Zdun_712[08]_Z2.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciw pożarowej

obowiązujące

podczas

wykonywania

prac

przygotowawczo-

zakończeniowych w robotach zduńskich

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Rodzaje rusztowań i sposoby ich wykonywania

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Obmiary robót wykonywanych podczas budowy pieców grzewczych

i produkcyjnych oraz trzonów kuchennych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Obliczanie materiałów na podstawie rysunków konstrukcyjnych lub

wielkości obiektu zduńskiego

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Technologia podstawowych prac zduńskich: murowanie, tynkowanie,

białkowanie, kredowanie, grafitowanie

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Organizacja rzemieślniczego warsztatu zduńskiego.

Praca rzemieślnika na budowie.

4.6.1.Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Przygotowywanie zduńskich robót remontowych

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Organizacja budowy: kierownik budowy, kierownicy robót, majstrowie

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Pakamery i inne pomieszczenia

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

4.10. Regulamin pracy na budowie

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające

4.10.3. Ćwiczenia

4.10.4. Sprawdzian postępów

4.11. Narzędzia zduńskie, ich zastosowanie i konserwacja

4.11.1. Materiał nauczania

4.11.2. Pytania sprawdzające

4.11.3. Ćwiczenia

4.11.4. Sprawdzian postępów

4.12. Prace wykończeniowe konstrukcji zduńskich

4.12.1. Materiał nauczania

4.12.2. Pytania sprawdzające

4.12.3. Ćwiczenia

4.12.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik został opracowany na podstawie programu modułowego, podstawy programowej

kształcenia w zawodzie Zdun 712[08] oraz standardu wymagań egzaminacyjnych.

Poradnik wskaże Ci zasady, metody i wskazówki potrzebne do zrealizowania celów

kształcenia zawartych w jednostce modułowej „Wykonywanie prac przygotowawczo
zakończeniowych w robotach zduńskich”. Pomoże Ci w kształtowaniu umiejętności potrzebnych
do budowy konstrukcji zduńskich.

Poradnik ten zawiera:

−

Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

−

Cele kształcenia w zakresie tej jednostki modułowej dotyczą umiejętności specjalistycznych
przydatnych na stanowisku pracy, a także pozytywnego nastawienia do ogólnie pojmowanej
pracy zawodowej.

−

Materiał  nauczania  umożliwi  Ci  samodzielne  przygotowanie  się  do  wykonania  ćwiczeń
i zaliczenia  sprawdzianów.  Wykorzystaj  do  poszerzenia  wiedzy  wskazaną  literaturę  oraz
inne źródła informacji. Materiał nauczania zawiera: podstawowe pojęcia, definicje, rysunki,
oraz  opisy  stosowanych  technologii  i  przebiegu  procesów  technologicznych  na
poszczególnych  etapach  przygotowania  i  wykończenia  robót  zduńskich.  Do  materiału
nauczania  dołączono  zestawy  pytań  sprawdzających  wiadomości,  a  poprawne  odpowiedzi
na te pytania powinny utwierdzić Cię w przekonaniu, że jesteś przygotowany do wykonania
zaplanowanych ćwiczeń.

−

Ćwiczenia  staraj  się  wykonywać  dokładnie,  zgodnie  z zaleceniami  i wskazówkami
nauczyciela,  ponieważ  tylko  wówczas  wyrobisz  i  ukształtujesz  sobie  nawyki  zawodowe.
W trakcie  wykonywania  ćwiczeń  skorzystaj  z  informacji  podanych  przez  nauczyciela
w formie  instruktażu  wstępnego,  bieżącego  i  końcowego.  Jeżeli  napotkasz  na  trudności  ze
zrozumieniem treści tematu lub ćwiczeń zwróć się z prośbą do nauczyciela o dokładniejsze
ich  wyjaśnienie.  Po wykonaniu  zaplanowanych  ćwiczeń,  sprawdź  poziom  swoich
umiejętności według zamieszczonego sprawdzianu postępów.

−

Ukształtowanie umiejętności właściwego przygotowania robót zduńskich wymaga czytania,
analizowania i interpretacji dokumentacji technicznej co pozwala na właściwe
zorganizowanie i koordynację robót zduńskich z innymi robotami budowlanymi oraz
wpływa na ekonomikę i opłacalność budownictwa.

−

Na zakończenie cyklu kształcenia jednostki modułowej będzie przeprowadzony sprawdzian
osiągnięć,  który  umożliwi  Ci  sprawdzenie  wiadomości  i umiejętności  nabytych  podczas
realizacji  jednostki  programowej.  Sprawdzian  zawiera  zadania  testowe  teoretyczne  oraz
zadania  praktyczne.  Do  zestawu  zadań  dołączone  są  instrukcje  dotyczące  przebiegu
testowania i karta odpowiedzi.

−

Ponadto znajdziesz wykaz literatury umożliwiający pogłębienie wiedzy z zakresu programu
jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: „Wykonywanie prac przygotowawczo zakończeniowych w robotach

zduńskich” jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z technologią budowy
konstrukcji zduńskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

712[08].Z2

Technologia budowy konstrukcji zduńskich

712[08].Z2.01

Wykonywanie prac przygotowawczo

zakończeniowych w robotach zduńskich

712[08].Z2.02

Wykonywanie fundamentów i podmurówek

pod konstrukcje zduńskie

712[08].Z2.03

Wykonywanie pieców kaflowych

712[08].Z2.04

Wykonywanie pieców komorowych

712[08].Z2.05

Wykonywanie pieców przenośnych i pieców innych

systemów

712[08].Z2.06

Wykonywanie kominków

712[08].Z2.07

Wykonywanie trzonów kuchennych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,

−

rozróżniać podstawowe elementy budynków,

−

rozpoznawać podstawowe materiały budowlane,

−

rozróżniać podstawowe wyroby ogniotrwałe,

−

sporządzać podstawowe zaprawy budowlane,

−

stosować zasady prowadzenia kanałów wentylacyjnych, spalinowych i dymowych,

−

charakteryzować proces spalania paliw technicznych,

−

wyjaśniać zasadę ciągu kominowego,

−

dobierać materiały do robót zduńskich,

−

przygotować zaprawy ognioodporne,

−

zastosować ogólne zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

dobierać ubranie robocze i środki ochrony indywidualnej,

−

organizować stanowisko pracy,

−

wykonywać podstawowe operacje technologiczne,

−

przestrzegać przepisy dotyczące ochrony środowiska,

−

składować i magazynować podstawowe materiały budowlane,

−

posługiwać się podstawowymi narzędziami i sprzętem budowlanym,

−

odczytywać wielkości z rysunków, tabel, schematów,

−

posługiwać się dokumentacją budowlaną,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
przeciwporażeniowej obowiązujące podczas prac przygotowawczo-zakończeniowych
w robotach zduńskich,

−

wykonać różne typy rusztowań,

−

sporządzić zapotrzebowanie materiałowe na podstawie rysunków konstrukcyjnych,

−

sporządzić zapotrzebowanie materiałowe na podstawie wielkości obiektu zduńskiego,

−

rozpoznać i dobrać narzędzia zduńskie,

−

wykonać konserwację narzędzi zduńskich,

−

sporządzić przedmiar robót,

−

zinterpretować dokumentację techniczną dotyczącą robót zduńskich,

−

zorganizować i zlikwidować stanowisko pracy zduna na budowie,

−

zorganizować i zlikwidować stanowisko pracy w warsztacie rzemieślniczym,

−

wykonać trasowanie położenia konstrukcji zduńskiej,

−

wymurować ścianki zaprawą wapienno-cementową,

−

otynkować ścianki zaprawą wapienną,

−

wykonać białkowanie (malowanie wapnem) tynków,

−

wykonać spoiny elementów w ścianach konstrukcji zduńskich,

−

wykonać kredowanie spoin,

−

wykonać fugowanie spoin,

−

przygotować pastę grafitową,

−

wykonać grafitowanie armatury w konstrukcjach zduńskich,

−

wykonać obmiar prac zduńskich,

−

rozliczyć robociznę,

−

rozliczyć zużyte materiały na podstawie norm materiałowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciw

pożarowej obowiązujące podczas wykonywania prac
przygotowawczo-zakończeniowych w robotach zduńskich

4.1.1. Materiał nauczania

Stanowisko pracy zduna powinno zapewniać swobodę ruchów w czasie pracy zduna

i pomocnika oraz wykluczać możliwość potknięć, upadków i skaleczeń. Czynnikiem uciążliwym
przy  robotach  zduńskich  jest  powstawanie  dużej  ilości  kurzu  i  pyłu.  Należy  zadbać  o  to,  aby
zarówno  w  warsztacie  zduńskim  jak  i  w  miejscu  pracy  zduna  na  budowie  zapewniona  była
sprawna  wentylacja.  Stanowisko  pracy  powinno  być  utrzymane  w  należytej  czystości,
a materiały i narzędzia potrzebne do robót ułożone w odpowiedniej odległości.

Przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić stan narzędzi. Wszystkie drobne usterki

powinny być natychmiast usunięte, aby nie spowodowały wypadku w czasie pracy.

W czasie pracy zdun powinien posiadać ubranie robocze i fartuchy przednie (z „bawetami”),

nakrycie głowy, obuwie robocze, oraz środki ochrony indywidualnej takie jak: maska ochronna,
okulary  i  rękawice  ochronne.  Należy  właściwie  dostosować  i dopasować  narzędzia  do  rodzaju
i sposobu  wykonywanej  pracy,  a  także  dobrać  odpowiednie  środki  ochrony  indywidualnej.
Na przykład  w  czasie  przycinania  cegieł,  płytek  i  kafli  stosować  rękawice,  okulary  ochronne,
w czasie szlifowania stosować również maski ochronne.

Prace murarskie i zduńskie na wysokości powyżej 100 cm powinny być wykonywane

z pomostu  roboczego  ułożonego  na  rusztowaniu.  Rusztowania  muszą  być  okresowo
kontrolowane,  a  sprawdzane  codziennie  przed  użyciem.  W  szczególności  należy  sprawdzić
czy deski pomostu właściwie opierają się na leżniach i czy poręcze ochronne przymocowane są
do stojaków  od  strony  wewnętrznej  rusztowania  na  wysokości  60 cm  i  110 cm  od  poziomu
pomostu. Na rusztowaniach nie należy gromadzić nadmiernych ilości materiałów.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas obsługi elektronarzędzi ze względu

na zagrożenie  porażenia  prądem.  Pracownicy  muszą  być  zapoznani  z  przepisami
obowiązującymi  przy obsłudze tego rodzaju maszyn na stanowisku pracy. Po skończonej pracy
należy  uporządkować  stanowisko  pracy,  odpady  przenieść  na  właściwe  miejsce  składowania.
Pracownik musi mieć zapewnione miejsce do przebrania się i do skorzystania z umywalni.

Wszystkie roboty zduńskie powinny być wykonywane z zachowaniem przepisów

przeciwpożarowych,  aby  eksploatacja  wykonanych  obiektów  była  bezpieczna.  Zabezpieczenie
od  ognia  polega  na  odpowiedniej  ochronie  palenisk  otwartych,  na  zwiększeniu  grubości  ścian
pieców  ceramicznych  i  przewodów  dymowych  w  pobliżu  materiałów  palnych  oraz
na odpowiednim  usytuowaniu  pieców.  Stosuje  się  osłony  z  tynku  tradycyjnego,  płyt  gipsowo-
kartonowych  o  zwiększonej  ognioodporności,  płyt  gipsowo-włóknowych  oraz  ścianki  z  cegieł.
Każdy materiał charakteryzuje się właściwą sobie temperaturą zapłonu. Drewno zapala się kiedy
je  ogrzejemy  do  temperatury  około  300

C. Drewno ogrzewane przez dłuższy czas do znacznie

niższej temperatury tli się początkowo dłuższy czas, po czym dopiero wybucha płomieniem.

Ścisłe stosowanie się do przepisów przeciwpożarowych, tzn. wykonywanie pieców

w sposób zgodny z przepisami i w miejscach zaleconych oraz odpowiednia ochrona palnych
części budynku zabezpiecza przed pożarem.

Odległość pieców od ścian z materiałów palnych
Odległość pieców od konstrukcji palnych zależy od rodzaju materiału z którego jest wykonany
piec oraz od tego, czy konstrukcja palna jest pokryta powłoką ochronną. Temperatura
powierzchni pieca zależy od rodzaju pieca. Na podstawie tych temperatur ustalono najmniejszą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odległość wewnętrznej powierzchni pieca lub przewodu dymowego od powierzchni palnej
(Tabela 1)

Tabela 1. Odległości wewnętrznej powierzchni pieca lub przewodu dymowego od powierzchni palnej [7, s. 122.

Odległość w cm od wewnętrznej powierzchni

pieca lub przewodu dymowego do

powierzchni ściany

Lp.

Rodzaj pieca

Palnej z warstwą

ochronną

Palnej bez warstwy

ochronnej

Piec ceramiczny (pojemnik) lub
przewód dymowy

Piec

metalowy

wykładziną

ceramiczną , piece i trzony kuchenne
przenośne.

Piec metalowy bez wykładziny

100

Jeżeli piec ceramiczny umieszczony jest w ścianie drewnianej (piec na dwa pomieszczenia),

to izoluje  się  od  niego  ścianę  palną  w  ten  sposób,  że  część  ściany  przylegającą  do  pieca
wykonuje  się  z  cegieł.  Przegroda  izolacyjna  powinna  otaczać  piec  z  boków  i  z  góry.  Należy
zachować  także  odległość  wierzchu  pieca  od  sufitu  (zgodnie  z  tabelą).  W  przypadku  pieców
o dużej pojemności grubość sklepienia pieca powinna wynosić co najmniej 20 cm.

Grubość ścian pieców przylegających do materiałów palnych
Jeżeli  zwiększy  się  grubość  ściany  ceramicznej  oddzielającej  piec  od  palnego  materiału
konstrukcyjnego  to  zmniejszymy  siłę  działania  ciepła  na  powierzchnię  palną.  Z  właściwości
tej korzysta się, gdy nie można odsuwać pieca na wymaganą odległość. Na przykład jeżeli trzon
kuchenny  należy  wymurować  przy  ścianie  drewnianej  to  należy  ją  osłonić  ścianką  z cegieł
grubości  co  najmniej  6,5  lub12 cm.  Ustawiając  piec  grzewczy  przy  ścianie  drewnianej  muruje
się przy niej osłonę z cegieł  na rąb (6,5 cm) po czym ustawiamy piec w odległości co najmniej
15 cm  od  muru.  Grubość  spodu  pieca  ceramicznego  stojącego  na  konstrukcji  palnej  musi
wynosić minimum 25 cm.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1. Jakie środki ochrony indywidualnej należy stosować w czasie przycinania cegieł, płytek

i kafli?

2.  Od czego zależy odległość pieców od konstrukcji palnych?
3.  Jaka jest minimalna odległość pieca kaflowego od ściany pokrytej materiałem niepalnym?
4.  Jakie są sposoby zabezpieczenia przegród budowlanych od ognia?
5.  W jakim zakresie należy sprawdzić stan techniczny rusztowania przed użyciem?
6.  Od jakiej wysokości prace zduńskie należy wykonywać z pomostu rusztowania?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj się do przycinania i szlifowania cegieł, płytek oraz kafli, dobierając odpowiednią

odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej, a następnie załóż przygotowane ubranie
i zabezpieczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeanalizować zagrożenia jakie mogą wystąpić w czasie przycinania i szlifowania cegieł,

płytek i kafli,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2)  założyć ubranie robocze i nakrycie głowy,
3)  dobrać środki ochrony indywidualnej niezbędne do przycinania cegieł, płytek i kafli,
4)  założyć środki ochrony indywidualnej,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ubranie robocze,

−

kombinezon roboczy,

−

czapka,

−

obuwie robocze,

−

maska ochronna,

−

okulary ochronne,

−

rękawice ochronne,

−

beret,

−

fartuchy przednie (z „bawetami”).

Ćwiczenie 2

Wyznacz położenie pieca kaflowego o wymiarach 2,5 x 3 kafle w pomieszczeniu o rzucie

prostokątnym o ścianach drewnianych z okładziną niepalną. Pamiętaj o zachowaniu zasad
bezpieczeństwa przeciw pożarowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3)  przeanalizować odległość pieców od konstrukcji palnych,
4)  rozpoznać rodzaj materiału z którego wykonano okładzinę ściany,
5)  zapoznać się ze stanowiskiem pracy i wyznaczyć miejsce pracy,
6)  przeliczyć wymiary pieca na centymetry,
7)  odmierzyć stosowne odległości ścian pomieszczenia od planowanego pieca,
8)  narysować obrys rzutu pieca,
9)  zlikwidować stanowisko pracy,
10)  zaprezentować wykonane ćwiczenie uzasadniając położenie obrysu pieca.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

miarka zwijana lub składana,

−

ołówek,

−

węgielnica (kątownik) do wyznaczania kątów prostych.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zastosować odzież i środki ochrony indywidualnej odpowiednie

do rodzaju wykonywanych prac zduńskich?



2) dobrać odległość pieców od konstrukcji palnych?



3) wytyczyć położenie pieca z zachowaniem zasad ochrony przeciw

pożarowej?



4) dobrać sposób zabezpieczenia powierzchni palnych przed pożarem?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Rodzaje rusztowań i sposoby ich wykonania

4.2.1. Materiał nauczania

Rusztowania są to pomocnicze konstrukcje tymczasowe, których zadaniem jest

podtrzymywanie pomostów roboczych podczas wykonywania robót na wysokości większej niż
jeden metr ponad poziom terenu, albo podtrzymywanie elementów konstrukcji wymagającej
okresowego podparcia.

Ze względu na materiał, z jakiego wykonuje się rusztowania, rozróżnia się rusztowania

drewniane i metalowe. Rusztowanie powinno zużywać mało materiału, być łatwe do
zmontowania i demontażu, a jednocześnie zapewniać bezpieczeństwo pracującym na nich i obok
nich ludziom.

Rusztowania dostępne w sprzedaży na rynku powinny mieć atest producenta, który

powinien określić dopuszczalne obciążenie pomostu rusztowania.

Obciążenie pomostów rusztowań do robót z ciężkimi materiałami nie powinno przekraczać

200 daN/m

(tj. około 200 kG/ m

), a do robót z małą ilością materiałów nie powinno

przekraczać 150 daN/ m

(tj. około 150 kG/ m

Zabrania się obciążać pomost rusztowań ponad jego nośność przez składowanie zbyt dużych

ilości materiałów lub przenoszenie po pomostach ciężkich elementów konstrukcyjnych. Pomosty
trzeba systematycznie oczyszczać z odpadów materiałów budowlanych. Po pomostach nie wolno
biegać.  Rusztowania  powinny  być  sprawdzane  codzienne  przez  brygadzistę  użytkującego
rusztowanie,  oraz  okresowo  co10  dni  przez  konserwatora  rusztowania,  jak  również  po  każdej
przerwie  w  robotach  trwającej  dłużej  niż  dwa  tygodnie.  Podłoże  na  którym  ustawiane  jest
rusztowanie powinno być stabilne, o wystarczającej nośności, bez wód opadowych. Zabrania się
zrzucania  elementów  rusztowań  przy  rozbiórce.  Na  rusztowaniach  powinny  być  wywieszone
tablice z dopuszczalnym obciążeniem pomostu.

Materiał stosowany na rusztowania
Na rusztowania drewniane powinno się używać wyłącznie drewna zdrowego. Najczęściej stosuje
się sosnę, świerk i jodłę.
Rusztowanie  drewniane  wykonuje  się  z  tarcicy  i  z  okrąglaków.  Tarcica  stosowana
na rusztowania  powinna  być  klasy  od  II  do  IV. Wilgotność  drewna  powinna  wynosić  od  18 %
do 23 %. Drewno powinno być co trzy lata impregnowane środkami grzybobójczymi.
Stosowanie  rusztowań  drewnianych  należy  ograniczyć  do  przypadków,  gdy  nie  dysponuje  się
rusztowaniami metalowymi.
Rusztowania metalowe wykonuje się z rur i profili gorąco walcowanych, najczęściej stalowych.
Rusztowanie  należy  dokładnie  oczyścić  po  użyciu  i  okresowo  konserwować.  W czasie
konserwacji sprawdzać połączenia. Przechowywać w magazynach zamkniętych.

Rodzaje rusztowań

Rusztowanie drewniane na kozłach

Rusztowanie  kozłowe  stosowane  jest  do  wykonania  robót  wewnątrz  pomieszczeń  lub
na zewnątrz  budowli,  lecz  do  wysokości  nie  większej  niż  400 cm.  Składa  się  z  kozłów  oraz
ułożonego na nich pomostu. Wysokość kozła nie powinna przekraczać 250 cm, długość powinna
wynosić  1,2  wysokości.  Kozły  rozstawia  się  w  odległości  nie  większych  niż  1,5 m.  Kozły
wyższe od 1,5 m  muszą  mieć  nogi usztywnione  łatami. Pomost rusztowania układa się z  desek
grubości  32 mm  i  szerokości  18 cm.  Rodzaj  tarcicy  do  wykonania  rusztowania  dobiera  się
w zależności  od  rodzaju  robót.  Kozły  wykonuje  się  z  krawędziaków  lub  z  desek  o grubości
32 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Kozioł rusztowania do robót

Rys. 2. Kozioł rusztowania do robót

z ciężkimi materiałami [ 4, s. 243]

z małą ilością materiałów [9, s. 152].

Wymiary podane są w mm.

Wymiary podane są w cm.

Rusztowanie ramkowe
Kozły  są  trudne  do  transportu  gdyż  nie  można  ich  ułożyć  w  skrzyni  środka  przewozowego.
Dlatego  zastępuje  się  je  płaskimi  ramkami,  które można  łatwo  ułożyć w  stos lub  ustawić  jedna
na  drugiej.  Rusztowania  ramkowe  (rys. 3)  nie  są  znormalizowane.  Wykonuje  się  je z materiału
takiego  jak  kozły.  W  celu  zabezpieczenia  ramek  przed  przewracaniem  się,  stęża  się  je
krzyżulcami.

Rys. 3. Rusztowanie ramkowe 1 - pomost, 2 - ramka 3 – leżnie
[11, s. 117].

Rys. 4. Stolik rusztowaniowy na kółkach.
[9, s. 152].

Stoliki rusztowaniowe na kółkach

Rusztowanie zbudowane jest konstrukcji stalowej. Pomost z desek grubości co najmniej 32 mm
połączony jest na stałe z konstrukcją rusztowania (rys. 4).

Rusztowanie na stojakach teleskopowych

Stojaki (rys. 5) to stalowe ocynkowane podpory (trójnogi) z trzpieniami do szybkiego
rozmontowania. Na stojaki nasadza się głowice służące do osadzenia leżni. Na leżniach układa
się pomost z desek lub płyt drewnopochodnych lub metalowych (rys. 6).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Stojak teleskopowy [9].

Rys. 6. Rusztowanie stojakowe teleskopowe [ 9, s. 152].

Rusztowanie warszawskie
Montowane jest w formie czworokątnej wieży z gotowych przęseł wykonanych z rur
usztywnionych poprzecznie poziomymi zastrzałami. Stojaki każdego przęsła zakończone są
tulejami do obsadzenia stojaków następnego przęsła. Wieża ma w planie kształt kwadratu o boku
165 cm.

Rys. 7. Rusztowanie warszawskie: a) widok, b) rzut poziomy, c) przęsło, d) zastrzał [10, s.280].

Pionowe  i  poziome  odcinki  przęsła  wykonane  są  z  rur  o  średnicy  38 mm,  usztywnienia
drugorzędne  przęsła  –  30 mm.  Stojaki  przęseł  rusztowania  oparte  są  na  stalowych  płytkach
o grubości 10 mm  i  boku 20 cm. Rusztowanie służy  jako podparcie pomostu roboczego i  może
być montowane do wysokości 6 m bez dodatkowych usztywnień.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1.  Kiedy stosuje się rusztowanie w robotach zduńskich?
2.  Jakie są podstawowe wymagania dotyczące rusztowań?
3.  Jakie są rodzaje rusztowań stosowanych do robót zduńskich?
4.  Z jakich materiałów wykonuje się rusztowania?
5.  Jakie są wymagania dotyczące drewna na rusztowania?
6.  Jak wykonuje się rusztowanie kozłowe?
7.  Jaka jest konstrukcja stolików rusztowania na kółkach?
8.  Jaka jest konstrukcja rusztowania warszawskiego?
9.  Jakie są zasady bezpiecznego użytkowania rusztowań?
10.  Jakie są wymagania dotyczące podłoża pod rusztowania?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj rusztowanie kozłowe do użycia w czasie wykonywania pieca kaflowego.

Rusztowanie z pomostem roboczym należy ustawić na stanowisku pracy i sprawdzić
je pod kątem bezpieczeństwa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3)  zapoznać się ze stanowiskiem pracy i wyznaczyć miejsce ustawienia rusztowania,
4)  przetransportować dwa kozły rusztowania i pomost roboczy na stanowisko pracy,
5)  ustawić kozły prostopadle do lica pieca w rozstawie około 1,5 m, prostopadle do lica pieca,
6)  sprawdzić stabilność konstrukcji rusztowania,
7)  sprawdzić jakość połączeń elementów rusztowania,
8)  ułożyć pomost roboczy na kozłach,
9)  sprawdzić jakość i stabilność pomostu roboczego,
10)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
12)  zlikwidować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dwa kozły rusztowania do robót lekkich,

−

gotowy pomost roboczy z desek grubości 32 mm.

Ćwiczenie 2

Zmontuj rusztowanie warszawskie na stanowisku pracy na wysokość około 1 metra.

Sprawdź je pod kątem bezpieczeństwa, następnie dokonaj demontażu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3)  wyznaczyć miejsce ustawienia rusztowania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4)  przetransportować cztery przęsła rusztowania i pomost roboczy na stanowisko pracy,
5)  zmontować parami cztery przęsła rusztowania,
6)  zablokować  kółka  rusztowania  (jeśli  przęsła  są  w  nie  wyposażone,  kółka  mają  być

skierowane na zewnątrz wieży),

7)  ułożyć pomost roboczy na górnych przęsłach,
8)  sprawdzić jakość montażu rusztowania,
9)  sprawdzić stabilność konstrukcji rusztowania i pomostu,
10)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
12)  zlikwidować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

cztery przęsła rusztowania warszawskiego,

−

gotowy pomost roboczy z desek grubości 32 mm.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dobrać materiały na rusztowanie z zachowaniem obowiązujących

wymagań?



2) dobrać rusztowanie do robót zduńskich?



3) ustawić rusztowanie na kozłach?



4) zmontować rusztowanie warszawskie?



5) sprawdzić stabilność i jakość konstrukcji rusztowania?



6) ułożyć pomost roboczy z zachowaniem zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy?



7) wykonać demontaż rusztowania warszawskiego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Obmiary robót wykonywanych podczas budowy pieców

grzewczych i produkcyjnych oraz trzonów kuchennych

4.3.1. Materiał nauczania

Warunki obmiaru

Obmiar jest to wyliczenie ilości robót na podstawie faktycznego wykonania.

Piece  i  trzony  stałe  obmierza  się  w  metrach  sześciennych  według  wymiarów  zewnętrznych
trzonu  wraz  z  licówką  i  tynkiem,  bez  potrącania  objętości  paleniska  i  kanałów oraz  przestrzeni
między  nóżkami  pieca.  Przy  trzonach  kuchennych  z  podgrzewaczem  do  obmiaru  wlicza  się
objętość  podgrzewacza.  Wysokość  pieca  mierzymy  od  poziomu  podłogi  do  wierzchu  kafli
wieńcowych.  Ze  względu  na  to,  że  kafle  wieńcowe  mają  zaokrąglone  brzegi,  dla  ułatwienia
odmierzania kładzie się na wierzchu trzonu listwę i mierzy wysokość do jego spodniej krawędzi.

Ścianki nad trzonem obmierza się w metrach kwadratowych, mierząc tylko powierzchnie

rzeczywiście pokryte oblicowaniem.

Instalowanie pieców i kuchni przenośnych obmierza się w sztukach.
Przy oczyszczeniu kafli pochodzących z rozbiórki starych pieców jako zasadniczą jednostkę

przyjmuje się kafel środkowy i rozetę. Dla porównania nakładów rzeczowych na różne piece dla
kafli należy przyjmować następującą ilość jednostek zasadniczych:

Tabela 2. Przyporządkowanie rodzajom kafli ilość jednostek zasadniczych [1, s. 153].

l.p.

Rodzaj kafla

Jednostka

Ilość jednostek

1. Środkowy

sztuki

2. Narożny

sztuki

1,5

3. wieńcowy i stopkowy środkowy krótki

sztuki

2,5

4. narożny wieńcowy i stopkowy krótki

sztuki

5. wieńcowy i stopkowy środkowy długi

sztuki

4,5

6. narożny wieńcowy długi

sztuki

6,5

Podczas ustalania wynagrodzenia dla zduna i jego pomocnika za wykonanie pieców

i trzonów kuchennych zakłada się, że roboty te są wykonywane z kafli znormalizowanych
z fazką lub z kafli kwadratowych. Jako osprzęt typowy przyjmuje się:

−

dla pieców – drzwiczki paleniskowe i popielnikowe, ruszt i rurę piecową długości do 40 cm.

−

dla trzonów kuchennych: drzwiczki popielnikowe, wycierowe i rewizyjne, zasuwę,
piekarnik, ruszt, komplet płyt kuchennych i obramowanie.

Obliczanie nakładów rzeczowych i zasady przedmiarowania

Nakłady rzeczowe na materiały, sprzęt i robociznę oblicza się na podstawie Katalogu

nakładów rzeczowych nr 2-202; Konstrukcje budowlane tom II.

Katalog uwzględnia nakłady na wykonanie stałych i zainstalowanie przenośnych pieców

i trzonów kuchennych oraz trzonów restauracyjnych i kotłowych. Nakłady nie uwzględniają
pieców z multiplikatorami oraz trzonów kuchennych częściowo lub całkowicie podwieszonych,
a także trzonów kuchennych z kociołkami do grzania wody.

Nakłady obejmują roboty wyszczególnione w założeniach ogólnych i w tablicach oraz

sprawdzenie przewodu dymowego, ustawienie i rozebranie rusztowań przenośnych, wbudowanie
osprzętu i ewentualne obmurowanie wmontowanej wężownicy, ospoinowanie kredą
i pografitowanie osprzętu, usunięcie gruzu oraz sprawdzenie pieca lub trzonu przez próbne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przepalenie. Wykucie otworu łączącego piec lub trzon z przewodem dymowym nie jest
uwzględnione w nakładach.

Nakłady uwzględniają wewnętrzny transport poziomy materiałów na przeciętne odległości,

oraz  transport  pionowy  na  wysokość  do  18 m,  z  wyjątkiem  nakładów  dla  trzonów
restauracyjnych  i  kotłowych,  w  których  uwzględniono  transport  pionowy  na  2 m  od  poziomu
terenu.  Nakłady  obowiązują  bez  względu  na  system  układu  wewnętrznych  kanałów  w  piecach
(piece  komorowe,  kanałowe,  wachlarzowe).  Nakłady  na  trzony  kuchenne  nieznormalizowane
zbiorowego  żywienia  i  kotłowe  nie  uwzględniają  wyłożenia  kaflami  ściany  nad  trzonem.
Wyłożenie  ściany  należy  kalkulować  odrębnie,  nakłady  na  trzony  kuchenne  znormalizowane
uwzględniają wyłożenie kaflami ściany nad trzonem.

Wykonanie fundamentów (podmurówek) pod piece i trzony, montaż bojlerów i wężownic

należy kalkulować oddzielnie.

Piece i trzony kuchenne znormalizowane oraz piece nieznormalizowane oblicza się

w sztukach, określając typ według wielkości masy akumulacyjnej (objętości według wymiarów
zewnętrznych) w m

. Trzony stołówkowe oblicza się w sztukach według powierzchni płyty

kuchennej w m

, a trzony kotłowe w sztukach, określając ich wielkość według kubatury.

Nakłady uwzględniają użycie kafli znormalizowanych kwadratowych o wymiarach

220 x 220 mm lub kafli znormalizowanych prostokątnych 195 x 125 mm. Za jednostkę miary
przyjęto jedną sztukę. Osprzęt żeliwny i stalowy podaje się w kilogramach. Masa osprzętu może
być korygowana, jeżeli różnica osprzętu przekracza więcej niż 10 % masy podanej w normach.

Typy pieców i trzonów kuchennych znormalizowanych określone zostały symbolami

przyjętymi w Katalogu Budownictwa KB8. Wykaz pieców objętych Katalogiem Nakładów
Rzeczowych podaje przykładowo poniższa tabela.

Tabela 3. Rodzaje pieców znormalizowanych [15, s. 83]

Nakłady rzeczowe dla pieców znormalizowanych odczytuje się z tabeli bezpośrednio, a dla

pieców nieznormalizowanych należy pomnożyć objętość pieca przez wartość nakładu na 1 m

podaną w tabeli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1.  Co to jest obmiar?
2.  W jakich jednostkach wykonuje się obmiar pieców?
3.  Jakie wymiary pieca są potrzebne do wykonania obmiaru?
4.  Jak mierzy się wysokość pieca grzewczego?
5.  Jak mierzy się wysokość trzonu kuchennego?
6.  Jak wykonuje się obmiar ścianki nad trzonem?
7.  Jakie  czynności  dotyczące  robót  zduńskich  uwzględnione  są  w  Katalogu  nakładów

rzeczowych?

8. W jaki sposób podaje się nakłady rzeczowe dla pieców znormalizowanych?
9. W jaki sposób podaje się nakłady rzeczowe dla pieców nieznormalizowanych?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W opisie technicznym podano, że w kuchni należy wykonać trzon kuchenny

znormalizowany bez ogrzewacza typu K-3. Korzystając z Katalogu Nakładów Rzeczowych
wskaż odpowiednią tabelę, a następnie odczytaj wymiary trzonu pieca i powierzchnię płyty
kuchennej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  odszukać w KNR tabelę nr 0010,
2)  odszukać w tabeli wiersz z oznaczeniem K-3,
3)  odczytać w wierszu wymiary trzonu pieca i powierzchnię płyty kuchennej,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Katalog Nakładów Rzeczowych nr 2-02.

Ćwiczenie 2

Korzystając

Katalogu

Nakładów

Rzeczowych

wskaż

odpowiednią

tabelę

do bezpośredniego  odczytania  nakładów  rzeczowych  trzonu  kuchennego  znormalizowanego
bez ogrzewacza  typu  K-3.  W  zeszycie  przedmiotowym  napisz  wyszczególnienie  robót  dla
trzonów  kuchennych  znormalizowanych  oraz  nakłady  rzeczowe  dla  wymienionego  pieca
o jednym narożu wykonywanego indywidualnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  odszukać w KNR tabelę nr 1304,
2)  napisać wyszczególnienie robót dla trzonów kuchennych znormalizowanych,
3)  odszukać kolumnę z oznaczeniem K-3 dla pieca o jednym narożu,
4)  odczytać  nakłady  rzeczowe  (liczby  i  jednostki)  w  kolumnie  K-3,  znajdujące  się

pod kreskami,

5) zapisać nakłady rzeczowe w zeszycie przedmiotowym,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Katalog Nakładów Rzeczowych nr 2-02.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić zasady wykonywania obmiaru obiektów zduńskich?



2) wskazać tabelę nakładów rzeczowych odpowiednią dla pieca na

podstawie oznaczenia lub wymiarów pieca?



3) wskazać zasady przedmiarowania robót zduńskich?



4) podać nakłady rzeczowe dla pieców i trzonów kuchennych

znormalizowanych?



5) posługiwać się katalogiem nakładów rzeczowych?



6) wyszczególnić rodzaje robót uwzględnionych w KNR, dotyczących

robót zduńskich.



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Obliczanie materiałów na podstawie rysunków konstrukcyjnych

lub wielkości obiektu zduńskiego

4.4.1. Materiał nauczania

Zdun powinien umieć obliczać ilość materiałów potrzebnych do budowy pieca na podstawie

zadanych wymiarów i konstrukcji wewnętrznej pieca. Zaprawę, cegłę i inne materiały oblicza się
na podstawie kubatury pieca.

Obliczenie ilości kafli na podstawie rysunków

Ilość kafli można obliczyć (oszacować) na podstawie wielkości powierzchni licowanej

pieca, wymierzonej (bez potrącenia otworów) w m

, przyjmując, zależnie od rodzaju kafli

ich wymiarów, pewną określoną ilość kafli przypadającą na m

Znając wymiary budowanego pieca w kaflach można obliczyć ilość potrzebnych kafli

środkowych według wzoru: 2 x (a+b) x h – 6 x h,
zaś ilość kafli narożnych według wzoru: 4 x h.

oznaczenia we wzorach tych są następujące:
a – ilość kafli w jednym rzędzie wzdłuż przodu pieca,
b – ilość kafli w jednym rzędzie wzdłuż szerokości (boku) pieca,
h – ilość rzędów w piecu (bez wieńca i cokołu które oblicza się osobno).

Osobno oblicza  się  też  wyblatownie  tzn. pokrycie kaflami  wierzchu  pieca  i  stropu  pod  spodem
pieca.
Jeżeli  schemat  rysunkowy  pieca  pokojowego  jest  taki  jak  na  rysunku  nr  8,  a  wymiary  pieca
(w kaflach) wynoszą: a x b x h = 4 x 3,5 x 8 to obliczenie ilości kafli jest następujące:

Ilość kafli środkowych:
2 x (a+b) x h – 6 x h = 2 x (4+3,5) x 8 –
6 x 8 = 72 sztuki.
Ilość kafli narożnych:
x h = 4 x 8 = 32 sztuki.
Narożniki wieńcowe długie: 4 sztuki.
Ilość  kafli  wieńcowych  środkowych
długich: 2 sztuki.
Ilość  kafli  wieńcowych  środkowych
krótkich: 2 sztuki.
Ilość narożników na nóżki 8 sztuk.
Ilość kafli środkowych na wyblatowanie:
przyjmuje  się  wymiary  pieca  tzn.  frontu
i boku o jeden kafel mniej, czyli:
3 x 2,5 + 3 x 2,5 =  15 sztuk.

Rys. 8. Schemat obliczania ilości kafli pieca

pokojowego.[12, s. 36]

Wyżej obliczone kafle można przeliczyć na jednostki korzystając z Tabeli 2.
Zestawienie kafli z przeliczeniem na jednostki pokazano w Tabeli 5.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 5. Zestawienie kafli na piec według rysunku z przeliczeniem na jednostki.

l.p.

Rodzaj kafla

Jednostka.

Ilość kafli

rysunku

Ilość jednostek

na jeden kafel

Łączna ilość

jednostek

1. środkowy

szt.

2. narożny

szt.

32.

1,5

3. narożny wieńcowy długi

szt.

6,5

4. narożny stopkowy długi

szt.

6,5

5. wieńcowy środkowy długi

szt.

4,5

6. wieńcowy środkowy krótki

szt.

2,5

7. środkowy na wyblatowanie

szt.

Razem:

227

Do wyliczonych w ten sposób jednostek dodaje się 2,5 % na stłuczki. Otrzymamy wówczas:
227 x 1,025 = 233 jednostek. Do tak wyliczonych jednostek kaflowych należy w każdym
przypadku doliczyć co najmniej 2 korki (czystki), które liczy się na sztuki.
W przypadku wyliczania kafli na trzony kuchenne dodatek na stłuczki wynosi 3%.

Obliczenie ilości materiałów na podstawie wielkości obiektu zduńskiego

Na podstawie typu pieca znormalizowanego lub wymiarów pieca nieznormalizowanego,

korzystając z Katalogu Nakładów Rzeczowych można wyliczyć nakłady rzeczowe (materiały,
sprzęt, robociznę) na wykonanie obiektu zduńskiego.

Jeżeli piece są nieznormalizowane należy obliczyć objętość pieca w m

, a następnie

w odpowiedniej kolumnie Tabeli na stronie 89 w KNR odczytać nakłady rzeczowe
(patrz poniżej podano fragment tabeli).

Tabela 6. Nakłady rzeczowe na piece ceramiczne nieznormalizowane – fragment [15, s. 89].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wyliczyć nakłady na wykonanie okładziny ściany nad trzonem kuchennym, należy

najpierw obliczyć ilość metrów bieżących okładziny i pomnożyć przez wartość nakładów
podanych w tabeli na stronie 103 w KNR. Nakłady te są podane na 1metr bieżący wyłożenia
ściany na różne wysokości.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1. Jakie wymiary należy znać, aby wyliczyć objętość pieca oraz podać jego wymiary

w kaflach?

2.  W jaki sposób należy wyliczyć ilość kafli na jedną ścianę pieca?
3.  Co rozumiesz pod pojęciem „nakłady rzeczowe”?
4.  Na podstawie czego wylicza się nakłady na piece znormalizowane i nie znormalizowane?
5.  W jaki sposób wylicza się nakłady rzeczowe na okładzinę ścianki nad piecem?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz nakłady rzeczowe na piec ceramiczny znormalizowany typu B-2 wykonany z kafli

kwadratowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) odczytać wymiary i pojemność pieca korzystając z Tabeli 3:

−

typ pieca: B-2,

−

wymiary pieca w kaflach: 2,5 x 4 x 8,

−

wymiary pieca w centymetrach: 55 x 88 x 197,

−

objętość pieca w m

: 0, 95

2) odczytać wyszczególnienie robót korzystając z KNR - tabela na stronie 85 i 86:

−

wykonanie ścianek zewnętrznych pieca,

−

wiązanie kafli drutem,

−

wypełnienie wnętrza kafli prostkami szamotowymi na zaprawie zduńskiej,

−

wykonanie kanałów i komór pieca z cegły zwykłej i szamotowej oraz z kształtek

wykładzinowych,

−

wbudowanie i ografitowanie typowego osprzętu,

3) odczytać nakłady rzeczowe korzystając z tabeli na stronie 85 i 86 w KNR (Tabela 4),

Robocizna:

−

Zduni – grupa III – 25,40 roboczogodzin.

−

Zduni – grupa II – 5,06 roboczogodzin.

Materiały:

−

Kafle narożne: 32 szt.

−

Kafle środkowe: 66 szt.

−

Kafle wieńcowe narożne: 4 szt.

−

Kafle wieńcowe środkowe: 2 szt.

−

Cegły budowlane pełne: 162 szt.

−

Prostki szamotowe: 44 szt.

−

Glina surowa zduńska: 0,380 m

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Glina ogniotrwała surowa szamotowa: 0,012 t.

−

Drut stalowy okrągły 3 mm ocynkowany : 3,7 kg.

−

Blacha przedpiecowa nie pokryta: 0, 90 kg.

−

Ruszt 230 x 180 mm ( 2 kg/szt.): 2,00 kg.

−

Drzwiczki300 x 420 mm (11 kg/szt.): 11 kg.

−

Rura piecowa z blachy stalowej o średnicy137 mm( 2,1 kg/szt.): 2,1 kg.

Sprzęt:

−

Wyciąg: 1,52 maszynogodzin

−

Środek transportowy (1szt.): 0,04 maszynogodzin.

4) zapisać nakłady rzeczowe w zeszycie przedmiotowym,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Katalog Nakładów Rzeczowych nr 2-02.

Ćwiczenie 2

Oblicz ilość kafli dla pieca przenośnego w ramach metalowych z kątowników. Naszkicuj

rozwinięcie powierzchni bocznej pieca. Wymiary pieca w kaflach:

−

szerokość pieca od frontu a = 2,5 kafla,

−

bok pieca b = 2 kafle,

−

wysokość pieca h = 4 kafle.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyliczyć kafle środkowe na ściany pieca ze wzoru: 2 x (a+b) x h = 2 x (2,5 + 2) x 4 =

36 sztuk,

2)  wyliczyć kafle środkowe na wyblatowanie i na dno: 2(a x b) = 2(2 x 2,5) = 10 sztuk,
3)  podać ilość korków (czystek) 2 sztuki,
4)  zapisać ilości kafli w zeszycie przedmiotowym,
5)  naszkicować rozwinięcie powierzchni bocznej pieca,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szkic pieca przenośnego w ramach metalowych z kątowników.

Ćwiczenie 3

Oblicz ilość kafli potrzebnych do wykonania trzonu kuchennego na podstawie rysunku

rozwinięcia powierzchni bocznej, trzonu, przedstawionego poniżej (Rys.9).

Rys. 9. Rozwinięcie powierzchni bocznej - schemat obliczania ilości kafli trzonu kuchennego [12, s. 38]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś

1) odczytać na podstawie rysunku wymiary pieca w kaflach:

a – długość pieca (front) = 4,5 kafla,
b – bok trzonu = 3,5 kafla,
h – wysokość trzonu (ilość rzędów) = 3 kafle

2) wyliczyć kafle środkowe w trzonie ze wzoru: (a + 2 x b) x h – 3 x h

(4,5 + 2 x 3,5) x 3 – 3 x 3 = 25,5 sztuk.

3) wyliczyć kafle narożne w trzonie: 6 sztuk,
4) wyliczyć kafle środkowe w ściance nad trzonem ze wzoru: a x h – 1,5 x h,

4,5 x 3 – 1,5 x 3 = 9 sztuk,

5) wyliczyć kafle narożne w ściance nad trzonem:

2 x h = 2 x 3 = 6 sztuk,

6)  wyliczyć kafle wieńcowe narożne: 2 sztuki,
7)  podać ilość korków (czystek) 2 sztuki,
8)  zapisać ilości kafli w zeszycie przedmiotowym,
9)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szkic rozwinięcia powierzchni bocznej trzonu kuchennego.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1. obliczyć ilości kafli na licowanie pieca na podstawie rysunków?



2. obliczyć ilości materiałów na podstawie wielkości obiektu

zduńskiego?



3. podać nakłady rzeczowe dla pieców i trzonów kuchennych

znormalizowanych i nieznormalizowanych?



4. posługiwać się katalogiem nakładów rzeczowych?



5. naszkicować rozwinięcie powierzchni bocznej obiektu zduńskiego?



6. sporządzić zapotrzebowanie materiałowe na podstawie rysunków

konstrukcyjnych?



7. sporządzić zapotrzebowanie materiałowe na podstawie wielkości

obiektu zduńskiego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Technologia podstawowych prac zduńskich: murowanie,

tynkowanie, białkowanie, kredowanie, grafitowanie

4.5.1. Materiał nauczania

Zasadnicze wymiary pieca i wyznaczanie jego polożenia

Zasadniczymi wymiarami pieca określającymi jego właściwości są objętość i powierzchnia.

Jeżeli porównuje się dwa piece o tej samej objętości i wysokości, to piec o przekroju prostokąta
wydłużonego  ma sumę  wszystkich  powierzchni  bocznych  większą,  niż  piec  o  przekroju
prostokąta  zbliżonego  do kwadratu.  Powierzchnia  boczna  pieca  to  jego  powierzchnia  grzejna.
Dlatego  staramy  się  budować  piece  w  kształcie  prostokąta  wydłużonego,  uzyskując,  przy  tej
samej stracie powierzchni pomieszczenia zajętej przez piec, większą powierzchnię grzejną.
W  przeszłości  budowano  piece  o  kształtach  (w  przekroju  poziomym),  pięciokątnych  a  nawet
okrągłych,  obecnie  najczęściej  piec  ma  kształt  prostokąta  usytuowanego  przy  ścianie  w  rogu
narożnika pokoju lub przy środku ściany. Jeżeli piec stoi w rogu pokoju narożnika to jego dwie
ściany są zwrócone ku ścianom pomieszczenia, natomiast piec umieszczony bliżej środka ściany
jest  zwrócony  ku ścianie  pomieszczenia  tylko  jedną  ścianą.  Ściany  pieca  powinny  być
równoległe do ścian pomieszczenia. Jeżeli ściany pomieszczenia nie tworzą kąta prostego, a piec
ma być ustawiony w rogu narożnika, to ustawia się go równolegle do tej ściany, ku której będzie
zwrócony dłuższym  bokiem.  Aby  ograniczyć  straty ciepła  piec  powinien  być  usytuowany  przy
ścianie wewnętrznej. Odległość ścian tylnych pieca od niepalnych ścian pomieszczenia powinna
wynosić 15 – 20 cm, aby ściany tylne także brały udział w ogrzewaniu pomieszczenia. Większy
odstęp stosuje się przy piecach umieszczonych w rogu pokoju.

Rys.10. Zarysy (w przekroju poziomym)

pieców pięciokątnych [7, s.99].

Rys.11. Położenie pieca w stosunku do ścian
pomieszczenia:
a) piec w rogu pokoju o ścianach pod kątem 90

b) piec w rogu pokoju o ścianach pod kątem
większym od 90

c) piec bliżej środka ściany [7, s. 99].

Położenie pieca powinno być dokładnie wyznaczone (wytrasowane) za pomocą liniału

z podziałką, lub miarki, prawidła (prostej listwy), oraz kątownika (węgielnicy).
Miejsce  wybudowania  pieca  lub  trzonu  kuchennego  w  pomieszczeniu  ustala  architekt
projektujący  budynek.  Zdun  musi  jednak  wiedzieć  jak  to  miejsce  wybrać,  gdyż  może  się
zdarzyć,  że  on  będzie  o  tym  decydował.  Usytuowanie  pieca  zależy  głównie  od  położenia
przewodu  kominowego.  Drugim  warunkiem  właściwego  umiejscowienia  dla  trzonów
kuchennych  jest  właściwe  doświetlenie  i  funkcjonalność.  Podczas  gotowania  światło  powinno
padać z lewej strony. Ponadto zlew powinien znajdować w pobliżu trzonu, powinno być miejsce
na  blat  roboczy  między  zlewem  i  piecem  oraz  miejsce  dla  osoby  stojącej  przy  trzonie
kuchennym.  Z  drugiej  strony  powinno  być  dobrze  oświetlone  miejsce  na  stół  do  sporządzania
potraw. Szafki na zapasy żywności muszą się znajdować dalej od trzonu kuchennego, ale niezbyt
daleko od stołu roboczego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Murowanie
Wiązanie elementów w konstrukcjach murowych ma na celu równomierny rozkład naprężeń

w  murze,  wpływa  na  wytrzymałość  konstrukcji  zapobiega  jej  odkształceniom.  Konstrukcje
murowe  przenoszą  najczęściej  obciążenia  ściskające,  rzadziej  rozciągające.  Obciążenia
te wynikają  z  warunków  statycznych  pracy konstrukcji  (obciążenia  pionowe).  W  konstrukcjach
zduńskich  dochodzą  dodatkowe  obciążenia  wynikające  z  pracy  w  zmiennych  temperaturach
które  powodują  rozszerzanie  i  kurczenie  się  konstrukcji.  We  wszystkich  konstrukcjach
murowych  niezależnie  od  materiału  obowiązują  następujące  zasady  wiązania  elementów
w murze:

−

elementy należy układać prostopadle do największych obciążeń,

−

spoiny pionowe jednej warstwy powinno się przykrywać pełnymi powierzchniami warstwy
następnej,

−

warstwy muru należy układać ściśle w poziomie.

Od tych zasad istnieją odstępstwa w przypadku specjalnych wymagań, w odniesieniu do spoin
oraz przy układaniu murów z nieregularnych elementów.

Rys.12. Układy cegieł w murach: a) wozówkowy, b) główkowy, c) wozówkowo – główkowy [6,s.66].

W zakresie robót zduńskich typowe roboty murarskie występują podczas wykonywania

fundamentu  pod  piec.  Natomiast  wykonanie  zewnętrznej  powierzchni  pieca  nazywa  się
licowaniem.  Sukcesywnie  do  wykonywania  licowania  wykonuje  się  futrowanie  tzn.  wyłożenie
wnętrza  pieca  płytkami,  cegłami  szamotowymi  lub  cegłami  zwykłymi,  oraz  wymurowanie
elementów wnętrza pieca i kanałów piecowych.

Powierzchnia pieca może być wykonana z cegieł lub kafli. Najczęściej oblicowanie

wykonuje się z kafli. Piec należy ustawiać na odrębnym fundamencie lub wzmocnionym stropie.
Na  fundamencie  układa  się  podmurówkę z  cegły, aby  piec  znalazł  się  na  jednym poziomie  lub
kilka  centymetrów  ponad  poziomem  podłogi.  Podmurówka  przylega  jedną  lub  dwiema
krawędziami do ścian pomieszczenia. Jej szerokość odpowiada szerokości pieca, głębokość jest
większa  od  głębokości  pieca  o  odległość  odpowiadającą  odstępowi  pieca  od  ścian.
Na fundamencie  lub  na  podmurówce  należy  zaznaczyć  zarys  rzutu  poziomego  pieca.  Najpierw
wykonuje się cokół pieca z odpowiednich kafli. Cokół od środka naokoło podmurowuje się cegłą
na  płask  na  zaprawie  zduńskiej.  Na  cokole  odmierza  się  dokładnie  środek  miejsca,  w  którym
mają być umieszczone drzwiczki paleniskowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tynkowanie pieca
Piece mogą mieć zewnętrzną powierzchnię z kafli, cegieł lub tynku. Wykończenie

powierzchni kaflami nazywa się licowaniem pieca.

W piecach nie licowanych zewnętrzna powierzchnia utworzona jest z materiału, z którego

wykonuje  się  ściany.  Ściany  mogą  być  także  wykonywane  z  kamieni  lub  z  innych  materiałów
np. z  glinobetonu.  Piec  ceglany  buduje  się  z  cegieł  ułożonych  na  płask  lub  na  rąb
z zastosowaniem  prawidłowego  wiązania  spoin.  Grubość  ścian  wynosi  około  8 cm  lub  około
14 cm  z otynkowaniem.  W  celu  wzmocnienia,  wiąże  się  piec  ceglany  co  kilka  warstw  cegieł,
drutem poziomo i pionowo (patrz rys. 13). Powierzchnie takiego pieca trzeba otynkować.

Rys. 13. Wzmacnianie ścian ceglanych pieca: a) drutem, b) płaskownikiem

[7, s. 99].

Można także ściany pieca ceglanego wzmocnić płaskownikiem owiniętym dookoła pieca,
lub ująć w ramy ze stalowego kątownika. Powierzchnie takich ścian mogą pozostać
nie tynkowane.

Tynkowanie powierzchni nazywa się wyprawą tynkarską. Piece najczęściej tynkuje się

zaprawą wapienną lub zaprawą cementowo glinianą. Wykonuje się tynk dwuwarstwowy
kategorii II. Tynk taki składa się z obrzutki i narzutu.

Tynk wapienny

Przygotować podłoże. Oczyścić powierzchnię ściany z nacieków zaprawy zduńskiej. Wyrównać
powierzchnię ściany pieca rzadką zaprawą zduńską. Wykonać zbrojenie tynku z tkaniny jutowej
lub  z  siatki  z  włókien  szklanych.  Tkaninę  mocować  do  ścian  pieca  za  pomocą  szpilek
z cienkiego  drutu  (1 mm).  Szpilki  wbija  się  w  spoiny  w  odległości  około  20 cm  od  siebie.
Po wyschnięciu  podkładu  wykonać  obrzutkę  z  zaprawy  wapiennej.  Po  przeschnięciu  obrzutki
wykonać  narzut z zaprawy  wapiennej. Narzut wyrównać długą pacą drewnianą  lub z tworzywa
sztucznego i zatrzeć packą tynkarską.

Zaprawę należy przygotować stosując stosunek ilościowy składników 1:3:

−

1 część ciasta wapiennego,

−

3 części piasku przesianego przez sito o oczkach 5 mm.

Ciasto wapienne rozrobić z wodą do konsystencji śmietany. Powoli dodawać przygotowany
żwirek, mieszając z mlekiem wapiennym. Aby zaprawa nie pękała, należy dodać podczas
mieszania sierści bydlęcej lub cięte włókna szklane.

Tynk cementowo gliniany

Przygotowanie podłoża wykonuje się jak pod tynk wapienny. Obrzutkę wykonuje się z zaprawy
cementowo glinianej. Po przeschnęciu obrzutki wykonać narzut z zaprawy cementowo glinianej.
Narzut wyrównać i zatrzeć pacą stalową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zaprawę należy przygotować stosując stosunek ilościowy składników 1:1:3:

−

1 część cementu portlandzkiego klasy 32,5,

−

1 część gliny średniotłustej,

−

3 części piasku drobnego.

Wymieszać dokładnie cement z piaskiem na drewnianym podeście, dodać wody i wymieszać
do uzyskania konsystencji gęstej. Rozrobić glinę z wodą do konsystencji śmietany. Wymieszać
dokładnie cement, piasek i zaczyn gliniany, dodając wody w miarę potrzeby.

Grubość tynku powinna wynosić około 1,5 cm. Tynki cementowo gliniane mogą być

barwione pigmentami mineralnymi.

Białkowanie
Powierzchnia tynku jest przeważnie malowana farbami mineralnymi. Malowanie

powierzchni farbą wapienną nazywa się białkowaniem. Farbę wapienną otrzymuje się mieszając
ciasto wapienne z wodą do uzyskania konsystencji mleka wapiennego.

Kredowanie
Niepełne spoiny w oblicowaniu pieca należy starannie wypełnić rzadką zaprawę zduńską

Suche spoiny oblicowania wypełnia się rozrobioną w wodzie do konsystencji rzadkiej śmietany
kredą  pławioną.  Masę  tę  nakłada  się  w  spoiny  pędzelkiem,  gdy  piec  jest  gorący,  a  po
wyschnięciu  wyciera  się  powierzchnię  czystą  suchą  szmatką.  Wypełnienie  to  nazywa  się
kredowaniem.  Piec  nie  licowany  kreduje  się,  kiedy  jest  suchy  i  gorący.  Spoiny  wypełnia  się
kredą  rozrobioną  z  wodą.  Przy  wypełnianiu  spoin  mokrych  na  kredzie  powstają  żółte  plamy.
Spoiny  kredowane  dają  szczególnie  ładny  efekt,  jeżeli  ściany  były  ustawione  cegłami  na  rąb.
Przy oblicowaniu z kolorowych kafli spoiny oblicowania można wypełniać zaprawą cementowo-
glinianą zabarwioną barwnikami mineralnymi.

Grafitowanie
Żeliwne i stalowe części armatury piecowej, jeżeli nie są niklowane lub pokryte emalią,

należy  starannie  oczyścić  (najlepiej  szczotką  drucianą)  i  powlec  grafitem.  Nazywa  się
to grafitowaniem. Można stosować gotową pastę do grafitowania lub sporządzić pastę grafitową.
W tym  celu  wsypuje  się  sproszkowany  grafit  do  małego  naczynia  emaliowanego.  Po  dodaniu
niewielkiej  ilości piwa, wymieszać grafit z piwem do otrzymania gęstej  masy. Otrzymaną  masą
powlekamy powierzchnię metalu przy pomocy pędzla lub szmatki. Po wyschnięciu powierzchnię
armatury piecowej przecieramy suchą szmatką.

4.5.2.Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1.  Jakie są zasady usytuowania pieca w pomieszczeniu?
2.  W jakiej odległości od ścian najlepiej usytuować piec?
3.  Jakie są podstawowe roboty zduńskie występujące podczas wznoszenia pieca?
4.  Jakie są zasady wiązania elementów w murze?
5.  Jakie rodzaje pieców należy tynkować?
6.  Jak wykonuje się tynkowanie ściany zaprawą wapienną?
7.  Na czym polega białkowanie powierzchni pieca?
8.  Na czym polega i kiedy wykonuje się kredowanie pieca?
9.  Na czym polega grafitowanie armatury piecowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3.Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj fragment muru o grubości 1/2 cegły, wysokości 4 warstw cegieł i długości

3 cegieł. Do wykonania zastosuj cegły ceramiczne pełne i wcześniej przygotowaną zaprawę
zduńską zwykłą. Zaprawę nakładaj ręcznie.
Zastosuj spoiny o grubości ok. 2 mm. Dokonaj odbioru jakościowego muru. Oceń opisowo
wykonaną pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3)  zamoczyć cegły w wodzie,
4)  ułożyć  pierwszą  warstwę  muru  o  grubości  1/2  cegły  na

zaprawie glinianej (rysunek 14),

5) rozłożyć na pierwszej warstwie cegieł warstwę zaprawy

glinianej w ilości niezbędnej dla uzyskania spoin
odpowiedniej grubości

6) ułożyć kolejne warstwy muru na zaprawie glinianej

zachowując przesunięcie spoin 1/2 cegły,

7)  zakończyć mur z obu stron,
8)  kontrolować na bieżąco poziom warstw i grubość spoin,
9)  dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia,
10)  dokonać samooceny wykonanego fragmentu muru,
11)  zlikwidować stanowisko pracy.

Rys. 14. Fragment muru z cegły [1, s.102].

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały: cegły ceramiczne pełne – około 12 sztuk, wcześniej przygotowana w pojemniku
zaprawa gliniana zwykła konsystencji plastycznej,

−

narzędzia i sprzęt: młotek do cięcia cegieł, kielnia, poziomnica zduńska, prawidło zduńskie
(listwa), liniał z podziałką o długości 100 cm.

Ćwiczenie 2

Wykonaj podmurówkę pod piec z dwóch warstw cegieł pełnych ceramicznych ułożonych

„na płask”, na wcześniej przygotowanej zaprawie cementowo-wapiennej, zachowując spoiny
o szerokości około 1 cm. Podmurówkę o wymiarach: 51 cm x 51 cm wytrasuj
na przygotowanym podeście. Wykonaj spoinowanie fug po wykonaniu podmurówki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3)  wytyczyć podmurówkę na przygotowanym podeście i narysować,
4)  rozłożyć zaprawę na podeście na odpowiednią grubość,
5)  ułożyć pierwszą warstwę cegieł według rysunku umieszczonego poniżej, układając zaprawę

na powierzchnię boczną cegieł,

6) rozłożyć zaprawę na ułożonej warstwie cegieł na odpowiednią grubość,
7) ułożyć drugą warstwę cegieł według rysunku umieszczonego poniżej, układając zaprawę

na powierzchnię boczną cegieł,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8)  kontrolować na bieżąco poziom warstw i grubość spoin,
9)  wyspoinować powierzchnię muru od strony lica,
10)  zaprezentować wykonaną podmurówkę,
11)  dokonać samooceny w odniesieniu do jakości spoin i poziomu warstw,
12)  zlikwidować stanowisko pracy.

Rys. 15. Warstwy podmurówki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały: gotowa mieszanka zaprawy cementowo-wapiennej, woda, cegły ceramiczne –
16 szt.

−

sprzęt i narzędzia: pojemnik na zaprawę, mieszarka wolnoobrotowa z napędem
elektrycznym, mieszadło, kielnia, młotek murarski, poziomnica, liniał o długości 100 cm.

Ćwiczenie 3

Otynkuj mur ceglany pieca o powierzchni około 1 m

zaprawą wapienną o stosunku

objętościowym składników 1:3.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3)  przygotować zaprawę wapienną,
4)  przygotować  podłoże:  oczyścić  powierzchnię  ściany  z  nacieków  zaprawy  zduńskiej,

wyrównać powierzchnię ściany pieca rzadką zaprawą zduńską,

5)  wykonać zbrojenie tynku z tkaniny jutowej lub z siatki z włókien szklanych,
6)  wykonać obrzutkę z zaprawy wapiennej po wyschnięciu podkładu,
7)  wykonać narzut z zaprawy wapiennej po przeschnięciu obrzutki,
8)  wyrównać narzut pacą,
9)  zatrzeć powierzchnię tynku packą,
10)  zlikwidować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały:

−

gotowa mieszanka zaprawy wapiennej (lub składniki zaprawy: żwirek przesiany przez

sito o oczkach 5 mm, ciasto wapienne),

−

woda,

−

sierść bydlęca lub włókna szklane,

−

tkanina jutowa lub siatka z włókien szklanych,

−

szpilki z cienkiego drutu,

−

narzędzia i sprzęt:

−

kielnia,

−

pojemnik na zaprawę,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

mieszarka wolnoobrotowa,

−

paca tynkarska,

−

packa do zacierania tynku,

−

łata tynkarska,

−

poziomnica.

Ćwiczenie 4

Przygotuj pastę grafitową i wykonaj grafitowanie drzwiczek paleniskowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3)  sporządzić potrzebną ilość pasty grafitowej,
4)  oczyścić starannie powierzchnie drzwiczek za pomocą szczotki drucianej,
5)  powlec drzwiczki piecowe pastą grafitową za pomocą szmatki,
6)  przetrzeć powierzchnię drzwiczek suchą szmatką,
7)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
9)  zlikwidować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

około 0,1 kg grafitu w proszku,

−

około 50 ml piwa,

−

mieszadło,

−

pędzel paskowiec,

−

szczotka druciana,

−

szmatka.

4.5.4.Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wytyczyć położenie pieca?



2) wykonać podmurówkę pieca?



3) wymurować ścianki ceglane na zaprawie cementowo-wapiennej?



4) otynkować ściankę?



5) wykonać białkowanie tynków?



6) wykonać spoinowanie muru?



7) wyjaśnić kredowanie oblicowania pieca?



8) wykonać grafitowanie osprzętu pieca?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Organizacja rzemieślniczego warsztatu zduńskiego. Praca

rzemieślnika na budowie

4.6.1. Materiał nauczania

Dobre zorganizowanie pracy ułatwia i przyśpiesza jej wykonanie. Każdą pracę

rozpoczynamy  od  przygotowania  narzędzi,  które  powinny  być  sprawdzone  i  doprowadzone
do dobrego  stanu.  Należy  przede  wszystkim  sprawdzić  osadzenie  młotków,  naostrzyć  młotek
murarski,  nóż  i  punktak,  sprawdzić  prostoliniowość  prawidła  i  działanie  poziomnicy.  Ponadto
należy przygotować niezbędny sprzęt (skrzynie, wiadra, łopaty).

Do wykonania prostych prac remontowych należy dobrać tylko niezbędne narzędzia.
Przed wykonaniem pracy należy policzyć ilość i rodzaj materiałów potrzebnych

do wykonania pracy. Materiały należy przygotować i sprawdzić ich jakość.

Podczas wykonawstwa należy korzystać z odpowiedniej dokumentacji technicznej. Obiekt

zduński wykonywać ściśle według dokumentacji stosując odpowiednie zasady procesu
technologicznego, bezpieczeństwa i higieny pracy. Należy kontrolować na bieżąco wymiary
i korygować ewentualne błędy.

Przygotowanie materiałów i ułożenie ich na stanowisku pracy zależy od zakresu

wykonywanych prac. Jeżeli piec ma być przestawiony, powinno się zostawić miejsce na materiał
uzyskiwany  z  rozbiórki.  Rozebrane  kafle  oczyścić  z  gruzu  i  zaprawy.  Gruz  należy  zgromadzić
w jednym  miejscu.  Podczas  rozbiórki  pieca  należy  wlać  do  niego  około  2  wiader  wody
co zmniejsza  ilość  kurzu  przy  rozbieraniu.  Rozebrane  kafle  układamy  na  kant  jeden  za  drugim
w takiej  kolejności  w  jakiej  je  wyjmujemy  z  oblicowania.  Zaczynamy  zawsze  od  kafla
narożnego  i  to  stale  od  tego  samego  naroża  i  prowadzimy  rozbiórkę  w  tym  samym  kierunku.
Każdą  nową  warstwę  kafli  układamy  w  innym  rzędzie.  Cegły  z  rozbieranego  pieca  należy
posegregować obok zapasu nowych cegieł.

Przed przystąpieniem do stawiania pieca należy przygotować zaprawę zduńską i wodę.

Zaprawę należy ustawić po prawej stronie a wodę po lewej. Obok zaprawy ułożyć sztapel cegły
do murowania. W odległości około 2 m od stanowiska wznoszenia pieca, w miejscu dobrze
oświetlonym należy przygotować siedzące miejsce na obróbkę kafli. Kafle powinny być
posegregowane i ustawione w pobliżu miejsca obróbki.

W pracy zespołowej zapas zaprawy i cegieł uzupełnia pomocnik i do niego należy

przygotowanie materiałów. Zazwyczaj pomocnik obsługuje dwóch zdunów. W oczekiwaniu
na przygotowanie materiałów zdun wykonuje docinanie i szlifowanie kafli oraz spinanie.

Za jakość prac w warsztacie zduńskim odpowiada mistrz zduński. Jeśli mistrz zduński

wykonuje wszystkie prace związane ze wznoszeniem pieca to jest to tzw. indywidualny system
organizacji pracy.

Organizacja prac zduńskich może być także oparta na zasadzie brygad pracujących

w zespołach roboczych po dwóch  ludzi (zdun + pomocnik). Za całość prac odpowiedzialny  jest
mistrz  zduński,  który  także  nadzoruje  pracę  pomocnika.  Obowiązki  pomocnika  ograniczają  się
do  przygotowania  zaprawy  zduńskiej,  oczyszczenia  kafli  z  rozbiórki,  przyniesienia  na  miejsce
budowy  potrzebnych  materiałów,  sprzątnięciu  rumowiska,  cięcia  drutu  na  klamry,
pografitowania  osprzętu  oraz  po  zakończeniu  budowy,  obmycia  pieca  bez  wyspoinowania
i kredowania, które należą do zduna. Ponadto do pomocnika należy również próbne przepalenie
w piecu.

Na stanowisku pracy zduna w miejscu wznoszenia pieca powinien być przygotowany otwór

do podłączenia pieca z przewodem kominowym. Przygotowanie tego otworu należy
do obowiązków robotników budowlanych – murarzy murujących ściany z kanałami dymowymi,
a odpowiedzialny za to jest kierownik budowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W pracy zespołowej ważne jest zachowanie dyscypliny i porządku, żeby każdy wykonał

swoje zadanie w oznaczonym czasie. Dotyczy to, nie tylko pomocników, a także zdunów
i innych pracowników budowlanych.

Do obowiązków kierownictwa budowy dotyczących robót zduńskich należy:

−

przygotowanie fundamentów pod piec,

−

przygotowanie czystego przewodu dymowego

−

dostarczenie do miejsca zainstalowania pieców i kuchni przenośnych.
Do obowiązków zespołu zduńskiego należy:

−

ustawienie i rozebranie potrzebnych rusztowań,

−

przeniesienie z odległości do 50 m i na wysokość kondygnacji potrzebnych materiałów,
narzędzi i sprzętu, a po zakończeniu robót odniesienie rusztowań i pozostałych materiałów
na miejsce składowania,

−

sprawdzenie ciągu w przewodzie dymowym,

−

przygotowanie zapraw potrzebnych do robót zduńskich,

−

sprawdzenie osprzętu, wbudowanie go i ografitowanie,

−

przycinanie i szlifowanie krawędzi kafli,

−

podłączenie trzonu do przewodu kominowego,

−

spoinowanie i oczyszczenie oblicowania,

−

wypróbowanie działania pieców lub trzonów kuchennych przez przepalenie,

−

uprzątnięcie gruzu, odpadków i śmieci pozostałych po robotach zduńskich w obrębie
stanowiska roboczego.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1.  Na czym polega przygotowanie narzędzi i materiałów przed rozpoczęciem robót zduńskich?
2.  Na czym polega przygotowanie stanowiska pracy zduna?
3.  Jakie są obowiązki członków zespołu zduńskiego (zdun + pomocnik)?
4.  Na czym polega odpowiedzialność zduna za wykonywaną pracę?
5.  Jakie są obowiązki kierownictwa budowy dotyczące robót zduńskich?
6.  Jakie prace wykonuje zespół zduński w ramach swoich obowiązków?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj zajmowanym stanowiskom w zespole zduńskim obowiązki niezbędne

do wypełnienia. Zostały przygotowane na kartkach nazwy: „zdun”, „pomocnik zduna” oraz
wykaz obowiązków zespołu zduńskiego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  wylosować kartkę z nazwą funkcji jaką pełnisz w zespole zduńskim,
2)  zidentyfikować się z zajmowanym stanowiskiem,
3)  wyciąć  z  kartki  „Wykaz  obowiązków  członków  zespołu  zduńskiego”  odpowiednie  prace

i czynności,

4)  przyporządkować poszczególnym członkom w zespole zduńskim niezbędne obowiązki,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
7)  sformułować wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki z nazwami funkcji w zespole zduńskim,

−

wykaz obowiązków członków zespołu zduńskiego, nożyczki.

Ćwiczenie 2

Przygotuj stanowisko pracy zduna do wykonania pieca grzewczego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  przeanalizować zakres pracy do wykonania przez zduna,
2)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
3)  przygotować odpowiednie narzędzia do wykonania powierzonych prac,
4)  sprawdzić stan techniczny narzędzi,
5)  przygotować odpowiednie materiały do wykonania powierzonych prac,
6)  ułożyć narzędzia na stanowisku,
7)  ułożyć materiały w odpowiednim miejscu na stanowisku pracy zduna,
8)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
10)  sformułować wnioski,
11)  zlikwidować stanowisko pracy zduna.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

miejsce w pomieszczeniu z wyznaczonym położeniem pieca,

−

narzędzia zduńskie,

−

cegły, kafle,

−

zaprawa zduńska w pojemniku,

−

rusztowanie kozłowe z pomostem roboczym.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić obowiązki zespołu zduńskiego?



2) wymienić obowiązki pomocnika zduńskiego?



3) wymienić obowiązki kierownictwa budowy dotyczące robót

zduńskich?



4) ułożyć materiały na stanowisku pracy zduna?



5) ułożyć narzędzia na stanowisku pracy zduna?



6) przygotować stanowisko pracy zduna?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Przygotowywanie zduńskich robót remontowych

4.7.1. Materiał nauczania

Nowo wybudowany piec powinien być stopniowo wysuszony co zapewnia dobre i dłuższe

użytkowanie pieca. Suszenie pieca należy przeprowadzić w przeciągu jednego tygodnia,
przepalając łagodnie lecz stale drzazgami przy otwartych drzwiczkach paleniskowych. Podczas
suszenia pieca zewnętrzną jego temperaturę można doprowadzić najwyżej do temperatury 40

W przypadku  nocnych przerw w przepalaniu pieca czas osuszenia trzeba przedłużyć do 10 dni.
Paliwem do pieców kaflowych może być węgiel kamienny, brunatny jak również miał węglowy,
drewno i torf. Intensywność palenia w piecu musi być regulowana w zależności od temperatury
zewnętrznej  i  temperatury  wewnątrz  budynku.  Umiejętne  palenie  w  piecu  może  znacznie
przedłużyć  jego  użytkowanie.  W  trakcie  palenia  w  piecu  konieczne  jest  zwracanie  uwagi,  aby
drzwiczki paleniskowe nie rozgrzewały się i nie ulegały zdeformowaniu. Drzwiczki paleniskowe
powinny być podwójne; wewnętrzne i zewnętrzne. Podczas palenia w piecu nie wolno zamykać
na  belkę  drzwiczek  zewnętrznych,  aby  się  zbytnio  nie  rozgrzewały.  Odpowiednio  wysoka
temperatura  paleniska  sprzyja  dobremu  spaleniu  się  paliwa.  Należy  dążyć  do  tego,  aby  nie
dopuścić  do  zbytecznego  oziębienia  paleniska  w  czasie  otwierania  drzwiczek  paleniskowych.
Za wczesne  hermetyczne  zamknięcie  pieca,  jak  i  też  nieumiejętne  palenie  miałem  węglowym,
może  być  przyczyną  eksplozji  w  piecu.  Przed  każdym  paleniem  w  piecu  palenisko  i  popielnik
muszą  być  dokładnie  oczyszczone.  Pozostałe  kawałki  nie  spalonego  węgla  należy  z  popiołu
wybrać i dodać je na rozpalony węgiel przy następnym paleniu.

Piec powinien być sprawdzany pod względem zanieczyszczenia sadzami. Częstotliwość

czyszczenia  pieca  z  sadzy  zależy  od  konstrukcji  pieca,  sprawności komina,  jakości  używanego
paliwa  i  umiejętnego  palenia  w  piecu.  Jeden  piec  wymaga  czyszczenia  2  razy  w sezonie
grzewczym  a  inny  co  kilka  lat.  W  piecach  łączonych  z  kominem  dołem,  oczyszczenie  z  sadzy
jest  bardzo  ułatwione.  Po  otwarciu  w  dole  pieca  czyszczaków,  sadze  usuwa  się  wprost  do
komina za pomocą szczotki lub szmatą na kiju.

Dla dobrej konserwacji pieca wskazane jest, żeby przed każdym sezonem opałowym piec

był zbadany nie tylko pod względem zanieczyszczenia sadzą, lecz również pod względem
uszkodzeń zewnętrznych i wewnętrznych.

Miejsca po zniszczonych cegłach w palenisku muszą być wylepione drobnym tłuczniem

ceglanym na zaprawie szamotowej i zagładzone. W razie braku mączki szamotowej można użyć
zaprawy o następującym składzie: 5 szklanek czystej gliny, 2 szklanki czystego popiołu
i 1 szklanka drobnej soli, zmieszanych z wodą do konsystencji gęstoplastycznej.

Małe pęknięcia, powstałe w ścianach pieca na spoinach kafli, należy nożem oczyścić,

przemyć a następnie, po dobrym rozgrzaniu pieca szczelnie i dobrze wypełnić zaprawą
ze zwykłej gliny.

Gdy piec przez dłuższy czas pozostaje nie używany, może nastąpić jego oziębienie a nawet

zawilgocenie przewodu kominowego. Wówczas aby ponownie uzyskać ciąg, należy przez
otwory czyszczakowe w piecu lub w piwnicy ogrzać i osuszyć przewody kominowe rozpalając
papier, drzazgi lub węgiel aż do uzyskania dobrego ciągu w osuszonym przewodzie.

W razie dymienia pieca ustalić przyczynę. W wadliwym przewodzie kominowym papier

ledwo spala się w czyszczaku, natomiast jeśli spalony papier będzie siłą ciągu porwany
do komina przyczyna dymienia leży w piecu.

W piecach mieszkaniowych nie wolno stosować żadnych zamknięć lub zasuw w połączeniu

pieca z przewodem kominowym. Nie wolno również używać zapiecków do suszenia drewna
na rozpałkę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1.  W jaki sposób wykonuje się suszenie nowego pieca?
2.  Jakie są zasady palenia w piecu?
3.  Jakie są sposoby usuwania sadzy z pieca?
4.  W jaki sposób wykonuje się naprawę miejsc po uszkodzonych cegłach w palenisku?
5.  W jaki sposób naprawia się małe pęknięcia, powstałe w ścianach pieca na spoinach kafli?
6.  W jaki sposób usuwa się zawilgocenie przewodu kominowego?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj naprawę miejsca po uszkodzonych cegłach w palenisku. Potrzebną zaprawę

szamotową przygotowano w pojemniku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  przeanalizować zakres pracy do wykonania
2)  przeanalizować wyposażenie stanowiska pracy,
3)  przygotować odpowiednie narzędzia i materiały do wykonania powierzonych prac,
4)  sprawdzić stan techniczny narzędzi,
5)  oczyścić miejsce po zniszczonych cegłach w palenisku z gruzu, pyłu i przemyć wodą,
6)  wylepić uszkodzone miejsca drobnym tłuczniem ceglanym na zaprawie szamotowej,
7)  wygładzić naprawianą powierzchnię,
8)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
10)  zlikwidować stanowisko pracy zduna.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko symulacyjne z uszkodzonym piecem,

−

narzędzia zduńskie,

−

zaprawa szamotowa w pojemniku,

−

tłuczeń ceglany.

Ćwiczenie 2

Przyporządkuj procesom suszenia pieca i eksploatacji odpowiednie zalecenia. Na kartkach

przygotowano nazwy: „Suszenie pieca” i „Użytkowanie pieca” oraz „Wykaz zaleceń”, które
należy przyporządkować.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  wylosować kartkę z nazwą procesu,
2)  wyciąć z kartki „Wykaz zaleceń” odpowiednie prace i czynności,
3)  przyporządkować procesom niezbędne zalecenia,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia i sformułować wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki z nazwami „Suszenie pieca”, „Użytkowanie pieca”,

−

wykaz zaleceń niezbędnych do właściwego wysuszenia i użytkowania pieca

4.7.4.Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) opisać proces suszenia nowego pieca?



2) określić okres suszenia pieca?



3) wyjaśnić zasady palenia w piecu?



4) oczyścić piec z sadzy?



5) naprawić drobne uszkodzenia w piecu?



6) wyjaśnić osuszenie zawilgoconego kanału dymowego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Organizacja budowy: kierownik budowy, kierownicy robót,

majstrowie

4.8.1. Materiał nauczania

Zasady organizacji budowy
Wszystkie działania mające na celu wykonanie obiektu budowlanego, odbudowę, rozbudowę
lub przebudowę, powinny być przyporządkowane ogólnym zasadom organizacji budowy.
Z zasad tych wynikają zadania dla kierownictwa budowy.

Zadania w okresie przygotowania budowy to:

−

szczegółowe poznanie projektu technicznego i warunków terenowych,

−

przygotowanie projektu organizacji budowy,

−

zagospodarowanie placu budowy,

−

poznanie potrzeb w zakresie zatrudnienia, sprzętu i materiałów,

−

opracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
Zadania w okresie realizacji budowy to:

−

podzielenie frontu robót i zatrudnienie pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami
zgodnie z technologią robót,

−

uruchomienie maszyn i urządzeń oraz zapewnienie transportu,

−

zapewnienie dozoru technicznego i bezpieczeństwa robót.
Zadania w okresie odbiorów i rozliczenia robót:

−

odbiory cząstkowe zakończonych fragmentów robót,

−

ustalanie i rozliczanie wynagrodzeń pracowników,

−

przygotowanie końcowych odbiorów robót i rozliczenie zakończonych robót,

−

likwidacja zagospodarowania placu budowy.
Podstawowe znaczenie ma przygotowanie budowy, ponieważ wtedy ustala się warunki

realizacji całego procesu budowy. To samo dotyczy konkretnych rodzajów robót.
Każdy  proces  budowlany  jest  jednorazowy  i  niepowtarzalny  ponieważ  występuje  zmiana
warunków  terenowych,  gospodarczych  lub  klimatycznych.  Wymaga  więc  specyficznego
przygotowania  i  odpowiedniej  organizacji  pracy.  Warunkiem  właściwej  organizacji  procesu
budowy  jest  posiadanie  dokumentów  takich  jak:  plan  zagospodarowania  placu  budowy,
harmonogramy  robót  i  dostaw  materiałów,  wykaz  zatrudnienia,  plan  bezpieczeństwa  i  ochrony
zdrowia, który powinien uwzględniać specyfikę projektowanego obiektu budowlanego.

Obowiązki przedstawicieli dozoru technicznego budowy

Każdy proces budowlany, poprzedzony pozwoleniem na jego wykonanie, wiąże ze sobą czterech
podstawowych  uczestników:  inwestora,  inspektora  nadzoru  inwestorskiego,  projektanta
i kierownika  budowy  lub  kierownika  robót.  Są  oni  odpowiedzialni  za  prawidłowy  przebieg
procesu budowlanego i dlatego mają ściśle określone obowiązki i uprawnienia.
Obowiązki kierownika budowy
Każdą  budową  zarządza  kierownik  budowy,  który  jest  pracownikiem  wykonawcy  robót.
Inwestor  jest  zobowiązany  sprawdzić,  czy  kierownik  budowy  ma  odpowiednie  uprawnienia
budowlane.  Kierownikowi  budowy  podlegają  kierownicy  robót,  którym  z  kolei  podlegają
majstrowie. Majstrom podlegają brygadziści.

Do obowiązków kierownika budowy należy:

−

protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz
ze znajdującymi się na nim obiektami budowlanymi i urządzeniami,

−

prowadzenie dokumentacji budowy,

−

opracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (BIOZ),

−

zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

organizowanie, kierowanie i koordynowanie całością prac na budowie w sposób zgodny
z projektem i pozwoleniem na budowę,

−

koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie zasad bezpieczeństwa,

−

wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania
zagrożenia oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu,

−

zawiadomienie inwestora o wstrzymaniu robót,

−

realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy,

−

zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu
oraz zapewnienie prób i sprawdzeń urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed
zgłoszeniem do odbioru,

−

przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego,

−

zgłoszenie obiektu do odbioru, uczestniczenie w odbiorze i zapewnienie usunięcia wad.

Kierownik budowy ma prawo do występowania do inwestora o uzasadnione zmiany
w rozwiązaniach projektowych i do ustosunkowania się w dzienniku budowy do zawartych
w nim zaleceń.

Rys. 16. Struktura organizacyjna budowy: a) małej, b) większej [5, s. 90].

Kierownik robót jest zobowiązany do:

−

organizowania i kierowania wykonaniem całości robót określonej specjalności,

−

koordynacji powierzonych mu prac na budowie,

−

przestrzegania zgodności prowadzenia robót z warunkami technicznymi,

−

wykonania czynności zapewniających przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy,

−

kontroli rozliczeń i wynagrodzeń pracowników,

−

nadzorowania majstrów budowlanych.
Majster budowlany jest to sprawowana funkcja w hierarchii prac na budowie. Majstrem

budowlanym może zostać mistrz, technik lub inżynier budowlany. Majster budowlany sam
bezpośrednio nie wykonuje fizycznych prac budowlanych. Do obowiązków majstra należy:

−

kierowanie pracą robotników zatrudnionych na powierzonym mu odcinku robót,

−

zagwarantowanie podległym pracownikom frontu robót oraz organizacji pracy
umożliwiającej planowe i terminowe wykonywanie zadań,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

nadzorowanie wykonania robót zgodnie z dokumentacją, przestrzeganie technologii i jakości
wykonywanych zadań, racjonalne wykorzystanie środków i czasu pracy oraz przestrzeganie
dyscypliny pracy,

−

prowadzenie książki kontroli pracy pracowników fizycznych.

Brygadzista kieruje pracą powierzonej mu brygady roboczej sam wykonując pracę wraz

z innymi członkami brygady.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1.  Jakie są zadania kierownictwa budowy w czasie przygotowania budowy?
2.  Jakie są zadania kierownictwa budowy w okresie realizacji budowy?
3.  Jakie są zadania kierownictwa budowy w okresie zakończenia budowy?
4.  Jakie są podstawowe obowiązki kierownika budowy?
5.  Kto  jest  odpowiedzialny  za  opracowanie  i  przestrzeganie  planu  bezpieczeństwa  i  ochrony

zdrowia?

6.  Jakie są obowiązki kierownika robót?
7.  Jakie są obowiązki majstra budowlanego?
8.  Kto należy do uczestników procesu budowlanego?
9.  Jakie są zależności między uczestnikami procesu budowy?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie wywiadu z kierownikiem budowy uporządkuj funkcje poszczególnych

uczestników procesu budowlanego: od kierownika budowy do brygadzisty oraz naszkicuj
strukturę organizacyjną budowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  przeprowadzić wywiad z kierownikiem budowy i zrobić notatki,
2)  określić uczestników procesu budowlanego,
3)  określić obowiązki uczestników procesu budowlanego,
4)  określić zasady podporządkowania uczestników procesu budowlanego,
5)  naszkicować strukturę organizacyjną budowy,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

notatki z wywiadu z kierownikiem budowy,
czyste kartki,
ołówek.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić zadania dla kierownictwa budowy na każdym etapie

budowy?



2) wymienić uczestników procesu budowlanego?



3) przyporządkować obowiązki uczestnikom procesu budowlanego?



4) wyjaśnić współpracę kierownictwa budowy z zespołem zduńskim?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Pakamery i inne pomieszczenia

4.9.1. Materiał nauczania

Na placu budowy niezbędne są tymczasowe budynki dla pracowników. W zależności

od przeznaczenia  rozróżnia  się  budynki:  administracyjno-biurowe,  socjalno  bytowe,  sanitarne
oraz ochrony mienia. Budynki ochrony mienia ustawia się przy wjazdach na budowę, a budynki
administracyjno-biurowe  przeważnie  w  pobliżu  głównego  wjazdu  na  budowę.  Budynki  dla
pracowników  zatrudnionych  na  budowie  mogą  znajdować  się  również  poza  placem  budowy,
jednak  ze  względów  organizacyjnych  i  ekonomicznych  korzystniej  jest  grupować  je  na  placu
budowy. Pod  względem  konstrukcyjnym  budynki tymczasowe  administracyjne  i  socjalne  mogą
być:

−

montowane z inwentaryzowanych elementów płaskich wykonanych z materiałów
drewnopochodnych, metalu i tworzyw sztucznych,

−

kontenerami segmentowymi (patrz rys. 17) umożliwiającymi tworzenie zestawów
pomieszczeń stosownie do potrzeb (pawilony typu modularnego).

−

barakowozami na podwoziu własnym lub bez powozi przewożone na przyczepach,

−

półstałe stawiane na budowach o długim okresie realizacji.

Rys. 17. Budynek tymczasowy zestawiony z kontenerów [5, s.30].

Wszystkie budynki administracyjno socjalne powinny być ogrzewane i odpowiadać

warunkom  technicznym  pomieszczeń  przeznaczonych  na  stały  lub  czasowy  pobyt  ludzi.
Pomieszczenia  przeznaczone  na  stały  pobyt  ludzi  to takie  w  których przebywanie  tych samych
osób w ciągu doby trwa dłużej  niż 4 godziny. W  pomieszczeniach przeznaczonych  na czasowy
pobyt  ludzi  przebywanie  tych  samych  osób  trwa  od  2  do  4  godzin.  Powierzchnie  budynków
tymczasowych  oblicza  się  na  podstawie  ogólnej  liczby  ludzi  zatrudnionych  na  budowie  oraz
opracowanych w tym celu wskaźników (normatywy budynków tymczasowych).

Przykładowe normatywy na 1 pracownika podaje tabela:

Tabela 7. Przykładowe normatywy budynków tymczasowych (wskaźniki) [10, s.556].

Powierzchnia na jednego zatrudnionego

Przeznaczenie budynku

Jednostka

użyteczna

zabudowana

Budynek biurowy

5,2 – 6,0

do 6,3

Szatnia

0,3

0,4

Umywalnia

0,3

0,4

Łaźnia

0,05

0,07

Firmy zajmujące się produkcją budynków modułowych udostępniają kontenerowe zaplecza

budowy w ramach dzierżawy.

Na placu budowy montowane są także sezonowe obiekty produkcyjne, np. ciesielnię,

zbrojarnię, punkt wytwarzania zapraw i betonów itp. Ze względu na tendencję ograniczania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

terenu budowy i uprzemysłowienie budownictwa coraz więcej procesów budowlanych
wykonywane jest poza budową w specjalistycznych wytwórniach.

Magazyny mogą być otwarte, półzamknięte i zamknięte. Magazyny są wykonywane

z drewna  i materiałów  drewnopochodnych  lub  z  profili  stalowych  i  blachy.  Mogą  mieć  także
konstrukcję  budynków  modułowych.  Sposób  magazynowania  materiału  zależy  od  rodzaju
materiału  Podłoga  magazynów  musi  być  wytrzymała,  odizolowana  od  wilgoci.  Sposób
magazynowania zależy od wymagań dotyczących danego rodzaju materiału.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1.  Jakie są rodzaje budynków tymczasowych na budowie w zależności od przeznaczenia?
2.  Jakie są rodzaje konstrukcji budynków tymczasowych?
3.  Jakie są rodzaje pomocniczych budynków tymczasowych na budowie?
4.  Dlaczego  ilość  tymczasowych  budynków  produkcyjnych  na  budowie  powinna  być

ograniczona?

5. Od czego zależy wielkość budynków tymczasowych na budowie?
6. Jakie są rodzaje magazynów na budowie?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na budowie ma być zatrudnionych 30 pracowników fizycznych i 4 pracowników

umysłowych. Dobierz rodzaj konstrukcji i przeznaczenie niezbędnych budynków tymczasowych.
Określ przykładowe normatywy. Wypisz propozycje pomieszczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  określić rodzaj niezbędnych budynków tymczasowych ze względu na przeznaczenie,
2)  dobrać ekonomiczny i funkcjonalny rodzaj konstrukcji budynków tymczasowych,
3)  obliczyć potrzebną powierzchnię budynków biurowych,
4)  obliczyć potrzebną powierzchnię szatni,
5)  wypisać rodzaje potrzebnych pomieszczeń,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki papieru formatu A4,

−

długopis,

−

normatywy budynków tymczasowych.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dobrać

rodzaje

budynków

tymczasowych

względu

przeznaczenie?



2) wymienić rodzaje konstrukcji budynków tymczasowych?



3) określić niezbędne powierzchnie budynków tymczasowych?



4) określić podstawowe wymagania dotyczące magazynów na budowie?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Regulamin pracy na budowie

4.10.1. Materiał nauczania

Przy wykonywaniu nowych pieców i trzonów kuchennych powinny być przestrzegane

przepisy zwane regulaminem prac zduńskich. Przestrzeganie regulaminu jest podstawą
do odbioru robót zduńskich i wynagrodzenia za wykonane prace.

Przy dostarczaniu na budowę kafli na kilka pieców, należy kafle posortować i skompletować

na wszystkie piece a następnie stosować, operując kompletami piecowymi. Sortowanie kafli
obejmuje także ich kolorowanie polegające na odpowiednim dobraniu kafli pod względem
odcieni szkliwa.

Otwory w przewodach kominowych dla połączenia pieców muszą być uprzednio wykonane

i wskazane  przez  kierownictwo  budowy.  Zdun  powinien  otrzymać  od  inwestora  dokumentację
pieca  lub  od  kierownictwa  budowy  wymiary  pieca  w  kaflach  i  wskazówki  co  do  konstrukcji
pieca.  Stawianie  stałych  pieców  i  trzonów  kuchennych  na  drewnianej  podłodze  jest
niedopuszczalne.  Piec  powinien  opierać  się  na  własnym  fundamencie  lub  na  wzmocnionym
odpowiednio stropie. Za wykonanie fundamentu pieca odpowiada kierownictwo budowy.

Nie wolno rozpoczynać budowy pieca bez sprawdzenia ciągu w przewodzie kominowym.

Otwory  w  przewodach  kominowych  do  podłączenia  pieców  muszą  być  uprzednio  wykonane
i wskazane  przez  kierownictwo  budowy.  Piece  powinny  mieć  połączenie  z  kominem  dołem
z jednym  kanałem  wznośnym.  Kanał  łączący  piec  z  kominem  wykonuje  się  lejkowato
z szerszym otworem od strony pieca. Dno połączenia powinno być gładkie i stopniowo podnosić
na  wysokość  do  5cm  w  stronę  przewodu  kominowego.  Połączenia  pieca  z  kominem  górą
dopuszczalne jest tylko w przypadkach, gdy są poważne przeszkody w połączeniu pieca dołem.

Należy zachować odpowiednią odległość ścian pieca od ścian budynku. Jeżeli ściany

pomieszczenia nie przecinają się pod kątem prostym, to należy piec budować równolegle
do jednej z tych ścian.

Cegły kafle i wykładziny należy przed wbudowaniem oczyścić z pyłu i zamoczyć. Cegły

szamotowe przed murowaniem spryskuje się wodą, lecz nie moczy się ich. Cegły należy układać
z zachowaniem  odpowiedniego  wiązania. Kafle  łączy  się  między sobą  za pomocą  klamer.  Całe
wnętrze  kafla,  jak  też  miejsca  między  rumpami  muszą  być  ściśle  wylepione  płytkami
ceramicznymi  lub  kawałkami  cegieł  na  rzadkiej  zaprawie  glinianej.  Futrówkę  wykonać  z  płyt
ceramicznych lub z płytek szamotowych. Płaszczyzna futrówki musi być ściśle spojona ze ścianą
pieca.

Palenisko i zwężenie nad paleniskiem powinny być wykonane z cegły szamotowej

na zaprawie ogniotrwałej. Smarowanie gliną wewnętrznych części kanałów i sklepień pieca jest
niedopuszczalne.

Aby umożliwić dobre wiązanie stężonej zaprawy w wykonanej już części pieca, czyli

po ustawieniu od 3 do 4 warstw kafli należy przerwać dalsze układanie kafli, aby dać czas
na stężenie łączącej kafle zaprawy. W tym czasie należy wykonywać murowanie ścian
wewnętrznych pieca.

Przy wykonywaniu trzonów kuchennych tynkowanych warstwa tynku powinna być

zbrojona siatką z włókien szklanych, włóknami szklanymi lub sierścią bydlęcą.

W piecach bezkanałowych typu komorowego ceglana szachownica nad paleniskiem

nie może się stykać z bocznymi ścianami pieca, ani też ze sklepieniem.

Sklepienie pieca powinno być ułożone na płask (grubość 6,5 cm) lub ułożone na rąb

(grubość 12 cm), najlepiej z cegły szamotowej, a następnie oblicowane kaflami z rumpami
wylepionymi ściśle zaprawą szamotową z tłuczniem.

Ruszt w palenisku powinien być osadzony tak, aby w każdej chwili można go było wyjąć

i zastąpić innym bez niszczenia pieca. Drzwiczki paleniskowe powinny być osadzone na ankry

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(ściągacze) z nakrętkami w sposób umożliwiający wymianę całych drzwiczek na nowe bez
naruszania całości pieca.

Nie należy opierać rusztowania lub drabiny o ściany pieca.
Wznoszenie pieca wykonywać ręcznie i z wykorzystaniem narzędzi zduńskich.

Nie stosować narzędzi murarskich (młotek, kielnia).

Stawianie pieca uważa się za zakończone dopiero po dokładnym oczyszczeniu,

wyspoinowaniu, okredowaniu lub „rozszyciu” spoin blaszką po próbnym przepaleniu spoin.

Zdun zobowiązany jest pouczyć użytkownika o sposobie przesuszenia pieca i palenia w nim.
Podczas budowy pieca należy stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1.  W jaki sposób należy przygotować kafle, cegły i płytki ceramiczne do przed wbudowaniem?
2.  Kto odpowiada za wykonanie kanałów dymowych i fundamentu pieca?
3.  Dlaczego przed rozpoczęciem budowy pieca należy sprawdzić kanał dymowy?
4.  Kto odpowiada za podłączenie pieca do kanału dymowego?
5.  Z jakich materiałów wykonuje się ściany paleniska?
6.  Jakie są zasady osadzania drzwiczek rusztu?
7.  Jakie są zasady połączenia pieca z kominem?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Na stanowisku pracy przygotowano kartki z zaleceniami technologicznymi dotyczącymi

wykonywania konstrukcji zduńskich. Uporządkuj kartki według kolejności
wykonywanych prac.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  przeanalizować technologię wykonywania konstrukcji zduńskich,
2)  uporządkować kartki według kolejności wykonywanych prac,
3)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
5)  sformułować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki z zaleceniami technologicznymi dotyczącymi wykonywania konstrukcji zduńskich
(na każdej kartce powinno być inne zalecenie).

4.10.3. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) przygotować materiały na piec przed ich wbudowaniem?



2) określić zasady łączenia kafli podczas wznoszenia pieca?



3) określić zasady wykonywania futrówki ścian pieca?



4) określić zasady wykonywania kolejnych warstw pieca?



5) dobrać materiały do wykonania wewnętrznych ścian pieca?



6) dobrać materiały do wykonania ścian paleniska?



7) określić zasady osadzania drzwiczek i rusztu?



8) zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny w czasie pracy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11. Narzędzia zduńskie, ich zastosowanie i konserwacja

4.11.1. Materiał nauczania

Warunkiem dobrego wykonania pieca czy trzonu kuchennego jest komplet odpowiednich

narzędzi zduńskich. Na ogół narzędzia zduńskie są wykonywane w warsztatach mechanicznych,
na zamówienie według własnych szkiców lub wzorów ponieważ nie ma ich w sprzedaży
na rynku.

Każdą pracę rozpoczyna się od przygotowania narzędzi, które powinny być sprawdzone

i doprowadzone  do  dobrego  stanu.  Należy  przede  wszystkim  sprawdzić  osadzenie  młotków,
naostrzyć  młotek  murarski,  nóż  i punktak,  sprawdzić  prostoliniowość  prawidła  i  działanie
poziomnicy.  Wszystkie  narzędzia  muszą  być  utrzymane  w  czystości,  konserwowane  i najlepiej
przechowywane w skrzynce na narzędzia lub w torbie narzędziowej.

Rys. 18. Narzędzia zduńskie.(opis poniżej) [7, s.142].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na rysunku nr 18 pokazano następujące narzędzia:

−

młotek zduński duży (rys. 18 a), podobny do murarskiego lecz nieco lżejszy, służy
do odbijania ze spodu brzegów krawędzi kafla w celu zmniejszenia ich grubości
(dla ułatwienia obcinania),

−

węgielnica zduńska (rys.18 b), zwana również kątownikiem z platką, służy do wyznaczania
i sprawdzania kątów prostych na powierzchni szkliwionej kafla. Wymiary węgielnicy około
200 mm x 240 mm, platka 200 mm, ramię 240 mm,

−

nóż do obcinania kafli (rys. 18 c), gdy jest przytępiony należy go ostrzyć zawsze z jednej
strony tworząc fazę 3-4 mm,

−

młotek zduński mały (rys. 18 d) do pobijania noża i punktaka,

−

punktak lub dornik, tj. dłuto zduńskie (rys. 18 e) do punktowania na kaflu linii cięcia;
ze względu na kształt szpiczasty, w czasie przerw w pracy, ostrze jego powinno być ukryte
w korku,

−

szczypce kaflarskie - obcęgi (rys. 18 f) do odkruszania lica kafli, rumpów kafli, płyt
szamotowych, do przecinania drutów, do klamrowania kafli,

−

kamień szlifierski (rys. 18 g) do szlifowania obciętych krawędzi kafli, należy używać
kamień o nie dużych wymiarach i nie grubszy niż 2 cm, gdyż większe są męczące w pracy,

−

blaszka aluminiowa (rys. 18 h) o wymiarach około 20 mm x 150 mm, służy do wyznaczania
linii na powierzchni szkliwionej kafla oraz do przeciągania (rozszycia) spoin poziomych
i pionowych między kaflami pieca,

−

miara suwakowa – sztymas (rys. 18 i) do sprawdzania wymiarów przy obcinaniu
i rozrysowaniu kafli,

−

poziomnica zduńska (rys. 18 j) długości około 250 mm, okuta blachą mosiężną, służy
do poziomowania i pionowania rzędów pieca,

−

liniał  zduński  –  prawidło  (rys.  18  k)  do  sprawdzania  (z  wykorzystaniem  poziomnicy)
równości  ścian  w  pionie  i  poziomie.  Liniał  zduński  o  wymiarach  1100  x  30  x  60 mm
powinien  być  wykonany  z  wysuszonego  drewna  sosnowego,  zapokostowany  na  gorąco.
Wskazane jest posiadanie liniału krótszego i dłuższego; jeśli zdun posiada tylko jeden liniał
to nie powinien być on krótszy niż 1100 mm.
Ponadto w robotach zduńskich stosuje się:

−

przecinak do wycinania bruzd w murze,

−

miarkę składaną (metrówkę),

−

młotek ciężki tępo zakończony (pucka) do wykuwania otworów,

−

szczotkę zduńską o krótkim włosiu do zmiatania pyłu z kafli, w trakcie budowy z każdego
ułożonego rzędu, oraz do wymiatania sadzy z przelotów kanałowych,

−

szczotkę na drucie o grubości 4-5 mm z uchwytem, używaną do czyszczenia kanałów
pieców leżących i rur łączących piece z przewodami kominowymi.

4.11.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1.  Jakie narzędzia stosuje się do sporządzania zapraw zduńskich?
2.  Kiedy i w jakim zakresie należy sprawdzić stan techniczny narzędzi?
3.  Na czym polega przygotowanie narzędzi do robót zduńskich?
4.  Do czego służy poziomnica i liniał zduński?
5.  Do czego służy blaszka aluminiowa?
6.  Jakie  narzędzia  służą  do  służy  do  wyznaczania  i sprawdzania  kątów  prostych

na powierzchni szkliwionej kafla?

7. Jakie narzędzia służą do przecinania kafli?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z podanego zestawu narzędzi wybierz te, które zastosujesz do sporządzania zapraw

zduńskich; określ przeznaczenie narzędzi i sposób konserwacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
2)  wybrać narzędzia niezbędne do sporządzania zapraw,
3)  określić sposób korzystania z narzędzi zgodnie z przeznaczeniem,
4)  podać sposób konserwacji i przechowywania narzędzi,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprzęt i narzędzia: pojemniki do przygotowania zapraw,

−

punktak,

−

młotek,

−

skrzynka zduńska,

−

łopaty,

−

graca,

−

ubijak drewniany,

−

wiadra,

−

kamień ścierny,

−

sita do przesiewania kruszyw,

−

miarka zwijana,

−

mieszarki wolnoobrotowe do sporządzania zapraw z gotowych mieszanek,

−

węgielnica,

−

waga,

−

kielnia,

−

wyskalowane pojemniki do odmierzania objętości,

−

łopata.

Ćwiczenie 2

Zapisz zastosowanie przykładowych narzędzi zduńskich, przygotowanych na stanowisku.

Na stanowisku pracy znajdują się narzędzia zduńskie podpisane nazwami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
2)  zapoznać się z narzędziami zduńskimi,
3)  zapamiętać nazwy narzędzi,
4)  zabrać kartki leżące przy narzędziach,
5)  zapisać na kartkach zastosowanie poszczególnych narzędzi,
6)  przyporządkować kartki do odpowiednich narzędzi,
7)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
9)  sformułować wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przykładowe narzędzia zduńskie,

−

kartki podpisane nazwami narzędzi,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Przygotuj wybrane narzędzia do robót zduńskich. Należy skompletować narzędzia oraz

sprawdzić ich stan techniczny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
2)  zapoznać się z narzędziami zduńskimi przygotowanymi na stanowisku,
3)  podać nazwy narzędzi i określić sposób przygotowania,
4)  naostrzyć nóż do obcinania kafli, młotek zduński punktak,
5)  sprawdzić stabilność osadzenia młotków,
6)  sprawdzić prostoliniowość prawidła,
7)  sprawdzić działanie poziomnicy,
8)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
10)  uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

nóż do obcinania kafli,

−

punktak,

−

młotek zduński,

−

prawidło,

−

poziomnica.

4.11.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozpoznać narzędzia zduńskie?



2) określić przeznaczenie poszczególnych narzędzi zduńskich?



3) zastosować odpowiedni sposób konserwacji narzędzi?



4) dobrać narzędzia do zakresu prac zduńskich?



5) przygotować narzędzia do robót zduńskich?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.12. Prace wykończeniowe konstrukcji zduńskich

4.12.1.Materiał nauczania

Powierzchnię pieca oblicowanego zmywa się szczotką lub szmatą, a po przeschnięciu

wyciera  czystą  suchą  ścierką  aż  do  uzyskania  połysku  kafli.  Niepełne  spoiny  w  oblicowaniu
pieca  należy  starannie  dopełnić  rzadką  zaprawę  zduńską.  Wypełnienie  spoin  nazywa  się
spoinowaniem. Spoiny pieców licowanych kaflami w kolorze jasnym powinny być wykończone
jasnym spoiwem. Do wypełnienia spoin stosuje się zaczyn gipsowy lub kredę pławioną z wodą.
Wypełnienie  spoin  nazywa  się  kredowaniem.  Po  wyschnięciu  spoin  wyciera  się  powierzchnię
czystą  suchą  szmatką.  Bardzo  dobrze  czyści się powierzchnię  oblicowania  wiórami  drzewnymi
(wełną drzewną). Powierzchnię nie licowaną pieca z cegły zmywa się szczotką. Piece murowane
z cegły po otynkowaniu są przeważnie malowane farbami mineralnymi. Malowanie powierzchni
farbą  wapienną  nazywa  się  białkowaniem.  Farbę  sporządza  się  mieszając  ciasto  wapienne
z wodą  do uzyskania  konsystencji  mleka.  Białkowanie  może  być wykonane  na  świeżym  tynku.
Malowanie  farbami  mineralnymi wykonuje się zazwyczaj pędzlem, dwukrotnie. Drugą warstwę
nakłada się po wyschnięciu pierwszej.

Spód pieca obija się listwą przypodłogową. Listwa powinna przylegać do oblicowania.

Jeżeli fundament pieca wystaje ponad poziom podłogi, to należy go przed ustawieniem pieca
skuć, aby zapewnić odpowiednie ułożenie listwy przypodłogowej.

Poziom podmurówki pod piec na nóżkach musi być nieco wyższy od poziomu podłogi.

Brzegi wyłożonej kaflami powierzchni podmurówki obija się z boków listwą przypodłogową
takiej wysokości aby jej górna krawędź leżała w jednym poziomie z krawędzią kafli. Listwa
przypodłogowa chroni kafle od uderzenia.

4.12.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

1.  W jaki sposób wykonuje się spoinowanie kafli?
2.  Jakie piece powinny być kredowane?
3.  Jakie piece powinny być białkowane?
4.  W jaki sposób wykonuje się białkowanie pieca?
5.  W jaki sposób należy wykończyć spód pieca?
6.  W jaki sposób należy wykończyć podmurówkę pod piec na nóżkach?

4.12.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj białkowanie nowo wybudowanego, otynkowanego trzonu kuchennego mlekiem

wapiennym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  ocenić stan techniczny świeżego tynku,
2)  zorganizować stanowisko pracy,
3)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
4)  przygotować podłoże tynku (wyrównać, oczyścić),
5)  przygotować mleko wapienne,
6)  pomalować powierzchnię tynku dwukrotnie,
7)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

świeżo wykonany tynk o powierzchni ok. 2 m

. ciasto wapienne,

−

woda,

−

pędzel trzonkowy,

−

pojemnik na farbę,

−

mieszadło.

Ćwiczenie 2

Wykonaj kredowanie oblicowania pieca kaflowego. Po wykonaniu kredowania oczyść

powierzchnię pieca.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  dokonać oceny stanu technicznego istniejących spoin,
2)  zorganizować stanowisko pracy,
3)  zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
4)  sporządzić zaczyn z kredy pławionej i wody (uzyskać konsystencję śmietany),
5)  nanieść zaczyn pędzelkiem w spoiny,
6)  wyczyścić powierzchnię pieca po wyschnięciu,
7)  zlikwidować stanowisko pracy,
8)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ścianka pieca kaflowego do wyspoinowania,

−

pędzel paskowiec,

−

mieszadło,

−

naczynie do sporządzania zaczynu,

−

czysta sucha szmatka,

−

kreda pławiona.

4.12.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyspoinować piec kaflowy zaprawą glinianą?



2) oczyścić piec po spoinowaniu?



3) sporządzić mleko wapienne?



4) wykonać białkowanie pieca otynkowanego?



5) sporządzić zawiesinę z kredy pławionej?



6) wykonać kredowanie pieca?



7) oczyścić piec po kredowaniu?



8) dobrać sposób wykończenia spodu pieca?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test składa  się z 22 zadań. Są to zadania wielokrotnego wyboru. Zadania podzielone  są  na

dwie części o różnym stopniu trudności:

−

I część zadania od 1 do 17 są z poziomu podstawowego,

−

II część zadania od 18 do 22 są z poziomu ponadpodstawowego.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie zadań masz 45 minut.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

I część

1. Odległość pieców od ściany nie zależy od

a)  rodzaju pieca.
b)  okładziny na ścianie.
c)  rodzaju materiału na ścianę.
d)  usytuowania pomieszczenia.

2. Aby poprawić odporność ogniową ściany należy

a)  pomalować ścianę farbą olejną.
b)  odsunąć piec na większą odległość.
c)  wykonać okładzinę ściany z tworzyw sztucznych.
d)  wykonać okładzinę ściany z płyt gipsowo kartonowych.

3. Do robót zduńskich należy zastosować rusztowanie

a)  wiszące.
b)  kozłowe.
c)  drabinowe.
d)  warszawskie.

4. Obliczenie ilości robót na podstawie faktycznego wykonania jest to

a)  obmiar.
b)  wymiar.
c)  przedmiar.
d)  niedomiar.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Pokazane obok na rysunku narzędzie zduńskie to

a)  poziomnica zduńska.
b)  miara suwakowa.
c)  miarka składana.
d)  prawidło.

6. Obmiar pieców i trzonów kuchennych stałych

wykonuje się w
a) metrach

sześciennych

według

wymiarów

zewnętrznych.

b)  metrach kwadratowych według powierzchni ścian.
c)  sztukach.
d)  tonach.

7. Do wyznaczenia położenia pieca stosuje się ołówek oraz

a)  liniał z podziałką, prawidło, węgielnicę.
b)  miarkę zwijaną, poziomnicę, sztymas.
c)  miarkę składaną, pion, poziomnicę.
d)  prawidło, poziomnicę, punktak.

8. W murze grubości 1/2 cegły spoiny pionowe poprzeczne są przesunięte względem siebie

w kolejnych warstwach o
a)  1 1/2 cegły.
b)  1 cegłę.
c)  1/2 cegły.
d)  1/4 cegły.

9. Do sprawdzania poziomu i pionu warstw cegieł lub kafli w robotach zduńskich służą

a)  liniał i węgielnica.
b)  poziomnica i prawidło.
c)  węgielnica i poziomnica.
d)  miara suwakowa i prawidło.

10. Do tynkowania nadają się piece

a)  licowane kamieniami naturalnymi.
b)  licowane płytkami ceramicznymi.
c)  licowane kaflami.
d)  nielicowane.

11. Białkowaniem nazywa się

a)  spoinowanie bielą cynkową.
b)  dodawanie białka do zaprawy.
c)  malowanie powierzchni tynku farbą wapienną.
d)  malowanie powierzchni tynku białą farbą emulsyjną.

12. Kredowaniem nazywa się

a)  spoinowanie bielą cynkową.
b)  spoinowanie farbą wapienną.
c)  malowanie spoin kredą szkolną.
d)  malowanie spoin zaczynem z kredy pławionej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Nakłady rzeczowe na piece grzewcze ujęte w katalogu nie obejmują wykonania

a)  licowania pieca z powiązaniem kafli drutem.
b)  wylepki i futrówki.
c)  kanałów i komór w piecu.
d)  kanałów dymowych w kominie.

14. Młotek zduński duży jest podobny do murarskiego lecz jest

a)  cięższy.
b)  lżejszy.
c)  dłuższy.
d)  krótszy.

15. Kierownik robót specjalistycznych będący pracownikiem podwykonawcy podlega

a)  majstrowi.
b)  inwestorowi.
c)  projektantowi.
d)  kierownikowi budowy.

16. Do obowiązków brygadzisty nie należy

a)  nadzorowanie majstrów budowlanych.
b)  kierowanie pracą powierzonej mu brygady roboczej.
c)  wykonywanie pracy wraz z innymi członkami brygady.
d)  przestrzeganie zgodności wykonywania robót z warunkami technicznymi.

17. Powierzchnie budynków tymczasowych oblicza się korzystając z opracowanych w tym celu

wskaźników oraz na podstawie
a)  kwalifikacji robót.
b)  wielkości powierzchni zabudowy.
c)  wielkości powierzchni placu budowy.
d)  ogólnej liczby ludzi zatrudnionych na budowie.

II część

18. W celu sporządzania kosztorysów na roboty zduńskie i pomocnicze wykonywane przez

zduna  należy  oddzielnie  kalkulować  pewne  rodzaje  prac,  ponieważ  nie  są  ujęte
w Katalogach Nakładów Rzeczowych na piece. Są to następujące prace:
a)  montaż i demontaż rusztowań.
b)  sprawdzenie pieca przez próbne przepalenie.
c)  wykonanie fundamentów i podmurówek pod piece.
d)  wbudowanie i ografitowanie drzwiczek piecowych.

19. Na elementy nośne rusztowania drewnianego stosuje się tarcicę

a)  klasy I lub II o wilgotności od 18% do 23%.
b)  klasy IV o wilgotności od 12% do 15%.
c)  klasy V o wilgotności od 12% do 15%.
d)  z drewna dębowego.

20. Nakłady rzeczowe są to między innymi wyliczone na podstawie specjalnych katalogów

a)  ilości materiałów.
b)  ceny jednostkowe.
c)  wartości obciążeń.
d)  wielkości wydatków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie prac przygotowawczo zakończeniowych w robotach zduńskich

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6.LITERATURA

1. Birszenk A.: Poradnik roboty zduńskie. Arkady, Warszawa 1973
2. Birszenk A.: Piece mieszkaniowe i trzony kuchenne. Państwowe Wydawnictwa Techniczne,

Warszawa 1953

3. Brejnak A.: Metoda przewodniego tekstu w kształceniu praktycznym. CODN,

Warszawa 1993

4. Roj-Chodacka

A.:

Przestrzeganie

przepisów

BHP

higieny

pracy,

ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. KOWEZ, Warszawa 2002

5. Francuz W. M.: Vademecum kształcenia w zawodach budowlanych – Pakiet edukacyjny.

Kraków 1997

6. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy na budowie. KWP Bud-

Ergon OW PZITB, Warszawa 1998

7.  Lenkiewicz W., Michnowski Z.: Roboty budowlane. WSiP, Warszawa 1982
8.  Mirski J. Z.: Organizacja budowy. WSiP, Warszawa 1999
9.  Mirski J. Z., Łącki K.: Budownictwo z technologią część 2. WSiP, Warszawa 1998
10.  Paradistal  J.:  Roboty  zduńskie  część  I.  Państwowe  Wydawnictwa  Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1960

11. Paradistal J.: Technologia zduństwa. Biblioteka Zakładów Doskonalenia Rzemiosła,

Warszawa 1961

12.  Praca zbiorowa Poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 2005
13.  Praca zbiorowa Poradnik inżyniera i technika budowlanego Tom 6. Arkady, Warszawa 1986
14.  Praca zbiorowa Reforma kształcenia zawodowego. CODN, Warszawa 1997
15.  Słowiński Z.: Technologia budownictwa. Część 2. WSiP, Warszawa 1996
16.  Snopiński  T.:  Roboty  zduńskie  w  budownictwie.  Budownictwo  i  Architektura,  Warszawa

1954

17. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Wydawnictwo Instytutu

Technologii Eksploatacji, Radom 1995

18.  Wasilewski Z. J.: Bhp na placu budowy. Arkady, Warszawa 1989
19.  Żenczykowski W.: Budownictwo ogólne Tom IV. Arkady, Warszawa 1961
20.  Katalog  Nakładów  Rzeczowych  nr  2-02;  Konstrukcje  budowlane  tom  II,  Ministerstwo

Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, Warszawa 1997

21. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych. Roboty zduńskie.

MBiPMB, Warszawa 1974

Polskie normy i akty prawne

22.  Prawo budowlane. (Dz. U. z dnia 7.07.1994 r. nr 89 poz. 414 z późniejszymi zmianami)
23.  Prawo budowlane - tekst ujednolicony. (Dz. U. z 2006 r. nr 156 poz. 1118)
24.  Rozporządzenie  Ministra  Infrastruktury  z  dnia  6.02.2003  w  sprawie  bezpieczeństwa

i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych. (Dz. U. nr 47, poz. 401)

25. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie ochrony przeciwpożarowej

budynków i innych obiektów budowlanych i terenów. (Dz. U. nr 80 z 2006 r. poz. 563)

26. Rozporządzenie Ministra infrastruktury z dnia 23.06.2003 r. w sprawie informacji

dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
(DZ. U. z 2003 r. nr 120 poz. 1126)

27. Rozporządzenie Ministra infrastruktury z dnia 27.08.2004 r. zmieniające rozporządzenie

w sprawie dziennika budowy, montażu I rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia
zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. (Dz. U. z 2004 r. nr 198
poz. 2042)