadów.

usuwanie nagromadzonych odpadów i ich unieszkodliwianie.

zapobieganie ,składowanie i gromadzenie odpadów a potem ich częste usuwanie
i unieszkodliwianie

21.

Pod pojęciem gromadzenia odpadów rozumiemy
a)

składowanie odpadów.

usuwanie odpadów.

usuwanie nagromadzonych odpadów i ich unieszkodliwianie.

umieszczanie odpadów w specjalnie do tego celu przystosowanych pojemnikach.

22.

Nadmierny hałas stanowi zagroŜenie dla zdrowia, poniewaŜ
a)

powoduje natychmiastowe uszkodzenie słuchu.

przyspiesza normalną utratę słuchu, występującą wraz z wiekiem.

powoduje stres.

noszenie ochrony uszu przez dłuŜszy czas moŜe być niewygodne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..........................................................................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998

Rączkowski B.: Bhp w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002

Stępczak K.: Ochrona i kształtowanie środowiska. WSiP, Warszawa 2001

Uprawa roli i nawoŜenie roślin ogrodniczych. PWRiL, Warszawa 1984

Warno O.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach zagraŜających Ŝyciu. PCK, Warszawa
2000

Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac
z zakresu gospodarki leśnej

Kodeks pracy

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2006r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej

Folia szkoleniowa dla specjalisty bhp ALFA-WEKA Sp. z o.o. Warszawa 2002 r.