Polityka

Strona

1 z 32

WYKŁAD 1

Polityka wy

ywienia ludno

ci wyzwanie XXI wieku

Cele polityki wy

ywienia

Jednym z podstawowych warunków zapewnienia zdrowia człowieka i jego dobrostanu,
rozumianego jako wysoka jako

ść

ycia, jest wła

ciwe pod wzgl

dem ilo

ciowym

i jako

ciowym

ywienie.

Odnosi si

zarówno do człowieka jako jednostki jak i całego społecze

stwa.

Zanane s

i naukowo udowodnione zwi

zki przyczynowo-skutkowe mi

dzy wadliwym

ywieniem i stanem od

ywienia, wpływaj

ce na rozwój i sprawno

ść

biologiczn

w ci

całego

ycia człowieka, a zapadalno

na choroby i umieralno

Dtalego rz

dy wielu krajów od lat podejmuj

kompleksowe działania w celu poprawy sytuacji

w zakresie

ywienia przez jego zbli

enie do modeli prozdrowotnych, ustalonych na

podstawie aktualnego stanu wiedzy w tej dziedzinie.
Te kompleksowe działania rz

dów w zakresie

ywienia to wła

nie polityka wy

ywienia

ludno

ci.

Słowo polityka wywodz

ce si

z j

zyka greckiego, od politic, okre

la mi

dzy innymi

działalno

ść

władz pa

stwowych, obejmuj

zarówno sprawy wewn

trzne jak i zagraniczne

stwa. W rozumieniu potocznym jest to zr

czne, układane działanie w celu osi

gni

cia

okre

lonych zamierze

Odpowiednio do dziedziny działalno

ci pa

stwa rozró

nia si

szczegółowe polityki, w

ród

których coraz wa

niejsze miejsce w wielu krajach przypada POLITYCE WY

YWIENIA

LUDNO

CI jako składowej polityki społeczno-gospodarczej.

Politykawy

ywienia według WHO jest to skoordynowany zestaw zada

i działa

, opartych

na mandacie rz

dowym, podejmowanym w celu zapewnienia dobrego stanu zdrowia

społecze

stwa w wyniku udost

pniania

ywno

ci bezpiecznej i odpowiedniej pod wzgl

dem

ywieniowym.

Celem polityki wy

ywienia ludno

ci jest osi

gni

cie przez społecze

stwo optymalnego – to

jest mo

liwie najlepszego – poziomu wy

ywienia w danych warunkach geograficznych

i ekonomicznych.

Polityka wy

ywienia ludno

ci zwi

zana jest nie tylko ze zdrowiem publicznym, ale tak

z dostarczeniem odpowiedniej

ywno

ci, co ł

czy si

z gospodark

ywno

ciow

i polityk

rolno-

ywno

ciow

. Polityka ta powinna by

ukierunkowana mi

dzy innymi na koordynacj

procesów zachodz

cych na rynku oraz kontrol

jako

ci produktów rolno-spo

ywczych.

Kreowanie polityki wy

ywienia

Potrzeba tworzenia polityki wy

ywienia wynika z sonda

y i informacji na temat

ywno

ci,

ywienia i zdrowia ludno

ci oraz zało

społeczno-politycznych w zakresie tych trzech sfer.

W zwi

zku z tym obszary polityki wy

ywienia objemuj

poda

ywno

ci,

jako

ść

ywno

ci,

popyt na

ywno

ść

Instrumentami wykorzystywanymi w tym zakresie s

dzy innymi:

przepisy prawne oraz fiskalne,

wiata,

Strona

2 z 32

badania naukowe.

Konstrukcja polityki wy

ywienia (schemat) – opis poni

Poda

ywno

ci – rz

dowy instrument działania: przepisy prawne i fiskalne:

polityka rolna,

dystrybucja i marketing,

polityka przemysłu spo

ywczego,

ywienie zbiorowe,

pomoc

ywno

ciowa,

handel

ywno

;

Jako

ść

ywno

ci – rz

dowy instrument działania: o

wiata:

standardy jako

ciowe

ywno

ci,

bezpiecze

stwo

ywno

ci,

wzbogacanie

ywno

ci;

Popyt na

ywno

ść

– rz

dowy instrument działania: podział dóbr i usług, badania naukowe:

opieka zdrowotna,

reklama,

informacja

ywieniowa na etykietach,

kształcenie specjalistów w zakresie

ywienia,

kampania informacyjna w zakresie

ywienia,

wskazania

ywno

ciowe.

Jako,

e działania w sferze

ywno

ci i

ywienia s

zło

one i obejmuj

wiele poziomów

ła

cucha

ywno

ciowego, w tym producentów, przetwórców i dystrybutorów

ywno

ci, za

priorytetowy cel podejmowanych aktywno

ci uznaje si

zdrowie konsumentów.

Rol

nadrz

w procesie równowa

enia konkurencyjnych interesów uczestników ła

cucha

ywno

ciowego powinny pełni

instytucje publiczne, regulacje prawne oraz informacje.

Przesłanki zdrowotne okre

laj

kierunek aktywnego kształtowania zwyczajów

ywieniowych

ludno

ci poprzez najszerzej poj

te upowszechnianie wiedzy o

ywno

ci i

ywieniu.

ne jest, aby inne uwarunkowania, w tym ekonomiczne, prawne i kulturowe były tak

uwzgl

dniane w procesie tworzenia polityki wy

ywienia i jej wdra

ania, poniewa

zasadniczy sposób wpływaj

na jej skuteczno

ść

. Efektywne kreowanie polityki wy

ywienia

oznacza:

sformuowanie zada

i celów,

wybór i wprowadzenie w

ycie instrumentów, które pozwol

zrealizowa

wytyczone

cele,

okre

lenie planu strategicznego i form działania maj

cych na celu realizacj

zało

oraz ocen

ich skuteczno

ci,

stworzenie politycznego i społecznego klimatu dla przeprowadzenia zamierzonych
działa

Strona

3 z 32

Praktyczna realizacja polityki wy

ywienia wymaga formułowania praktycznych zalece

ywieniowych.

one adresowane bezpo

rednio do konsumenta i informuj

, jakie produkty b

składniki

preferowane z punktu widzenia nauki, a jakich nale

y unika

Zalecenia s

te uj

te w postaci ilo

ciwoej i jako

ciowej obejmuj

ce te

wskazówki dotycz

stylu

ycia i aktywno

ci fizycznej.

W polityce okre

lane s

tak

e cele

ywieniowe wyznaczaj

ce struktur

diety oraz poziom

zawarto

ci – w przeci

tnej racji pokarmowej – składników (na przykład cholesterolu, soli

kuchennej, NNKT) istotnych dla zdrowia.

Efekty polityki wy

ywienia w UE

Przykładem krajów, w których od wielu lat istniej

usankcjonowane prawnie dokumenty,

okre

laj

ce szczegółowe cele i zało

enia polityki wy

ywienia ludno

ci s

stwa

skandynawskie, Holandia, Malta oraz USA.

W narodowych programach działa

w obszarze wy

ywienia ludno

ci tych krajów

podkre

lona jest odpowiedzialno

ść

zbiorowa, w tym organizacji pozarz

dowych oraz

prywatnych w realizacji zadania, jakim jest dbało

ść

o zdrowie konsumentów, szczególnie

dzieci.

Notowane s

pozytywne (głównie w Norwegii, Finlandii, Islandii i Danii) skutki działa

wyra

ce si

żą

danymi zmianami w strukturze spo

ycia

ywno

ci oraz zahamowaniem,

a nawet odwróceniem niekorzystnych wska

ników epidemiologicznych (zwłaszca

dotycz

cych chorób spowodowanych wadliwym

ywieniem). Zmiany te nast

puj

jednak

bardzo powoli.

Polityka wy

ywienia w Polsce

W Polsce stwierdza si

relatywnie wysok

w porównaniu z innymi krajami europejskimi

umieralno

ść

niemowl

t oraz cz

zapadalno

ść

na choroby układu kr

ąż

enia i choroby

nowotworowe, a tak

e wzrasta zachorowalno

ść

na inne schorzenia powstaj

ce na tle

wadliwego

ywienia.

Ponad 50% zgonów w Polsce powstaje w nast

pstwie chorób dietozale

nych, to jest w

wyniku chorób układu kr

ąż

enia – około 48%, nowotworów zło

liwych – około 24%, urazów i

zatru

pokarmowych – około 7%.

Post

puj

ca cały czas polaryzacja w strukturze i poziomie

ywienia ró

nych grup

społecznych powoduje,

e niezmiernie wa

ne jest ustalenie zasad, celów i kierunków

długofalowej polityki wy

ywienia oraz niezwłoczne przyst

pienie do jej realizacji.

W polityce wy

ywienia ludno

ci kluczowe znaczenie maj

warunki demograficzne,

warunki socjalno-ekonomiczne,

tradycje

ywieniowe oraz zachowania konsumenckie,

potencjał produkcyjny całej gospodarki

ywno

ciowej.

Te czynniki s

kluczowe, zwłaszcza w Polsce i nale

y je traktowa

jako punkt wyj

cia do

sformułowania polityki wy

ywienia ludno

ci w naszym kraju.

Strona

4 z 32

Rozwój demograficzny

W ostatnich latach, to jest od pocz

tku lat dziewi

ęć

dziesi

tych do roku 2005, w Polsce

wyst

pował ujemny przyrost naturalny, a wi

c liczba ludno

ci systematycznie si

zmniejszała.

W latach 2006-2010 nast

piło lekkie odwrócenie tego trendu i obcenie odnotowuje si

wzrost

liczby ludno

ci w Polsce.

Nale

y pami

e przyrost naturalny nie uwzgl

dnia migracji ludno

ci danego kraju.

Liczba ludno

ci w danym pa

stwie mo

e zmniejszy

pomimo dodatniego przyrostu

naturalnego, na skutek migracji ludno

ci. Warto

która uwzgl

dnia migracje jest

rzeczywisty przyrost naturalny.

Z punktu widzenia polityki wy

ywienia gro

ny jest nie tyle spadek liczny ludno

w Polsce, co zmiany w strukturze wiekowej ludno

ci, które s

konsekwencj

mniejszej ilo

urodzin.

Rezultatem przemian w procesach demograficznych, a przede wszystkim gł

bokiej depresji

urodzeniwoej w latch 90-tych oraz na pocz

tku tego stulecia jest gwałtowne zmniejszanie si

liczby dzieci i młodzie

y 0-17 lat.

Szacuje si

e w ko

cu 2008 roku ich udział w ogólnej liczbie ludno

ci wyniósł ok 19,2%, w

2000 roku – 24,4% w 1990 – 29%.

Dzieci w wieku poni

ej 15 roku

ycia stanowi

obecnie około 15,3% ogólnej populacji wobec

prawie 25% w 1990 roku (w 2000 roku około 19%). Szczególnie du

e zmiany mo

zaobserwowa

tak

e w grupie osób w wieku produkcyjnym (kobiety w wieku 18-59 lat,

ęż

czy

ni 18-64 lata).

WYKŁAD 2

Rozwój demograficzny

Z punktu widzenia polityki wy

ywienia gro

ny jest nie tyle spadek liczby ludno

ci w Polsce co

zmiany w strukturze wiekowej ludno

ci, które s

konsekwencj

mniejszej ilo

ci urodze

Szacuje si

e od 1990r. odsetek osób w wieku zdolno

ci do pracy (w ogólnej liczbie

ludno

ci) wzrósł o ponad 6 pkt., tj. z poziomu 58,2% do ok. 64,5% w 2008r. (w 2000r.

wynosił 60,8%), przy czym tempo przyrostu ludno

ci produkcyjnej jest coraz wolniejsze.

Pocz

wszy od 2002r.. wiek produkcyjny osi

gaj

coraz mniej liczne roczniki 18-latków

W ko

cu 2001r. było ich ponad 694tys., za

w 2008r. na rynek pracy mogło wej

ść

tylko

554tys. 18-latków.

W 2001r. przybyło 265tys. osób w wieku produkcyjnym, natomiast w 2008r. tylko ok. 52tys.

W ostatnich latach obserwowany jest tak

e dalszy wzrost liczby osób w wieku emerytalnym

ęż

czy

ni 65lat i wi

cej, kobiety 60 lat i wi

cej). Udział tej grupy ludno

ci w ogólnej

populacji wynosi obecnie 16,3%, w 2000r. – prawie 15%, w 1990r. niespełna 13%.

Szacuje si

e w ko

cu 2008r. ludno

ść

w wieku poprodukcyjnym liczyła ok. 6,2mln osób, w

2000r. – 5,7mln, w 1990r. – 4,9mln.

Strona

5 z 32

Struktura płci i wieku

W 2007 r.:

w wieku do 44 roku

ycia – na 100 m

ęż

czyzn przypada 97 kobiet;

w wieku powy

ej 44 roku

ycia – na 100 m

ęż

czyzn przypada 124 kobiet;

w wieku 65 lat i wi

cej – na 100 m

ęż

czyzn przypada 165 kobiet.

W 2007 r.:

statystyczny mieszkaniec Polski miał 37,3 lat;

ęż

czy

ni mieli

rednio 35,3 lat;

kobiety – 39,4 lat.

W 2000 r.:

statystyczny mieszkaniec Polski miał 35,4 lat;

ęż

czy

ni mieli

rednio 33,4 lat;

kobiety – 37,4 lat.

Aktualnie na ka

de 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 30 osób w wieku

przedprodukcyjnym oraz 25 osób w wieku poprodukcyjnym

W 2000r. było to odpowiednio 40 i 24

W 1990r. – 50 i 22

Udział osób w wieku 65 lat i wi

cej (razem m

ęż

czyzn i kobiet) stanowi obecnie 13,5 %, w

2000r. wynosił 12,4% a w 1990r. – 10,2%

Rozwój demograficzny

Struktura wieku ludno

ci ulega nadal dynamicznym zmianom; liczba i struktura ludno

ci w

wieku produkcyjnym determinuje poda

zasobów elity roboczej na rynku pracy.

Nale

y jednak pami

e w prezentowanych danych uwzgl

dnione zostały osoby, które

czasowo wyemigrowały za granice i chocia

one w Polsce zameldowane na stałe nie s

rezydentami. W zdecydowanej wi

kszo

ci osoby te s

w wieku produkcyjnym.

Zmiany demograficzne, jakie s

obserwowane w ostatnich latach, tj. przede wszystkim

wzrost liczby urodze

oraz nowo zawartych mał

stw przy odnotowywanych coraz

liczniejszych powrotach z czasowej emigracji, mog

wskazywa

na przełom w

dotychczasowym rozwoju ludno

ci.

Jednak perspektywa szybkiego wyj

cia z gł

bokiej depresji demograficznej, w jakiej znajduje

Polska ju

od dłu

szego czasu (praktycznie od pocz

tku lat 90-si

tych) jest dosy

odległa.

Gł

boki ni

demograficzny z lat 90-si

tych, którego efektem był przez kilka lat najni

szy

ród krajów UE poziom dzietno

ci oraz do

ść

a emigracja za granic

mog

powodowa

utrudnienia w rozwoju demograficznym oraz na rynku pracy, a w najbli

szym czasie tak

e w

systemie zabezpieczenia społecznego.

Warunki socjalno – ekonomiczne

Dochody z pracy w Polsce stanowi

obecnie

ródło utrzymania dla ok. 52-55% gospodarstw

domowych.

Strona

6 z 32

ok. 1/3 gospodarstw utrzymuje si

z pracy w sektorze prywatnym, za

dla ok. 43-45%

gospodarstw główne

ródło utrzymania pochodzi ze

ródła niezarobkowego (emeryci i

renci

ci).

Blisko 4% gospodarstw nie posiada własnego

ródła utrzymania i pozostaj

na utrzymaniu

osób spoza ich gospodarstwa albo na utrzymaniu pa

stwa.

Najwy

sze zarobki w Polsce w 2008r. odnotowywano w Warszawie.

rednia dochodów

wynosiła tam 4,6 tys. złotych i była o 53% wy

sza ni

zanotowana dla ogółu badanych.

Stolica od kilku lat zajmuje pierwsze miejsce w

ród polskich miast pod wzgl

dem wysoko

wynagrodze

. Co wi

cej poziom zarobków jest tu o 37% wy

szy ni

we Wrocławiu (3350zł),

który zaj

ł 2 miejsce.

W mie

cie z najni

szymi płacami – Białymstoku – pracownicy zarabiaj

rednio 2,4tys. zł,

niewiele ponad połow

tego co w Warszawie.

Produkt krajowy brutto (od najwi

kszego do najmniejszego) wg województw w 2005 r.:

mazowieckie,

skie,

wielkopolskie,

dolno

skie,

małopolskie,

łódzkie,

pomorskie,

kujawsko – pomorskie,

zachodnio – pomorskie,

lubelskie,

podkarpackie,

warmi

sko – mazurskie,

tokrzyskie,

lubuskie,

podlaskie,

opolskie.

Polska niestety w 2010r. nadal jest krajem o najni

szym

rednim dochodzie na mieszka

w Europie.

Według danych III edycji raportu rynkowego Cetelem – warto

ść

redniego dochodu na

mieszka

ca w Polsce w 2006r. wyniosła 8tys. 145 euro, za

w 2010r. wyniesie 10tys.

10euro.

W grupie ankietowanych 12 pa

stw (Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Portugalia,

Hiszpania, Belgia, W

gry, Polska, Czechy, Słowacja i Rosja) sytuowało to nasz kraj na

ostatnim miejscu zarówno w 2006 jak i 2010r.

Strona

7 z 32

Kraje o najwy

szych dochodach osi

gaj

roczny dochód na głow

ponad dwukrotnie

kszy ni

Polska:

w Belgii z 22tys. 20 euro w 2006r. dochód wzrósł do 23tys. 871 euro w 2010r.,

we Francji z 19tys. 914euro w 2006r.do 21tys. 604euro w 2010r.

Na tle tak znacznego zró

nicowania

ródeł utrzymania nale

y zauwa

, i

dotychczasowy

rozwój gospodarki rynkowej w Polsce ł

czył si

ze wzrastaj

cym zró

nicowaniem płac, a co

za tym idzie dochodów i poziomu

ycia.

Zwi

kszaj

nie tylko dysproporcje pomi

dzy regionami Polski, ale tak

e pomi

dzy

sektorem prywatnym i sfer

bud

etow

(nauczyciele, piel

gniarki itp.)

Maj

c na uwadze zwi

kszaj

polaryzacj

społecze

stwa polskiego pod k

tem

warunków socjalno – ekonomicznych nale

y przewidywa

e struktura spo

ycia ogółem i

poszczególnych grup towarów, w tym

ywno

ci b

dzie tak

e podlegała wysokiemu

zró

nicowaniu.

Statystyczny Polak przeznacza znaczn

ęść

swoich dochodów na zaspokojenie potrzeb

ywno

ciowych.

W ostatnich latach udział

ywno

ci w wydatkach domowych systematycznie spada ale nadal

stanowi ok. 24% (2009r.)

Europejczycy na

ywno

ść

wydaj

zdecydowanie mniej bo ok. 15% swoich dochodów, a

Niemcy tylko 10%.

wiadczy o zamo

ci poszczególnych społecze

stw poniewa

cej pieni

dzy

pozostaje na dobra trwałe, podró

e i towary luksusowe.

Poza

ywno

znacz

pozycj

w rozchodach zajmuj

tak

e inne wydatki, zwi

zane z

utrzymaniem mieszkania, kupnem odzie

y i obuwia, ponoszone na opał, energi

elektryczn

i ciepln

, ochron

zdrowia i kultur

Nat

ęż

enie tych potrzeb powoduje,

e tzw. fundusz swobodnej decyzji w polskich

gospodarstwach domowych jest niewielki.

Warto zaznaczy

e struktura wydatków konsumpcyjnych w polskich gospodarstwach

domowych do

ść

znacznie ró

ni si

w porównaniu do wi

kszo

ci krajów UE.

Tradycje

ywieniowe oraz zachowania konsumenckie

W ostatnich latach w

lad za ogromnym post

pem na rynku

ywno

ciowym zmieniła si

znacznie poda

ywno

ci przypadaj

ca na przeci

tnego mieszka

ca Polski.

Według danych bilansów

ywno

ci istotnie zwi

kszyło si

spo

ycie tłuszczów i olejów

linnych, mi

sa drobiowego, owoców i warzyw.

Zmniejszyło si

natomiast spo

ycie mi

sa wołowego, masła, mleka i przetworów mlecznych,

zwierz

cych tłuszczów oraz cukru i przetworów zbo

owych.

Spadek spo

ycia dotyczył tak

e wi

kszo

ci podstawowych składników od

ywczych: białka

ogółem i zwierz

cego, tłuszczu, w

glowodanów, wapnia, witaminy A, ryboflawiny i tiaminy.

ród tych zmian za szczególnie niekorzystn

tendencj

nale

y uzna

zmniejszenie

zawarto

ci wapnia w przeci

tnej diecie z 1200 mg w latach 90-tych do ok. 850 mg obecnie.

Pozytywn

zmian

w strukturze diety było zwi

kszenie spo

ycia witaminy C oraz NNKT, co

zało si

ze wzrostem konsumpcji warzyw i owoców oraz zmian

w strukturze spo

ycia

tłuszczów.

Strona

8 z 32

Mimo wyra

nych zmian w spo

yciu

ywno

ci struktura energetyczna przeci

tnej racji

pokarmowej znacz

co odbiega od zalece

i kształtuje si

na poziomie:

białka 11%,

tłuszcze 36%,

glowodany 54%.

Najgorzej pod tym wzgl

dem od

ywiaj

rodziny o niskich dochodach, wielodzietne, w

szczególno

ci ze

rodowiska miejskiego.

FAO wyró

nia 5 stanów od

ywienia społecze

stwa, okre

lanych na podstawie przeci

tnej

dobowej poda

y energii na osob

kra

cowo niska poda

energii (poni

ej 1800 kcal),

niska poda

energii (1800-2200 kcal),

prawidłowa poda

energii (2200-2800 kcal),

nadmierna poda

energii (2800-3000 kcal),

nadkonsumpcja absolutna (powy

ej 3000 kcal).

Mimo,

e kraje członkowskie UE charakteryzuj

zró

nicowanym poziomem PKB, to jak

wynika z danych FAO niemal wszystkie kraje unijne osi

ły wysoki poziom wy

ywienia

powy

ej 3000 kcal.

Warto zaznaczy

e wraz ze wzrostem zamo

ci społecze

stwa a wi

c i wzrostem PKB

wzrasta tendencja do nadkonsumpcji.

rednie spo

ycie

ywno

ci w Polsce jest relatywnie wysokie. Według FAO (Food and

Agriculture Organisation), warto

ść

energetyczna przeci

tnej racji pokarmowej na mieszka

wynosi ponad 3000 kcal.

Na tle swoich europejskich partnerów, Polska i tak wypada do

ść

korzystnie je

eli chodzi o

warto

ść

energetyczn

ywienia, ale realizuje tzw. ta

szy model spo

ycia

ywno

ci.

Wskazuje na to niski udział energii z produktów pochodzenia zwierz

cego, a zwłaszcza

białka zwierz

cego, nadmiern

poda

tłuszczu i cukru rafinowanego.

W porównaniu do innych pa

stw Unii, Polsk

charakteryzuje niskie spo

ycie mleka, ryb,

tłuszczów ro

linnych i owoców, oraz wysokie tłuszczów zwierz

cych, cukru oraz ziemniaków.

Nale

y mie

na uwadze,

e badania preferencji konsumentów potwierdzaj

stopniowy (lecz

bardzo powolny) wzrost

wiadomo

ywieniowej oraz znajomo

ci zale

ci pomi

dzy

ywieniem a kondycj

zdrowotn

wiadczy to o wzro

cie znaczenia czynników pozaekonomicznych kształtuj

cych popyt na

ywno

ść

, np. reklamy, czynników ekologicznych, a tak

e konieczno

ci rozwoju bada

naukowych w zakresie

ywno

ci i

ywienia w powi

zaniu ze zdrowiem człowieka.

W zwi

zku z tym nale

y poddawa

stałej ocenie zachowania konsumentów, poniewa

bez

takiej analizy a zwłaszcza jej elementów

ywieniowo-epidemiologicznych, nie mo

prowadzi

jakiejkolwiek polityki wy

ywienia kraju.

Strona

9 z 32

Potencjał produkcyjny gospodarki

Strategicznym celem polskiej gospodarki

ywno

ciowej powinno by

zapewnienie

samowystarczalno

ywieniowej kraju.

W rozwini

tych gospodarczo krajach europejskich przyjmuje si

, i

w celu osi

gni

cia

samowystarczalno

ci własna produkcja

ywno

ci na bie

żą

ce potrzeby powinna pokrywa

zapotrzebowanie co najmniej w 90%.

W Polsce jeste

my blisko uzyskania tego pułapu i bezpiecze

stwo

ywno

ciowe mo

opiera

na produkcji własnej, przetwórstwie, za

rola importu

ywno

ciowego powinna

mie

znaczenie uzupełniaj

ce.

Koncepcja polityki wy

ywienia

Generaln

intencj

polityki wy

ywienia powinno by

zharmonizowanie produkcji rolniczej i

przetwórstwa

ywno

ci oraz polityki importu i eksportu

ywno

ci z potrzebami i

wymaganiami społecze

stw w zakresie

ywienia i zdrowia.

wietle naszkicowanej diagnozy spo

ycia

ywno

ci i jej uwarunkowa

proponowana

harmonizacja wymaga wyznaczenia zdrowotnych i społecznych celów strategicznych.

Cele zdrowotne polityki wy

ywienia

Zahamowanie zachorowalno

ci lub obni

enie umieralno

ci z powodu chorób

układu kr

ąż

enia i naczy

mózgowych oraz chorób nowotworowych.

Obni

enie wska

nika umieralno

ci niemowl

Zmniejszenie wyst

powanie niedoborów energetycznych i białkowych u dzieci

oraz u innych szczególnie zagro

onych grup społecznych.

Zmniejszenie cz

sto

ci wyst

powania stanów niedoborowych niektórych

składników od

ywczych w diecie (jod,

elazo, wap

Cele społeczne polityki wy

ywienia

Zapewnienie dost

pno

ci ró

nych produktów zgodnie z oczekiwaniami i

liwo

ciami nabywczymi konsumentów.

Tak sformułowane cele wymagaj

współpracy:

producentów

ywno

ci,

dystrybutorów, handlowców,

wiaty oraz czynników rz

dowych.

Koncepcja polityki wy

ywienia

Zadania dla producentów, przetwórców oraz dystrybutorów

ywno

ci:

Wzrost udziału produktów spełniaj

cych rol

ochrony lub poprawy zdrowia

(

ywno

ść

ekologiczna, prozdrowotna, funkcjonalna).

Wzrost udziału

ywno

ci dla specyficznych grup demograficznych np.

niemowl

t, dzieci, osób starszych.

Wzrost udziału produktów autentycznych pod wzgl

dem smaku, zapachu,

konsystencji (nie nastawianie si

tylko na produkcj

masow

, tani

dla szerokiego grona

odbiorców).

Wzrost udziału produktów wysokiej stabilno

ci, wysokiej jako

ci i warto

ywczej.

Strona

10 z 32

Zadania dla o

wiaty:

Popularyzacja zasad prawidłowego

ywienia.

Popularyzacja informacji o

ywno

ci bezpiecznej dla zdrowia oraz sposobach

zapobiegania chorobom na tle nieprawidłowego

ywienia.

Popularyzacja informacji na temat skutków

ywienia niedoborowego, ale tak

e i

nadmiarowego.

Szkolenie kadr potrzebnych w przemy

le, o

wiacie i na stanowiskach urz

dniczych

odpowiedzialnych za polityk

ywienia.

Zadania dla czynników rz

dowych:

Aktualizacja, harmonizacja i dalszy rozwój legislacji

ywno

ciowej i zarz

dze

wykonawczych.

Przemy

lana i rozs

dna polityka podatkowa.

Skuteczna polityka celna dotycz

ca artykułów

ywno

ciowych.

Modernizacja wymaga

jako

ciowych w stosunku do surowców, produktów, metod

przetwarzania.

Monitoring produkcji i spo

ycia

ywno

ci.

Realizacja polityki wy

ywienia w praktyce

Opracowanie programu działania.

2. Przeprowadzenie szerokiej krytycznej dyskusji w

rodowiskach zainteresowanych i

maj

cych wpływ na realizacj

tego programu (rolnictwo, przemysł spo

ywczy,

wiata, opieka zdrowotna i socjalna, nauka, finanse, itp.).

WYKŁAD 3

Główne obszary działa

polityki wy

ywienia na przełomie XX i XXI wieku

Polityka wy

ywienia ludno

ci dla krajów Europejskich

W skali globalnej wiod

rol

w budowaniu polityki wy

ywienia w aspekcie ochrony

zdrowia, a tak

rodowiska i rozwoju rolnictwa, pełniły od pocz

tku swojego istienia tj. Od

połowy lat 40-tych ubiegłego wieku dwie agendy Narodów Zjednoczonych:

WHO (World Health Organization) –

wiatowa Organizacja Zdrowia,

FAO (Food and Agruculture Organization) – Organizacja do spraw

ywno

ci i

Rolnictwa.

Zadania tych organizacji dotycz

ce polityki wy

ywieni s

przedstawiane na wspólnej

konferencji i

wiatowych szczytach, w których uczestnicz

przedstawiciele poszczególnych

stw i ich rz

dów.

Na jednej z takich konferencji okre

lone priorytetowe obszary tych działa

tj:

poprawa bezpiecze

stwa

ywno

ciowego,

ochrona konsumentów poprzez popraw

i kontrol

jako

ywno

ci,

zapobieganie niedoborom składników od

ywczych,

propagowanie zdrowych modeli wy

ywienia i stylu

ycia,

opieka nad grupami społeczno-ekonomicznymi ryzyka, które nara

one s

na niedobory pokarmowe,

Strona

11 z 32

ocena, analiza i monitorowanie poziomu i struktury spo

ycia

ywno

ci.

wiatowym Szczycie

ywno

ciowym w 1996 roku przyj

to nast

puj

definicj

bezpiecze

stwa

ywno

ciowego (food security).

Bezpiecze

stwo

ywno

ciowe jest to nieprzerywany dost

p do

ywno

ci wystarczaj

cej

dla wszystkich ludzi do zdrowego i aktywnego stylu

ycia.

Szacuje si

e w latach 2001-2003 około 854 milionów osób na

wiecie cierpiało z powodu

niedo

ywienia. W tym:

820 milionów w krajach rozwijaj

cych si

9 milionów w krajach rozwini

tych.

W Europie podobnie jak w innych rozwini

tych regionach

wiata, do grup populacyjnych

szczególnie nara

onych na niedo

ywienie nale

żą

dzy innymi:

osoby o niskich dochodach,

bezrobotni,

bezdomni,

imigranci oraz dzieci.

W Polsce dodatkowo emeryci i renci

ci.

Pierwszy plan działa

dla Europy

W zwi

zku z tymi problemami WHO opracowało tak zwany pierwszy plan działa

dla

Europy na lata 200-2006, który ma wspiera

na trzech filarach polityki wy

ywienia:

pierwszy filar to bezpiecze

stwo

ywno

ci,

drugi to jako

ść

ywno

ci,

trzeci to

ywienie.

I filar polityki wy

ywienia WHO

Plan działa

na lata 2000-2006 w pierwszym filarze dla regionu europejskiego zakładał,

w celu zapewnienia zrównowa

onego, bezpiecznego dla populacji i

rodowiska poziomu

poda

ywno

ci konieczne jest:

opracowanie mechanizmów pobudzania produkcji rolniczej oraz konsumpcji,

wdra

anie programów pomocy grupom tak zwanego zwi

kszonego ryzyka.

W odniesieniu do tego zadania na obszarze UE w ramach Wspólnej Polityki Rolnej
funkcjonuje Program Pomocy

ywno

ciowej dla Najubo

szych (PEAD – Programme

European Aide aux plus demunis – PEAD).

Podstaw

działania programu PEAD s

nadwy

ki produkcyjne UE (zapasy interwencyjne),

a koordynacj

procesów rozdysponowania pozyskanej

ywno

ci zajmuj

akredytowane

agencje pa

stwowe i organizacje społeczne.

Od kilku lat bud

et PEAD zwi

ksza si

i w 2006 roku było to 259 milionów euro.

Według danych Komisji Europejskiej najwi

kszymi beneficjentami pomocy s

Włochy,

Francja oraz Hiszpania, a spo

ród nowych krajów członkowskich mi

dzy innymi Polska.

Strona

12 z 32

Głównym koordynatorem programu w Polsce jest Federacja Polskich Banków

ywno

ci,

która powstała w 1997 roku i zrzesza kilkadziesi

t banków

ywno

ci z ró

nych rejonów kraju.

Misj

banków

ywno

ci, które s

wyspecjalizowanymi organizacjami społecznymi

(pozarz

dowymi) jest zmniejszenie obszarów niedo

ywienia oraz przeciwdziałanie

marnotrawieniu

ywno

ci.

Organizacje te opieraj

na trzech zasadach:

zasada non-profit (działalno

ść

bez zysku) realizowana poprzez bezpłatne

pozyskiwanie

ywno

ci oraz bezpłatny rozdział,

zasada kierowania

ywno

ci do potrzebuj

cych poprzez organizacje charytatywne

zajmuj

ce si

bezpo

redni do

ywianiem,

zasada apolityczno

ci i ró

norodno

wiatopogl

dowej.

Banki

ywno

ci udzielaj

obecnie w Polsce systematycznej pomocy około 200 organizacji i

instytucji wspieraj

c około 1,5 milionów osób.

Dla porównania w USA funkcjonuje 15 programów pomocy, których ł

czne finansowanie w

2005 roku przekroczyło 51 miliardów USD.
Najwi

kszy program w USA – Food Stamp Program – wspierał w 2005 roku ponad 25

milionów ludzi miesi

cznie.

I filar polityki wy

ywienia WHO

Celem drugiego filaru polityki wy

ywienia dla Europy, zwi

zanego z jako

ywno

ci, jest

eliminacja w krajach europejskich:

zagro

zwi

zanych ze ska

eniem

ywno

rodkami biologicznymi i chemicznymi,

podejmowanie działa

kontrolnych w obr

bie ła

cucha

ywno

ciowego;

Obecnie w UE rol

niezale

nego doradcy w tym zakresie pełni Europejski Urz

d ds.

Bezpiecze

stwa

ywno

ci (European Food Safety Authority – EFSA).

Instytucja ta została powołana w 2002 roku, ma tak

e zapewni

wsparcie naukowo-

techniczne w kwestiach prawodawstwa i polityki wspólnotowej we wszystkich dziedzinach,
które wywieraj

bezpo

redni lub po

redni wpływ na bezpiecze

stwo

ywno

ci i pasz.

EFSA:

zajmuje stanowisko w sprawie o

wiadcze

umieszczanych przez producentów

na opakowaniach,

jest odpowiedzialna za zbieranie i analiz

danych oraz monitoring zagro

zwi

zanych z

ywno

i paszami,

ma tak

e przyczynia

do lepszego poziomu ochrony

ycia i zdrowia ludzkiego.

III filar polityki wy

ywienia WHO

Strategicznym celem trzeciego filaru polityki wy

ywienia, tj.

ywienia jest redukcja ryzyka

chorób dietozale

nych w populacji.

Prowadzona w tym celu działalno

ść

profilaktyczna obejmuje mi

dzy innymi zapobieganie

deficytom składników dziennej racji pokarmowej poprzez suplementacj

lub wzbogacanie

ywno

ci.

nym elementem tego obszaru jest edukacja

ywieniowa, szczególnie istotna

w odniesieniu do dzieci.

Strona

13 z 32

W nurt tych działa

wpisuje si

Program Działa

Interwencyjnych Przeciwko Chorobom

Niezaka

nym – CINDI (Countrywide Integrated Noncomminicable Diseases Intervention)

realizowany przez europejskie biuro regionalne WHO.

Obecnie program CINDI obejmuje 30 krajów europejskich (w tym Polsk

) oraz Kanad

. Jego

celem jest prowadzenie i koordynowanie działa

ukierunkowanych na zapobieganie i

kontrol

czynników ryzyka w tym palenia papierosów, nadci

nienia, otyło

ci i niskiej

aktywno

ci fizycznej.

Innym przykładem mi

dzynarodowej współpracy w ramach filaru „

ywienie“ jest program

opracowany przez Nordyck

Rad

Ministrów, Wspólny Program Działania.

Jest on zwi

zany z wieloletni

tradycj

kooperacji pi

ciu krajów skandynawskich oraz ich

zaanga

owania w przekazywaniu zdobytych do

wiadcze

stwom bałtyckim w ramach

Nordycko-Bałtyckiej Sieci ds. Zdrowia Publicznego.
Plan ten zakłada mi

dzy innymi stworzenie katalogu podejmowanych inicjatyw jako

ródła

inspiracji dla polityków oraz budow

bazy danych o zmianach w konsumpcji

ywno

ci.

Strategiczne dokumenty agend ONZ, przyjmowane w pierwszych latach XXI wieku, w tym
Globalna Strategia ds. Diety, Aktywno

ci Fizycznej i Zdrowia, wskazuj

na konieczno

ść

przyspieszenia tempa oraz koordynacji działa

podejmowanych w obszarze „

ywienie“.

Szczególn

uwag

przypisano systematycznym badaniom zmian wzorców wy

ywienia

ludno

ci oraz gromadzenie danych na temat wpływu

ywienia na ryzyko zachorowania

na niezaka

ne choroby przewlekłe.

Do działa

priorytetowych zaliczono te

dzy innymi:

opracowanie zrozumiałych dla konsumenta zalece

dotycz

cych

ywienia oraz

aktywno

ci fizycznej,

rozpowszechnianie tych informacji oraz prowadzenie kampanii edukacyjnych.

Do bardzo wa

nych inicjatyw prowadz

cych od lat w wielu krajach zalicza si

kampanie

zwi

kszaj

ce spo

ycie owoców i warzyw.

Niski poziom spo

ycia tych produktów (poni

ej 400g na osob

na dzie

) jest jednym

z kluczowych czynników ryzyka rozwoju chorób dietozale

nych w krajach rozwini

tych.

Zaleca si

spo

ycie warzyw i owoców w ilo

ci pi

ciu porcji dziennie po 80 gramów.

Podejmowane akcje mog

skierowane do całej populacji lub skupia

na konkretnej

grupie osób.

W pa

stwach europejskich promocje spo

ycia warzyw i owoców rozpocz

ły si

w latach

90tych.

W Danii program taki obejmuje trzy strategie informacyjno-promocyjne:

owoce w miejscu pracy (bezpłatne owoce dla pracowników),

owoce w szkole (opłacane przez rodziców),

owoce w zbiorowym

ywieniu.

Do takich działa

konieczna jest współpraca mo

liwie jak najwi

kszej ilo

ci partnerów –

organizacji pozarz

dowych ds. zdrowia publicznego, instytucji pa

stwowych oraz

przedstawicieli rynku.

Obecnie s

prowadzone programy promuj

ce spo

ycie warzyw i owoców m.in. w Norwegii,

Holandii, Wielkiej Brytanii, Niemczech oraz na W

grzech.

Strona

14 z 32

Drugi plan działa

dla Europy

Drugi plan działa

dla Europy w zakresie polityki wy

ywienia ludno

ci na lata 2007-2012,

przedstawiony przez WHO w 2007 roku, podkre

la konieczno

ść

dalszej intensyfikacji

aktywno

ci w uj

ciu zdrowotnym,

ywieniowym, bezpiecze

stwa oraz jako

ciowym.

Niezb

dne okazało si

tak

e przyj

cie Zintegrowanych Planów Działania przez rz

stw oraz organizacji mi

dzynarodowych.

Do ich wdra

ania zobowi

zane zostały zarówno instytucje pa

stwowe jak i partnerzy

prywatni.

Drugi plan działa

WHO obejmuje 6 szczegółowych obszarów, które podejm

kwestie

najwa

niejszych wyzwa

zdrowia publicznego w dziedzinie

ywienia, jako

ci i

bezpiecze

stwa

ywno

ciowego.

Proponowany Drugi Plan Działa

dla polityki wy

ywienia w Europie przewiduje mi

dzy

innymi:

wspieranie tak zwanego zdrowego startu – promocja naturalnego karmienia
niemowl

t oraz rozwój programów

ywieniowych dla przedszkoli i szkół,

popraw

dost

pno

ci owoców i warzyw, promocj

reformulacji i wzbogacania

produktów spo

ywczych,

zapewnienie odpowiednich praktyk marketingowych i znakowania

ywno

ci,

walk

z nisk

aktywno

fizyczn

, paleniem tytoniu, nadu

ywaniem alkoholu,

zaanga

owanie personelu medycznego w promocj

zdrowego stylu

ycia,

rozwój bada

nad zmianami w konsumpcji

ywno

ci oraz monitring efektywno

podejmowanych działa

Szczególnie wa

nym dokumentem w aspekcie prac nad ;polityk

ywienia ludno

ci w

Europie jest przyj

ta w 2007 roku przez 48 krajów regionu europejskiego WHO tak zwana

Europejska Karta Walki z Otyło

Podkre

la ona,

e epidemia otyło

ci stanowi jeden z najpowa

niejszych problemów zdrowia

publicznego w tym regionie i uznaje za działanie priorytetowe ograniczenie zwi

zanego z ni

zagro

enia.

Zgodnie z wytycznymi zawartymi w strategii komisji europejskiej w zakresie zagadnie

zwi

zanych z

ywieniem wskazane s

zmiany w uregulowaniach prawnych oraz budowa

partnerstw publiczno-prywatnych.

Według danych WHO w regionie europejskim funkcjonuje obecnie 35 narodowych
partnerstw publiczno-prywatnych ukierunkowanych na walk

z otyło

Na wniosek głównego inspektora sanitarnego powołana została w Polsce w dniu 12
listopada 2007 roku przez ministra zdrowia Rada ds. Diety, Aktywno

ci Fizycznej i

Zdrowia, która ma podejmowa

, monitorowa

, koordynowa

działania na rzecz

zapobiegania nadwadze i otyło

ci z uwzgl

dnieniem zalece

europejskich oraz programu

narodowego.

Członkami rady s

przedstawiciele 25 organizacji zwi

zanych mi

dzy innymize

rodowiskiem naukowym, akademickim, rynkiem

ywno

ci, organizacji pozarz

dowych oraz

konsumenckich.

W skład rady wchodzi po jednym przedstawicielu z:

Ministerstwa Zdrowia,

Strona

15 z 32

Głównego Inspektoratu Sanitarnego,

Ministerstwa Edukacji Narodowej,

Ministerstwa Sportu i Turystyki,

Narodowej Instytucji Zdrowia Publicznego – Pa

stwowego Zakładu Higieny,

Instytutu

ywno

ci i

ywienia w Warszawie,

Instytutu Matki i Dziecka,

Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego SGGW,

AWF w Warszawie,

Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce,

Stowarzyszenia Zdrowych Miast Polskich,

Stowarzyszenia Konsumentów Polskich,

Federacji Konsumentów,

Stowarzyszenia „Polska Federacja Producentów

ywno

ci”,

Krajowej Unii Producentów Soków,

Krajowej Izby Gospodarczej „Przemysł Spo

ywczy”,

Krajowej Izby Gospodarczej „Przemysł Rozlewniczy”,

Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji,

Stowarzyszenia Producentów Wyrobów Markowych ProMarka,

Krajowej Rady Reklamy,

Stowarzyszenia Agencji Reklamowych SAR,

Radiofonii i telewizji publicznej,

Towarzystwa Bada

nad Otyło

Polskiego Zwi

zku Fitness & Wellness,

Polskiego Towarzystwa Technologów

ywno

ci.

WYKŁAD 4

Zadania Rady ds. Diety, Aktywno

ci Fizycznej i Zdrowia

Rada pełni funkcj

organu opiniodawczo-doradczego w zakresie działa

na rzecz

zapobiegania nadwadze i otyło

ci w Polsce, ze szczególnym uwzgl

dnieniem zalece

Białej

Ksi

gi Komisji Europejskiej pt. „Stratega dla Europy w zakresie zagadnie

zdrowia

zwi

zanych z

ywieniem, nadwag

i otyło

“ oraz innych problemów w tym zakresie.

Dodatkowo w zakres działania Rady wchodzi:

okre

lenie priorytetowych działa

w zakresie promocji zbilansowanej diety,

aktywno

ci fizycznej i zdrowia oraz okre

lanie kierunków ich realizacji w kraju,

Strona

16 z 32

opiniowanie i wspieranie inicjatyw wspierania ró

nych akcji, ruchów koalicji na rzecz

zdrowia publicznego, w tym promocji zachowa

prozdrowotnych oraz w zakresie

zapobiegania chorobom niezaka

nym wynikaj

cym z nadmiernej masy ciała,

ze szczególnym uwzgl

dnieniem partnerstwa publiczno-prywatnego,

działania na rzecz promocji zdrowego stylu

ycia, zwłaszcza zbilansowanej diety

i aktywno

ci fizycznej dla poszczególnych grup wiekowych, w szczególno

rodowiskach lokalnych i

rodkach masowego przekazu.

Biała Ksi

ga – strategia dla Europy w sprawie zagadnie

zdrowotnych zwi

zanych

z od

ywianiem, nadwag

i otyło

Celem białej ksi

gi jest okre

lenie zintegrowanego podej

cia UE maj

cego przyczyni

zmniejszenia wyst

powania chorób wynikaj

cych z nieprawidłowego od

ywiania, nadwagi

i otyło

ci.

W ci

gu ostatnich 30 lat drastycznie wzrosła liczba przypadków nadwagi i otyło

ci w

ród

ludno

ci UE, a zwłaszcza w

ród dzieci, gdzie szacunkowy współczynnik nadwagi wyniósł

w 2006 roku 30%.

Wskazuje to na pogarszanie si

tendencji do nieprawidłowego sposobu od

ywiania

i niskiego poziomu aktywno

ci fizycznej w

ród ludno

ci UE i z tego powodu w przyszło

spodziewany jest dalszy wzrost przewlekłych dolegliwo

ci, takich jak: choroby układu

ąż

enia, nadci

nienie, cukrzyca typu II, udar, niektóre nowotwory, zaburzenia mi

ęś

niowo-

szkieletowe, a nawet szereg zaburze

psychicznych.

W dłu

szej perspektywie b

dzie to miało negatywny wpływ na

redni

długo

ść

ycia w UE

oraz pogorszenie jako

ycia wielu osób.

Wszystkie działania publiczne, które mog

zosta

podj

te w tej dziedzinie na poziomie

wspólnotowym, powinny bra

pod uwag

trzy czynniki:

1. Ka

da osoba ostatecznie odpowiada za swój tryb

ycia oraz za tryb

ycia swoich dzieci.

2. Tylko dobrze poinformowany konsument mo

e podejmowa

racjonalne decyzje.

3. Optymaln

reakcj

na to zagadnienie mo

na osi

ąć

poprzez wspieranie

komplementarno

ci integracji zarówno ró

nych istotnych obszarów polityki jak i ró

nych

poziomów działania.

Komisja Europejska zobowi

zała si

do wspierania polityki wy

ywienia w tym zakresie na

poziomie krajowym, ale równocze

nie sama podejmuje działania, które maj

zaj

ąć

gromadzeniem lokalnych lub krajowych inicjatyw i tworzeniem ogólnoeuropejskich
mechanizmów wymiany najlepszych praktyk.

Zasady działania polityki w tym zakresie:

Zajmowanie si

istotn

kwesti

zdrowia publicznego wymaga cało

ciowej integracji

polityk: pocz

wszy od

ywno

ci i konsumenta, do sportu, edukacji i transportu,

Działania w niniejszym dokumencie skupiaj

na czterech zasadniczych

aspektach:

1. Działania powinny dotyczy

przyczyn powstawania zagro

dla zdrowia. W ten

sposób działania ustalone w strategii powinny si

przyczyni

do zmniejszenia

wszelkich zagro

zwi

zanych z nieodpowiednim sposobem od

ywiania

i ograniczon

aktywno

fizyczn

, w tym zagro

zwi

zanych z nadmiern

mas

ciała.

Strona

17 z 32

2. Opisane działania maj

funkcjonowa

w obszarach polityki rz

dowej i na ró

nych

szczeblach

władzy

przy

zastosowaniu

szeregu

instrumentów,

cznie

z ustawodawstwem, tworzeniem sieci kontaktów, podej

ciem publiczno-prywatnym

i przy zaanga

owaniu sektora prywatnego oraz społecze

stwa obywatelskiego.

3. W celu zapewnienia skuteczno

ci strategia b

dzie wymagała podj

cia działa

przez

szereg podmiotów prywatnych, takich jak przemysł spo

ywczy oraz podmiotów

na poziomie lokalnym, takich jak szkoły i organizacje społeczne.

4. Najwa

niejsz

kwesti

jest monitorowanie powy

szych działa

. Niestety mimo

podejmowania działa

maj

cych na celu popraw

sposobu

ywienia i wzrost

aktywno

ci fizycznej, liczba osób z nadwag

dego roku ro

nie.

Jest to prawdopodobnie wynikiem słabego nadzoru nad poszczególnymi projektami, co
spowodowało niepełn

ocen

na temat tego, co funkcjonuje sprawnie i czy konieczna jest

poprawa lub zasadnicza zmiana działa

Polityka na poziomie wspólnotowym

Lepiej poinformowani konsumenci,

Udost

pnienie zdrowych produktów spo

ywczych,

Wspieranie aktywno

ci fizycznej,

Grupy priorytetowe i

rodowiska,

Rozwijanie wiedzy w celu wspierania i tworzenia polityki wy

ywienia ludno

ci,

Rozwijanie systemów monitorowania;

Polityka na poziomie pa

stw członkowskich

Ze wzgl

du na zró

nicowanie sposobu

ywienia w poszczególnych pa

stwach

członkowskich, cz

ęść

zada

zwi

zanych z walk

z nadwag

i otyło

e by

realizowana jedynie na poziomie krajowym.

Komisja Europejska b

dzie tylko zestawia

i ocenia

wraz z grup

wysokiego szczebla

podj

te działania krajowe i regionalne i udost

pnia

te informacje na swojej stronie

internetowej.

Komisja zamierza wykorzysta

wspomnian

grup

wysokiego szczebla do promowania

i rozpowszechniania najlepszych praktyk, jak równie

do udzielania wsparcia uznanego

za wła

ciwe na poziomie wspólnotowym.

liwo

ci działania podmiotów prywatnych

Podmioty prywatne mog

odegra

istotn

rol

w zapewnianiu konsumentom mo

liwo

dokonywania wyborów korzystnych dla zdrowia i umo

liwieniu im podejmowania decyzji

dotycz

cych zdrowego trybu

ycia: ich działania w tym obszarze mog

uzupełnia

polityk

krajow

i inicjatywy prowadzone na poziomie europejskim.

Wspólnotowe instrumenty wdra

ania polityk wy

ywienia

Obecnie w

ród regulacji prawnych UE funkcjonuje szereg instrumentów, które maj

na celu:

stabilizacj

sytuacji na rynku

ywno

ciowym,

kształtowanie prozdrowotnych zachowa

konsumentów,

Strona

18 z 32

Do wspólnotowych instrumentów, które potencjalnie mog

przyczyni

do poprawy

wzorców spo

ycia

ywno

ci nale

żą

np. mechanizmy:

wzrostu konsumpcji mleka w placówkach o

wiatowych,

bezpłatnej dystrybucji owoców i warzyw,

promocji wybranych produktów rolnych;

UE uczestniczy finansowo w prowadzeniu tych działa

, a ich zasady obowi

zuj

we wszystkich krajach członkowskich.

System dopłat do spo

ycia mleka i przetworów mlecznych

System dopłat do spo

ycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach o

wiatowych

skierowany jest do dzieci regularnie ucz

szczaj

cych do przedszkoli i szkół podstawowych

oraz młodzie

y z gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.

Dopłatami s

obj

te mleko, jogurty, serki topione, twarogi oraz sery.

dy ucze

e naby

0,25 litra mleka lub przetworu mlecznego po cenie ni

szej ni

rynkowa i nie wy

szej ni

ustalona ustawowo cena maksymalna.

Powodzenie systemu jest niestety uzale

nione od stworzenia krajowego programu

wspieraj

cego program unijny oraz zaanga

owania wielu instytucji.

Krajowy program wspierania realizowany jest mi

dzy innymi na W

grzech, w Szwecji

i we Francji, gdzie liczba dzieci spo

ywaj

cych mleko si

ga w placówkach o

wiatowych

ga około 20-50% ogólnej liczby dzieci.

W Polsce tak

e funkcjonuje taki program, ale obecnie korzysta z niego niespełna 10% dzieci.

Najwi

cej dzieci korzystało z tego programu w 2006 roku – około 11%.

Promocja wybranych produktów rolnych

Na unijnym rynku ogrodniczym od 1997 roku producenci maj

prawo uzyska

rekompensaty

za wycofanie z rynku produktów i przeznaczenie ich do bezpłatnej dystrybucji, czyli
rozdysponowania do o

rodków pomocy społecznej, placówek opieku

czo-wychowawczych,

rodków adopcyjnych, szpitali, zakładów karnych obozów wypoczynkowych dla dzieci.

Niestety z powodów organizacyjnych oraz braku zainteresowania producentów, w Polsce
program ten nie został do tej pory uruchomiony.

W innych krajach UE roczne wydatki bud

etowe na wsparcie tego programu wynosiły około

600 milionów euro.

Zakłada si

e wdra

ane programy musz

przyczyni

do wzrostu popytu na produkty

nim obj

te.

Programy te wydaj

szczególnie po

żą

dane w pa

stwach, które charakteryzuj

np. niskim spo

yciem owoców i warzyw oraz wysokim potencjałem ich produkcji.

Programy UE obecne w Polsce

Od wej

cia Polski do UE uruchomiony został mi

dzy innymi:

roczny program promocyjno-informacyjny „Mro

onki pełne natury” –

dotycz

cy promocji mro

onych warzyw i owoców na rynku polskim,

dwuletni program informacyjny „Oryginalno

ść

pod ochron

“, odnosz

do wspólnotowego systemu oznacze

produktów regionalnych i tradycyjnych,

Strona

19 z 32

w styczniu 2008 roku zainaugurowano trzyletni

kampani

„Stawiam na

mleko”, skierowan

do dzieci w wieku 7-13 lat, ich rodziców i opiekunów.

Pomimo

e programy te znajduj

swoje odzwierciedlenie w wytycznych polityki wy

ywienia

ludno

ci, konieczne jest zwi

kszenie rozpowszechnienia informacji na temat mo

liwo

i warunków uczestnictwa w tych programach.

Platforma technologiczna „

ywno

ść

dla

ycia”

Do producentów

ywno

ci adresowana jest powołana przez Komisj

Europejsk

Platforma

Technologiczna „

ywno

ść

dla

ycia”.

Postawiła ona sobie za cel doskonalenie produkcji

ywno

ci zgodnie z potrzebami

i oczekiwaniami konsumentów, a tak

e promocj

innowacyjnej, nowoczesnej produkcji

ywno

ci, która b

dzie miała pozytywny wpływ na zdrowie publiczne i ogólnie jako

ść

ycia.

Koncepcja Platformy Technologicznej nawi

zuje do zachodz

cych w Europie procesów

demograficznych polegaj

cych na przedłu

aniu długo

ycia i starzeniu si

społecze

stwa

tego regionu oraz konieczno

ci przyj

cia we wszystkich dziedzinach działalno

ci podej

cia

opartego na „zdrowym starzeniu si

“.

Realizacja wizji Europejskiej Platformy technologicznej zakłada prowadzenie bada

i współprac

w nast

puj

cych sze

ciu obszarach:

ywno

ść

i zdrowie,

jako

ść

ywno

ci, a procesy produkcyjne,

ywno

ść

i konsument,

bezpiecze

stwo

ywno

zrównowa

ona produkcja

ywno

ci,

zarz

dzanie ła

cuchem

ywno

ciowym.

Jednocze

nie zakłada si

, i

inicjatywy badawczo-rozwojowe w tych obszarach b

zharmonizowane, przyjmuj

c perspektyw

konsumenta, za główn

sił

nap

dow

Polityka wy

ywienia w aspekcie przyszłych wyzwa

W praktyczn

realizacj

polityki wy

ywienia zaanga

owane s

organizacje mi

dzynarodowe,

dy poszczególnych krajów oraz rozmaite stowarzyszenia i organizacje działaj

na poziomie lokalnym.

ród ró

nych przesłanek podejmowanych przez nie działa

znajduj

dzy innymi

rosn

ce koszty opieki zdrowotnej, hospitalizacji i usług medycznych, a tak

e wypłacanych

rent oraz innych

wiadcze

Wzgl

dy ekonomiczne s

i b

w przyszło

ci wa

nym elementem uwzgl

dnionym przy

formowaniu i realizacji polityki wy

ywienia w ro

nych krajach.

W oficjalnych dokumentach ONZ i jej wyspecjalizowanych agend podkre

la si

odpowiedzialno

ci poszczególnych rz

dów za dobrostan ich obywateli.

ne jest tak

e stwierdzenie powtarzane w publikacjach podkomitetu ds.

ywienia

Narodów Zjednoczonych: Wła

ciwe Wy

ywienie Prawem Człowieka!

Strona

20 z 32

W Polsce od lat 90-tych podejmowane s

próby stworzenia programu i realizacji narodowej

polityki wy

ywienia.

Mimo ró

nych ogranicze

i braku takiej polityki w skali kraju na szcz

ęś

cie na uwag

zasługuj

rozwijaj

ce si

inicjatywy na mniejsz

skal

, nakierowane np. na zwi

kszenie

dost

pno

ywno

ci w

ród grup tak zwanego ryzyka, promuj

ce zasady racjonalnego

ywienia oraz zdrowy styl

ycia.

W Polsce wa

rol

w tym zakresie pełni tak

e Polska Federacja Producentów

ywno

ci,

która zrzesza najwi

kszych producentów – liderów rynku

ywno

ciowego.

Działalno

ść

tej organizacji uwzgl

dnia tak wa

ne dla konsumenta aspekty, jak np. jako

ść

i bezpiecze

stwo

ywno

ci, oznakowanie

ywno

ci, innowacje i przenikanie nowych

technologii,

rodowisko i zrównowa

ony rozwój.

Realizacja całej polityki wy

ywienia wymaga znacznych nakładów finansowych, dlatego

konieczne jest zacie

nienie współpracy mi

dzy sektorem publicznym i prywatnym, a tak

budowana na zasadzie wzajemnego zaufania kooperacja ro

nych

rodowisk zwi

zanych

ywno

ywieniem i zdrowiem.

WYKŁAD 5

WALKA Z GŁODEM I NIEDO

YWIENIEM W KRAJACH TRZECIEGO

WIATA:

Wst

Od najdawniejszych czasów sprawy wy

ywienia ludzi budziły trosk

, szczególnie wtedy,

gdy miliony umierały i umieraj

z głodu.

Szybki wzrost zaludnienia Ziemi – spowodowany głównie wysokim przyrostem naturalnym w
krajach trzeciego

wiata – sprawia,

e wy

ywienie ludno

ci staje si

jedynym

z najwa

niejszych problemów współczesno

ci.

Istniej

powa

ne dysproporcje w poziomie od

ywiania si

społecze

stw ró

nych krajów,

a tak

e poszczególnych warstw społecznych w obr

bie samego kraju.

Jest to nast

pstwo nierównomiernego rozmieszczenia produkcji

ywno

ci i zró

nicowania

standardu

ycia.

Organizacja ds. wy

ywienia i rolnictwa

Najwa

niejsz

organizacj

, która podejmuje decyzje programowe i bud

etowe

oraz dokonuje przegl

du sytuacji

wiatowego rolnictwa, rybołówstwa i le

nictwa

oraz wy

ywienia i walki z głodem jest Organizacja Narodów Zjednoczonych

ds. wy

ywienia i rolnictwa (FAO), która raz na dwa lata spotyka si

specjalnych konferencjach.

Z inicjatywy ONZ od 1960 roku FAO realizuje

wiatowy Program Wy

ywienia, którego celem

jest udzielanie pomocy

ywno

ciowej krajom rozwijaj

cym si

oraz krajom dotkni

tym

skami

ywiołowymi.

Równie

od 1960 roku FAO kieruje programem Kampania Walki z Głodem.

Celem tej kampanii jest zmobilizowanie sił i

rodków niepa

stwowych do walki z głodem,

propagowanie wiedzy na temat problemów rolnictwa i produkcji zwierz

cej na

wiecie oraz

sposobów ich rozwi

zywania oraz podejmowanie ró

nego typu akcji na rzecz rozwoju

rolnictwa w krajach rozwijaj

cych si

Działalno

ść

FAO jest finansowana ze składek członkowskich, a działalno

ść

operacyjna tak

z dotacji

Programu

Organizacji

Narodów

Zjednoczonych

Spraw

Rozwoju,

Strona

21 z 32

dzynarodowego

Funduszu

Rozwoju

Rolnictwa

oraz

wielu

innych

instytucji

dzynarodowych.

Według szacunków FAO:

prawie 25% mieszka

ców kuli ziemskiej od

ywia si

niewystarczaj

co i niewła

ciwie,

w tym około 10% głoduje, tzn. ich organizm jest w stanie długotrwałego niedoboru
składników pokarmowych,

obecnie na

wiecie głoduje około 950 milionów ludzi – 1 mld ludzi.

Liczba osób głoduj

cych na

wiecie

Liczba osób głoduj

cych na

wiecie:

w ka

dej minucie na

wiecie umiera 57 dzieci z przyczyn niedo

ywienia,

w wyniku głodu i niedo

ywienia na

wiecie w ci

gu minuty umiera 76 istot ludzkich,

cej ludzi w ostatnich pi

ciu latach umarło z głodu ni

zostało zabitych w wyniku

wojen lub rewolucji i morderstw,

w sumie co roku z powodu głodu umiera około 35 milionów ludzi.

Obszary niedo

ywienia i głodu

Problemy wy

ywienia ludno

ci najcz

ęś

ciej wyst

puj

w krajach słabo rozwini

tych,

w krajach, gdzie dost

p do wody jest bardzo trudny, a rolnictwo bardzo słabo rozwini

te.

W krajach o takiej gospodarce i rolnictwie, w sytuacji wyst

pienia kl

ski

ywiołowej bardzo

trudno jest zebra

dostateczn

ilo

ść

plonów na wy

ywienie ludno

ci.

Obszarami permanentnego głodu s

kraje słabo rozwini

te gospodarczo, o wysokich

wska

nikach przyrostu naturalnego, przewy

szaj

cych wzrost produkcji

ywno

ci.

Klasycznymi przykładami s

kraje Afryki, le

żą

ce głównie w strefie Sahary, np.: Burkina

Faso, Czad, Erytrea, Etiopia, Mali, Mauretania, Niger, Sudan, Somalia oraz takie pa

stwa

Azji jak: Afganistan, Bangladesz, Indie, Kambod

Liczba osób głoduj

cych na

wiecie – najwi

cej w Azji, rejonie Pacyfiku – w Afryce jest

mniejsze zaludnienie, wi

c mniej głoduj

cych.

Przyczyny głodu i niedo

ywienia

Obecnie niestety ludzie umieraj

z głodu nie dlatego,

e brakuje

ywno

ci na

wiecie, lecz

dlatego, i

stwa ubogie nie maj

rodków na jej zakup od pa

stw posiadaj

cych du

zapasy artykułów rolnych.

Do powstawania sytuacji kryzysowych w zakresie wy

ywienia ludno

ci cz

sto przyczyniaj

konflikty zbrojne, które – obok problemów komunikacyjnych i innych utrudniaj

szybk

i skuteczn

pomoc mi

dzynarodow

W Somalii w latach dziewi

ęć

dziesi

tych ONZ prowadziło operacj

pod hasłem „Przywróci

nadziej

” kierowan

do miejscowej ludno

ci.

Wojna domowa w tym kraju doprowadziła do dramatycznej sytuacji: co czwarte dziecko
umierało do pi

tego roku

ycia z głodu, a w niektórych rejonach kraju odsetek ten wynosił

70% populacji.

Z pocz

tkiem 1999 roku 1,5 mln z 6 mln Somalijczyków było zagro

onych

mierci

głodow

a milion ludzi próbowało uciec z kraju.

Strona

22 z 32

Pomoc ONZ tylko w 20% docierała do r

k głoduj

cych, reszta trafiała w r

ce uzbrojonych

band.

W Zambii w połowie 2002 roku rz

d ogłosił stan kl

ski

ywiołowej i o

wiadczył,

e około

4 mln ludzi walczy z głodem, a

ywno

ść

całkiem si

wyczerpuje.

Ostra susza w tym kraju spowodowała,

e na południu i wschodzie kraju

niwa całkowicie

były nieurodzajne.

Produkcja kukurydzy spadła o 30%, co bardzo radykalnie spowodowało zmniejszenie
rezerw.

Bardzo wysoka zachorowalno

ść

na ró

ne choroby spowodowała,

e wi

kszo

ść

ludzi, która

powinna pracowa

, zmarła wskutek wyczerpania i głodu.

W Afryce na wi

kszo

ci powierzchni tego kraju wyst

puje cofanie si

produkcji rolnej.

Jest to spowodowane bardzo niekorzystn

zmian

warunków klimatycznych.

Wyst

puje tam bardzo mało pastwisk, bardzo mała ilo

ść

gruntów ornych.

Najwi

ksze niedobory

ywno

ci wyst

puj

w Afryce, poniewa

ilo

ść

wytwarzanej tam

ywno

ci jest du

o mniejsza ni

przyrost naturalny ludzko

ci.

Przedstawiciele agencji ONZ twierdz

e obecnie sytuacja w krajach trzeciego

wiata jest

tak zła,

e ju

teraz mo

na zapomnie

o osi

gni

ciu jednego z milenijnych celów rozwoju,

jakim było zmniejszenie o połow

liczny głoduj

cych do 2015 roku.

Pomoc krajom trzeciego

wiata

Od wielu lat niedostatki produkcji rolnej w krajach słabo rozwini

tych gospodarczo,

rozwi

zuje nie tylko FAO, ale tak

e inne organizacje charytatywne współpracuj

ce z ONZ.

Organizacje te wysyłaj

do krajów biednych

ywno

ść

z krajów dobrze rozwijaj

cych si

Jednak wi

kszo

ść

fundacji twierdzi,

e regularne dostarczenie

ywno

ci do biednych

regionów

wiata nie jest wcale dobrym rozwi

zaniem.

Taka pomoc bezpo

rednia powoduje,

e kraje te nie staraj

samodzielnie poprawia

swojej sytuacji gospodarczej, tylko czekaj

na pomoc i

wiadomo

ywno

ść

zostanie im dostarczona.

Jedynym sposobem na popraw

warunków

ycia w krajach biednych jest wzrost plonów

uzyskany poprzez odpowiednie przeszkolenie i przygotowanie wła

cicieli gruntów, jak i ich

pracowników oraz podniesienie ich klasyfikacji w celu stosowania nowoczesnej technologii
uprawy.

Chodzi tu przede wszystkim o sztuczne nawadnianie terenów, wzrost produkcji

ywno

ci,

powi

kszenie obszarów rolnych przez zagospodarowanie nieu

ytków.

Innym sposobem rozwi

zywania problemu głody mo

e by

zwi

kszenie wydajno

ci zbiorów

na istniej

cych ju

polach poprzez intensyfikacj

upraw albo wprowadzanie odmian

o wy

szych plonach.

W Japonii, przy u

yciu nowoczesnych metod produkcji rolnej z jednego hektara uzyskuje si

około 6 ton ry

u, a w krajach afryka

skich trzy razy mniej.

Warunkiem radykalnego post

pu w rolnictwie wielu krajów trzeciego

wiata i doprowadzenia

ich do wzgl

dnej samowystarczalno

ywno

ciowej jest przeprowadzenie reform rolnych

i usuni

cie hamulców uniemo

liwiaj

cych optymalne wykorzystanie ziemi.

Konieczna jest te

długotrwał

pomoc finansowa, naukowo-techniczna i organizacyjna

dla rolnictwa krajów zacofanych ze strony pa

stw gospodarczo rozwini

tych.

Strona

23 z 32

W dłu

szej perspektywie czasu skuteczniejsza jest pomoc w wyprodukowaniu potrzebnej

w krajach głoduj

cych

ywno

ci ni

jednorazowe, lub nawet cz

ste przekazywanie jej

poprzez pa

stwa wysoko rozwini

te rolniczo.

Zielona Rewolucja

Nadzieja na popraw

sytuacji

ywno

ciowej

wiata wi

ąż

e si

z tzw. zielon

rewolucj

polegaj

na stosowaniu wysokoplennych odmian pszenicy i ry

Wyhodowane, przez modyfikacj

, rekordowo wydajnej pszenicy o krótkim

ble i jej

rozpowszechnienie – przede wszystkim w Meksyku, Indiach i Pakistanie oraz
upowszechnienie wysokoplennego ry

u na Filipinach przyczyniły si

do wyra

nego

zmniejszenia niedoboru zbó

w tych krajach.

stanowi podstawowe wy

ywienia dla wi

cej ni

połowy ludno

wiata, a w ostatnich

latach jego produkcja znacznie spadła.

Naukowcy stwierdzili równie

e wzrost wydajno

ci pól ry

owych zmalał i jest ni

szy ni

wzrost demograficzny.

Do 2030 roku

wiatowe zapotrzebowanie na ry

dzie wi

ksze o 38% w stosunku do ilo

otrzymywanych rocznie w latach 1997-1999.

Dobra organizacja upraw ry

u mo

e by

bardzo pomocna przy zwalczaniu głodu na

wiecie.

Los prawie miliarda gospodarstw domowych w Azji, Afryce i Ameryce zale

y od tych upraw.

Stanowi

one ich podstawowe

ródło pracy i

ycia.

Powszechnie panuje pogl

e olbrzymie rezerwy

ywno

ci kryj

w sobie morza i oceany.

na by znacznie zwi

kszy

połowy ryb i drobnych zwierz

t morskich, uwa

c jednak, by

nie naruszy

równowagi ekologicznej mórz i oceanów.

W przyszło

ci du

żą

rol

w wy

ywieniu ludno

ci mogłyby odegra

linne zasoby wód,

tj. glony, wodorosty i plankton.

Afryka – Centrum głodu i ubóstwa

Afryka pozostaje nadal kontynentem, gdzie problem głodu ma najtragiczniejszy wymiar.

Warto

ść

dostarczanej w Afryce

ywno

ci wynosi około 1 mld dolarów, a i tak wzrasta liczba

niedo

ywionych.

Raport FAO podaje,

e w Afryce na około 1 mld mieszka

ców, 300 mln cierpi głód.

Na aktualn

sytuacj

w Afryce Południowej wpływa szereg czynników niesprzyjaj

cych:

skrajna bieda, katastrofy ekologiczne, niedorozwój rolnictwa, konflikty zbrojne, epidemia
AIDS i innych chorób zaka

nych.

Afryka przez cały XX wiek bezskutecznie zmagała si

z ubóstwem – niestety walk

gle

przegrywa.

W 2002 roku w Mozambiku 69% populacji

yło poni

ej granicy ubóstwa.

W latach 1996-2001 ubóstwo w społecze

stwie Zambii wzrosło z 69 do 86%.

W Malawi w tym samym czasie skala ubóstwa wzrosła z 60 do 65%.

W pozostałych krajach regionu sytuacja jest podobna.

Aby wszyscy mieszka

cy Afryki mogli si

ywi

, produkcja rolna powinna wzrosn

ąć

trzykrotnie.

Tymczasem w całej Afryce brakuje ziemi, która nadawałaby si

do produkcji rolnej.

Strona

24 z 32

Tylko 15% gruntów mo

e rodzi

plony, wyj

tkiem na skal

całego kontynentu jest Sierra

Leone czy Ruanda, gdzie od 30 do 50% ogólnego areału nadaje si

na uprawy.

Niezadowalaj

co przedstawia si

poziom techniczny produkcji rolnej, która wła

ciwie opiera

na pracy r

k ludzkich.

W efekcie produkcja rolna ro

nie bardzo wolno – od lat 60 wzrosła w Afryce ponad

dwukrotnie, gdy w Ameryce Łaci

skiej blisko 3,5-krotnie.

Bark dost

pu do wody pitnej, systemów irygacyjnych i racjonalnej polityki rolnej dodatkowo

komplikuje sytuacj

Wdra

anie programów, które mogłyby zmieni

sytuacj

wymaga olbrzymich nakładów

finansowych społeczno

ci mi

dzynarodowej, przy czym

eby przyniosły oczekiwane efekty

powinny by

podtrzymywane przez afryka

skie pa

stwa, które s

zbyt słabe i nieudolne, by

temu zadaniu podoła

Opieka medyczna

Głód nie zbierałby tak tragicznych plonów, gdyby nie katastrofalny poziom zdrowia
mieszka

ców kontynentu. Wycie

czeni chorobami ludzie łatwo ulegaj

głodowi, na skutek

czego

miertelno

ść

wywołana głodem jest znacznie wy

sza.

Niski poziom medycyny, bardzo trudny dost

p do podstawowych usług medycznych i liczne

plagi Południowej Afryki, poczynaj

c od biegunki, cholery, malarii, ko

c na najwi

kszy

wrogu Afryki – AIDS; skutecznie niszcz

podstawy społecznej egzystencji.

Wiele dzieci w ogóle nie jest obj

tych stał

opiek

lekarsk

W Kenii jeden lekarz przypada na 20 tysi

cy osób, w Ghanie na 25, natomiast w Burkina

Faso a

na 265 tysi

cy osób.

Dla porównania we Włoszech jeden lekarz ma pod opiek

rednio 211 osób.

Co roku na biegunk

a Afryce umiera 3 miliony ludzi.

Blisko 33% społecze

stwa jest zara

ona wirusem HIV, co wywiera dramatyczne pi

tno

na gospodarce afryka

skiej.

Ludzie nie s

w stanie normalnie pracowa

, a wi

c nie mog

samodzielnie zaspokoi

podstawowych potrzeb.

ski

ywiołowe

W całej Afryce Południowej wyj

tkowo niesprzyjaj

ca pogoda zniszczyła i ci

gle niszczy i tak

niewystarczaj

ce plony.

Ostatnie dwa lata były wyj

tkowo niesprzyjaj

ce:

w Lesoto tornada, du

e opady, mróz i gradobicie zniszczyły zbiory,

w Mozambiku ostra susza sprawiła,

e plony przede wszystkim na wschodzie i

południu kraju były bardzo niskie,

w Malawi wi

kszo

ść

z 27 okr

gów dotkn

ły susze i powodzie.

ęż

kie ulewy i cyklony ka

dorazowo zbieraj

krwawe

niwo, niszcz

domostwa, ostatnie

zapasy, zmuszaj

do migracji w poszukiwaniu chleba setki tysi

cy ludzi.

Wzrasta zagro

enie malari

i choler

Kraje afryka

skie s

jeszcze dodatkowo gn

bione przez własne rz

dy i polityk

wewn

trzn

Strona

25 z 32

W imieniu wy

szych potrzeb miejscowa ludno

ść

jest spychana na obszary trudne do uprawy

lub w ogóle pozbawia si

ich ziemi, gdy zadłu

u wła

cicieli ziemskich, którzy

żą

daj

od nich wi

kszej cz

ęś

ci plonów.

Podsumowanie

stwa Afryki południowej i

rodkowej nie poradz

sobie samodzielnie z problemem głodu

i niedo

ywienia.

Wsz

dzie widoczny chaos i słabo

ść

władz pa

stwowych, rozdzieranych wewn

trznymi

niami i przygniatanych własn

nieudolno

Dotychczasowe propozycje i pomoc pa

stw rozwini

tych (przede wszystkim Unii

Europejskiej i Stanów Zjednoczonych) niestety potwierdzaj

e nie ma łatwego rozwi

zania

tej tragicznej sytuacji w regionie i całej Afryce.

Kraje zachodnie w olbrzymim stopniu finansuj

pomoc humanitarn

w Afryce, ale to

wszystko okazuje si

działaniem dora

nym niekierowanym na zapewnienie minimum

egzystencjonalnego.

Niestety, nikomu dotychczas nie przyszło do głowy, aby stworzy

odpowiednio siln

finansowo organizacj

do walki z głodem – organizacj

, która mogłaby wykupywa

wszelkie

nadwy

ki produkcji rolnej w Europie i Ameryce Północnej i kierowa

je do głoduj

cych ludzi,

aby ha

mierci godowej w

ród przeszła do historii.

W dobie globalizacji i nowych mo

liwo

ci problem Afryki ci

gle pozostaje starym

wyzwaniem.

Aby sytuacja w Afryce uległa poprawie potrzebne s

ogromne nakłady finansowe

i zaanga

owanie wielu instytucji mi

dzynarodowych, ale tak

e wola polityczna wszystkich

mocarstw tego

wiata.

Obecnie niestety egoizm władz wielu pa

stw skazuje mieszka

ców Afryki na samotn

walk

o przetrwanie.

WYKŁAD 6

YWNIENIE A ZDROWIE SPOŁECZNE W PERSPEKTYWIE XXI wieku

HISTORIA NAUKI O

YWNIENIU CZŁOWIEKA

Od zarania dziejów ludzko

ci pierwszym i podstawowym zaj

ciem warunkuj

cym

jej egzystencje było zdobywanie po

ywienia.

W miar

upływów wieków pojawiały si

coraz to nowe rodzaje

ywno

ci oraz sposoby

jej przyrz

dzania.

Rosn

ce tempo

ycia, wy

szy status ekonomiczny spowodowały,

e potrzeby

ywieniowe

realizowane s

niejednokrotnie w sposób odbiegaj

cy od zasad racjonalnego

ywienia.

Zasady prawidłowego

ywienia powstały stopniowo w miar

rozwoju nauki o

ywieniu

człowieka, która jest stosunkowo młod

, bowiem jej pocz

tek przypada na koniec XVIII

wieku.

Pierwsze wzmianki o leczeniu diet

pojawiły si

jednak

e ju

w staro

ytno

ci, wskazuj

na zwi

zek mi

dzy niestrawno

, a przejadaniem si

Strona

26 z 32

W zwi

zku z tym klasyfikowano

ywno

ść

, np. zale

nie od jej charakteru na:

- osuszaj

- nawadniaj

- wzdymaj

- rozgrzewaj

- moczop

- powoduj

powstawanie dobrych lub złych cieczy w organizmie.

W okresie

redniowiecza i kilku pierwszych wieków nowo

ytnych nie dokonano

zasadniczych post

pów w dziedzinie

ywienia, poniewa

nie wiedziano:

- jakie składniki od

ywcze i jakie ich ilo

ci s

potrzebne do prawidłowego

ywienia si

- jak

pełni

rol

w organizmie,

- w jakich produktach wyst

puj

Dopiero w XVIII wieku dzi

ki pracy

Antoine Lavoisiera,

uznawanego za ojca nauki o

ywieniu

, nast

pił dynamiczny rozwój

tej nauki.

Kiedy w 1777 roku A. L. Lavoisier, obalaj

c teori

flogistonu, ogłosił

swoje prace z zakresu teorii spalania składników pokarmowych w

ywym organizmie – naukowe podstawy

ywienia w zasadzie nie

istniały.

Dzi

ki badaniom Lavoisiera udało si

ustali

e pokarm

po spo

yciu ulega spalaniu, a podczas oddychania zostaje

dostarczona odpowiednia ilo

ść

potrzebnego do tego celu tlenu

i wydalony w czasie spalania dwutlenek w

gla.

Jednocze

nie w wyniku tego procesu wytwarza si

ciepło, którego ilo

ci Lavoisier wspólnie

z Laplacem, zmierzyli we specjalnie skonstruowanym kalorymetrze.

Zapocz

tkowane w ten sposób badania stanowiły i stanowi

jeden z podstawowych

elementów nauki o

ywieniu tj. kalorymetri

O olbrzymim znaczeniu tych prac

wiadczy fakt,

e a

do pocz

tku XX wieku głównym,

a wła

ciwe jedynym miernikiem warto

ci od

ywczej po

ywienia była jego warto

ść

energetyczna. Za pomoc

kalorii wyra

ano te

zapotrzebowanie pokarmowe człowieka.

W XIX wieku i na pocz

tku XX stulecia zajmowano si

głównie odkryciem i identyfikacj

podstawowych składników pokarmowych i konsekwencjami ich niedoboru w po

ywieniu, nie

zwracaj

c uwagi na ich elementy składowe, tj. kwasy tłuszczowe, błonnik, aminokwasy, itp.

Dopiero w ko

cu XIX i na pocz

tku XX odkryto białka maj

ce podstawowe znaczenie

dla

ycia jako budulec wszystkich

ywych organizmów.

Dopiero XX wiek, okre

lany mianem

„ złotego” w nauce o

ywieniu człowieka,

przyniósł

znacz

cy post

p i rozszerzenie kierunków badawczych.

Odkryto wtedy bowiem wielk

ró

norodno

ść

przemian poszczególnych składników

w organizmie człowieka, ich dost

pno

ść

oraz drogi rozmieszczenia, metabolizmu i

wydalania.

Strona

27 z 32

Wykazano,

e wiele zaburze

rozwojowych oraz schorze

wieku dojrzałego jest rezultatem

wadliwego, niedoborowego i jednostronnego

ywienia.

Stwierdzono powi

zanie z nadmiernym spo

yciem niektórych chorób (np. otyło

ść

nadci

nienie, schorzenia układu kr

ąż

enia, nowotwory, próchnica z

bów).

Pozwoliło to opracowa

zalecane normy

ywienia i wy

ywienia, które po raz pierwszy

pojawiły si

w latach 30 XX wieku w Anglii, USA i Kanadzie.

W miar

rozwoju innych nauk, jak biologia, fizyka, chemia,

nauka o

ywieniu człowieka

przeszła ogromn

ewolucj

spowodowan

tak

e znacznym wzrostem ludno

wiata

na przestrzeni minionych stuleci.

Ta eksplozja demograficzna, rosn

ce tempo

ycia oraz post

p technologiczny w produkcji

i przetwórstwie

ywno

ci poci

ły za sob

zmian

sposobu

ywienia si

człowieka

współczesnego w porównaniu z człowiekiem prehistorycznym i w konsekwencji okre

lone

skutki zdrowotne.

Tabela 1. Spo

ycie podstawowych składników pokarmowych w paleolicie i dzisiaj.

Spo

ycie ( g )

Składniki

Paleolit

Dzisiaj

Białko

zwierz

linne

Tłuszcze

zwierz

linne

251
191

60
71
30
41

109

72
37

164

93
71

P : S = 1,4

P : S = 0.53

Cholesterol

glowodany
Błonnik

591
334

500
413

Wprawdzie wydłu

yła si

przeci

tna długo

ść

ycia, ale jednocze

nie w skali

wiata prawie

miliard ludzi głoduje, i jest niedo

ywianych, a setki milionów cierpi z przekarmienia.

W rezultacie tych nieprawidłowo

ci pojawiły si

choroby, których podło

em jest

nieprawidłowe

ywienie.

Choroby te s

determinowane nie tylko nie docenianiem znaczenia

ywienia dla zachowania

zdrowia, ale równie

sytuacj

ekonomiczn

, tempem

ycia, czynnikami

rodowiskowymi,

kulturowymi oraz cywilizacyjnymi.

Nale

y s

dzi

główne kierunki badawcze w nauce o

ywieniu człowieka XXI

w b

dotyczy

wyja

nienia genetycznych powi

ywienia z chorobami dieto zale

nymi oraz

liwo

ich prewencji.

W ostatnich latach dynamicznie rozwijaj

badania w zakresie interakcji składników

ywczych, ich oddziaływa

z ksenobiotykami, lekami oraz wpływu tych interakcji

na umysłowy i fizyczny rozwój człowieka.

Zwraca si

baczniejsz

uwag

na rol

kodu genetycznego i jego znaczenie dla rozwoju,

stanu od

ywienia i zdrowia ludzi.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE W

YWIENIU W XX WIEKU

Strona

28 z 32

Zawrotny rozwój cywilizacyjny w XX wieku stał si

przyczyn

paradoksu cywilizacyjnego

w dziejach ludzko

ci, polegaj

cego na wydłu

eniu

ycia z jednej strony i jego skróceniu

z drugiej.

W prawdzie w genomie człowieka wyodr

bniono gen długowieczno

ci, ale determinuje on

długo

ść

ycia tylko w 15 – 20 %, natomiast reszta w znacznej mierze zale

y od

rodowiska

i trybu

ycia, w tym zachowa

ywieniowych okre

laj

cych indywidualny sposób

ywienia

, a wi

c tak

e od polityki wy

ywienia prowadzonej przez poszczególne kraje.

Zachowania te s

najcz

ęś

ciej nie wła

ciwe i towarzysz

człowiekowi od pocz

cia a

mierci.

one mocno zró

nicowane zale

nie od rejonu

wiata, dost

pno

ci do

ywno

ci, a tak

religii i czynników kulturowych.

WPŁYW RELIGII NA ZACHOWANIA

YWIENIOWE

y udział w kształtowaniu wzorców kulturowych zarówno polaków, jak i innych narodów

wiata miały i maj

po dzi

dzie

religie.

Do najwa

niejszych religijnych determinantów sposobów

ywienia nale

żą

- ograniczenia asortymentów spo

ywanych pokarmów (pokarmy zakazane),

- posty jako

ciowe i ilo

ciowe,

- pokarmy obrz

dowe i

teczne.

Wpływ religii na zachowania

ywieniowe – pokarmy zakazane

samo poj

cie produktu jadalnego nie jest uniwersalne. Lecz zale

y od systemu warto

w danej kulturze.

Produkt uwa

any za jadalny w jednej grupie kulturowej, w innej mo

e uchodzi

za niejadalny.

Na przykład fl

dra uwa

ana w Europie za smaczn

ryb

, prze mieszka

ców Labradoru

i Nowej Funlandii traktowana jest jako nawóz.

so psa – ch

tnie spo

ywane na Dalekim Wschodzie – przez europejczyków jest

niejadalne, za

limak winniczek, czy

abie udko, uchodz

ce we Francji za wykwintny

przysmak, przez wi

kszo

ść

Polaków nie s

uznawane za pokarm.

W ró

nych cz

ęś

ciach

wiata spotyka si

wiele ró

norodnych potencjalnych pokarmów,

którym miejscowa ludno

ść

przypisuje warto

ść

magiczn

( np. amulety czy totemy), nadaje

status

ci ( np.

te krowy) lub z innych przyczyn kulturowych wyklucza ze swojego

jadłospisu .

Uwarunkowana kulturowo niejadalno

ść

wynika najcz

ęś

ciej z wierze

i przepisów religijnych.

Z religii uniwersalistycznych najwi

cej zalece

i ogranicze

ywieniowych wprowadza

judaizm.

Ze wzgl

du na zakaz spo

ywania ...mi

sa z krwi

ycia... zabijanie zwierz

t i obróbka mi

przebiega w sposób zapewniaj

cy całkowite usuni

cie z niego krwi.

Słowo

koszer

(wła

ciwy,

odpowiedni)

obejmuje

cało

ść

przepisów

dotycz

cych

przechowywania i przyrz

dzania potraw.

W judaizmie zabronione jest te

jednoczesne spo

ywanie mi

sa i mleka.

Strona

29 z 32

Islam w swej

tej ksi

dze Koranie zawiera zbiór przykaza

religijnych i moralnych

oraz przepisów m. in. dotycz

cych

ywienia.

Zgodnie z nimi muzułmanów obowi

zuje zakaz spo

ywania krwi i mi

sa zwierz

nieczystych, do których oprócz wymienionych w tabeli, zalicza si

tak

e osła, muła, hien

lisa, słonia, krokodyla i wydr

oraz mi

so zwierz

t padłych lub ubitych niezgodnie z

zasadami, a tak

e zakaz picia wina i innych napojów alkoholowych.

Tabela 2. Biblijny podział na zwierz

ta czyste i nieczyste.

Zwierz

ta czyste

Zwierz

ta nieczyste

•

ryby posiadaj

ce płetwy, łuski,

skrzela

•

owady skacz

ce (koniki, skoczki,

szara

cza, chrz

szcze)

•

ptaki (goł

bie, kury, kaczki, g

si,

przepiórki)

•

czworonogi prze

uwaj

ce o

rozdzielnych stopach i kopytach (bizon,
jele

, krowa, owca, koza)

•

zwierz

ta wodne nie posiadaj

płetw, łusek, skrzeli (w

gorz, mi

czaki,

skorupiaki)

•

owady lataj

•

ptaki drapie

ne (orzeł, s

p, jastrz

sowa czapla, kormoran, kruk, stru

pelikan)

•

gady i płazy pełzaj

ce po ziemi

•

czworonogi nieprze

uwaj

ce (

winia,

ubr), prze

uwaj

ce o nie rozdzielonych

stopach i kopytach (wielb

d, zaj

c) i

drapie

cy chodz

cy na łapach

(nied

wied

, łasica, pies, kot)

Chrze

cija

stwo

, cho

opiera si

na Biblii, na swoich wyznawców nie nakłada dzi

adnych

zakazów, je

li chodzi o asortyment dost

pnych pokarmów.

Jedynie adwenty

ci Dnia Siódmego, mormoni oraz niektóre zakony katolickie z pobudek

religijnych wykluczaj

ze swojej diety mi

so i jego przetwory, napoje alkoholowe, ostre

przyprawy (pieprz, ocet, musztarda) oraz kaw

hinduizmie

, religii, która charakteryzuje si

stosunkowo du

żą

tolerancj

, nie wyst

puj

zakazy dotycz

ywienia.

Zaleca ona powstrzymywanie si

od konsumpcji krwi, wszelkiego rodzaju mi

sa, jaj, napojów

alkoholowych, grzybów i niektórych warzyw (por, rzepa, cebula, czosnek).
Przy czym zaprzestanie ich spo

ywania jest tu rozumiane jako droga do osi

gni

cia

doskonało

ci.

Zalecenia wegetaria

skie, charakterystyczne dla hinduizmu, s

typowe równie

dla

buddyzmu

, którego podstawow

zasad

jest zakaz zabijania jakichkolwiek istot

cych.

Z naukowego punktu widzenia akceptowanie jednych produktów zwierz

cych, a odrzucanie

innych – w wi

kszo

ci nie znajduje racjonalnego uzasadnienia.

Wpływ religii na zachowania

ywieniowe – posty

Posty maj

szczególne znaczenie w ka

dej religii, ale o ile np. w religii rzymskokatolickiej

wyst

puj

sporadycznie i nie nakładaj

bardzo rygorystycznych zakazów to ju

dla muzułmanina, ramadan ma bardzo du

e znaczenie nie tylko z punktu widzenia

religijnego, ale z punktu widzenia ogranicze

w spo

yciu

ywno

ci.

Muzułmanina obowi

zuje wtedy całkowity zakaz powstrzymywania si

od jedzenia i picia

w czasie pomi

dzy wschodem i zachodem sło

ca.

Rozpowszechniony jest pogl

e posty i krótkotrwałe głodówki korzystnie wpływaj

na stan

zdrowia.

Strona

30 z 32

Obecnie, zwłaszcza w krajach rozwini

tych niektórzy lekarze zalecaj

takie okresowe

głodówki jako

rodek poprawiaj

cy stan zdrowia.

Wpływ religii na zachowania

ywieniowe – pokarmy obrz

dowe

Przeciwie

stwem postów s

szczególnie obfite i wyszukane posiłki spo

ywane podczas

t religijnych.

Tradycje kulinarne ró

nych grup etnicznych i kulturowych obejmuj

rozmaite pokarmy

okoliczno

ciowe, które zazwyczaj nie s

spo

ywane na co dzie

, ze wzgl

du na swoj

specyfik

, pracochłonno

ść

lub po prostu niedost

pno

ść

w niektórych rejonach

wiata.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE

YWIENIA W XX WIEKU

Wszystkie te zachowania (wierzenia, religia, pokarmy obrz

dowe), ale tak

e niski poziom

wiedzy

ywieniowej społecze

stwa i niedocenianie roli

ywienia w zachowaniu zdrowia

przyczyniaj

do powstawania wi

kszych lub mniejszych nieprawidłowo

ci.

od pocz

cia popełniane s

bł

ywieniowe przez kobiety ci

ęż

arne, karmi

ce,

co wpływa na zdrowie rozwijaj

cego si

płodu, a nast

pnie niemowl

cia.

Bł

dy te skutkuj

•

u dzieci przed drugim rokiem

ycia ni

szym wzrostem,

•

powielane w pó

niejszym wieku – gorszymi post

pami w nauce,

•

niezadowalaj

cymi wska

nikami rozwoju fizycznego,

•

zwi

kszonym ryzykiem wyst

powania otyło

ci w wieku młodzie

czym,

Zbilansowane

ywienie w okresie rozwoju jest wyznacznikiem zdrowia w wieku dojrzałym.

Cech

charakterystyczn

ywienia si

ludzi w XX w. była i jest nadal:

•

niewła

ciwa cz

stotliwo

ść

ywienia,

•

nieprawidłowy

udział

poszczególnych

grup

produktów

spo

ywczych w dziennej racji pokarmowej,

•

zła jako

ść

i zbyt mała liczba posiłków,

•

nieregularno

ść

ich spo

ywania oraz monotonia

ywieniowa.

Racj

pokarmow

społecze

stw krajów rozwini

tych w XX w. charakteryzowała:

•

wysoka g

sto

ść

energetyczna,

•

niewystarczaj

ca zawarto

ść

składników mineralnych,

•

zbyt wysoka poda

tłuszczów zwierz

cych,

•

zbyt wysoka poda

cukru oraz soli,

•

wysoka zawarto

ść

kwasów tłuszczowych nasyconych,

•

niezadowalaj

udział

warzyw

owoców

cych

ródłem

substancji

przeciwutleniaj

cych,

•

niewła

ciwa struktura spo

ycia w

glowodanów, zawieraj

cych w przewadze mono-

i disacharydy,

•

zbyt niski udział błonnika pokarmowego.

Konsekwencj

takiego sposobu od

ywiania si

był i jest nadal rozwój chorób okre

lanych

mianem chronicznych niezaka

nych (dietozale

nych).

Szacuje si

e do roku 2020 trzy czwarte wszystkich zgonów na

wiecie b

dzie wynikiem

chorób dietozale

nych, których otyło

ść

postrzegana jest jako epidemia XXI wieku.

Problemy zdrowia publicznego w XX w. wynikały zarówno z nadkonsumpcji
jak i niedokarmienia, powoduj

c okre

lone skutki zdrowotne.

Strona

31 z 32

NIEDOKARMIENIE

PRZEKARMIENIE

wap

, potas

NADCI

NIENIE

sól

fluor

PRÓCHNICA

cukier

jod

WOLE

magnez

MIA

YCA

wit. antyoksydacyjne

RAK PIERSI

tłuszcze

NNKT

CHOROBY SERCA

kw. tłuszczowe nasycone

TROBY

alkohol

witamina C

RAK

OŁADKA

sól

błonnik

KAMIENIE

ÓŁCIOWE

otyło

ść

CUKRZYCA

energia, alkohol

błonnik

RAK JELITA tłuszcze

cukier, tłuszcz

wap

, fluor

OSTEOPOROZA

witamina D

OSTEOMALACJA

ZAPALENIA STAWÓW

elazo, kwas foliowy

NIEDOKRWISTO

ŚĆ

witamina A

LEPOTA

ród zagro

zdrowia spowodowanych niedoborami, szczególnie niepokoj

ce w skali

globalnej były i s

nadal niedobry witaminy A, jodu i

elaza.

Niedo

ywienie stanowiło i stanowi główn

przyczyn

miertelno

ci dzieci poni

ej 5 roku

ycia w krajach rozwijaj

cych si

, a podj

te przez FAO/WHO działania w tym zakresie nie

poprawiły znacz

co sytuacji.

Efektem niedokarmienia był tak

e wysoki wska

nik umieralno

ci okołoporodowej i niska

masa urodzeniowa noworodków <2500 g (w Polsce ok. 7-8%, co stawia nas w czołówce
pa

stw europejskich), zespół chronicznego zm

czenia, depresja, migreny.

Cechy charakterystyczne sposobu

ywienia si

ludzi w XX w. determinowane były i b

w przyszło

ci przez nawyki

ywieniowe nabyte w okresie dzieci

stwa, o

wiat

ywieniow

i sytuacj

ekonomiczn

społecze

stw, a tak

e mody

ywieniowe, reklam

i szereg innych.

W efekcie, w

ywieniu młodych grup populacyjnych w krajach rozwini

tych zwi

ksza si

udział

ywno

ci typu fast food, wyrobów cukierniczych, upowszechnia si

podjadanie mi

dzy

posiłkami (zwłaszcza chipsy, słodycze) oraz picie słodkich napojów gazowanych itp.

Efektem tego była i nadal jest rosn

ca liczba dzieci i młodzie

y z nadwag

i otyło

PRZEWIDYWANE PROBLEMY

YWIENIOWO-ZDROWOTNE W XXI WIEKU

Przewidywane do roku 2025 zwi

kszenie liczby ludno

wiata do 8 miliardów spowoduje

dalszy wzrost zapotrzebowania na

ywno

ść

Strona

32 z 32

Wprawdzie

wiatowa produkcja

ywno

ci zabezpiecza obecnie ka

demu mieszka

cowi

ziemi spo

ycie ponad 3000 kcal/dob

, jednak dost

p do niej jest nierównomierny, wskutek

czego według najnowszych bada

, 25% ludno

ci jest niedo

ywionych, w tym 10% cierpi

głód.

Problemy te w najwi

kszym stopniu dotykaj

mieszka

ców Azji południowej i Afryki

subsaharyjskiej.

W prawdzie w tym rejonie dominuj

i przypuszczalnie b

dominowały w przyszło

HIV/AIDS, malaria i gru

lica, niemniej 79% wszystkich zgonów w krajach rozwijaj

cych si

jest powodowane niezaka

nymi chorobami chronicznymi stanowi

cy obecni i przyszły

problem zdrowotny.

Przewiduje si

e do ko

ca 2030 roku mimo usilnych stara

FAO, ONZ, UE i innych

organizacji pozarz

dowych zaanga

owanych w polityk

ywienia trzy czwarte wszystkich

zgonów na

wiecie b

dzie spowodowane chorobami chronicznymi, przy czym 70% zgonów

z tytułu chorób układu kr

ąż

enia i cukrzycy b

dzie miało miejsce w krajach rozwijaj

cych si

Liczba zachorowa

w tych krajach na cukrzyc

do roku 2025 wzro

nie ponad 2,5 krotnie.

Otyło

ść

jest i b

dzie powa

nym problemem zdrowotnym w Azji, Ameryce Łaci

skiej i cz

ęś

Afryki niezale

nie od szeroko wyst

puj

cego głodu i niedo

ywienia.

Jest to wynik zmiany sposobu

ywienia w tych krajach i przyj

cia wzorców

uprzemysłowionych regionów

wiata.

W rezultacie tradycyjne

ywienie oparte na produktach ro

linnych, zmienione zostanie

w du

ym stopniu na diet

obfituj

w produkty zwierz

ce, powoduj

e nabierze ona cech

diety aterogennej, tj. bogatej w tłuszcze i energi

Współczesny

wiat podzielony jest pod wzgl

dem od

ywiania si

na regiony, w których

wyst

puje niedo

ywienie czy głód i takie, w których dominuje przekarmienie.

Obydwa niekorzystne zjawiska nios

ze sob

okre

lone konsekwencje zdrowotne i oba b

nadal wyst

powały w XXI w.

Działania, aby jako

zniwelowa

te dysproporcje były i s

podejmowane i wszystkie

sprowadzaj

do tego, aby przedłu

ycie w zdrowiu, którego długo

ść

obecnie jest

bardzo zró

nicowana.

Najdłu

przeci

tnie Japo

czycy (ok. 80 lat), a najkrócej mieszka

cy krajów azjatyckich

(ok.50 lat) i Afryki subsaharyjskiej (45 lat).

Na ile te wszystkie działania oka

żą

efektywne poka

e stan zdrowia przyszłych pokole