LABORATORIUM MATERIAŁOZNAWSTWA
Instrukcja do wiczenia nr 4
BADANIA MIKROSKOPOWE ELIW BIAŁYCH, SZARYCH I
CI GLIWYCH
Opracował: mgr in . Adam Kokoszkiewicz
1. Wprowadzenie
eliwo jest technicznym stopem elaza z w glem i innymi pierwiastkami zawieraj cym
ponad 2% w gla. eliwo w glowe zawiera praktycznie: 2,5-4,5% C oraz krzem, mangan,
fosfor i siark . eliwa stopowe zawieraj ponadto inne składniki stopowe, wprowadzone
celowo podczas procesu metalurgicznego, które w sposób decyduj cy wpływaj na
wła ciwo ci u ytkowe tego eliwa.
eliwo jest stopem kruchym i nie daje si obrabia plastycznie ani na zimno, ani na
gor co. Z uwagi na dobre wła ciwo ci odlewnicze, takie jak: dobra lejno , niewielka
skłonno do segregacji oraz stosunkowo niska temperatura topnienia, nadaje si ono dobrze
do wyrobu odlewów - tablica 1.
Tablica 1
Zastosowanie eliw w glowych
l. ELIWA BIAŁE: na odlewy o du ej odporno ci na cieranie, np. na dysze do piaskownic.
- Utwardzone: walce do metali, walce mły skie i papiernicze, tarcze do młynków.
- eliwa ci gliwe: sprz t motoryzacyjny - obudowy: przekładni, mechanizmu
ró nicowego, rolki, tuleje, podkładki itp. Tabor komunikacyjny, cz ci hamulców,
opaski resorów, panewki ło ysk itp., armatura elektryczna, ł czniki do rur, cz ci
maszyn rolniczych, maszyn do szycia.
2.
ELIWA SZARE:
- Zwykłe: cz ci maszyn nara one na obci enia zmienne, zdolne do tłumienia drga ,
takie jak: płyty fundamentowe, ło a, skrzynki biegów, stojaki, suporty, pier cienie
tłokowe, tuleje cylindrowe, bloki cylindrowe, głowice, tłoki, b bny hamulcowe, wały
korbowe.
- Jako ciowe: cz ci maszyn nara one na zmienne obci enia dynamiczne o znacznej
wytrzymało ci, takie jak: wały korbowe, koła z bate, g sienice ci gników, korpusy
pras, młotów, walcarek, korpusy i wirniki pomp, matryce do prasowania i tłoczenia,
głowice frezarskie.
3. ELIWA SFEROIDALNE: - cz ci maszyn nara one na znaczne obci enia zmienne i
odporne na cieranie, takie jak: wały korbowe, wałki rozrz dcze, cylindry, pier cienie
tłokowe, koła z bate, wrzeciona, korpusy, ruchome cz ci silników spalinowych i
spr arek, turbin, korpusy pras hydraulicznych itp.
eliwo jest wi c odlewniczym stopem elaza otrzymywanym przez wtórny przetop
surówki odlewniczej, złomu eliwnego i stalowego oraz elazostopów. Podstawowym
składnikiem stopowym, decyduj cym o wła ciwo ciach eliwa jest w giel. Mo e on
wyst powa
w eliwie w formie zwi zanej - jako cementyt (Fe
3
C, układ metastabilny) lub
w
postaci wolnej
- jako grafit (układ stabilny).
eliwa krzepn jako mieszaniny eutektyczne. Stop eutektyczny, o zawarto ci 4,3%C
w
temperaturze 1147°C jest mieszanin austenitu o zawarto ci 2% C i cementytu pierwotnego
(C
I
- 6,67%C). Mieszanina ta nazywa si ledeburytem. W zakresie temperatur 1147-723°C
rozpuszczalno w gla w austenicie maleje, za jego nadmiar wydziela si
w formie
cementytu wtórnego (C
II
). W temperaturze 723°C austenit mo e zawiera ju tylko 0,8% C i
ulega przemianie eutektoidalnej
w mieszanin ferrytu i cementytu zwan perlitem.
Rys. 1. Wykres układu elazo-w giel opisany strukturalnie
Eutektyka jest wi c w temperaturze otoczenia mieszanina perlitu i cementytu
pierwotnego i nazwana została ledeburytem przemienionym. eliwa podeutektyczne o
zawarto ci w gla w zakresie 2-4,3% cechuj si struktur składaj c si z perlitu, ledeburytu
przemienionego oraz cementytu wtórnego, za eliwa nadeutektyczne, struktur cementytu
pierwotnego i ledeburytu przemienionego.
eliwa dzieli si - w zale no ci od postaci wyst puj cego w nim w gla – na eliwa
białe, szare i połowiczne. Podział ten został dokonany na podstawie obserwacji przełomów
próbek eliwnych. Przełom eliwa, w którym w giel wyst puje w postaci cementytu jest
jasny i błyszcz cy, stad nazwano je eliwem białym. Obecno w eliwie grafitu jest
przyczyn szarej barwy przełomu i takie eliwo nazwano eliwem szarym. Natomiast
obecno w eliwie zarówno w gla w postaci zwi zanej jako cementytu pierwotnego, jak i w
postaci wolnej - grafitu, powoduje pstre zabarwienie przełomu i eliwo takie nazwano
połowicznym.
Rys. 2. Struktura eliwa w zale no ci od zawarto ci w gla i krzemu wg E. Maurera: Pole I –
eliwo białe, II – strefa przej ciowa, III – eliwo szare perlityczne, IV – strefa przej ciowa, V
– eliwo szare ferrytyczne
Otrzymywana w eliwach struktura i zwi zane z ta struktur wła ciwo ci nie s
jednoznacznie okre lone składem chemicznym eliwa, lecz zale równie od warunków w
jakich przebiega krzepni cie i stygni cie eliwa. W przypadku eliw w glowych np. wi ksza
szybko chłodzenia podczas stygni cia oraz wi ksza zawarto manganu sprzyjaj
powstawaniu struktury eliwa białego natomiast mniejsza szybko chłodzenia oraz wi ksza
zawarto w gla i krzemu - powstawaniu struktury eliwa szarego. Siarka w eliwie sprzyja
powstawaniu struktury eliwa białego, jednak e w wi kszo ci spotykanych eliw jest ona
wi zana przez mangan, z którym tworzy ju w k pieli ciekłej trwałe siarczki MnS o temp.
topnienia 1610°C. Fosfor w eliwie wyst puje w tak znacznych ilo ciach, e pomimo swej
cz ciowej rozpuszczalno ci w ferrycie tworzy zwi zek Fe
3
P.
Rys.3. Struktura eliwa w zale no ci od ł cznej zawarto ci w gla i krzemu oraz grubo ci
cianki odlewu wg F. Greinera i T. Klingensteina: Pole I - eliwo białe, II - eliwo pstre, III -
eliwo perlityczne, IV- eliwo perlityczno-ferrytyczne, V- eliwo ferrytyczne
W eliwach stopowych powstawaniu struktury eliwa białego sprzyjaj wszystkie
pierwiastki w glikotwórcze oraz aluminium w zakresie 12-17%, natomiast wydzielaniu w gla
w postaci grafitu sprzyjaj dodatki: aluminium w ilo ci do 10% lub powy ej 18%, krzemu,
magnezu oraz cz ciowo niklu i miedzi.
STRUKTURA I WŁA CIWO CI PODSTAWOWYCH ELIW W GLOWYCH
eliwa białe
Struktura eliwa białego jest zgodna z wykresem równowagi fazowej elazo-cementyt.
W zale no ci od zawarto ci w gla i wyst puj cych w eliwie w glowym dodatków
stopowych, wyró nia si eliwa o strukturze podeutektycznej, eutektycznej lub
nadeutektycznej.
Znaj c skład chemiczny eliwa w glowego, mo na, uwzgl dniaj c wpływ pierwiastków
stopowych na zawarto w gla w eutektyce, okre li w przybli eniu struktur eliwa,
obliczaj c tzw. równowa nik w gla C
E
:
C
E
= (%C
całk.
) + 0,33 (%P) + 0,30 (%Si)
C
E
równe 4,3% oznacza eliwo eutektyczne, C
E
mniejsze od 4,3% oznacza eliwo
podeutektyczne, za C
E
wi ksze od 4,3% - eliwo nadeutektyczne. Podstawowymi
składnikami strukturalnymi eliw białych s :
- cementyt pierwotny,
- ledeburyt przemieniony,
- perlit.
Cementyt pierwotny wyst puje w eliwach nadeutektycznych w postaci białych ziarn,
jasnych igieł lub płytek w osnowie ledeburytu przemienionego.
Ledeburyt przemieniony wyst puj cy we wszystkich eliwach białych ma charakter
dendrytyczny, za przy przeci ciu zgładu prostopadle do ramion dendrytu, perlit wyst puje w
postaci ciemnych drobnych kropek. Charakter dendrytyczny nadaje strukturze ledeburytu
cementyt pierwotny. Ledeburyt jest składnikiem strukturalnym twardym (HB = 450) i
kruchym oraz trudno skrawalnym. Perlit wyst puje w eliwach podeutektycznych oraz w
ledeburycie przemienionym. W eliwach podeutektycznych ma on posta ciemnych obszarów
pomi dzy polami ledeburytu. Przy wi kszych powi kszeniach mo na zaobserwowa
płytkow budow perlitu.
Rys.4. Struktura eliwa białego podeutektycznego. Trawiona Nitalem, pow. 200x
eliwo białe jest stopem twardym i kruchym. Wysoka twardo i zwi zana z ni odporno
na cieranie, s wynikiem obecno ci w eliwie białym znacznej ilo ci cementytu.
Wytrzymało na rozci ganie eliwa białego jest niewielka, natomiast posiada znaczn (4-6
razy wi ksz ) wytrzymało na ciskanie. Czysty cementyt w zale no ci od wielko ci ziarn,
płytek lub igieł oraz od ilo ci rozpuszczonego w nim manganu wykazuje twardo
w granicach 700-840 HB. Ledeburyt przemieniony, zawieraj cy w swojej strukturze obok
cementytu pierwotnego równie perlit (lub bainit), posiada twardo w granicach 440-510HB,
w zale no ci od twardo ci cementytu pierwotnego oraz stopnia dyspersji cementytu w
perlicie. eliwa białe podeutektyczne wykazuj twardo w granicach od 280HB dla struktury
perlitycznej z cementytem wtórnym i ladami ledeburytu do ok. 450 HB - dla struktury
ledeburytycznej z niewielk ilo ci perlitu.
eliwo połowiczne
W eliwie połowicznym w giel wyst puje zarówno w formie zwi zanej - jako cementyt
pierwotny w ledeburycie, jak i w postaci wolnej jako grafit. Stad eliwo połowiczne posiada
najcz ciej struktur zło on z grafitu, perlitu i ledeburytu przemienionego. Struktur eliwa
połowicznego mo na spotka w odlewach z eliwa szarego zabielonych powierzchniowo w
celu zwi kszenia odporno ci powierzchni odlewu na cieranie. Struktura eliwa
połowicznego wyst puje wtedy w warstwie przej ciowej pomi dzy powierzchni o strukturze
eliwa białego, a rdzeniem o strukturze eliwa szarego.
Twardo eliwa połowicznego waha si w granicach od ok. 240 HB do ok.400 HB.
Rys.5. Struktura eliwa białego nadeutektycznego. Trawiona Nitalem, pow. 200x
W eliwie szarym przewa aj ca ilo w gla wyst puje w postaci wolnej - grafitu.
Cementyt mo e wyst powa w perlicie lub te jako cementyt wtórny. Wła ciwo ci eliwa
szarego zale od ilo ci, wielko ci, postaci i rozmieszczenia grafitu oraz od rodzaju osnowy
metalicznej. Ze wzgl du na rodzaj osnowy eliwo szare dzieli si na:
- ferrytyczne,
- ferrytyczno-perlityczne,
- perlityczne.
Osnowa ferrytyczna posiada mniejsz twardo i wytrzymało na rozci ganie ni
osnowa perlityczna. O ile jednak twardo eliwa szarego jest praktycznie twardo ci jego
osnowy metalicznej, o tyle wytrzymało eliwa zale y jeszcze od rodzaju wyst puj cego w
eliwie szarym grafitu.
Rys. 6. Struktura eliwa połowicznego. Trawiona Nitalem, pow. 100x
Grafit posiada bardzo mała wytrzymało oraz niski moduł spr ysto ci, który jest
przyczyn wyst powania nieci gło ci w spr ystej osnowie metalicznej i dlatego eliwo szare
posiada zdolno tłumienia drga . Im wi cej grafitu w osnowie i im wi ksze s jego płatkowe
wydzielenia, tym zdolno do tłumienia drga jest lepsza. Grubopłatkowy grafit powoduje
jednak bardzo znaczne osłabienie osnowy metalicznej i jest przyczyn niskiej wytrzymało ci
takiego eliwa. Wzrost wytrzymało ci eliwa mo na uzyska przez rozdrobnienie wydziele
grafitu. Uzyskuje si to przez tzw. modyfikacj eliwa, polegaj ce na dodaniu podczas spustu
na rynn lub do kadzi dodatkowego składnika - modyfikatora, którym mo e by elazokrzem,
elazomangan, wapniokrzem lub aluminium. Otrzymane w ten sposób eliwo nazywano
dawniej modyfikowanym, a obecnie okre la si je jako eliwo szare jako ciowe.
Rys. 7. Struktura eliwa połowicznego. Trawiona Nitalem, pow. 100x
Rys.8. Struktura eliwa szarego ferrytycznego. Trawiona Nitalem, pow. 250x
eliwo szare ferrytyczne posiada wytrzymało na rozci ganie równa ok. 100 MPa i
twardo ok. 100-120 HB. eliwo szare perlityczne o grubopłatkowym graficie uzyskuje
wytrzymało dochodz c do ok. 250 MPa, przy twardo ci ok. 220 HB. Przez modyfikacj
mo na otrzyma eliwo o strukturze perlitycznej o wytrzymało ci dochodz cej do 450 MPa,
przy twardo ci 220-260 HB.
W strukturze eliwa szarego oprócz grafitu, ferrytu i perlitu mog wyst powa jeszcze
dwa szczególne składniki strukturalne: siarczki manganu i eutektyka fosforowa. Siarczki
manganu wyst puj w postaci wieloboków o matowym zabarwieniu zarówno w ziarnach
ferrytu, jak i polach perlitu.
Eutektyka fosforowa - steadyt, składaj ca si z fosforku elaza Fe
3
P, cementytu i roztworu fosforu w
ferrycie, wyst puje wewn trz obszarów perlitu w postaci kropkowanych pól o charakterystycznych wkl słych
bokach lub przy wi kszych zawarto ciach fosforu w postaci typowych gniazd eutektycznych. Wkl sły kształt
steadytu jest wynikiem jego niskiej temperatury topnienia, wynosz cej 953 C.
Rys.9. Struktura eliwa szarego perlitycznego z wydzieleniami ferrytu i eutektyki fosforowej.
Trawiona Nitalem, pow. 400x
Szczególn pozycj w ród eliw szarych w glowych zajmuje eliwo sferoidalne.
Uzyskuje si je przez modyfikowanie cerem lub stopami magnezu z eliwa, które bez tej
modyfikacji zakrzepłoby jako białe lub połowiczne. eliwo to charakteryzuje si najwy szym
i wła ciwo ciami wytrzymało ciowymi oraz niewielkimi wła ciwo ciami plastycznymi,
poniewa sferoidalne wydzielenia grafitu nie stanowi wi kszych nieci gło ci w osnowie
metalicznej. Z tej samej przyczyny eliwo sferoidalne posiada znacznie mniejsz od eliwa o
graficie grubopłatkowym zdolno do tłumienia drga .
eliwo sferoidalne ferrytyczne posiada wytrzymało na rozci ganie do ok. 450 MPa i
twardo 140-180 HB. Wykazuje ono przy tym pewne wła ciwo ci plastyczne, osi gaj c
warto wydłu enia wzgl dnego (A
5
) do ok. 10%.
eliwo sferoidalne perlityczne posiada wytrzymało do ok. 700 MPa i twardo 260-300 HB oraz
wydłu enie (A
5
) ok. 2%. Charakterystycznym szczegółem strukturalnym, obserwowanym na zgładach eliwa
sferoidalnego perlitycznego, s obwódki, utworzone z ziarn ferrytu, wyst puj ce wokół sferoidalnych wydziele
grafitu.
Rys.10. Struktura eliwa sferoidalnego nietrawionego. Pow. 200x
STRUKTURA I WŁA CIWO CI ELIWA CI GLIWEGO
eliwo ci gliwe jest materiałem, uzyskiwanym przez odpowiedni obróbk cieplna
eliwa białego. Przez długotrwałe wy arzanie eliwa białego mo na, w pewnych zakresach
temperatur, uzyska rozpad cementytu pierwotnego i wydzielenie grafitu w
charakterystycznej skupionej postaci - tzw. w gla arzenia. W zale no ci od sposobu
prowadzenia wy arzania grafityzuj cego rozró nia si :
-
eliwo ci gliwe białe, otrzymywane po wy arzaniu eliwa białego w atmosferze
utleniaj cej, powoduj cej wypalenie w gla;
-
eliwo ci gliwe czarne, otrzymywane po wy arzaniu eliwa białego w atmosferze
oboj tnej, doprowadzaj c proces grafityzacji do ko ca, tzn. rozpadu cementytu zawartego
w perlicie;
-
eliwo ci gliwe perlityczne, otrzymywane po wy arzaniu eliwa białego w atmosferze
oboj tnej bez doprowadzenia procesu grafityzacji do ko ca, tzn. tylko rozpadu cementytu
pierwotnego i wtórnego, znajduj cych si w stanie równowagi z austenitem.
Przełomy z eliwa ci gliwego białego wykazuj przy powierzchni matowobiał barw ,
odpowiadaj ca strukturze ferrytycznej, przechodz c łagodnie w srebrzyst w pobli u rodka
cianki odlewu, co odpowiada strukturze perlitycznej.
Przełomy z eliwa ci gliwego czarnego s na całej powierzchni szare, za struktury
stanowi ferryt ze ladowymi ilo ciami nierozło onego perlitu oraz w giel arzenia.
Przełom eliwa ci gliwego perlitycznego ma barw srebrzyst z czarnymi punktami;
struktur stanowi perlit lub inny produkt rozpadu austenitu oraz w giel arzenia. Wokół
wydziele w gla arzenia wyst puj charakterystyczne obwódki utworzone przez ziarna
ferrytu.
Rys.11. Struktura eliwa ci gliwego czarnego. Trawiona Nitalem, pow. 500x
eliwo ci gliwe białe posiada wytrzymało na rozci ganie w granicach 350-450 MPa,
twardo ok. 220 HB oraz wydłu enie wzgl dne (A
5
) około 5%.
eliwo ci gliwe czarne posiada Rm = 300-350 MPa, twardo 170-190 HB i
wydłu enie do 15%.
eliwo ci gliwe perlityczne posiada wytrzymało dochodz c do 750 MPa, twardo
220-280 HB i wydłu enie od 2 do 7%.
STRUKTURA I WŁA CIWO CI ELIW SPECJALNYCH
eliwa stopowe o specjalnych wła ciwo ciach mo na podzieli na nast puj ce grupy:
- odporne na cieranie,
- odporne na korozj ,
- aroodporne,
- o du ym elektrycznym oporze wła ciwym.
Wiele gatunków eliw stopowych wykazuje równocze nie kilka z tych wła ciwo ci.
eliwa odporne na cieranie
eliwami o dobrej odporno ci na cieranie s praktycznie wszystkie eliwa białe,
jednak e zastosowanie ich ograniczone jest z powodu niewielkiej wytrzymało ci i znacznej
krucho ci. Zmniejszenie krucho ci eliwa białego mo na uzyska przez wprowadzenie
dodatku ok. 5% niklu i zwi kszenie zawarto ci manganu, co prowadzi do uzyskania struktury
ledeburytyczno-austenitycznej. Dodatek ok. 2% chromu, przy niskiej zawarto ci manganu,
powoduje uzyskanie struktury ledeburytyczno-martenzytycznej o twardo ci ok. 600 HB. W
podobny sposób dodatki chromu i niklu powoduj powstanie w eliwie szarym struktury
martenzytycznej.
Do eliw odpornych na cieranie nale równie eliwa austenityczne, manganowe i
wysokoniklowe. eliwa te posiadaj struktur austenityczn z wydzieleniami grafitu oraz
w glikami typu ledeburytycznego, co daje im obok odporno ci na cieranie zdolno do
tłumienia drga .
Najwa niejsz grup , w ród eliw odpornych na cieranie, stanowi eliwa
wysokochromowe, posiadaj ce przy zawarto ciach chromu do 18% struktur ledeburytyczno-
austenityczn , za przy zawarto ciach chromu 24-30% - struktur ferrytyczn z
wydzieleniami w glików pierwotnych i ledeburytycznych.
eliwa odporne na korozj
eliwa w glowe s stosunkowo mało odporne na działanie czynników chemicznych.
Przez wprowadzenie dodatków, takich jak: krzem, krzem z molibdenem, chrom, chrom z
niklem, chrom z molibdenem lub chrom z aluminium, mo na te odporno znacznie
zwi kszy . Najbardziej odpornymi na korozj s w praktyce eliwa wysokokrzemowe,
niklowe i chromowe.
eliwa wysokokrzemowe, zawieraj ce 14-18% Si, s w zasadzie odporne na działanie
wszystkich kwasów tlenowych. Przez dodatek 3-4% molibdenu uzyskuje si w nich równie
odporno na działanie chlorowodoru oraz gor cych kwasów. Struktura tych eliw jest
ferrytyczna z wydzieleniami grafitu, mo liwe s te wydzielenia niewielkich ilo ci
ledeburytu. eliwa krzemowe posiadaj bardzo nisk wytrzymało na rozci ganie (ok. 100
MPa) i do znaczn twardo (320-460 HB).
eliwa wysokoniklowe austenityczne charakteryzuj si znaczn odporno ci na
działanie zarówno kwasów, jak i st onych ługów. Posiadaj one najcz ciej struktur
zło on z austenitu, grafitu i w glików, przez co obok wła ciwo ci antykorozyjnych
zachowuj zdolno do tłumienia drga i odporno na cieranie (zwłaszcza przy wi kszej
zawarto ci w gla).
eliwa wysokochromowe wykazuj obok odporno ci na cieranie dobre wła ciwo ci
antykorozyjne, przy czym dla uzyskania tych wła ciwo ci, zawarto w gla w eliwach mo e
by mniejsza (1,2-2%) ni w przypadku, gdy wymagana jest najwi ksza odporno na
cieranie.
eliwa aroodporne
eliwa zwykłe nie s odporne na działanie temperatur powy ej 250°C, gdy przy
wielokrotnym nagrzewaniu mo e w nich nast powa grafityzacja cementytu, b d ca
przyczyn powstawania napr e . Drug przyczyn powstawania napr e jest bardzo
znaczna niejednorodno strukturalna eliwa i zwi zane z ni ró ne współczynniki
rozszerzalno ci cieplnej poszczególnych faz.
Najcz ciej spotykanymi w eliwach aroodpornych dodatkami stopowymi s chrom,
nikiel i aluminium. Oprócz nich stosuje si dodatki krzemu, molibdenu i miedzi. eliwa
wysokoniklowe posiadaj najcz ciej struktur austenityczn lub przy mniejszych
zawarto ciach niklu austenityczno-martenzytyczn z wydzieleniami grafitu. Nie ró ni si
one na ogół od eliw odpornych na korozj . eliwa wysokochromowe posiadaj struktury
identyczne jak eliwa wysokochromowe odporne na cieranie, przy czym najwi ksza
aroodporno (do 120O°C) uzyskuje si w eliwach zawieraj cych ok. 1,5% C i 35% Cr.
eliwa aluminiowe posiadaj przy zawarto ci aluminium 8 i 25% struktur eliwa szarego,
za przy zawarto ci 16% Al - struktur eliwa białego.
eliwa oporowe
eliwa stosowane na elementy grzejne s materiałami bardzo kruchymi. W porównaniu
z materiałami obrobionymi plastycznie posiadaj znacznie wy sz oporno . Oporno
wła ciwa eliwa zale y głównie od zawarto ci krzemu i w gla i ze wzrostem tej zawarto ci
oporno ro nie. eliwa oporowe krzemowe posiadaj struktur ferrytyczn , za eliwa
niklowo-chromowe - struktur austenityczn .
2. Cel wiczenia
Zapoznanie studentów z typowymi strukturami eliw białych, szarych i ci gliwych.
Dokonywanie oceny struktury według PN-64/H-04663. Powi zanie struktury eliw z ich
wła ciwo ciami. Zapoznanie z podstawowymi zabiegami cieplnymi maj cymi na celu
otrzymanie danych struktur.
3. Przebieg wiczenia
wiczenie polega na obserwacji, rysowaniu i opisywaniu wybranych według zada
indywidualnych próbek z ró nych gatunków eliw. Dokonaniu oceny struktury według PN-
64/H-04663. Przewidywaniu wła ciwo ci eliw W zale no ci od struktury.
4. Wynik wiczenia
Wynikiem wiczenia powinna by umiej tno rozpoznawania po obrazie struktury rodzaju
eliwa, korelowaniu go z wła ciwo ciami. Umiej tno przybli onego wskazania rodzaju
eliwa według wymogów jego zastosowania.
5. Zalecana literatura
• K. Wesołowski – „Metaloznawstwo”, t. II, WNT, Warszawa 1969
• T. Malkiewicz – „Metaloznawstwo stopów elaza”, PWN, Warszawa-Kraków 1978
• S. Prowans – „Metaloznawstwo”, PWN, Warszawa 1988
• K. Przybyłowicz – „Metaloznawstwo”, WNT, Warszawa 1992