1 

13. ISTOTA KULA

 

OPRACOWANIE NA PODSTAWIE:   Bronisław Malinowski, Istota Kula  
w: Argonauci Zachodniego Pacyfiku, R. III, ss. 126-155

 

 

               
 

   

ANTROPOLOGIA – CWICZENIA 

ZJAZD IX 

24.01.2010

 

Kula  –  instytucja  gospodarcza,  forma  handlu,  forma  wymiany  między  plemionami,  które  za-
mieszkują wyspy sąsiadujące z Nową Gwineą, które tworzą zamknięty okrąg. Wzdłuż tego szlaku 
nieustannie wędrują w przeciwnych kierunkach dwa przedmioty: 



 

soulava, naszyjniki z czerwonej muszli – zgodnie ze wskazówkami zegara; 



 

mwali, bransolety/naramienniki z białej muszli – przeciwnie do ruchu wskazówek zega-

ra. 

Każdy przedmiot wędruje i spotyka na swojej drodze drugi przedmiot, za który jest wymieniany. 

Jest  to niekończąca  się transakcja,  której  reguła brzmi  „raz w  kula,  na zawsze  w  kula”.  Tworzy 
więź łączący znaczną liczbę plemion, obejmuje szeroki zakres czynności wzajemnie powiązanych i 
harmonijnych, które składają się na organiczną całość. 

Plemiona uczestniczące w wymianie znają reguły kula, motywy i cele indywidualnych poczynań, 
ale nie jest im znany obraz całości tej struktury. 

 

Soulava i mwali to ozdoby noszone przy bardzo uroczystych okazjach (np. wielkie tańce obrzędo-
we, uczty). Nie wolno ich używać jako ozdób codziennych. Większość tych przedmiotów jest albo 
nieporęczna (za małe, za duże) albo tak wartościowa, że wkłada się je tylko w wyjątkowych oko-
licznościach.  

Autor porównuje ozdoby do europejskich klejnotów koronnych – wszystkie te przedmioty po-
siada  się  dla  samego  posiadania,  a  płynąca  stąd  sława  jest  źródłem  ich  wartości.  Ponadto  mają 
wartość historyczną – przechodziły przez ręce postaci historycznych, dlatego budzą szereg waż-
nych skojarzeń i uczuć. Różnica polega na tym, że przedmioty kula znajdują się w posiadaniu jed-
nej osoby tylko przez pewien czas, a skarby europejskie muszą być czyjąś własnością, aby osiągnąć 
pełną wartość. W tym sensie przedmioty kula bardziej przypominają trofea czy odznaczenia. 

Vaygu’a – przedmioty kula zalicza się do przedmiotów obrzędowych – pełnią one funkcję instru-
mentariów w magicznych i religijnych rytuałach, oraz przedmiotów użytkowych, które przestały 
jednak już pełnić tę funkcję. 

 

Transakcje kula mogą być dokonywane tylko między partnerami, tzn. między osobami, które nale-
żą do kula, nie zaś między każdym mieszkańcem okręgu.  

Związek  partnerski  zawiązuje  się  po  wypełnieniu  szeregu  formalności  i  trwa  całe  życie.  Liczba 
partnerów  zależy  od  rangi  i  znaczenia  uczestnika  –  im  wyższa  pozycja  (np.  wódz),  tym  więcej 
partnerów.  

Dwaj partnerzy kula poza wymianą przedmiotów  obrzędowych, powinni  też czasem wymieniać 
inne podarki. Łączą ich przyjacielskie stosunki i szereg wzajemnych zobowiązań. 

2 

13. ISTOTA KULA

 

OPRACOWANIE NA PODSTAWIE:   Bronisław Malinowski, Istota Kula  
w: Argonauci Zachodniego Pacyfiku, R. III, ss. 126-155

 

 

               
 

   

ANTROPOLOGIA – CWICZENIA 

ZJAZD IX 

24.01.2010

 

Przeciętny człowiek dokonuje wymiany  kula z jednym/dwoma wodzami ze swojego lub sąsied-
niego  okręgu  i  zobowiązany  jest  do  świadczenia  różnych  usług.  Natomiast  partner  z  odległych 
wysp jest gospodarzem i opiekunem w obcym kraju, gdzie przybysz nie czuje się pewnie. 

Kierunek wymiany wyznacza pozycję wiosek w obrębie pierścienia – albo są one po stronie nara-
mienników, albo naszyjników. 

Okres obiegu wokół całego pierścienia wynosi od 2 do 10 lat. 

 

U podstaw wszelkich transakcji kula leżą dwie zasady: 



 

za złożony dar trzeba po upływie pewnego czasu złożyć dar rewanżowy; 



 

określenie ekwiwalentu pozostawia się dającemu i nie można wpływać na jego decyzje, nie 

można się targować ani wycofywać z transakcji. 

Krajowiec uczestniczący w kula, jak każda ludzka istota, pragnie mieć coś na własność, jednak ko-
deks  reguł  społecznych  narzucający  zasadę  wzajemności,  przeważa  nad  wrodzonymi  skłonno-
ściami. Posiadanie jest dla niego źródłem wartości i znaczenia, ale jest też równoznaczne z dawa-
niem – od partnera oczekuje się, że posiadaną chwilowo rzecz przekaże dalej, a im wyższa ranga 
tym większe zobowiązanie (dlatego ludzie wysokiej rangi często muszą ukrywać rzeczy przezna-
czone na własny użytek). 

 

Etapy wymiany: 



 

przybycie zamorskiej ekspedycji, 



 

ofiarowanie vaga, daru otwierającego wymianę, 



 

wizyta w wiosce partnera, 



 

otrzymanie yotile, daru odwzajemniającego lub 



 

brak daru o równej wartości, 



 

otrzymanie basi, daru zastępczego, 



 

otrzymanie kudu, daru zamykającego wymianę. 

 

Czynności przed wyprawą kula: szczegółowy zarys budowy czółna, budowa czółna, ceremonie i 
rytuały  magiczne,  wodowanie  i  próbny  rejs,  przygotowanie  wyposażenia,  zaopatrzenie  w  pro-
wiant, ustalenie dat, organizacja przedsięwzięcia.  Kula towarzyszy dodatkowa wymiana towaro-
wa. Są to jednak czynności wtórne. Na pierwszym planie zawsze znajduje się Kula. 

3 

13. ISTOTA KULA

 

OPRACOWANIE NA PODSTAWIE:   Bronisław Malinowski, Istota Kula  
w: Argonauci Zachodniego Pacyfiku, R. III, ss. 126-155

 

 

               
 

   

ANTROPOLOGIA – CWICZENIA 

ZJAZD IX 

24.01.2010

 

Obrzędowość i magia w Kula: 



 

obrządki magiczne  w czasie budowania czółna celem nadania mu szybkości i bezpieczeń-

stwa, 



 

magia nad czółnem, 



 

mwasila, czyli magia kula – zaklęcia, które oddziałują na umysł partnera i powodują jego 

uległość, 



 

mitologia kula, 



 

so’i, czyli uroczystości żałobne. 

 

Społeczność kula – jednostka socjologiczna; składa się z jednej lub kilku wiosek, które wyruszają 
wspólnie na wielkie wyprawy zamorskie i uczestniczą jako jedna całość w transakcjach, odprawia-
ją  magię,  posiadają  wspólnych  przywódców  i  wymieniają  kosztowności  w  obrębie  tego  samego 
zewnętrznego i wewnętrznego kręgu.