Lekarz a firmy
Lekarz a firmy
farmaceutyczne
farmaceutyczne
Zak
Zak
ł
ł
ad Etyki i Filozofii Cz
ad Etyki i Filozofii Cz
ł
ł
owieka
owieka
Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Lekarz a firmy
Lekarz a firmy
farmaceutyczne
farmaceutyczne
Zak
Zak
ł
ł
ad Etyki i Filozofii Cz
ad Etyki i Filozofii Cz
ł
ł
owieka
owieka
Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Czy mo
Czy mo
ż
ż
liwa jest etyczna
liwa jest etyczna
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
praca mi
praca mi
ę
ę
dzy lekarzami a
dzy lekarzami a
firmami farmaceutycznymi?
firmami farmaceutycznymi?
Zawód lekarza od starożytności opierał się na zobowiązaniu
lekarza wobec pacjenta, a wzajemne kontakty obejmowały
tylko dwie strony: lekarza i pacjenta. Lekarz osobiście
przygotowywał leki a ich receptura należała do najbardziej
strzeżonych sekretów. W średniowieczu pojawili się aptekarze,
którzy sami przygotowywali leki.
Sytuacja zmieniła się wraz z wynalezieniem aspiryny w 1899
roku. Od tego czasu rozpoczęto produkcję leków na skalę
przemysłową, a aptekarze stali się w większym stopniu
dystrybutorami niż
wytwórcami leków. Zdefiniowało to
specyficzny
dla
rynku
farmaceutycznego
wielostronny
charakter tych kontaktów.
Nie jest to jednak typowo rynkowa relacja, w której zwykle istnieją
dwie strony: kupujący i sprzedawca, wzajemnie w stosunku do
siebie odpowiedzialne. Osoba decydująca o zakupie (lekarz) nie
ponosi kosztów związanych z zakupem, dlatego istnieje tu
niebezpieczeństwo porozumienia ponad głowami pacjentów między
lekarzem a pozostałymi stronami.
W Polsce sytuacja ta jest stosunkowo nowa i rozpoczęła się w
zasadzie od transformacji ustrojowej, gdyż wcześniej rynek był
deficytowy. Ma ona charakter dynamiczny. Obserwujemy obecnie
zanik powiązań między lekarzem a aptekarzem, którego zastąpiły
wielkie koncerny farmaceutyczne, natomiast za leki płaci w
znacznym stopniu ubezpieczyciel zdrowotny. Nowym elementem
tego
układu
jest
bezpośredni
marketing
produktów
farmaceutycznych skierowanych przez firmy do pacjenta.
Wsp
Wsp
ó
ó
ł
ł
czesne powi
czesne powi
ą
ą
zania na
zania na
rynku
rynku
us
us
ł
ł
ug zdrowotnych
ug zdrowotnych
Lekarze
Pacjenci
Farmaceuci
Firmy
farmaceutyczne
Ubezpieczyciel
zdrowotny
Specyfika relacji
Specyfika relacji
lekarz
lekarz
-
-
przedstawiciel farmaceutyczny
przedstawiciel farmaceutyczny
Lekarz:
Lekarz:
Wiedza teoretyczna
Wiedza teoretyczna
Do
Do
ś
ś
wiadczenie w
wiadczenie w
stosowaniu lek
stosowaniu lek
ó
ó
w
w
Przedstawiciel:
Przedstawiciel:
G
G
łę
łę
bsza wiedza o
bsza wiedza o
promowanym leku
promowanym leku
Umiej
Umiej
ę
ę
tno
tno
ś
ś
ci
ci
socjotechniczne
socjotechniczne
Wyselekcjonowane
Wyselekcjonowane
informacje
informacje
specjalistyczne
specjalistyczne
Opinie autorytet
Opinie autorytet
ó
ó
w
w
gad
gad
ż
ż
ety
ety
Zagro
Zagro
ż
ż
enia
enia
Ryzyko przekazania nierzetelnej informacji przez
Ryzyko przekazania nierzetelnej informacji przez
przedstawiciela (dla zysku, dla zdystansowania
przedstawiciela (dla zysku, dla zdystansowania
konkurencji)
konkurencji)
Regu
Regu
ł
ł
a wzajemno
a wzajemno
ś
ś
ci (ch
ci (ch
ęć
ęć
odwzajemnienia si
odwzajemnienia si
ę
ę
lekarza
lekarza
za korzy
za korzy
ś
ś
ci uzyskane od firmy)
ci uzyskane od firmy)
Ryzyko nieobiektywnej decyzji lekarza
Ryzyko nieobiektywnej decyzji lekarza
Korupcja
Korupcja
-
-
jest ni
jest ni
ą
ą
ju
ju
ż
ż
nawi
nawi
ą
ą
zanie przez przedstawiciela
zanie przez przedstawiciela
medycznego relacji opartej na poczuciu wdzi
medycznego relacji opartej na poczuciu wdzi
ę
ę
czno
czno
ś
ś
ci za
ci za
uzyskane korzy
uzyskane korzy
ś
ś
ci
ci
Przedstawiciel medyczny dzia
Przedstawiciel medyczny dzia
ł
ł
a przede wszystkim w
a przede wszystkim w
interesie firmy (zw
interesie firmy (zw
ł
ł
aszcza prywatnej)
aszcza prywatnej)
Formy zach
Formy zach
ę
ę
t skierowanych do
t skierowanych do
lekarzy
lekarzy
Kosztowne upominki
Kosztowne upominki
Sponsorowanie konferencji naukowych
Sponsorowanie konferencji naukowych
Po
Po
ś
ś
wi
wi
ę
ę
conych produktom firmy
conych produktom firmy
Innych og
Innych og
ó
ó
lnych szkole
lnych szkole
ń
ń
Konferencje organizowane w miejscach
Konferencje organizowane w miejscach
atrakcyjnych turystycznie
atrakcyjnych turystycznie
Ok. 2/3 lekarzy uczestniczy >6x/rok w szkoleniach
Ok. 2/3 lekarzy uczestniczy >6x/rok w szkoleniach
organizowanych przez firmy
organizowanych przez firmy
• W 2006 r. ujawniono materiały szkoleniowe dla przedstawicieli
handlowych firmy Roche, stawiając tezę, że koncern uczy swych
pracowników, jak egzekwować od lekarzy przepisywanie określonych
leków.
• Lekarze wciągani są delikatnie:
• bloczki recepturowe z logo firmy,
• perfumy w prezencie imieninowym za połowę miesięcznej pensji lekarza,
• zestaw darmowych próbek leków,
• szkolenie zagraniczne itd....
Pacjent
Pacjent
–
–
lekarz
lekarz
–
–
firma
firma
Mo
Mo
ż
ż
liwe typy relacji:
liwe typy relacji:
Wszystkie strony odnosz
Wszystkie strony odnosz
ą
ą
korzy
korzy
ś
ś
ci
ci
Jedna ze stron odnosi korzy
Jedna ze stron odnosi korzy
ś
ś
ci, inne nie ponosz
ci, inne nie ponosz
ą
ą
szk
szk
ó
ó
d
d
Korzy
Korzy
ś
ś
ci ponosz
ci ponosz
ą
ą
dwie strony wyrz
dwie strony wyrz
ą
ą
dzaj
dzaj
ą
ą
c
c
krzywd
krzywd
ę
ę
trzeciej
trzeciej
Jedna strona odnosi korzy
Jedna strona odnosi korzy
ś
ś
ci, a pozosta
ci, a pozosta
ł
ł
e dwie
e dwie
trac
trac
ą
ą
Mo
Mo
ż
ż
liwe korzy
liwe korzy
ś
ś
ci dla lekarza
ci dla lekarza
Informacja
Informacja
Korzy
Korzy
ś
ś
ci materialne
ci materialne
Promocyjne pr
Promocyjne pr
ó
ó
bki lek
bki lek
ó
ó
w (z oznaczeniem:
w (z oznaczeniem:
”
”
pr
pr
ó
ó
bka bezp
bka bezp
ł
ł
atna
atna
–
–
nie do sprzeda
nie do sprzeda
ż
ż
y
y
”
”
, do bezp
, do bezp
ł
ł
atnego rozdawania, nie wolno w ten
atnego rozdawania, nie wolno w ten
spos
spos
ó
ó
b rozprowadza
b rozprowadza
ć
ć
ś
ś
rodk
rodk
ó
ó
w odurzaj
w odurzaj
ą
ą
cych i psychotropowych)
cych i psychotropowych)
Przedmioty promocyjne (o niewielkiej warto
Przedmioty promocyjne (o niewielkiej warto
ś
ś
ci, ich wr
ci, ich wr
ę
ę
czanie nie
czanie nie
powinno mie
powinno mie
ć
ć
charakteru powtarzalnego lub trwa
charakteru powtarzalnego lub trwa
ł
ł
ego)
ego)
Czasopisma i inne wydawnictwa specjalistyczne
Czasopisma i inne wydawnictwa specjalistyczne
Uczestnictwo w spotkaniach promocyjnych firm (przejawy
Uczestnictwo w spotkaniach promocyjnych firm (przejawy
go
go
ś
ś
cinno
cinno
ś
ś
ci nie powinny wykracza
ci nie powinny wykracza
ć
ć
poza g
poza g
ł
ł
ó
ó
wny cel spotkania
wny cel spotkania
–
–
charakterystyka leku; otrzymane przedmioty nie powinny
charakterystyka leku; otrzymane przedmioty nie powinny
przekracza
przekracza
ć
ć
warto
warto
ś
ś
ci 100 z
ci 100 z
ł
ł
)
)
Mo
Mo
ż
ż
liwe korzy
liwe korzy
ś
ś
ci dla
ci dla
przedstawiciela
przedstawiciela
Kontakt z
Kontakt z
„
„
praktyczn
praktyczn
ą
ą
medycyn
medycyn
ą
ą
”
”
Wykorzystanie wiedzy lekarza:
Wykorzystanie wiedzy lekarza:
Oficjalne reprezentowanie firmy przez lekarza podczas spotka
Oficjalne reprezentowanie firmy przez lekarza podczas spotka
ń
ń
naukowych (umowa cywilno
naukowych (umowa cywilno
-
-
prawna, wynagrodzenie
prawna, wynagrodzenie
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
mierne do nak
mierne do nak
ł
ł
adu pracy)
adu pracy)
Prowadzenie przez lekarza wyk
Prowadzenie przez lekarza wyk
ł
ł
ad
ad
ó
ó
w, szkole
w, szkole
ń
ń
dla pracownik
dla pracownik
ó
ó
w
w
firm farmaceutycznych (umowa cywilno
firm farmaceutycznych (umowa cywilno
-
-
prawna)
prawna)
Prowadzenie przez lekarza bada
Prowadzenie przez lekarza bada
ń
ń
:
:
Klinicznych,
Klinicznych,
farmakoekonomicznych
farmakoekonomicznych
, bada
, bada
ń
ń
jako
jako
ś
ś
ci
ci
ż
ż
ycia i in.
ycia i in.
Przeprowadzenie na zlecenie firmy bada
Przeprowadzenie na zlecenie firmy bada
ń
ń
lekarskich pacjent
lekarskich pacjent
ó
ó
w
w
(celem umowy nie powinna by
(celem umowy nie powinna by
ć
ć
promocja firmy ani reklama
promocja firmy ani reklama
produkt
produkt
ó
ó
w)
w)
Mo
Mo
ż
ż
liwe korzy
liwe korzy
ś
ś
ci dla pacjenta
ci dla pacjenta
Lepiej wykszta
Lepiej wykszta
ł
ł
cony lekarz
cony lekarz
Dost
Dost
ę
ę
p do nowych, lepszych, bezpieczniejszych
p do nowych, lepszych, bezpieczniejszych
lek
lek
ó
ó
w
w
Pacjenci w wi
Pacjenci w wi
ę
ę
kszym stopniu ni
kszym stopniu ni
ż
ż
lekarze uznaj
lekarze uznaj
ą
ą
za niew
za niew
ł
ł
a
a
ś
ś
ciwe przyjmowanie przez lekarzy
ciwe przyjmowanie przez lekarzy
prezent
prezent
ó
ó
w od firm
w od firm
Pacjent
Pacjent
-
-
lekarz
lekarz
-
-
firma
firma
:
:
skutki negatywne niew
skutki negatywne niew
ł
ł
a
a
ś
ś
ciwej relacji
ciwej relacji
dla lekarza:
dla lekarza:
os
os
ł
ł
abienie zaufania pacjent
abienie zaufania pacjent
ó
ó
w
w
Dla firmy:
Dla firmy:
Utrata presti
Utrata presti
ż
ż
u
u
Je
Je
ś
ś
li firma b
li firma b
ę
ę
dzie naciska
dzie naciska
ć
ć
na wypisywanie recept na
na wypisywanie recept na
dro
dro
ż
ż
sze leki to cz
sze leki to cz
ęść
ęść
pacjent
pacjent
ó
ó
w ich nie wykupi
w ich nie wykupi
Dla pacjenta:
Dla pacjenta:
Straty finansowe
Straty finansowe
Niepotrzebne wykupywanie i stosowanie lek
Niepotrzebne wykupywanie i stosowanie lek
ó
ó
w
w
Relacja firma farmaceutyczna
Relacja firma farmaceutyczna
–
–
lekarz
lekarz
Podstawowe zasady
Podstawowe zasady
Salus
Salus
aegroti
aegroti
suprema
suprema
lex
lex
esto
esto
Zasada jawno
Zasada jawno
ś
ś
ci
ci
Dotyczy: wyk
Dotyczy: wyk
ł
ł
adowc
adowc
ó
ó
w, konsultant
w, konsultant
ó
ó
w,
w,
pracownik
pracownik
ó
ó
w, przedstawicieli medycznych
w, przedstawicieli medycznych
Generalnie zabrania si
Generalnie zabrania si
ę
ę
:
:
Stosowania praktyk, kt
Stosowania praktyk, kt
ó
ó
re mog
re mog
ą
ą
zaburzy
zaburzy
ć
ć
obiektywizm
obiektywizm
lekarza
lekarza
Przyjmowania materialnych korzy
Przyjmowania materialnych korzy
ś
ś
ci o znacznej warto
ci o znacznej warto
ś
ś
ci:
ci:
upomink
upomink
ó
ó
w, wycieczek, pocz
w, wycieczek, pocz
ę
ę
stunk
stunk
ó
ó
w, subwencji
w, subwencji
Mo
Mo
ż
ż
na przyjmowa
na przyjmowa
ć
ć
przedmioty nie przedstawiaj
przedmioty nie przedstawiaj
ą
ą
ce
ce
wi
wi
ę
ę
kszej warto
kszej warto
ś
ś
ci materialnej (np. gad
ci materialnej (np. gad
ż
ż
ety z logo firmy)
ety z logo firmy)
Zabrania si
Zabrania si
ę
ę
zazwyczaj
zazwyczaj
łą
łą
czy
czy
ć
ć
wykonywanie zawodu
wykonywanie zawodu
lekarza i przedstawiciela medycznego
lekarza i przedstawiciela medycznego
Regulacje dotycz
Regulacje dotycz
ą
ą
ce pracy
ce pracy
przedstawiciela medycznego
przedstawiciela medycznego
(ok. 10 tys.)
(ok. 10 tys.)
G
G
ł
ł
ó
ó
wnym celem powinna by
wnym celem powinna by
ć
ć
informacja a nie
informacja a nie
reklama
reklama
Regulacje:
Regulacje:
Ustawa
Ustawa
Kodeksy
Kodeksy
Kodeks farmaceutycznej etyki marketingowej (2000)
Kodeks farmaceutycznej etyki marketingowej (2000)
Zwi
Zwi
ą
ą
zki lekarzy z przemys
zki lekarzy z przemys
ł
ł
em (2002)
em (2002)
Karta lekarza (2002)
Karta lekarza (2002)
Kodeks Etyki Lekarskiej (art. 51a
Kodeks Etyki Lekarskiej (art. 51a
-
-
51g)
51g)
Samodzielna ocena etyczna podejmowanych dzia
Samodzielna ocena etyczna podejmowanych dzia
ł
ł
a
a
ń
ń
przez przedstawiciela medycznego
przez przedstawiciela medycznego
Ustawa
Ustawa
prawo farmaceutyczne
prawo farmaceutyczne
z dn. 6.09. 2001
z dn. 6.09. 2001
Mo
Mo
ż
ż
liwo
liwo
ść
ść
dostarczania pr
dostarczania pr
ó
ó
bek (nie wi
bek (nie wi
ę
ę
kszych
kszych
ni
ni
ż
ż
najmniejsze opakowanie, do 5x/rok)
najmniejsze opakowanie, do 5x/rok)
Z wyj
Z wyj
ą
ą
tkiem psychotropowych i odurzaj
tkiem psychotropowych i odurzaj
ą
ą
cych
cych
Prowadzenie ewidencji wr
Prowadzenie ewidencji wr
ę
ę
czonych pr
czonych pr
ó
ó
bek
bek
Zakaz wr
Zakaz wr
ę
ę
czania (a dla lekarzy przyjmowania)
czania (a dla lekarzy przyjmowania)
warto
warto
ś
ś
ciowych upomink
ciowych upomink
ó
ó
w z wyj. przedmiot
w z wyj. przedmiot
ó
ó
w o
w o
znikomej warto
znikomej warto
ś
ś
ci materialnej
ci materialnej
Ograniczenie mo
Ograniczenie mo
ż
ż
liwo
liwo
ś
ś
ci organizowania
ci organizowania
sponsorowanych konferencji
sponsorowanych konferencji
Odpowiedzialno
Odpowiedzialno
ść
ść
karna
karna
przedstawiciela farmaceutycznego
przedstawiciela farmaceutycznego
Prowadzenie reklamy produktu niezgodnie z art. 58
Prowadzenie reklamy produktu niezgodnie z art. 58
ustawy Prawo farmaceutyczne (np. korupcja)
ustawy Prawo farmaceutyczne (np. korupcja)
Prowadzenie reklamy produkt
Prowadzenie reklamy produkt
ó
ó
w leczniczych
w leczniczych
niedopuszczonych do obrotu na terenie RP
niedopuszczonych do obrotu na terenie RP
Prowadzenie reklamy niezgodnej z
Prowadzenie reklamy niezgodnej z
Charakterystyk
Charakterystyk
ą
ą
produktu leczniczego
produktu leczniczego
Dostarczanie pr
Dostarczanie pr
ó
ó
bek osobom nieuprawnionym
bek osobom nieuprawnionym
Obiecywanie lub wr
Obiecywanie lub wr
ę
ę
czanie korzy
czanie korzy
ś
ś
ci materialnej za
ci materialnej za
nieuzasadnione zwi
nieuzasadnione zwi
ę
ę
kszenie wypisywania lek
kszenie wypisywania lek
ó
ó
w
w
refundowanych
refundowanych
Pod
Pod
ż
ż
eganie lekarza do po
eganie lekarza do po
ś
ś
wiadczenia nieprawdy w
wiadczenia nieprawdy w
dokumentacji lub wy
dokumentacji lub wy
ł
ł
udzenia
udzenia
ś
ś
rodk
rodk
ó
ó
w z NFZ
w z NFZ
Art. 51a.
Art. 51a.
1. Lekarz nie powinien przyjmowa
1. Lekarz nie powinien przyjmowa
ć
ć
korzy
korzy
ś
ś
ci od przedstawicieli przemys
ci od przedstawicieli przemys
ł
ł
u
u
medycznego, je
medycznego, je
ż
ż
eli mo
eli mo
ż
ż
e to
e to
ograniczy
ograniczy
ć
ć
obiektywizm
obiektywizm
jego opinii
jego opinii
zawodowych lub
zawodowych lub
podwa
podwa
ż
ż
y
y
ć
ć
zaufanie
zaufanie
do zawodu lekarza.
do zawodu lekarza.
2. Lekarz mo
2. Lekarz mo
ż
ż
e przyj
e przyj
ąć
ąć
zap
zap
ł
ł
at
at
ę
ę
od producenta lek
od producenta lek
ó
ó
w lub wyrob
w lub wyrob
ó
ó
w
w
medycznych (sprz
medycznych (sprz
ę
ę
tu i wyposa
tu i wyposa
ż
ż
enia medycznego) za wykonan
enia medycznego) za wykonan
ą
ą
prac
prac
ę
ę
,
,
prowadzenie szkole
prowadzenie szkole
ń
ń
i bada
i bada
ń
ń
, kt
, kt
ó
ó
re
re
pog
pog
łę
łę
biaj
biaj
ą
ą
wiedz
wiedz
ę
ę
medyczn
medyczn
ą
ą
lub
lub
zawodow
zawodow
ą
ą
, je
, je
ż
ż
eli ta zap
eli ta zap
ł
ł
ata jest
ata jest
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
mierna
mierna
do wk
do wk
ł
ł
adu pracy lekarza.
adu pracy lekarza.
Art. 51b.
Art. 51b.
Lekarzowi maj
Lekarzowi maj
ą
ą
cemu zwi
cemu zwi
ą
ą
zki finansowe z przemys
zki finansowe z przemys
ł
ł
em medycznym nie
em medycznym nie
wolno w
wolno w
ż
ż
aden spos
aden spos
ó
ó
b odst
b odst
ą
ą
pi
pi
ć
ć
od podejmowania w pe
od podejmowania w pe
ł
ł
ni obiektywnych
ni obiektywnych
decyzji klinicznych lub dzia
decyzji klinicznych lub dzia
ł
ł
ania
ania
w najlepszym interesie pacjent
w najlepszym interesie pacjent
ó
ó
w
w
i os
i os
ó
ó
b
b
bior
bior
ą
ą
cych udzia
cych udzia
ł
ł
w badaniach.
w badaniach.
Art. 51c.
Art. 51c.
Lekarz powinien
Lekarz powinien
ujawnia
ujawnia
ć
ć
s
s
ł
ł
uchaczom wyk
uchaczom wyk
ł
ł
ad
ad
ó
ó
w oraz redaktorom
w oraz redaktorom
publikacji wszelkie zwi
publikacji wszelkie zwi
ą
ą
zki z firmami lub subwencje z ich strony oraz inne
zki z firmami lub subwencje z ich strony oraz inne
korzy
korzy
ś
ś
ci mog
ci mog
ą
ą
ce by
ce by
ć
ć
przyczyn
przyczyn
ą
ą
konfliktu interes
konfliktu interes
ó
ó
w.
w.
Kodeks Etyki Lekarskiej
W dążeniu do odniesienia osobistych korzyści lekarze i organizacje lekarskie mają
wiele okazji do łamania zasad zawodowych. Sytuacje takie powstają szczególnie w
przypadku nawiązania osobistych lub instytucjonalnych kontaktów z branżami
nastawionymi na zysk, takimi jak producenci sprzętu medycznego, firmy
ubezpieczeniowe i firmy farmaceutyczne. Lekarze mają obowiązek określania i
ujawniania opinii publicznej konfliktów interesów pojawiających się w trakcie
wykonywania zawodu.
(
Karta lekarza)
?
?
?
?
?
?
?
Pytania osobiste...
Pytania osobiste...
W jakim celu przedstawiciel firmy sk
W jakim celu przedstawiciel firmy sk
ł
ł
ada mi
ada mi
propozycj
propozycj
ę
ę
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
pracy (proponuj
pracy (proponuj
ą
ą
c
c
jednocze
jednocze
ś
ś
nie zap
nie zap
ł
ł
at
at
ę
ę
, prezent, pami
, prezent, pami
ą
ą
tk
tk
ę
ę
)?
)?
Co o powsta
Co o powsta
ł
ł
ej w wyniku tego zale
ej w wyniku tego zale
ż
ż
no
no
ś
ś
ci
ci
s
s
ą
ą
dziliby pacjenci?
dziliby pacjenci?
Co o takiej zale
Co o takiej zale
ż
ż
no
no
ś
ś
ci s
ci s
ą
ą
dziliby moi koledzy
dziliby moi koledzy
-
-
lekarze?
lekarze?
Co bym pomy
Co bym pomy
ś
ś
la
la
ł
ł
, gdybym sam b
, gdybym sam b
ę
ę
d
d
ą
ą
c
c
pacjentem, dowiedzia
pacjentem, dowiedzia
ł
ł
si
si
ę
ę
,
,
ż
ż
e m
e m
ó
ó
j lekarz przyj
j lekarz przyj
ął
ął
tak
tak
ą
ą
propozycj
propozycj
ę
ę
?
?