Asystentka_stomatologiczna_322[01].O1.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

Ćwiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

8
8

10
10
12

4.2. Higiena pracy

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

Ćwiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

13
13
17
18
20

4.3. Klasyfikacja czynników szkodliwych w środowisku pracy

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

Ćwiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

21
22
23
23
24

4.4. Zagrożenia życia i zdrowia pracowników

4.4.1

Materiał nauczania

4.4.2.   Pytania sprawdzające
4.4.3   Ćwiczenia
4.4.4   Sprawdzian postępów

24
24
31
32
38

4.5. Metody i środki zapobiegania czynnikom szkodliwym

4.5.1

Materiał nauczania

4.5.2

Pytania sprawdzające

4.5.3

Ćwiczenia

4.5.4

Sprawdzian postępów

39
39
42
42
45

4.6. Środki ochrony osobistej

4.6.1.

Materiał nauczania

4.6.2.

Pytania sprawdzające

4.6.3.

Ćwiczenia

4.6.4.

Sprawdzian postępów

46
46
47
47
48

4.7. Pierwsza pomoc

4.7.1.

Materiał nauczania

4.7.2.

Pytania sprawdzające

4.7.3.

Ćwiczenia

4.7.4.

Sprawdzian postępów

49
49
57
57
59

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w stosowaniu przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska w pracy asystentki stomatologicznej.
W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś

bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania

treści jednostki modułowej,

−

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań, pozytywny wynik sprawdzianu

potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabrałeś wiedzy i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

W podrozdziałach Materiał nauczania treści kształcenia zostały zaprezentowane

w sposób ogólny. Podany zakres wiadomości powinien być wystarczający do osiągnięcia
celów kształcenia niniejszej jednostki modułowej, ale możesz poszerzyć wiadomości
o wskazaną literaturę.

Z podrozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się przed przystąpieniem do

poznawania treści materiału, poznając wymagania wynikające z potrzeb zawodu, a po
przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając na te pytania sprawdzisz stan swojej gotowości
do wykonywania ćwiczeń. Możesz także sprawdzić stan swojej wiedzy, która będzie Ci
potrzebna do wykonywania ćwiczeń po zapoznaniu się z materiałem nauczania.

Zamieszczone w poradniku ćwiczenia mają na celu wyrobienie nawyku rzetelności,

dokładności i systematyczności w pracy – umiejętności niezbędnych podczas pracy
w zawodzie asystentki stomatologicznej.

Po wykonaniu ćwiczeń masz możliwość sprawdzenia poziomu swoich postępów

odpowiadając na pytania podane w podrozdziale Sprawdzian postępów. W tym celu
powinieneś zakreślić odpowiedzi, wstawiając X w miejscu pod słowem:

TAK – jeżeli twoja odpowiedź na pytanie jest pozytywną,
NIE – jeżeli twoja odpowiedź na pytanie jest negatywną.
Zakreślenia pod NIE wskazują luki w Twojej wiedzy i zarazem informują jakich treści

jeszcze nie poznałeś. Musisz do nich powrócić.

Poznanie przez Ciebie wszystkich wiadomości o bezpieczeństwie w zakładzie pracy będą

stanowiło dla nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu poziomu przyswojonych
wiadomości i ukształtowanych umiejętności. W tym celu nauczyciel posłuży się zestawem
zadań testowych zawierającym różnego rodzaju ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych w module

322[01].O1

Podstawy dzia

łalności zawodowej

322[01].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpiecze

ństwa i higieny

pracy, ochrony

przeciwpo

żarowej

oraz ochrony

środowiska

322[01].O1.04
Nawi

ązywanie

i utrzymywanie kontaktów

ędzyludzkich

322[01].O1.02

Charakteryzowanie budowy,

fizjologii

i patologii narz

ądu żucia

322[01].O1.03

Stosowanie leków

w leczeniu chorób jamy ustnej

322[01].O1.05

Przestrzeganie przepisów

prawa i zasad ekonomiki

w ochronie zdrowia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posłużyć się przepisami prawa dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

−

określić wymagania nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce,

−

zastosować przepisy prawa dotyczące pracownika i pracodawcy w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

zinterpretować przepisy, regulaminy, zasady i procedury związane z bezpieczeństwem
w drodze do pracy i z pracy,

−

zastosować podstawowe zasady higieny i fizjologii oraz wymagania ergonomii,

−

rozpoznać źródła i czynniki niebezpieczne w środowisku pracy,

−

zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia pracowników,

−

zastosować środki ochrony indywidualnej,

−

dobrać metody i środki zapobiegania czynnikom szkodliwym,

−

zinterpretować

przepisy

procedury

sanitarno-epidemiologiczne

obowiązujące

w gabinecie stomatologicznym,

−

zastosować zasady obsługi, urządzeń i aparatów stomatologicznych,

−

posłużyć się podstawową terminologią z zakresu epidemiologii chorób zakaźnych,

−

zastosować zasady postępowania środkami chemicznymi,

−

zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,

−

określić zasady udzielania pierwszej pomocy,

−

zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia i życia,

−

zastosować zasady ochrony środowiska podczas wykonywania zadań zawodowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Sprawny system, umożliwiający zapewnienie bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy

jest  jednym  z  niezbędnych  warunków  wypełnienia  ustawowych  obowiązków  państwa
w  stosunku  do  jednego  obywatela.  Nieodłącznym  elementem  systemu  ochrony  pracy  jest
prawo  pracy.  Najważniejszym  polskim  aktem  prawnym,  regulującym  m.in.  kwestie
bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  jest  Kodeks  Pracy.  Instytucjami  powołanymi  do  nadzoru
i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków pracy
są przede wszystkim:  Państwowa  Inspekcja  Pracy (PIP) oraz  Państwowa  Inspekcja  Sanitarna
(PIS).  Gwarancją  niezawisłości  tej  inspekcji  jest  podporządkowanie  jej  bezpośrednio  Radzie
Ochrony  Pracy,  działającej  przy  Sejmie  RP.  W  zakresie  działań  Państwowej  Inspekcji
Sanitarnej znajduje się natomiast kontrola higieny pracy i warunków środowiska pracy.

W miejscu pracy należy przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów

przeciwpożarowych. Obowiązek przestrzegania przepisów bhp spoczywa tak na pracodawcy
jak i na pracowniku.

Rozpoczynając działalność pracodawca jest obowiązany zawiadomić w terminie 30 dni od

dnia

rozpoczęcia

działalności

właściwego

państwowego

inspektora

sanitarnego

i właściwego inspektora pracy o następujących zdarzeniach:
–

o miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności,

–

zmianie miejsca, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności, zwłaszcza zmianie
technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może spowodować zwiększenie
zagrożenia dla zdrowia pracowników.

Naruszenie powyższych obowiązków stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika
i zagrożone jest karą grzywny.

Podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa

higieny pracy regulują przepisy zawarte w Kodeksie Pracy [11, rozdz. X],

a w szczególności dział dziesiąty – Bezpieczeństwo i higiena pracy.

Podstawowe obowiązki pracodawcy

1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy

w zakładzie pracy.

2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć
nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:
a) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
b) zapewnić przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz
kontrolować wykonywanie tych poleceń,

c) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez

organy nadzoru nad warunkami pracy,

d) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie

niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują swe obowiązki pracownicy

zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracownicy ci mają obowiązek:
a) współpracować ze sobą,
b) wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy

wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,

c) ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku

wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.

Prawa i obowiązki pracownika:

1. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy

i  stwarzają  bezpośrednie  zagrożenie  dla  zdrowia  lub  życia  pracownika  albo  gdy
wykonywana  przez  niego  praca  grozi  takim  niebezpieczeństwem  innym  osobom,
pracownik  ma  prawo  powstrzymać  się  od  wykonywania  pracy,  zawiadamiając  o  tym
niezwłocznie przełożonego.

2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie spowoduje usunięcia zagrożenia

przez pracodawcę, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając
o tym niezwłocznie przełożonego.

3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia

w tych szczególnym przypadku pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od

wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku,
gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza
zagrożenie dla innych osób.

5. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym

obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
–

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzającym;

–

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń
i wskazówek przełożonych;

–

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy;

–

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

–

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;

–

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku
albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także
inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

–

współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązki kierującego pracą w zakładzie pracy:

–

organizować stanowiska pracy podległych pracowników zgodnie z przepisami
i zasadami bhp,

–

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

–

organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniające zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,

–

dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenie techniczne,
o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

–

egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

–

zapewnić wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Do podstawowych obowiązków pracodawcy należy również prawidłowe i terminowe

wypłaty wynagrodzeń, których dokonuje się co najmniej raz w miesiącu w stałym i z góry
określonym terminie [6, s. 7].

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie państwowe organy nadzorują warunki pracy?
2.  Jaki akt prawny reguluje kwestię bezpieczeństwa i higieny pracy?
3.  Jakich  czynności  i  zachowań  niezgodnych  z  przepisami  bhp  należy  unikać  w  miejscu

pracy?

4.  Jakie są zadania pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?
5.  Na kim spoczywa obowiązek przestrzegania przepisów bhp?
6.  Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie bhp i ppoż?
7.  Do czego jest zobowiązany pracodawca rozpoczynający działalność?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż obowiązki pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Karta pracy – ćwiczeń

Obowiązki pracodawcy

Obowiązki pracownika

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) rozróżnić obowiązki pracownika i pracodawcy,
2) przeanalizować obowiązki pracownika i pracodawcy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) wypełnić kartę pracy – ćwiczeń,
4) zaprezentować obowiązki pracownika i pracodawcy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przeczytaj uważnie poniższe zdania i oceń ich prawdziwość oznaczając literami:

P – prawda lub F – fałsz

Karta pracy – ćwiczeń

Jeżeli pracodawca nie stwarza warunków na stanowisku pracy zgodnych z przepisami bhp

i ppoż pracownik ma prawo do:

−

ucieczki z pracy__,

−

prawo oddalenia się z miejsca zagrożenia (zawiadamiając o tym niezwłocznie
przełożonego), jeżeli pomimo powstrzymania się od wykonywania pracy zagrożenie nadal
występuje __,

−

prawo powstrzymania się od wykonywania pracy – niezwłocznie zawiadamiając
przełożonego) – jeżeli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny
pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, albo gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwom innym osobom __,

−

prawo do pracy bez względu na brak bezpieczeństwa pracy __.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować obowiązki pracodawcy i pracownika w miejscu pracy stosując przepisy

bezpieczeństwa i higieny pracy,

2) wypełnić kartę pracy – ćwiczeń,
3) przedyskutować na forum grupy swoją opinię.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Określ obowiązki pracownika i pracodawcy stawiając X w odpowiednim kwadracie.

Uzasadnij wybraną odpowiedź.

Karta pracy – ćwiczeń

Tak

Nie

1. Czy pracodawca ma obowiązki w zakresie bhp w stosunku do

pracownika?
Jakie?.......................................................................................................

...



2. Czy pracownik rozpoczynając pracę musi być zapoznany z przepisami

bhp?
Dlaczego?................................................................................................

...



3. Czy istnieją instytucje bezpieczeństwa i higieny pracy?

Jeśli

tak,

jakim

celu?...........................................................................



Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wyszukać w kodeksie pracy dział dotyczący bhp,
2)  przeanalizować powyższe pytanie,
3)  znaleźć w kodeksie pracy odpowiedzi na powyższe pytania,
4)  wskazać  dział,  rozdział  i  artykuł  w  kodeksie  pracy,  gdzie  znajdują  się  odpowiedzi  na

powyższe pytania,

5) wypełnić kartę pracy – ćwiczeń,
6) omówić swoje propozycje na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

komputer,

–

internet,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,

–

Kodeks pracy.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać instytucje powołane do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa

pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków pracy?



2) wskazać obowiązki pracodawcy?



3) wskazać prawa pracownika?



4) scharakteryzować jak należy wykonywać pracę zgodnie z przepisami

bhp?



5) wyszukać akty prawne dotyczące bhp?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Higiena pracy

4.2. Higiena pracy

4.2.1. Materiał nauczania

Nieprzestrzeganie zasad higieny jest niebezpieczne dla zdrowia konsumentów i personelu.

Zgodnie z międzynarodowym prawem higiena to wszystkie warunki i pomiary niezbędne do
zapewnienia bezpieczeństwa i odpowiednich cech produkcji na wszystkich etapach procesu jej
działania [2, s. 15–16].

Od pracowników wymaga się więc znajomości przepisów sanitarno-higienicznych oraz ich

przestrzegania w codziennej pracy. Wynika to również z zasad etyki zawodowej [2, s. 16]

Postanowienia kodeksu pracy zobowiązują pracodawcę do zapewnienia pracownikom

bezpiecznych  i  higienicznych  warunków  pracy.  Bezpieczeństwo  pracy  to  działalność
zmierzająca  do  ochrony  pracownika  przed  wypadkiem.  Natomiast  higiena  pracy  obejmuje
działania  chroniące  pracownika  przed  utratą  zdrowia,  zwłaszcza  w  następstwie  chorób
zawodowych [6, s. 9].

Rys. 1. Opracowanie własne na podstawie informacji [2, s. 16]

Zasady higieny dotyczą:

–

pomieszczeń,

–

innych pomieszczeń w zakładzie,

–

sprzętu, maszyn i urządzeń,

–

procesów produkcji,

–

produktów,

Higiena

w zakładzie
pracy

Higiena

personelu

Higiena

produktów

Przykłady:

– sprzątanie,

mycie,
dezynfekcja
pomieszczeń,
naczyń
urządzeń,

– zwalczanie

szkodników.

Przykłady:

– higieniczna

obróbka
nieuszkodz–
nych surowców bez
oznak zepsucia,

– dodatki

i opakowania
spełniające normy
chemiczne
i mikrobiologiczne.

Przykłady:

– higiena

osobista,

– zapobieganie

chorobom,

– dobór

i pielęgnacja
odzieży
ochronnej,
badania
lekarskie
personelu.

Higiena

produkcji

Przykłady:

– zachowanie

zasad higieny
pracy
w procesie
pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

odpadów,

–

zatrudnionego personelu,

–

zaopatrzenia w wodę.
Pracownicy zobowiązani są do przestrzegania następujących zasad:

1.  Posiadania aktualnej książeczki zdrowia i zgłoszenie się na badania okresowe.
2.  Osoby chore lub podejrzane o chorobę powinny być odsunięte od pracy.
3.  Włosy powinny być czyste, związane, zabezpieczone nakryciem głowy.
4.  Nie  powinno  się  dotykać  podczas  pracy  nosa,  ust  i  uszu  –  jeśli  to  zrobimy,  powinniśmy

umyć ręce w środku myjąco-dezynfekującym.

5.  Jedzenie, picie, żucie gumy i palenie tytoniu podczas pracy są zabronione.
6.  Odzież ochronna powinna być czysta – nie powinno się używać agrafek czy szpilek.
7.  Przed wyjściem  do  toalety,  poza teren zakładu lub miejsce sprzedaży należy zdjąć odzież

i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej, np. rękawiczki jednorazowe.

8. Noszenie biżuterii jest zakazane.
9. Uczestnictwo w szkoleniach z zakresu higieny jest obowiązkowe.

Natomiast w higienie produkcji obowiązują następujące zasady:

1. Poszczególne czynności powinny być wykonywane na wydzielonych stanowiskach pracy

przy użyciu wydzielonego sprzętu.

2. Procesy produkcyjne brudne muszą być prowadzone w wydzielonych pomieszczeniach

z zachowaniem izolacji od procesów czystych.

3. Nie wolno używać tego samego sprzętu wielokrotnie do różnych działań.
4. Odpadki organiczne i śmieci należy segregować zgodnie z ich rodzajem. Jak najszybciej

należy je usuwać poza teren zakładu [7, s. 24].
Pomieszczenia, związane są z produkcją, powinny spełniać wymagania sanitarno-

higieniczne, które dotyczą:
–

właściwego rozplanowania pomieszczeń – bardzo ważne jest, aby drogi „brudne” nie
krzyżowały się z „czystymi”,

–

materiałów konstrukcyjnych, stosowanych w zakładzie,

–

wysokości pomieszczeń,

–

rodzaju powierzchni ścian i posadzek,

–

konstrukcji okien,

–

instalacji elektrycznej,

–

wentylacji,

–

oświetlenia,

–

rodzaju i temperatury wody cieplnej i zimnej,

–

pomieszczeń do usuwania odpadów,

–

ochrony środowiska,

–

dróg transportu,

–

dojazdu do lokalu,

–

utrzymania czystości.
Sprzątanie to podstawowy zabieg, w czasie którego usuwa się mechanicznie

z powierzchni różne zanieczyszczenia, wśród nich drobnoustroje [2, s. 25].

Duże znaczenie w higienie pomieszczeń ma sprzątanie codzienne obejmujące czynności

porządkowe wykonane pod koniec dnia pracy i po każdej zmianie. Są to:
–

mycie powierzchni stołów, blatów,

–

mycie maszyn, urządzeń, drobnego sprzętu,

–

porządkowanie pomieszczeń i stanowisk pracy,

–

usuwanie z pomieszczeń resztek produkcyjnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

mycie i dezynfekcja pojemników na odpadki,

–

mycie urządzeń sanitarnych,

–

wietrzenie pomieszczeń produkcyjnych,

–

sprzątanie pomieszczeń konsumenckich,

–

sprzątanie całego otoczenia zakładu [2, s. 25].
Wyposażenie techniczne każdego zakładu powinno być tak zaprojektowane, aby

zapewniało:
–

wysoką jakość powierzchni procesu pracy,

–

dobór odpowiednich połączeń i uszczelnień,

–

odpowiedni sposób ustawienia i mocowania do podłoża,

–

łatwość mycia.
Proces mycia i dezynfekcji ma decydujące znaczenie w higienie produkcji. Zapewnia

przyjemne i bezpieczne warunki pracy, mogące przyciągać gryzonie i inne szkodniki,
zapobiega awariom, korzystnie działa na klientów [2, s. 28].

Skuteczne przeciwdziałanie zagrożeniom zdrowia i życia ludności, charakterystycznym dla

współczesnej  cywilizacji  jest  możliwe  jedynie  przy  szerokim  zaangażowaniu  społecznym.
Przeciwdziałanie  obecnym  zagrożeniom  zdrowotnym  wymaga  bowiem  zbiorowego  wysiłku,
np.  w  celu  ochrony  środowiska.  Niezwykle  ważne  jest  także,  kształtowanie  pożądanych
nawyków zdrowotnych w społeczeństwie. Postęp cywilizacji i wzrost dobrobytu mogą bowiem
stać się czynnikiem działającym destruktywnie na nasze zdrowie, o czym świadczą przykłady z
wielu  krajów  wysoko  rozwiniętych,  w  których  pojawiają  się  niekorzystne zmiany  w  sposobie
życia  mieszkańców,  sprzyjające  upowszechnienie  się  tzw.  chorób  cywilizacyjnych.  Do  zmian
takich

należy

np.

zmniejszona

aktywność

ruchowa,

nieprawidłowe

odżywianie,

rozpowszechnienie palenia tytoniu czy nadmierne obciążenie neuropsychiczne.

Działanie prowadzące do zapobiegania chorobom i wzmacniania zdrowia można podzielić

na trzy grupy:
–

kształtowanie optymalnych dla życia i rozwoju człowieka warunków środowiska
materialnego i społecznego,

–

rozwijanie kultury zdrowotnej społeczeństwa,

–

rozwijanie profilaktycznej działalności służby zdrowia.
W ogólnym zarysie zapobiegania zakażeniom bardzo duże znaczenie ma higiena trybu

życia.

Na pojęcie higienicznego trybu życia składają się różnorodne uświadomione

i  nieuświadomione  zachowania  człowieka,  które  mają  wpływ  na  zapobieganie  chorobom
i  polepszanie  zdrowia.  Prowadzenie  higienicznego  trybu  życia  to  nie  tylko  przestrzeganie
zbioru ścisłych reguł. Musi iść z nim w parze daleko idąca indywidualizacja, ponieważ nie ma
jednego  wzoru  na  sposób  życia.  Istnieją  wszakże  pewne  wspólne  zasady  postępowania
zgodnie z potrzebami zdrowia. Higieniczny tryb życia nie może być czymś uciążliwym.

Higiena osobista to całość zachowań sprzyjających utrzymaniu i umacnianiu zdrowia,

w tym także działań związanych z utrzymaniem czystości ciała, odzieży i najbliższego
otoczenia, z doborem odzieży i obuwia pod kątem ich właściwości zdrowotnych,
z higienicznym przyrządzaniem posiłków.

Zachowanie czystości było i jest jednym z podstawowych wymagań higienicznych,

ponieważ uchybienia w tym zakresie stanowiły i jeszcze stanowią bardzo istotną przyczynę
szerzenia się chorób zakaźnych. Istnieje np. pojęcie chorób „brudnych rąk”, do których zalicza
się dur brzuszny, czerwonkę i inne choroby przewodu pokarmowego o podłożu zakaźnym.

Obok względów estetycznych utrzymanie czystości skóry ma istotne znaczenie

higieniczne, przyczyniające się do prawidłowego jej funkcjonowania jako powłoki ochronnej.
Źle utrzymana skóra, zwłaszcza rąk, zaniedbane włosy czy paznokcie mogą stanowić

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

doskonałe podłoże dla rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych. Wyrobienie nawyku mycia
rąk  już  od  wczesnych  lat  stanowi  ważny  sprawdzian  kultury  zdrowotnej  i  ogólnej.  Troska  o
skórę  rąk  nakazuje  stosowanie  ochronnych  rękawic  przy  wykonywaniu  prac  szczególnie
brudzących,  wymagających  moczenia  rąk  lub  stwarzających  możliwości  powstawania
mikrourazów.  Do  ochrony  rąk  oraz  ich  pielęgnacji  wskazane  jest  stosowanie  kremów
ochronnych  i  odżywczych.  Uchybienia  w  pielęgnacji  rąk  i  stóp  oraz  mikrourazy,  na  które
narażone  są  stopy  i  ręce,  stosunkowo  często  przyczyniają  się  do  rozwoju  zakażeń.
Powstawaniu  grzybicy  naskórkowej  i  drożdży, zwłaszcza w przestrzeniach międzypalcowych,
sprzyja maceracja naskórka pod wpływem wilgoci, np. pocenia się.

Źródłem chorób mogą być:

–

ludzie zakaźnie chorzy i chore zwierzęta,

–

ludzie i zwierzęta będące nosicielami zarazków,

–

czasem zwłoki ludzkie lub zwierząt krótko po śmierci.
Okres zaraźliwości jest to czas, w którym zakażenie może być przenoszone na ludzi

zdrowych. W różnych chorobach zakaźnych okres ten ma różną długość.

Do grupy dróg bezpośredniego szerzenia się zakażeń należą:

–

bezpośrednia styczność z chorym lub nosicielem przy pocałunkach, podczas pielęgnacji
i leczenia chorych,

–

bezpośrednia styczność z chorym zwierzęciem (np. ukąszenia, zadrapania),

–

droga łożyskowa (wrodzone postacie chorób, np. różyczka, toksoplazmoza), w trakcie
porodu, karmienia piersią,

–

zakażenie własnymi pasożytami (np. jajami owsika przenoszonymi na własnych rękach do
ust).
Do grupy chorób pośredniego szerzenia zakażeń należą:

–

droga powietrzna, najczęściej kropelkowa, gdy zarazki dostają się do dróg oddechowych
wraz z kropelkami wydzielin od chorych podczas kaszlu, kichania, głośnego mówienia,

–

droga pokarmowa, przez zakażone pokarmy, przez zakażoną wodę, przy czym dochodzi
czasem do dużych epidemii o szczególnej dynamice,

–

zakażenie poprzez glebę, w której znajdują się zarazki, zwykle w postaci przetrwalnikowej
(np. tężca, jaja pasożytów wielokomórkowych),

–

przenoszenie przez stawonogi, głównie owady, ale także przez kleszcze i rzadziej
roztocze,

–

przenoszenie przez przedmioty w otoczeniu człowieka (zakażona bielizna osobista,
pościelowa, środki toaletowe, książki, zabawki dziecięce).
Czynniki obronne w czasie zakażenia są ukierunkowane na przeciwdziałanie szkodliwej

działalności  poszczególnych  zarazków.  Organizm  może  je  uzyskać  w  sposób  bierny  –
w  okresie  niemowlęcym  przeciwciała  z  mleka  matki,  później  swoiste  przeciwciała  we
wstrzyknięciach surowicy odpornościowej oraz w sposób czynny naturalny – przechorowanie i
zakażenie  bezobjawowe  albo  sztuczne  –  wytworzenie  w  organizmie  odporności  swoistej
poprzez szczepionki.

W epidemiologii ogromne znaczenie ma wiedza o różnych aspektach życia społecznego,

o rozwoju ekonomicznym, demograficznym, stanie higieny społeczeństwa, o służbie zdrowia.
Czynniki te wpływają na poszczególne ogniwa procesu epidemicznego, działają hamująco na
szerzenie się chorób zakaźnych lub ułatwiają ich rozpowszechnianie.

Urbanizacja np. i związane z nią warunki bytowania ludności ułatwiają szerzenie się

niektórych zakażeń, zwłaszcza wśród dzieci, natomiast lepsze warunki mieszkaniowe,
odpowiedni stan higieny komunalnej, higieny żywienia przyczyniają się w znacznym stopniu do
ograniczenia występowania wielu chorób głównie szerzących się w drogą pokarmową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasięg chorób zakaźnych może być różny. Zachorowania pojedyncze, odosobnione,

nazywa się sporadycznymi. Jeśli choroba utrzymuje się na pewnym obszarze stale, dając
podobną liczbę zachorowań, mówi się o epidemii.

Sprawne działanie w zwalczaniu chorób zakaźnych polega na:

–

możliwie wczesnym prawidłowym rozpoznaniu choroby, wykryciu źródła lub źródeł
zakażenia i unieszkodliwianiu ich,

–

przerwaniu, a gdy to jest niemożliwe ograniczeniu dróg szerzenia się choroby,

–

ochronie ludzi z otoczenia, a niekiedy większej populacji, przed zachorowaniami.
Unieszkodliwienie źródeł zakażenia to przede wszystkim izolacja chorych oraz ich

leczenie, które obok innych pozytywnych wyników może skrócić okres zaraźliwości i w ten
sposób ograniczyć rozwój procesu epidemicznego

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co rozumiesz pod pojęciem higieny?
2.  Co grozi w przypadku nieprzestrzegania zasad higieny?
3.  Jakie czynniki warunkują bezpieczeństwo higieny pracy?
4.  Jak  podzielimy higienę pracy?
5.  Czego dotyczą zasady higieny?
6.  Jakie zasady powinny przestrzegać pracownicy?
7.  Jakie zasady higieny obowiązują w pracy?
8.  Jakie wymogi powinny spełniać pomieszczenia w miejscu pracy?
9.  Jakie znaczenie w higienie pracy ma codzienna higiena pomieszczeń produkcyjnych?
10.  Jakie są źródła zakażenia?
11.  Jakie znasz bezpośrednie drogi szerzenia się zakażeń?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij zasady zorganizowania pracy pod względem higieny pracy?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wskazać elementy przygotowania się do pracy,
2)  rozróżnić czynniki bezpieczeństwa i higieny pracy na forum grupy,
3)  scharakteryzować czynniki bhp.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Określ znaczenie:

−

Higieny w zakładzie pracy,

−

Higieny personelu,

−

Higieny produktów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Higieny produkcji oraz opisz jakie warunki higieny powinny być przestrzegane
w zakładzie pracy?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  omówić poszczególne rodzaje higieny pracy,
2)  określić jakie znaczenie ma przestrzeganie higieny w miejscu pracy,
3)  wskazać czym grozi  nieprzestrzeganie zasad higieny pracy,
4)  omówić swoje propozycje na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wskaż, jakie wymogi powinny spełniać pomieszczenia w miejscu pracy. Dokonaj analizy

zagrożeń, jeżeli urządzenia techniczne nie spełniają wymogów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wskazać wymogi jakie powinny spełniać pomieszczenia w miejscu pracy,
2)  wskazać warunki, których nie powinny spełniać urządzenia,
3)  wyjaśnić  jakie  niebezpieczeństwa  grożą  pracownikowi  gdy  pomieszczenia  nie  spełniają

warunków bhp,

4) scharakteryzować wymogi bhp, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia,
5) dokonać analizy dlaczego brak higieny w pomieszczeniach grozi niebezpieczeństwu nie

tylko dla pracownika,

6) zaprezentować efekty wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia

–

przybory do pisania,

–

kolorowe kartki – czerwone i niebieskie.

Ćwiczenie 4

Zaznacz poprawną odpowiedź spośród trzech możliwości:

Karta pracy – ćwiczeń

1. Postanowienia kodeksu pracy zobowiązują pracodawcę do zapewnienia pracownikom:

a)  bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
b)  dobrego i dużego wynagrodzenia,
c)  dobrych warunków pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować pytania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) wskazać poprawne odpowiedzi,
3) scharakteryzować poszczególne zagadnienia na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wyjaśnij do czego pracodawca jest zobowiązany gdy prowadzi działalność gospodarczą

i zatrudnia pracowników, oraz co mu grozi gdy stwarza zagrożenie wystąpienia
niebezpieczeństwa dla zdrowia i życia pracownika?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wskazać

obowiązki

pracodawcy

rozpoczynającego

działalność

gospodarczą

i zatrudniającego pracowników,

2) określić konsekwencje dla pracodawcy, który nie przestrzega i zarazem stwarza

zagrożenie wystąpienia niebezpieczeństwa dla zdrowia i życia pracowników,

3) scharakteryzować efekty pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

arkusze papieru,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie higieny?



2) wskazać czynniki warunkujące bezpieczeństwo higieny pracy?



3) określić czego dotyczą zasady higieny?



4) wskazać wymogi higieny pomieszczeń w miejscu pracy?



5) określić jakie znaczenie ma higiena pracy?



6) określić źródła zakażeń?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Klasyfikacja czynników szkodliwych w środowisku pracy

4.3.1. Materiał nauczania

Warunki bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy są kształtowane przez czynniki

materialne i społeczne.

Czynniki materialne obejmują między innymi:

–

budynki i pomieszczenia zakładu pracy,

–

wyposażenie stanowisk pracy w maszyny i urządzenia produkcyjne,

–

czynniki szkodliwe i uciążliwości występujące na stanowiskach pracy,

–

zagrożenia wypadkowe,

–

ogólne zabezpieczenia techniczne: wentylacja, klimatyzacja itp.,

–

zabezpieczenia poszczególnych stanowisk pracy lub maszyn,

–

zaopatrzenie pracowników w sprzęt ochrony osobistej, np. rękawice ochronne i fartuchy
oraz potrzebne środki.
Uwarunkowania społeczne obejmują sferę organizacji pracy, płac, motywacji do

wykonywania zadań, stosunków międzyludzkich i wiele innych [6, s. 9]

Bezpieczeństwo w zakresie pracy gwarantowane jest przede wszystkim przez odpowiedni

stan obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy, maszyn i innych urządzeń technicznych oraz
stosowanie materiałów i procesów technologicznych które są bezpieczne dla zdrowia
pracownika.

Środowisko pracy jest swego rodzaju środowiskiem nienaturalnym, wytworzonym przez

człowieka. Ryzyko zawodowe, związane z wykonywaną pracą wynika, więc z narażenia
pracownika na działanie czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych występujących
na stanowisku pracy.

Czynnik niebezpieczny to czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do urazu lub

innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź do zejścia
śmiertelnego.

Czynnik szkodliwy oznacza czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do

pogorszenia stanu zdrowia człowieka.

Czynnik uciążliwy nie stanowi wprawdzie zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka,

lecz utrudnia pracę lub przyczynia się w inny istotny sposób do obniżenia jego zdolności do
wykonywania pracy lub innej działalności bądź wpływa na zmniejszenie wydajności.
W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik uciążliwy może stać się
szkodliwym,a szkodliwy – niebezpiecznym.

W procesie pracy człowiek oddziałuje bezpośrednio lub pośrednio na szeroko rozumiane

przedmioty  pracy  (narzędzia,  maszyny,  oprzyrządowanie  i  wyposażenie  stanowisk  pracy,
surowce,  materiały  i  półfabrykaty  stałe  lub  płynne,  wyroby  gotowe  itp.),  które  w  strefach
swojego  naturalnego  oddziaływania  stanowią  potencjalne  źródła  niebezpiecznych  czynników
mechanicznych,  mogących  powodować  zagrożenia.  Zagrożenie  urazami  powstaje  wówczas,
gdy  na  człowieka  oddziałuje  lub  może  oddziaływać  czynnik  niebezpieczny,  którego  źródłem
mogą  być  wymienione  wyżej  przedmioty  pracy  lub  podmioty  otoczenia.  Oddziaływania  te
mogą  prowadzić  do  bezpośredniego  uderzenia,  przecięcia,  zmiażdżenia,  przebicia  lub  innego
urazu  ciała  człowieka.  Urazy  mechaniczne  ciała  człowieka  mogą  być  również  następstwem
takich zdarzeń, jak poślizgnięcie się na posadzce czy upadek z

wysokości.

Z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy,

rozpoznanie zagrożeń stanowi jeden z najważniejszych elementów kształtowania warunków
pracy. Do elementów procesu rozpoznawania zagrożeń można zaliczyć: właściwe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odczytywanie  sygnałów,  zrozumienie  przebiegu  procesów  pracy,  postrzeganie  środowiska
pracy  w  oparciu  o  kryteria  bezpieczeństwa,  postrzeganie  czynników  (przyczyn)  zagrożeń.
Zagrożenia  są  klasyfikowane  na  kilka  sposobów  w  zależności  od  zastosowanego  kryterium
klasyfikacji.  Obecnie  preferowany  jest  model  klasyfikacji  oparty  na  kryterium  podziału
rzeczowego. Według tego kryterium rozróżnia się:
–   zagrożenia fizyczne,
–   zagrożenia chemiczne,
–   zagrożenia biologiczne,
–   zagrożenia psychospołeczne (w tym organizacyjne).

Do grupy najprościej identyfikowalnych zagrożeń zaliczane są zagrożenia fizyczne. Ich

wczesne  rozpoznanie  uzależnione  jest  od  ogólnej  sprawności  zmysłów  człowieka  a  ich
identyfikacja  możliwa  poprzez  niezbyt  skomplikowany  pomiar  odpowiednimi  przyrządami  –
miernikami  (obecnie  zaopatrzonymi  w  wyświetlacze  cyfrowe).  Zagrożenia  fizyczne  to
wszystkie  obce  substancje  i  materiały,  które  mogą  spowodować  fizyczne  uszkodzenia
człowieka.

Wśród tej grupy zagrożeń szczególną uwagę ze względu na powszechność występowania

możemy wymienić:
–

mikroklimat zimny i gorący,

–

hałas,

–

wibracje.
Zagrożenia chemiczne to określone i nieokreślone substancje chemiczne w postaci par

dymów, gazów płynów oraz aerozolu.

Natomiast zagrożenia biologiczne to bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty związane z pracą

wykonywaną w działalności medycznej, gospodarce hodowlanej, zakładach mięsnych.

Poza czynnikami szkodliwymi w zakładzie pracy występują różne uciążliwości, czyli

niemierzalne  negatywne  uwarunkowania  wynikające  z  charakteru  wykonywanej  pracy.
W  zakładach  pracy  są  to  najczęściej:  nadmierny  wysiłek  przy  dźwiganiu  ciężarów,  praca
stojąca,  długotrwałe  moczenie  rąk  i  wiele  innych.  Szczególnym  rodzajem  uciążliwości  jest
praca nocna [6, s. 10].

W Polsce dla wielu chemicznych i fizycznych czynników szkodliwych obowiązują

normatywy higieniczne. Są to:
–

najwyższe dopuszczalne stężenia chemicznych czynników szkodliwych, mierzonych
laboratoryjnie,

–

najwyższe dopuszczalne natężenia fizycznych czynników szkodliwych mierzone sprzętem i
aparaturą kontrolno pomiarową.
Obowiązujące w Polsce najwyższe stężenia i natężenia czynników szkodliwych ustalają

rozporządzenia  ministra  właściwego  do  spraw  pracy,  wydane  w  porozumieniu  z  ministrem
zdrowia.  Pracodawcy  powinni  znać  stężenia  i  natężenia  czynników  szkodliwych  na
stanowiskach  pracy  oraz  dbać,  aby  nie  przekroczyły  obowiązujących  normatywów,  a  także
informować  pracowników  o  zagrożeniach.  Badania  i  pomiary  stężeń  czynników  szkodliwych
wykonują  odpowiednie  stacje  sanitarno-epidemiologiczne  i  inne  laboratoria  świadczące  tego
typu usługi.

Do zagrożeń psychospołecznych zaliczamy stres, który jest zwiazany z pracą powodującą

niepożądane  skutki  dla  zdrowia  i  bezpieczeństwa.  Należało  by  dążyć  do  zminimalizowania
sytuacji  stresowych  w  miejscu  pracy.  Jednym  z  punktów  wyjącia  może  być  działanie  służb
państwowych  i  zatrudniach,  którzy  są  za  wprowadzeniem  optymalnych  schematów  ochrony
przed  zagrożeniem.  Na  przykład,  w  sytuacji  zagrożenia  infekcją  bakteryjną  byłoby  to  m.in.
wyposażenie  placówek  medycznych  w  odpowiednie  zestawy  leków,  ochrony  osobistych
personelu.
Następstwem  niekorzystnych  warunków  lub  charakteru  wykonywanej  pracy  są  choroby
zawodowe. Są to schorzenia, które mają związek z wykonywaną pracą [6, s. 10–11].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co rozumiesz pod pojęciem czynnik niebezpieczny?
2.  Co zaliczamy do czynników szkodliwych?
3.  Co rozumiesz pod pojęciem czynnik uciążliwy?
4.  Jakie zagrożenia zaliczamy do fizycznych?
5.  Co rozumiemy pod pojęciem zagrożenia chemicznego?
6.  Co wchodzi w skład zagrożeń biologicznych?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zidentyfikuj czynniki gwarantujące bezpieczeństwo pracownika w zakresie bhp?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wskazać czynniki gwarantujące bezpieczeństwo i higienę pracy,
2)  wskazać i omówić czynniki bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawcy na forum grupy,
3)  scharakteryzować czynniki bhp pracy w miejscu pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

W poniższym tekście wstaw brakujące słowa, tak aby zdania były prawidłowo

sformułowane.

Karta pracy – ćwiczeń

Ryzyko  zawodowe,  związane  z  wykonywaną  pracą  wynika  z  narażenia  pracownika  na
działanie  czynników  niebezpiecznych,................................................,  występujących  na
stanowisku pracy.
Zagrożenie...................................,  to  wszystkie  obce  substancje  i  materiały,  które  mogą
spowodować fizyczne uszkodzenie człowieka.
Do  grupy  zagrożeń  fizycznych  zaliczamy:  mikroklimat  zimny  i  gorący  ..........................,
...................... .
Zagrożenia  chemiczne  to  określone  i  nieokreślone  substancje  ....................................  w
postaci par dymów, .................................. oraz aerozolu.
Do

grupy

czynników

uciążliwych

należą:.......................................,

praca

stojąca,

........................................................ .

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wskazać poprawne odpowiedzi w brakujące miejsca w tekście,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) uzasadnić odpowiedzi,
3) omówić swoje propozycje na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wskaż, jakie są czynniki szkodliwe, niebezpieczne i uciążliwe w miejscu pracy. Dokonaj

analizy czynników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wskazać czynniki szkodliwe, niebezpieczne, uciążliwe,
2)  określić jakie zagrożenia niosą ze sobą poszczególne czynniki w miejscu pracy,
3)  dokonać analizy poszczególnych czynników,
4)  zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

kartki papieru,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać czynniki gwarantujące bezpieczeństwo pracownikom

w miejscu pracy?



2) scharakteryzować czynniki niebezpieczne?



3) określić czynniki uciążliwe?



4) określić zagrożenia chemiczne?



5) zdefiniować czynniki szkodliwe?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Zagrożenia życia i zdrowia pracownika

4.4.1. Materiał nauczania

Bardzo ważnym elementem w procesie pracy jest dopasowywanie warunków pracy do

pracownika – co jest jednym z kluczowych celów ergonomii. Ważnym dla wszystkich
pracowników wykonujących pracę na stanowiskach pracy, jest zapoznanie się
z koniecznymi do spełnienia warunkami, aby praca powodowała możliwie najmniejsze szkody i
negatywne komplikacje zdrowotne.

Praca to świadome i celowe działanie człowieka, zmierzające do wytworzenia określonych

wartości materialnych bądź kulturalnych.
Stanowisko  robocze  to  przestrzeń,  w  której  pracownik  lub  zespół  pracowników  wykonuje
pracę.  W  przestrzeni  tej  znajdują  się  sprzęty  i  materiały  niezbędne  do  produkcji,  gotowe
wyroby  oraz  odpady.  Stanowiska  pracy  muszą  być  dostosowane  do  rodzaju  i  wielkości
produkcji.  Pracownik  musi  mieć  zapewnioną  swobodę  ruchów  i  przestrzeń  komunikacyjną.
Zaopatrzenie w materiały nie powinno być większe niż przewidziane na jedną zmianę. Odpady
poprodukcyjne  należy  sukcesywnie  usuwać,  zwłaszcza  jeżeli  zagrażają  bezpieczeństwu
pracowników i jakości produkcji.
Maszyny  i  urządzenia  muszą  być  sprawne  technicznie  i  czyste.  Sprzęt  należy  wykorzystywać
zgodnie z przeznaczeniem w sposób zapewniający bezpieczeństwo obsługi. O uszkodzeniach i
niesprawności  sprzętu  trzeba  informować  przełożonych.  Maszyny  w  ruchu  muszą  być  pod
stałym nadzorem, z wyjątkiem automatów [6, s. 43–44].

Jednym z zagrożeń na jakie jest narażona asystentka stomatologiczna w czasie pracy są

zakażenia i choroby zakaźne.
Zasada,  że  każdy  pacjent  jest  potencjalnie  zakaźny  determinuje  konieczność  stosowania
odzieży  ochronnej.  Gdy  przewiduje  się  kontakt  z  krwią  lub  innym  potencjalnie  infekcyjnym
materiałem  koniecznym  jest  noszenie  fartuchów  ochronnych  zawiązanych  z  tyłu,  w  razie
opryskania  materiałem  potencjalnie  infekcyjnym  należy  użyć  fartuch  nieprzemakalny.  Zawsze
należy używać rękawiczek jednorazowego użytku.

Pracownicy wykonujący pracę na stojąco powinni mieć możliwość odpoczynku w pozycji

siedzącej w pobliżu miejsca pracy.

W miejscu pracy czyha wiele zagrożeń związanych z wykonywaną pracą, jednak do

typowych zagrożeń w miejscu pracy zaliczmy:
–

pożar,

–

pasożyty,

–

zakażenie grypą,

–

przeciążenie układu ruchu,

–

czynniki chemiczne drażniące,

–

czynniki chemiczne alergeny – uczulenie na środki czyszczące i myjące,

–

skaleczenia, zakłucie,

–

wymuszona pozycja ciała,

–

poparzenia,

–

hałas,

–

porażenie prądem elektrycznym,

–

upadek,

–

mikroklimat,

–

tlenek węgla,

–

stres,

–

uderzenie człowieka o nieruchomy czynnik materialny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jednak nie zawsze da się uniknąć wypadku w pracy. Gdy wypadek nastąpi to pracownik

jak pracodawca moją pewne obowiązki i zadania do spełnienia.

Pojęcie wypadku przy pracy, jakiemu uległ pracownik, definiuje ustawa z dnia 30

października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673).

Wypadek przy pracy to zdarzenie:

–

nagłe,

–

wywołane przyczyną zewnętrzną,

–

powodujące uraz lub śmierć,

–

które nastąpiło w związku z pracą.

Wszystkie cztery powyżej wymienione elementy muszą wystąpić łącznie. Brak któregoś

z nich powoduje, iż dany wypadek nie może być zakwalifikowany jako wypadek przy pracy.
Nagłość zdarzenia ma miejsce wówczas, gdy występuje w ciągu jednej dniówki roboczej
(obowiązującego czasu pracy, godzin nadliczbowych) włączając w to drogę do pracy
i z pracy.

Przyczyną zewnętrzną będą wszelkie urazy mechaniczne, chemiczne, cieplne, siły przyrody

oraz działanie osób trzecich.
Związek zdarzenia z pracą ma miejsce wówczas, gdy zdarzenie nastąpiło:
–

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub
poleceń przełożonych,

–

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz
pracodawcy, nawet bez poleceń. Czynnością taką będzie, np. próba usunięcia awarii przez
pracownika, jeżeli w jej trakcie uległ wypadkowi,

–

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze pomiędzy siedzibą
pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Ustalając związek zdarzenia z pracą trzeba pamiętać, iż nie musi być on bezpośredni, tzn.

nie  musi  obejmować  tylko  czynności  bezpośrednio  dotyczących  świadczenia  pracy.  Może  on
dotyczyć również, dojścia pracownika do zakładu pracy, udanie się do przełożonego spożycia
posiłku  itp.  Związek  z  pracą  występuje  również  wówczas  gdy  w  czasie  godzin  pracy
pracownik  zostanie  zwolniony  przez  przełożonego  w  celu  załatwienia  spraw  osobistych  lub
wizyty u lekarza [5, s. 28–29].

Z wypadkiem przy pracy został również zrównany wypadek, jakiemu uległ pracownik:

–

w  czasie  podróży  służbowej,  chyba  że  wypadek  spowodowany  został  postępowaniem
pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań.
Okres  delegowania  pracownika  poza  miejsce  jego  stałego  zamieszkania  podlega
szczególnej  ochronie.  Wypadek  przy  pracy  będzie  więc  również  wypadek,  jakiemu  uległ
pracownik podczas czynności przygotowujących do pracy w następnym dniu, tj. w trakcie
mycia, przygotowania posiłku, snu, itp. Jednakże, jeżeli w czasie swojego czasu wolnego
pracownik odwiedzi znajomych i ulegnie u nich wypadkowi, to wówczas związek z pracą
zostanie zerwany i nie będzie to wówczas wypadek przy pracy,

–

w związku z udziałem w szkoleniu w zakresie powszechnej samoobrony,

–

przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje
związkowe.

Wypadki przy pracy ustawa dzieli na:

1. Wypadki śmiertelne – jeżeli śmierć w wyniku wypadku nastąpiła w okresie

nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku,

2. Wypadki ciężkie – jeżeli w wyniku wypadku nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała:
–

utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej,

–

inne uszkodzenia ciała albo rozstrój zdrowia naruszające podstawowe funkcje organizmu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

choroba nieuleczalna zagrażająca życiu,

–

trwała choroba psychiczna,

–

trwała, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie,

–

trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

3. Pozostałe wypadki (w tym zbiorowe) [5, s. 29]

Pracownik może również ulec wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy. Wypadkiem

tym jest zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, które wystąpiło w drodze do lub
z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia
rentowego, a droga do pracy lub z pracy była najkrótsza i nie została przerwana.

Za drogę do pracy lub z pracy uważa się drogę:

–

z domu do pracy lub z pracy do domu,

–

do miejsca lub z miejsca innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł
ubezpieczenia rentowego, do zwykłego miejsca wykonywania funkcji lub zadań
zawodowych albo społecznych lub z tego miejsca,

–

do miejsca albo z miejsca odbywania nauki lub studiów,

–

do miejsca lub z miejsca zwykłego spożywania posiłków [5, s. 30].

Obowiązek udzielenia pierwszej pomocy pracownikowi, który uległ wypadkowi wynika

z Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 kwietnie 1992 r. w sprawie ustalania okoliczności
i przyczyn wypadków przy pracy. Forma i zakres pierwszej pomocy zależne są od okoliczności
oraz urazowych następstw wypadku. Przełożony pracownika, który uległ wypadkowi,
obowiązany jest dopilnować, by poszkodowany znalazł się pod opieką lekarza
i powiadomić rodzinę o zaistniałym wydarzeniu [3, s. 15].

W razie zaistnienia w zakładzie wypadku bezpośredni przełożony (pracownika, który uległ

wypadkowi)  obowiązany  jest  niezwłocznie  zabezpieczyć  miejsce  wypadku  do  czasu  ustalenia
jego  okoliczności  i  przyczyn.  W  szczególności  nie  należy  dopuszczać  do  miejsca  wypadku
osób  niepowołanych,  uruchamiać  wstrzymanych  maszyn  i  urządzeń,  dokonywać  zmiany
położenia  urządzeń  i  przedmiotów,  które  spowodowały  wypadek  lub  pozwalają  odtworzyć
jego okoliczności.

Pracodawca

obowiązany

jest

sporządzić

następującą

dokumentację

związana

z wypadkiem:
–

protokół powypadkowy,

–

statystyczną kartę wypadkową,

–

wpisać wypadek do rejestru wypadków,

–

kartę wypadku w drodze do lub z pracy [5, s. 39].

Protokół powypadkowy sporządza zespół powypadkowy przez pracodawcę, w którym

stwierdza, czy dany wypadek był wypadkiem przy pracy.

Protokół powinien być sporządzony nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania

zawiadomienia  o  wypadku.  Jeżeli  zespół  przekroczy  ten  termin,  wówczas  ma  obowiązek
wskazać  w protokole  uzasadnioną  przyczyną opóźnienia. Do protokołu dołącza się wszystkie
dokumenty,  na  podstawie  których  zespół  dokonał  ustaleń.  Członek  zespołu  może  umieścić
w  protokole  zdanie  odrębne.  Z  treścią  protokołu  zespół  zapoznaje  poszkodowanego  lub
członków  rodziny  pracownika  zmarłego  na  skutek  wypadku.  Poszkodowany  lub  członek
rodziny  zmarłego  pracownika  ma  prawo  zgłaszać  uwagi  i  zastrzeżenia  do  ustaleń  zawartych
w protokole.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku, gdy pracownik uległ wypadkowi, głównym celem podjętego postępowania

jest  ustalenie,  czy  wypadek  ten  jest  wypadkiem  przy  pracy,  w  drodze  do  lub
z  pracy  i  jakie  były  jego  przyczyny.  Obowiązki  pracodawcy  z  tym  związane  określone  są
w  art.  234  Kodeksu  pracy  oraz  w  rozporządzeniu  Rady  Ministrów  z  dnia  28  lipca  1998  r.
w  sprawie  ustalania  okoliczności  i  przyczyn  wypadków  przy  pracy  oraz  sposobu  ich
dokumentowania,  a  także  zakresu  informacji  zamieszczanych  w  rejestrze  wypadków  przy
pracy.

Do podstawowych obowiązków pracodawcy w chwili wypadku należy:

–

podjęcie niezbędnych działań eliminujących lub ograniczających zagrożenie,

–

zapewnienie udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanemu pracownikowi,

–

zabezpieczenie miejsca wypadku,

–

zbadanie przyczyn i okoliczności wypadku,

–

sporządzenie dokumentacji wypadkowej,

–

niezwłoczne  powiadomienie  właściwego  inspektora  pracy  i  prokuratora  o  śmiertelnym,
ciężkim  lub  zbiorowym  wypadku  przy  pracy  oraz  o  każdym  innym  wypadku,  który
wywołał  wyżej  wymienione  skutki,  mającym związek z pracą, jeżeli może  być  uznany  za
wypadek przy pracy[4, s. 38].

Jeżeli pracodawca nie powiadomi właściwego inspektora pracy i prokuratora

o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy, wówczas będzie to stanowiło
wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art.283 § 1 pkt 6 Kodeksu pracy) i będzie
zagrożone karą grzywny.

W przypadku stwierdzenia, iż pracownik uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na

chorobę  zawodową,  zgodnie  z  ustawą  z  dnia  30  października  2002  r.  o  ubezpieczeniu
społecznym  z  tytułu  wypadków  przy  pracy  i  chorób  zawodowych  (Dz.  U.  199,  poz.  1673),
pracownikowi  przysługują  zasiłek  chorobowy,  świadczenie  rehabilitacyjne,  zasiłek
wyrównawczy,  jednorazowe  odszkodowanie,  renta  z  tytułu  niezdolności  do  pracy,  renta
szkoleniowa,  renta  rodzinna,  dodatek  do  renty  rodzinnej,  dodatek  pielęgnacyjny,  pokrycie
kosztów  leczenia  z  zakresu  stomatologii  i  szczepień  ochronnych  oraz  zaopatrzenie
w  przedmioty  ortopedyczne  w  zakresie  określonym  ustawą,  odszkodowanie  za  podmioty
utracone lub uszkodzone wskutek wypadku przy pracy.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co nazywamy miejscem pracy?
2.  Jakie wyróżniamy zagrożenia w miejscu pracy?
3.  Co rozumiemy po pojęciem wypadku przy pracy?
4.  Jak dzielimy wypadki w pracy?
5.  Do czego jest zobowiązany pracodawca gdy nastąpi wypadek?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeczytaj uważnie poniższe zdania i oceń ich prawdziwość oznaczając literami

P –prawda lub F – fałsz.

Karta pracy – ćwiczeń

−

wypadkiem nazywamy zdarzenie śmiertelne i nagłe__,

−

pracodawca powinien zapewnić odpowiednie warunki pracy zgodne z przepisami bhp__,

−

pracownik ma obowiązek spać w ciągu pracy ok. 1 godziny__,

−

protokół powypadkowy musi sporządzać pracownik__,

−

pracownik może palić tytoń w czasie pracy__,

−

pracownik w czasie pracy musi nosić ubranie ochronne__,

−

pracownik nie musi powiadamiać o wypadku przy pracy__,

−

pracodawca jest zobowiązany do zapobiegania wypadkom w pracy__.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczniowie powinni:

1)  scharakteryzować obowiązki pracodawcy i pracownika,
2)  wypełnić kartę pracy – ćwiczeń,
3)  wymienić poszczególne zdania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wskaż zasady i kierunki kształtowania poczucia bezpieczeństwa i higieny pracy

w miejscu pracy pracowników. Wykorzystaj kartki koloru niebieskiego i czerwonego dla
zidentyfikowania zasad i kierunków?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wskazać zasady bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników,
2) wymienić i scharakteryzować poszczególne zasady bezpieczeństwa i higieny pracy

pracowników,

3) wyjaśnić w jakim celu należy dobrze organizować środowisko pracy aby było ono

bezpieczne dla pracownika,

4) określić jakie elementy wskazują na to że miejsce pracy nie jest bezpieczne,
5) zaprezentować swoje zdanie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

dwie kartki, jedna koloru czerwonego druga niebieskiego,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Zdefiniuj i wyjaśnij poszczególne etapy wypadku przy pracy.

Karta pracy – ćwiczeń

Zagadnienia

Wyjaśnienie zagadnień

Definicja wypadku przy
pracy

Podział wypadku przy
pracy

Obowiązki pracodawcy
w przypadku zaistnieni
a wypadku przy pracy

Dokumentacja
powypadkowa

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zdefiniować pojęcie wypadku przy pracy,
2)  określić kiedy zaistnieje wypadek przy pracy,
3)  określić jakie są obowiązki pracodawcy w przypadku zaistnienia wypadku przy pracy,
4)  określić jaki jest podział wypadku przy pracy,
5)  wyliczyć obowiązki pracodawcy w przypadku zaistnienia wypadku przy pracy,
6)  wyliczyć dokumentację powypadkową.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Pracownik w miejscu pracy skaleczył się urządzeniem technicznym. Wypełnij protokół

powypadkowy dla pracownika, który uległ wypadkowi w czasie pracy.

Karta pracy – ćwiczeń

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wskazać rodzaj wypadku przy pracy,
2)  sporządzić protokół powypadkowy,
3)  dokonać analizy poprawności sporządzenia protokołu na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować stanowisko robocze?



2) wyliczyć zagrożenia w miejscu pracy?



3) wyjaśnić pojęcie wypadku w pracy?



4) określić podział wypadków przy pracy?



5) wskazać do czego jest zobowiązany pracodawca gdy nastąpi wypadek?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Metody i środki zapobiegania czynnikom szkodliwym

4.5.1. Materiał nauczania

Na pracowników mogą działać różne czynniki szkodliwe oraz uciążliwości związane ze

stanowiskiem pracy i niekorzystnie wpływać na stan ich zdrowia. Czynniki szkodliwe –
chemiczne, fizyczne i biologiczne – są zawsze związane ze środowiskiem pracy. Natomiast
uciążliwości wynikają z charakteru wykonywanej pracy.

Czynniki szkodliwe chemiczne stanowią największą grupę szkodliwości. Najczęściej

występują w postaci pyłów, par, gazów i dymów, które przedostają się do organizmu głównie
przez drogi oddechowe, w znacznie mniejszym stopniu przez usta i przewód pokarmowy.
Nieliczne z nich są wchłaniane przez skórę. Wchłonięte w nadmiarze mogą powodować
zatrucia [6, s. 52].

Bardzo ważnym elementem w każdej pracy jest unieszkodliwianie, czyli całkowite lub

częściowe eliminowanie szkodliwego oddziaływania środków toksycznych poprzez ich
utylizację (gospodarcze wykorzystanie odpadów) lub izolację od środowiska:

Unieszkodliwianie toksyn obejmuje:

–

selektywne gromadzenie w miejscu powstania z rozdzieleniem na te składniki, które mogą
być zagospodarowane jako surowce wtórne, oraz pozostałe, wymagające izolacji oraz
dokładne ich oznaczenie i zabezpieczenie w miejscu ich przechowywania,

–

składowanie na wysypiskach specjalnie zbudowanych i odpowiednio zlokalizowanych
z dala od ujęć wody pitnej, w podłożu o małej przepuszczalności, zabezpieczających
środowisko przed rozprzestrzenianiem się toksyn,

–

spalanie – najbardziej radykalna metoda unieszkodliwiania wszelkich substancji i odpadów
– jest zalecana zwłaszcza dla odpadów stanowiących zagrożenie epidemiologiczne,
gazowe produkty spalania zawierające szkodliwe dla środowiska składniki muszą być
przed odprowadzeniem do atmosfery oczyszczone.

Ostre zatrucia powstają wskutek krótkotrwałego działania czynnika szkodliwego o dużym

stężeniu. Na przykład zatrucia tlenkiem węgla powstają w czasie od kilkunastu minut do kilku
godzin  jego  oddziaływania,  zależnie  od  stężenia.  Natomiast  zatrucia  przewlekłe  to  wynik
narażenia  osoby  na  czynniki  szkodliwe  przez  dłuższy  czas,  liczony  w  miesiącach,  a  nawet
latach.  Wiele  czynników  chemicznych  działa  na  skórę  drażniąco  lub  uczulająco,  np.  żywice
epoksydowe lub składniki smarów [6, s. 52].

Do czynników szkodliwych fizycznych zalicza się niekorzystny mikroklimat – zimny

i gorący – oraz hałas i wibracje.

Hałas to zjawisko akustyczne, które w danej chwili i miejscu działa negatywnie na

organizm  człowieka.  Jest  najczęściej  występującym  fizycznym czynnikiem szkodliwym, a jego
źródłem są maszyny i urządzenia, w tym wentylacyjne. Praca w nadmiernym hałasie ogranicza
zdolność  myślenia,  pobudza  nerwowo  i  powoduje  szybkie  zmęczenie.  Hałas  o natężeniu
powyżej 90 dB (decybeli) może spowodować uszkodzenie słuchu. Dla porównania samochód
osobowy  jadący  z  prędkością  100  km/h  wytwarza  hałas  o  natężeniu  około  76  dB,  a  głośno
nastawione radio lub telewizor – 70 dB [8, s. 52].

Do szkodliwych czynników biologicznych należą bakterie, wirusy i pasożyty, które

wywołują choroby zakaźne lub zakażenia.
Całkowite wyeliminowanie chemicznych i fizycznych czynników szkodliwych z miejsca pracy
jest

najczęściej

nieosiągalne.

Zwykle

wymaga

dużych

nakładów

finansowych

i radykalnej zmiany technologii. Na przykład benzen o silnym działaniu rakotwórczym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zastąpiono innymi, mniej toksycznymi rozpuszczalnikami. Kilka lat temu wycofano azbest
z przemysłu z powodu zagrożenia pylicą i rakiem płuc [6, s. 53].

Każdy zakład pracy musi zadbać o to, aby występujące tam czynniki chemiczne nie

przekraczały  najwyższych  dopuszczalnych  stężeń,  a  szkodliwe  czynniki  fizyczne,  jak  hałas
i  wibracje,  najwyższych  dopuszczalnych  natężeń.  W  Polsce  najwyższe  dopuszczalne  stężenia
czynników  chemicznych  oraz  najwyższe  dopuszczalne  natężenia  czynników  fizycznych
określają  rozporządzenia  ministra  pracy.  Badania  stężeń  i  pomiary  natężeń  tych  czynników
wykonują odpłatnie usługowe laboratoria higieny pracy oraz stacji sanitarno-epidemiologiczne.

Utrzymanie stężeń i natężeń czynników szkodliwych w bezpiecznych granicach

umożliwiają  między  innymi  ogólne  środki  techniczne:  wentylacja,  klimatyzacja,  hermetyzacja
urządzeń,  wyciszanie  hałaśliwych  maszyn.  W  razie  konieczności  stosuje  się  indywidualne
środki  ochrony,  jak  ochronniki  słuchu  (  wkładki  do  przewodu  słuchowego,  nauszniki)
zabezpieczające przed hałasem, okulary chroniące przed promieniowaniem ultrafioletowym [6,
s. 53].

Do uciążliwości wynikających z charakteru wykonywanej pracy należy między innymi

nadmierny  wysiłek  mięśni  podczas  dźwigania  ciężarów,  praca  w  pozycji  stojącej,  praca
z  długotrwałym  zaangażowaniem  ograniczonych  grup  mięśni  i  monotonią  ruchów.  Innym,
bardzo  specyficznym  rodzajem  uciążliwości  jest  praca  nocna.  W  odróżnieniu  od  czynników
szkodliwych uciążliwości są niemierzalne [6, s. 53].

Do najczęściej występujących czynników szkodliwych w miejscu pracy należą:

–

niekorzystny mikroklimat,

–

znaczna wilgotność (następstwo intensywnego parowania),

–

obecność dymu i spalin z palenisk (z tlenkiem węgla),

–

ciągłe moczenie rąk w wodzie z roztworami środków myjących,

–

praca w pozycji stojącej (przy stołach produkcyjnych, zlewozmywakach i bufetach),

–

praca nocna (w lokalach rozrywkowych) [6, s. 54].

Jak należy unikać i likwidować zagrożenia obrazuje tabela 2.

Tabela 2. Identyfikacja i charakterystyka zagrożeń

Zagrożenia

Charakterystyka zagrożeń

Środki zaradcze

Pożar, wybuch

Obsługa trzonu gazowego

Przestrzeganie: instrukcji bhp
i ppoż

Pasożyty (np.glista ludzka
itp.)

Kontakt z zanieczyszczonymi
glebami warzywami
i ziemniakami

Przestrzeganie: instrukcji bhp
i reżimu sanitarnego

Zagrożenie grypą

Kontakt z pracownikami
zatrudnionymi w oddziałach
lub pacjętami

Szczepienie ochronne,
przestrzeganie: instrukcji bhp
i reżimu sanitarnego

Przeciążenie układu ruchu

Przenoszenie dużych garnków
z posiłkami przy sporządzaniu
i wydawaniu posiłków,
produktów spożywczych:
warzyw, owoców
w skrzynkach i pojemnikach

Przestrzeganie: norm
dźwigania dla kobiet, rotacji
pracowników, instrukcji bhp,
badań lekarskich,
przeciwwskazań
zdrowotnych pracowników,
szkoleń bhp,
odpowiednia organizacja
pracy w zespole

Czynniki chemicznie

Stosowane środki do

Stosowanie środków ochrony

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

drażniące

dezynfekcji

osobistej (maski, rękawice)
Przestrzeganie: instrukcji
bhp,
procedur, przeciwwskazań
zdrowotnych pracowników

Czynniki chemiczne alergeny
– uczulenie na środki
czyszczące i myjące

Praca ze środkami czystości

Przestrzeganie: instrukcji
bhp,
procedur, przeciwwskazań
zdrowotnych, przeniesienie
na inne stanowisko pracy

Skaleczenie, zakłucie

Obsługa naszyn i urządzeń o
ostrych krawędziach

Przestrzeganie instrukcji
bezpiecznej pracy,
zachowanie ostrożności,
stosowanie osłon na tarcze
tnące urządzeń

Wymuszona pozycja ciała

Praca powyżej 3 godzin
w ciągu zmiany roboczej
w pozycji stojącej przy trzonie
kuchennym

Przestrzeganie rotacji
pracowników
i przeciwwskazań
zdrowotnych

Poparzenia

Obsługa: kotłów warzelnych
parowych, trzonu gazowego
kuchennego, patelni
elektrycznej, piekarników,
wyparzacza do jaj itp.
Pośpiech, nieuwaga
pracownika

Przestrzeganie instrukcji bhp
na stanowisku pracy,
zachowanie ostrożności
podczas pracy

Hałas

Obsługa: maszyny i urządzeń

Przeprowadzanie okresowych
badań instalacji elektrycznej,
stosowanie tylko urządzeń ze
znakiem bezpieczeństwa
i nieuszkodzonych, używanie
urządzeń zgodnie
z przeznaczeniem i instrukcją
obsługi

Oświetlenie (niedoświetlenie,
olśnienie, kontrast)

Awaria źródeł oświetlenia,
zużycie, zabrudzenie punktów
świetlnych

Przeprowadzenie okresowych
pomiarów natężenia
oświetlenia światłem
elektrycznym, stosowanie
źródeł światła zgodnie
z obowiązującymi normami

Upadek na tym samym
poziomie (potknięcie się
poślizgnięcie się)

Poślizgnięcie się na śliskiej
powierzchni, brak
odpowiedniego obuwia,
nieuwaga, pośpiech

Zachowanie ostrożności przy
poruszaniu się po śliskich
i mokrych powierzchniach,
stosowanie obuwia zgodnie
z obowiązującą tabelą norm
przydziału i zużycia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Upadek na różnych
poziomach (schody)

Poślizgnięcie się na śliskiej
powierzchni, brak
odpowiedniego obuwia,
nieuwaga, pośpiech

Zachowanie ostrożności przy
poruszaniu się po schodach,
stosowanie obuwia zgodnie
z obowiązującą tabelą norm
przydziału i zużycia

Uderzenie człowieka
o nieruchomy czynnik
materialny

Nieuwaga, pośpiech,
zastosowanie sprzętu dróg
komunikacyjnych

Zachowanie ostrożności przy
wykonywaniu pracy
i poruszaniu się,
przestrzeganie instrukcji bhp

Mikroklimat

Praca w miejscu złej
klimatyzacji,

Przeprowadzenie okresowych
pomiarów mikroklimatu,
stosowanie bawełnianej
odzieży ochronnej

Tlenek węgla

Obsługa trzonu gazowego
kuchennego

Przeprowadzanie okresowych
pomiarów stężenia tlenku
węgla

Stres

Związany z odpowiednim
i dobrym wykonywaniem
danego zawodu oraz z
odpowiednim zadowoleniem
klientów itp.

Dobór osób o odpowiednich
cechach psychofizycznych
odpornych na stres

Porażenie prądem
elektrycznym

Obsługa urządzeń i sprzętu
zasilanych energią elektryczną

Przeprowadzenie okresowych
badań instalacji elektrycznej,
stosowanie tylko urządzeń ze
znakiem bezpieczeństwa
i nieuszkodzonych, używanie
urządzeń zgodnie
z przeznaczeniem i instrukcją
obsługi

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie czynniki szkodliwe zaliczamydo środowiska pracy?
2.  Jakie istnieją szkodliwe czynniki biologiczne w miejscu pracy?
3.  Jakie najczęściej występują czynniki szkodliwe?
4.  W jaki sposób można unikać czynników szkodliwych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Jakie najczęściej występują zagrożenia w miejscu pracy?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zidentyfikować zagrożenia występujące w miejscu pracy,
2)  określić co grozi pracownikowi w miejscu pracy, jeśli dane zagrożenie wystąpi,
3)  wyjaśnić poszczególne zdania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Uzupełnij poniższą tabelę.

Karta pracy – ćwiczeń

Zagrożenia

Charakterystyka zagrożeń

Środki zaradcze

Mikroklimat

Porażenie prądem
elektrycznym

Upadek na tym samym
poziomie (potknięcie się
poślizgnięcie się)

Skaleczenie, zakłucie

Pożar, wybuch

Pasożyty (np.glista ludzka)

Zagrożenie grypą

Przeciążenie układu ruchu

Uderzenie człowieka
o nieruchomy czynnik
materialny

Wymuszona pozycja ciała

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z treścią ćwiczenia,
2)  wypełnić kartę pracy – ćwiczeń,
3)  zaprezentować efekt pracy,
4)  dokonać oceny poprawności wykonania zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Rozwiąż krzyżówkę.

Karta pracy – ćwiczeń

1.  Do tego czynnika szkodliwego należy gaz.
2.  Jest on powyżej 90dB (decybeli) niebezpieczny dla zdrowia pracownika.
3.  Jeden z trzech czynników szkodliwych.
4.  Gdzie obsługuje się trzon gazowy może nastąpić?
5.  Jeden z czynników fizycznych.
6.  Określone normy mierzalne czynnika chemicznego.
7.  Zdarzenie  nagłe,  wywołane  przyczyną  zewnętrzną  mogącą  powodować  uraz  lub  śmierć

oraz, które nastąpiło w związku z pracą.

8.  Mikroklimat to czynnik.
9.  BHP w zakładzie pracy jest kształtowane przez czynniki społeczne.
10.  Zapobieganie chorobom oraz ochrona zdrowia to inaczej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeczytać uważnie poszczególne zdania,
2)  udzielić na nie poprawnej odpowiedzi,
3)  rozwiązać hasło krzyżówki,
4)  przeanalizować hasło krzyżówki,
5)  przedyskutować odpowiedź na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Środki ochrony osobistej

4.6.1. Materiał nauczania

Higiena osobista zapewnia człowiekowi zdrowie, estetyczny wygląd i świadczy o jego

kulturze. W zakładach pracy przestrzeganie higieny osobistej wpływa również na
bezpieczeństwo konsumentów i standard obsługi [6, s. 87].

Zgodnie z przepisami kodeksu pracy pracodawca musi zapewnić pracownikom odzież

i ubranie robocze, jeżeli:
–

podczas pracy odzież pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,

–

jest to niezbędne ze względów technologicznych bądź sanitarnych.
W praktyce odzież roboczą stosuje się podczas czynności bardzo brudzących oraz takich,

które wymagają zabezpieczenia wyrobów przed zanieczyszczeniem. W zakładach
podstawową odzieżą roboczą są białe fartuchy płócienne lub drelichowe oraz dwuczęściowe
ubrania drelichowe [6, s. 44].

Przede wszystkim stosuje się ją ze względów sanitarnych, gdyż chroni przed

zanieczyszczeniem pochodzącym z osobistego ubrania pracownika. Musi być swobodna
i dostosowana do temperatury typowej dla pomieszczeń pracy. Wskazane jest również
noszenie nakryć głowy – białe chustki, opaski na włosy lub płócienne czapki.

Poza odzieżą roboczą, na stanowiskach, gdzie występują niekorzystne czynniki, stosuje się

odzież ochronną [6, s. 44].

Przydzielana pracownikom odzież robocza i ochronna jest własnością zakładu pracy

i powinna być używana zgodnie z przeznaczeniem. Bez niej pracownik nie może podejmować
pracy. W razie przedwczesnego zużycia odzieży z winy pracownika może on być obciążony jej
kosztami. Pranie i naprawa odzieży roboczej to obowiązek zakładu, ale mogą być również
zlecane pracownikowi w zamian za ekwiwalent pieniężny [6, s. 44].

Przykładowy strój powinien zawierać:

–

biały fartuch,

–

zapaskę,

–

nakrycie głowy (czepek),

–

odpowiednie obuwie,

–

rękawice ochronne – gumowe.
Mycie i dezynfekcja rąk zanieczyszczonych drobnoustrojami nie stanowi dostatecznej

ochrony  ani  dla  pracowników  ani  dla  pacjentów.  Nie  można  również  wykluczyć,  że  na
powierzchni  skóry  rąk  nie  występują  niewidoczne  uszkodzenia,  urazy,  skaleczenia,  otarcia.
Jedna  z  metod  zapobiegania  zakażeniom  polega  na  maksymalnym  ograniczeniu  dostępu
płynów ustrojowych pochodzących od pacjentów na różne części ciała personelu medycznego.
Do  osiągnięcia  tego  celu  wykorzystuje  się  mechaniczne  bariery  między  źródłem
drobnoustrojów  a  ciałem  człowieka.  Stosowanymi  barierami  są:  rękawiczki,  maski,  okularyi
ubrania  ochronne.  Najskuteczniejszą  metodą  ochrony  rąk  przed  bezpośrednim  dostępem
drobnoustrojów  jest  nakładanie  rękawiczek  ochronnych.  Rękawiczki  powinny  być  nakładane
nie  tylko  w  kontaktach  z  pacjentami  z  grup  wysokiego  ryzyka  (np.  choroby i  nosicieli  HIV),
ale muszą być stosowane rutynowo dla wszystkich pacjentów.

Jednym z ważnych elementów w pracy asystentki stomataologicznej są szczepienia

ochronne, które należą do jednych z najważniejszych metod profilaktyki chorób zakaźnych.

Pracownik powinien wyglądać ładnie, czysto i elegancko niezależnie od kategorii zakładu,

bo atrakcyjny wygląd sprawia, że nie tylko lepiej wykonuje on swoją pracę, ale przede
wszystkim bardziej higienicznie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co składa się na strój pracownika?
2.  Czy pracodawca powinien zapewnić pracownikowi odzież ochronną w pracy?
3.  Jaki wpływ na pracę ma strój?
4.  Jak należy być ubranym w czasie pracy?
5.  Co grozi pracownikowi jeśli nie nosi odpowiedniego stroju w czasie pracy?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj strój pracownika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  scharakteryzować strój pracownika,
2)  wskazać jakie znaczenie ma strój w pracy,
3)  wskazać co grozi pracownikowi jeśli nie będzie wykonywał swojej pracy w odpowiednim

stroju,

4) zaprezentować swoją propozycję na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wskaż elementy i zasady mające znaczenie w pracy asystentki stomatologicznej?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wskazać elementy jakie mają znaczenie w pracy asystentki stomatologicznej,
2)  wskazać elementy mało istotne w pracy asystentki stomatologicznej,
3)  określić zasady jakich należy przestrzegać w pracy stomatologicznej,
4)  wskazać dlaczego należy przestrzegać zasady higieny w pracy,
5)  określić najważniejsze zasady higieny pracy,
6)  wskazać znaczenie stroju w pracy,
7)  zaprezentować i dokonać analizy efektów pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

arkusz papieru,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Pierwsza pomoc

4.7.1. Materiał nauczania

Pierwsza pomoc to wszystkie czynności wykonywane przez osobę (osoby) udzielające tej

pomocy  do  chwili  przybycia  pogotowia lub  przetransportowania  chorego  do  placówki  służby
zdrowia.  Czynności  te  mogą  dotyczyć  zabiegów  wykonywanych  bezpośrednio  na  osobie
poszkodowanej.  W  zakres  udzielanej  pierwszej  pomocy  wchodzi  również  wezwanie
pogotowia,  jak  i  ewentualne  zorganizowanie transportu chorego, o  ile  nie  ma możliwości lub
czasu  na  transport  osoby  poszkodowanej  karetką.  Bardzo  ważnym  czynnikiem  udzielania
pierwszej  pomocy  jest  zachowanie  spokoju.  Spokój  ten  jest  potrzebny  zarówno  ofierze
wypadku,  jak  i  ratownikowi  oraz  otoczeniu.  Z  poszkodowanym  należy  rozmawiać  spokojnie
i  rzeczowo.  Pozwala  to  ofierze  wypadku  lub  zachorowania  czuć  się  bezpiecznie.  W  trakcie
rozmowy  należy ustalić, co chory pamięta z wypadku, co go boli, czy chorował uprzednio na
choroby  przewlekłe,  np.  cukrzycę.  Należy  również  ustalić,  jak  i  kogo  z  najbliższej  rodziny
powiadomić o zaistniałej sytuacji [4, s. 16].

Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zorganizowania i udzielania pierwszej

pomocy.
Ponadto zakład pracy ma obowiązek w chwili powstania wypadku w miejscu pracy:
–

zapewnić zabezpieczenie miejsca wypadku do czasu ustalenia jego okoliczności
i przyczyn,

–

niezwłocznie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie
środki zapobiegawcze,

–

niezwłocznie powiadomić inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy i prokuratora oraz
jednostkę nadrzędną o każdym śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy.

Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy ofierze lub ofiarom wypadku

należy szybko ocenić sytuację czyli należy:
–

ustalić przyczynę wypadku oraz ilość rannych,

–

stwierdzić, czy osobie (osobom) poszkodowanej nadal zagraża niebezpieczeństwo,

–

stwierdzić, czy ratownikowi (osobie udzielającej pierwszej pomocy) również nie grozi
niebezpieczeństwo,

–

ustalić, czy są inne osoby mogące w razie potrzeby pomóc w ratowaniu ofiary wypadku,

–

ocenić, czy istnieje możliwość wezwania fachowej pomocy medycznej (pogotowie)
i pomocy technicznej (straż pożarna, policja, pogotowie gazowe, pogotowie
energetyczne),

–

ustalić, czy dostępne są środki do udzielenia tej pomocy, np. materiały opatrunkowe,
nosze itp [4, s. 18–19].
Czynności podejmowane przez ratownika muszą być szybkie i zdecydowane, ale

rozważne. Pochopne działania mogą narazić ratownika na uraz i opóźnić udzielenie pomocy.
Równolegle z oceną sytuacji i okoliczności wypadku należy ocenić stan zdrowia
poszkodowanego (poszkodowanych):

−

czy jest przytomny,

–

czy oddycha,

–

sprawdza się czy jest wyczuwalne tętno.
Najczęściej w pracy asystentki stomatologicznej stanem zagrożenia pacjenta jest utrata

przytomności.  Utrata  przytomności  to  krótkotrwałe  zaburzenie  świadomości  spowodowane
najczęściej  przez  spadek  przepływu  krwi  przez  naczynia  mózgowe  z  powodu  zaburzeń
krążenia.  Zdarza  się,  że  utrata  świadomości  występuje  u  osoby  zdrowej    z  powodu  nagłego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

spadku  całkowitego  oporu  obwodowego  i  ciśnienia  tętniczego,  poprzedzonego  objawami
zwiastującymi  (poty,  bladość,  bicie  serca,  szum  w  uszach).  Tego  typu  omdlenia  występują
najczęściej  w  wyniku  zadziałania  dodatkowego czynnika  jak strach, alkohol,leki, przebywanie
w dusznym pomieszczeniu.

Jeżeli ofiara wypadku lub nagłego zachorowania, jest nieprzytomna, nie oddycha i /lub

tętno nie jest wyczuwalne, należy podjąć akcję reanimacyjną.
W dalszej kolejności należy ocenić, czy:
–

są jakieś zranienia będące powodem krwotoku,

–

są lub mogą być jakieś złamania wymagające unieruchomienia.

Następnie, jeżeli znajdą się inne osoby mogące włączyć się w udzielanie pomocy

poszkodowanych, należy rozdzielić poszczególne czynności ratownicze:
–

zabezpieczenie miejsca wypadku,

–

wezwanie fachowej pomocy medycznej, i ewentualnej policji, straży pożarnej,

–

dostarczenie apteczki pierwszej pomocy i/lub noszy,

–

przeniesienie poszkodowanego w bezpieczne miejsce [4, s. 19–20].
Podstawowym zadaniem ratownika jest ocena stanu zdrowia osoby poszkodowanej

w wyniku wypadku lub nagłego zachorowania. Najważniejszym zadaniem jest ustalenie, czy
zachowane są procesy decydujące bezpośrednio o życiu ofiary:

1.  Przytomność.
2.  Oddech.
3.  Drożność dróg oddechowych.
4.  Wyczuwalne tętno.

Rys. 2. Badania tętna na tętnicy szyjnej [4, s. 20]

Rys. 3. Badanie tętna na tętnicy promieniowej – będąc należy używać

opuszków trzech kolejnych palców[4, s. 21]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Sprawdzanie słuchem, czy ratowany oddycha. Równocześnie wzrokiem

obserwujemy ewentualne pojawienie się ruchów oddechowych klatki
piersiowej [4, s. 21]

Ustalenie, czy ofiara wypadku lub zachorowania jest przytomna, polega na głośnym,

wyraźnym wydaniu polecenie typu: otwórz oczy, poruszaj stopą. Równocześnie można
potrząsnąć chorą osobą, uszczypnąć ją. Brak reakcji na polecenie słowne, dotyk lub
potrząsanie pozwala stwierdzić, że chory jest nieprzytomny.

Po dokonaniu oceny przytomności układu oddechowego i układu krążenia w dalszej

kolejności należy zwrócić uwagę na:
–

zranienia będące źródłem krwotoku,

–

możliwość złamań kości (w tym złamania kręgosłupa),

–

inne okoliczności mogące mieć wpływ na stan zdrowia ofiary (np. zapach z ust – alkohol,
aceton).

Równolegle z czynnościami ratowniczymi wykonywanymi przy udzielaniu pierwszej

pomocy  należy  myśleć  o  wezwaniu  fachowej  pomocy.  Odszukanie  telefonu  i  zgłoszenie
wypadku  nagłego  zachorowania  najlepiej  zlecać  osobie  postronnej.  Poprosić  ją,  aby
potwierdziła  fakt  wezwania  pogotowia.  Jeżeli  nie  ma  innych  osób,  mogących  wezwać
pogotowie, w pierwszej kolejności należy zabezpieczyć podstawowe czynności życiowe osoby
poszkodowanej. Dopiero wtedy można wezwać pogotowie.

Wzywając telefonicznie pogotowie należy podać istotne informacje:

–

co się stało, opis wypadku, czy istnieje nadal zagrożenie,

–

ile jest osób poszkodowanych,

–

gdzie nastąpił wypadek – w miarę dokładnie określić adres lub miejsce, gdzie osoba
wzywająca będzie czekała na karetkę,

–

w miarę możliwości podać rodzaj uszkodzeń ciała ofiar wypadku,

–

określić, kto wzywa pogotowie oraz podać numer telefonu z którego dzwoni [4, s. 25].

Bardzo ważnym elementem jest reanimacja poszkodowanej w czasie wypadku.

Reanimacją nazywamy wszystkie czynności wykonywane między innymi w ramach pierwszej
pomocy, celem przywrócenia życia przy nagłym zatrzymaniu krążenia i/lub oddychania.

Czynnikami bezpośrednio decydującymi o życiu są:

–

powietrze zawierające tlen – czynnik niezbędny do życia komórek i tkanek,

–

oddychanie – dopływ powietrza do płuc, gdzie następuje wymiana gazowa – utlenowanie
krwi,

–

krążenie – transport utlenowanej krwi do komórek i tkanek organizmu [4, s. 34].
Bardzo ważnym elementem w ożywianiu jest sztuczne oddychanie.
Udzielając pomocy potrzebującej osobie należy wykonać podstawowe czynności

resuscytacyjne, w skład czego wchodzą elementy:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

A – udrożnienie dróg oddechowych,
B – wentylacja płuc,
C – zewnętrzny masaż serca.

Najpierw należy zapobiegać niedrożności górnych dróg oddechowych do której

najczęściej dochodzi w wyniku zapadania się języka blokującego wejście do krtani. Aby to
zrobić należy:
–

skontrolować jamę usuwając z niej reszti pokarmu, protezy zębowe,

–

położyć chorego na wznak a następnie trzymając jedną dłoń na czole ofiary odchylić
głowę do tyłu oraz jednocześnie dwoma palcami drugiej ręki unieść podbródek do góry,

–

przesunąć żuchwę ku przodowi tak, aby zęby dolne znalazły się przed górnymi.
Wykonując sztuczną wentylację motodą usta – usta, usta – nos, usta –rurka, usta –maska,

chory najczęściej wentylowany jest powietrzem wydechowym osoby udzielającej pomocy.

Rozpoczynając sztuczne oddychanie metodą usta–usta należy:

–

ułożyć chorego na plecach na twardym podłożu (ziemia, podłoga),

–

uklęknąć koło chorego,

–

odchylić głowę chorego do tyłu i unieść brodę, aby udrożnić drogi oddechowe,

–

zacisnąć palcami płatki nosa ratowanego, aby wdmuchiwać powietrze dostawało się do
płuc i nie uciekało nosem,

–

wdmuchiwać powietrze w usta ratowanego z częstotliwością około 10–12 wdechów na
minutę i obserwować, czy w czasie wdmuchiwania klatka piersiowa ratowanego unosi się
do góry, co świadczy o skuteczność prowadzonego sztucznego oddychania.

Dokładnie obrazują to rysunki 5, 6, 7, 8.

Rys. 5. Odchylenie głowy i uniesienie brody udrażnia drogi oddechowe

– Procedura A pierwszej pomocy [4, s. 36]

Rys. 6. Odchylenie głowy ku tyłowi, otwarcie ust, wysunięcie żuchwy ku przodowi

– Procedura A pierwszej pomocy [4, s. 36]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 7.

Sztuczne oddychanie metodą usta-usta. Należy zwrócić uwagę na odgięcie
głowy, uniesienie brody oraz zaciśnięcie płatków nosa – Procedura B pierwszej
pomocy [4, s. 37]

Rys. 8. Oddychanie usta-nos: uniesiona broda i zaciśnięte usta – powietrze

wdmuchujemy przez nos poszkodowanego – Procedura B pierwszej
pomocy [4, s. 38]

Kolejnym elementem jest badanie tętna przeprowadza się na tętnicach obwodowych –

najprostsze badanie polega na uciskaniu trzema palcami rowka między ścianami około
nadgarstka. Tętno na tętnicy szyjnej badamy dwoma palcami pomiędzy wyczuwalną chrząstką
krtani, tzw. jabłkiem Adama, a wyczuwalnym na szyi mięśniem przebiegającym ukośnie od
okolicy ucha do okolicy mostka.

Brak tętna oznacza zatrzymanie akcji serca i konieczność przystąpienia do pośredniego,

zewnętrznego masażu serca, polegającego na rytmicznym uciskaniu serca przez ścianę klatki
piersiowej w celu podtrzymania krążenia i pompowania krwi do ważnych życiowo organów.
Przedstawia to rysunek 9, 10, 11.

Rys. 9. Ucisk mostka należy wykonywać wyprostowanymi rękami, ułożonymi

jedna na drugiej z dłońmi mocno zagiętymi w stawie nadgarstkowym
– Procedura C pierwszej pomocy [4, s. 40 ]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 12. Trzy osoby transportujące poszkodowanego [4, s. 68]

Rys. 13. Tymczasowe unieruchomienie szyi za pomocą pliku gazet: zwinąć plik gazet, zagiąć rogi, nałożyć

gazety jak kołnierz na szyję, umocnić bandażem, taśmą lub chustką [4, s. 69]

W przypadku podejrzewania złamania kręgosłupa szyjnego należy założyć prowizoryczny

kołnierz.

Uszczerbek na zdrowiu określany jest procentowo przez lekarza orzecznika. Za każdy

procent uszczerbku na zdrowiu przysługuje określona kwota ogłaszana w ostatnim miesiącu
każdego kwartału w Monitorze Polskim przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej.

W przypadku śmierci pracownika lub renty, której bezpośrednią przyczyną był wypadek

przy pracy lub choroba zawodowa, jednorazowe odszkodowanie przysługuje członkom
rodziny. Ma ono formę zadośćuczynienia za szkodę jaką poniosła rodzina na skutek śmierci
pracownika.

W miejscu pracy występuje wiele zagrożeń wypadkowych, których następstwem mogą

być urazy, oparzenia, porażenia prądem itp., mające konsekwencje dla zdrowia pracownika lub
pracowników.

W miejscu pracy mogą pracownicy są narażeni na różnego rodzaju rany np.: szarpane,

które powstają po urazach zadanych tępymi przedmiotami o nierównych brzegach.
Ze względu na zmiażdżenie naczyń krwionośnych krwawienie może być nieznaczne mimo

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dużego uszkodzenia tkanek. Obumarłe tkanki są podatne na zakażenie, dlatego rany szarpane
trudniej się goją i łatwiej ropieją.

Rany należy jak najszybciej przemyć wodą utlenioną i założyć opatrunek. Małe

skaleczenia, zadrapania i otarcia naskórka zabezpiecza się opatrunkami z przylepcem. Na rany
umiarkowanym krwawieniem nakłada się standardowy opatrunek z jałowej gazy zakrywający
całą ranę. Na jałową gazę kładzie się warstwę gazy i całość umocowuje bandażem. Przed
przystąpieniem do zakładania opatrunku należy umyć ręce.

Podczas krwotoku zasadnicze znaczenie ma szybkie zatamowanie krwi, gdyż utrata od 1,5

do 2 litrów krwi stwarza poważne zagrożenie zdrowia i życia. Krwotok tętniczy sygnalizuje
jasnoczerwony

kolor

krwi

strumień

pulsujący

rytmem

serca.

Natomiast

w  krwotokach  żylnych  krew  ma  barwę  ciemnoczerwoną  oraz  wypływa  spokojnym
i nieprzerwanym strumieniem.
Tamowanie  krwotoków  polega  na  uniesieniu  krwawiącej  kończyny  do  góry  i  ręcznym
uciskaniu  w  miejscu  wypływu  krwi,  najlepiej przez  jałowy  opatrunek osłaniający  lub  warstwę
gazy opatrunkowej. Później na opatrunek osłaniający kładzie się wałek ze zwiniętego bandaża
i  silnie  zamocowuje  opaskę  z  bandaża.  Jeżeli  rana  nadal  krwawi,  należy  założyć  dodatkową
warstwę gazy i założyć drugą opaskę [6, s. 104–105].

Kolejną grupą rodzajów wypadków w miejscu pracy mogą być oparzenia. Rozróżnia się

oparzenia termiczne, chemiczne i spowodowane energią elektryczną. W medycynie mówi się o
oparzeniach pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia.

Oparzenia pierwszego stopnia charakteryzują się bolesnym rumieniem (zaczerwienieniem)

i obrzękiem skóry. W oparzeniach drugiego stopnia na obrzękniętej skórze tworzą się pęcherze
wypełnione płynem surowicznym. Przy oparzeniach trzeciego stopnia występuje obumarcie
skóry i głębszych tkanek. Rozległym oparzeniom towarzyszą ciężkie zaburzenia
ogólnoustrojowe, dlatego miarą zagrożenia jest również wielkość oparzonej powierzchni ciała,
a nie tylko stopień.

W lekkich oparzeniach termicznych szybką ulgę przynosi schłodzenie tkanek strumieniem

zimnej wody.  Przy  oparzeniach drugiego stopnia koniecznie trzeba założyć jałowy opatrunek.
Nie  należy  przy  tym  przekłuwać  powstałych  pęcherzy  i  stosować  jakichkolwiek  maści  czy
opatrunków  przylepcowych.  Przy  rozległych  oparzeniach  poszkodowanemu  należy  zapewnić
spokój,  ułożyć  go  w  pozycji  leżącej  na  zdrowych  częściach  ciała  i  zakryć  oparzenia  suchą
jałową  gazą.  W  oczekiwaniu  na  pomoc  lekarską należy podawać  mu  ciepłe  płyny [6,  s. 105–
106].

Oparzenie skóry w okolicy oczu należy przemywać dużą ilością wody, zaś w przypadku

oparzenia płynami żrącymi – przemywanie kontynuować z minutowymi przerwami przez cały
czas transportowania chorego do szpitala.

W przypadku oparzenia rąk i palców należy pamiętać o szybkim zdjęciu z palców

pierścionków obrączki.

Jeśli ratownik musi przebiec przez płomień, powinien zarzucić na siebie koc, płaszcz,

kołdrę i  w  momencie  wskoczenia  w  ogień wstrzymać na potrzebny czas oddech. Oczywiście,
ideałem  jest  okrycie  się  materiałem  niepalnym  lub  trudno  palnym.  Zawsze  dobrze  jest  oblać
okrycie  wodą.  Zapaloną  czy  nawet  tlącą  się  odzież  trzeba  natychmiast  z  siebie  zrzucić,  nie
należy  próbować  gaszenia  jej  na  sobie.  Można  też,  jeśli  istnieją  warunki,  oblać  się  wodą  lub
zanurzyć  w  wodzie.  Sposoby  te  są  szczególnie  zalecane,  jeśli  paląca  się  odzież  parzy  ciało.
W  zamoczonym  ubraniu  należy  czekać  pomocy  lekarza.  Oblanie  czy  zanurzenie  oparzonego
ciała  w  zimnej  wodzie  może  w  wielkim  stopniu  złagodzić  następstwa  oparzenia,  zaś
odkrywanie  kawałków  przypalonego  ubrania  może  poważnie  zwiększyć  ranną  powierzchnię
skóry i pogorszyć stan oparzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Po ugaszeniu płomieni choremu należy zapewnić spokój i nie zdejmować z niego odzieży

ani  materiału,  którym  duszono  ogień. W wielu miejscach tkanina może przykleić się do skóry
i  oderwanie  jej  niepotrzebnie  odsłoni  ranną  powierzchnię.  Odkryte  miejsca  oparzone  należy
osłonić  jedynie  jałowymi  opatrunkami.  Przy  oparzeniach  nie  wolno  stosować  środków  silnie
koagulujących, a więc wytwarzających strup, takich jak spirytus czy tanina. Nieprzestrzeganie
podanych  zaleceń  może  doprowadzić  do  powstania  brzydkich,  szpecących  blizn,  a  niekiedy
przykurczów  skóry.  W  żadnym  wypadku  nie  należy  nakładać  na  oparzoną  skórę  olejów
i maści, gdyż ich działanie przeciwbólowe i ochronne jest wątpliwe, za to w wysokim stopniu
utrudniają one oczyszczenie.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Zdefiniuj pierwszą pomoc?
2.  Kiedy należy udzielić pierwszej pomocy?
3.  Wymień procedury udzielania pierwszej pomocy?
4.  Dzwoniąc po pogotowie ratunkowe jakie należy podać istotne informacje?
5.  Co należy wykonać w przypadku braku tętna u poszkodowanego?
6.  Jakie są podstawowe zadania ratownika w stosunku do osoby poszkodowanej?
7.  Jakich czynności należy dokonać rozpoczynając sztuczne oddychanie?
8.  Jakich  czynności  należy  dokonać  w  przypadku  poranienia  się  narzędziem  ostrym

(skaleczenie)?

9.  Jakie urządzenia stwarzają niebezpieczeństwa w czasie pracy w miejscu pracy?
10.  Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy przy krwotokach?
11.  Jakie są zasady postępowania z oparzeniami drugiego stopnia?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pracownik wykonując swoja pracę źle się poczuł, zasłabł i spadł z podestu. Wskaż

czynności, które należy wykonać, aby pomóc poszkodowanej osobie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wskazać poszczególne etapy udzielania pierwszej pomocy,
2)  wskazać co należy sprawdzić, aby ocenić stan zdrowia poszkodowanego w wypadku,
3)  wskazać jakie informacje należy podać wzywając pogotowie,
4)  zaprezentować efekty wykonania zadania,
5)  dokonać analizy skuteczności udzielania pierwszej pomocy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

arkusz papieru,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wskaż poprawną odpowiedź z poniższych możliwości.

Karta pracy – ćwiczeń

1. Pierwszą pomocą nazywamy:

a) uratowanie poszkodowanego,
b) tamowanie krwi,
c) wszystkie czynności wykonywane przez osobę udzielającą tej pomocy do chwili

przybycia pogotowia.

2. Wzywając pogotowie do osoby poszkodowanej należy poinformować o tym, że:

a) poszkodowany żyje,
b) nastąpił wypadek, wskazać gdzie się wydarzył, ile osób jest poszkodowanych oraz kto

wzywa pomoc,

c) poszkodowany poniósł obrażenia.

3. W gastronomii niebezpieczeństwo stwarzają:

a) maszyny i urządzenia, które wykorzystuje w swojej pracy asystentka stomatologiczna,
b) tylko prąd,
c) tylko budynki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dokonać analizy zdań,
2)  wskazać poprawne odpowiedzi,
3)  zaprezentować odpowiedzi na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Zaprezentuj sposób udzielania pomocy osobie poparzonej w czasie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dokonać analizy pracy danego zawodu,
2)  wskazać metody unikania oparzeń w czasie pracy,
3)  opisać jak należy pomóc osobie poparzonej,
4)  przedstawić inscenizację jak należy poparzonego ratować,
5)  zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

fantom,

–

przybory do pisania,

–

materiały opatrunkowe, kran z wodą,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

4.8.1. Materiał nauczania

Rozpatrując znaczenie bezpieczeństwa przeciwpożarowego należy najpierw zdefiniować

cały proces palenia, na który składa się kilka czynników.

Ogólnie można powiedzieć, że palenie jest łączeniem się materiału z tlenem przy

wydzielaniu  ciepła  i  przeważnie  świecenia  (może  występować  palenie  bezpłomieniowe,  tzw.
tlenie  się,  np.  hałdy  węgla,  stogi  siana  itp.).  Aby  nastąpił  proces  palenia,  potrzebne  są  trzy
czynniki:  materiał  palny,  tlen  (powietrze),  inicjator  zapłonu.  W  tej  sytuacji,  jeżeli  istnieje
odpowiednia  ilość  materiału  palnego,  zapewniony  jest  dopływ  powietrza  i  nastąpił  zapłon,
proces  palenia  może  trwać,  a  w  miarę  rozkładania  się  materiału  palnego  na  palne  produkty
spalania  rozszerza  się  aż  do  postaci  pożaru.  Odnosi  się  to  wyłącznie  do  procesu  nie
kontrolowanego [1 s. 6].

W razie pożaru urządzeń elektrycznych pierwszą czynnością jest wyłączenie ich spod

napięcia. W akcji gaśniczej stosuje się gaśnice pianowe lub śniegowe.
Wyróżniamy następujące rodzaje pożarów:

Ze względu na rodzaj paliwa oraz sposobu jego spalania możemy wyróżnić 5 grup

pożarów:
a – Pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu których obok innych zjawisk

powstaje zjawisko żarzenia. np,: drewno, papier, węgiel, tworzywa sztuczne, tkaniny,
słoma,

b – Pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących się wskutek ciepła wytwarzającego się

przy pożarze. np.,: benzyna, alkohole, aceton, eter, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina,
stearyna, pak, smoła, naftalen,

c –  Pożary gazów. np,: metan,
d –  Pożary metali. np,: magnez, sód, uran,
e –  Pożary instalacji i urządzeń elektrycznych, pojazdów samochodowych.

Jak się zachować, co robić – gdy zauważymy pożar?

–

nie wpadać w panikę, tylko zachować spokój,

–

schylić się i poruszać blisko ściany, ponieważ dym i gaz trujący znajdują się pod sufitem,

–

włączyć alarm,

–

zadzwonić po Straż Pożarną (tel. 998).
Nie tylko w czasie np. pożaru w miejscu pracy pracownik może ulec wypadkowi, ale

również może się to stać w czasie wykonywania pracy lub w drodze do pracy lub z pracy.
Wtedy bardzo ważnym elementem jest cała akcja powypadkowa, a przede wszystkim akcja
udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanemu pracownikowi.

Przy gaszeniu zarodków pożaru należy podjąć następujące działania:

–

odciąć dopływ powietrza do pomieszczeń przez zamknięcie drzwi,

–

usunąć z otoczenia ogniska zapalnego wszystkie łatwopalne materiały, aby stworzyć
niepalną barierę na drodze pożaru,

–

dotrzeć do źródła ognia z dostępnymi środkami gaśniczymi,

–

stłumić pożar koncentrując się na źródle ognia, a nie na płomieniach.
Duże zakłady, w których stopień zagrożenia pożarowego jest większy, powinny być

wyposażone w wodną instalację przeciwpożarową z wężami gaśniczymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas pożaru w silnie zadymionych pomieszczeniach należy się czołgać lub poruszać

w zgiętej pozycji, gdyż zazwyczaj przy podłodze gromadzi się najwięcej powietrza do
oddychania [6, s. 97].

O powodzeniu akcji gaśniczej decyduje szybkość podejmowanych działań, gdyż w ciągu

kilku minut pożar osiąga groźne rozmiary. Dlatego niezależnie od własnych działań należy
zawsze wezwać najbliższą jednostkę straży pożarnej przez telefon alarmowy umieszczony
w widocznym miejscu znanym pracownikom.

Równocześnie ze zgłoszeniem pożaru straży należy prowadzić akcję ratowniczo-gaśniczą

we własnym zakresie pod kierunkiem najstarszego funkcją pracownika.

W pierwszej kolejności:

–

ewakuuje się osoby z miejsca pożaru drogami komunikacyjnymi lub w razie potrzeby
ewakuacyjnymi,

–

wyłącza dopływ prądu i gazu do zagrożonej strefy.
Do udziału w akcji ratowniczo – gaśniczej są zobowiązani wszyscy pracownicy bez

względu na zajmowane stanowisko według poleceń osoby kierującej akcją.

O powodzeniu akcji w dużym stopniu decydują:

–

rozeznania zagrożeń pożarowych występujących w zakładzie,

–

przeprowadzone szkolenia przeciwpożarowe załogi,

–

znajomość zasad postępowania w razie pożaru,

–

dostępność i sprawność sprzętu gaśniczego,

–

umiejętność posługiwania się sprzętem gaśniczym [6, s. 98].
Państwowa Straż pożarna (PSP) działa na mocy ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r.,

opublikowanej w DzU z 2002 r., nr 147, poz. 1230. Główne zadania PSP:
–

organizacja i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych oraz
innych zagrożeń,

–

rozpoznawanie istniejących zagrożeń pożarowych,

–

nadzór nad przestrzeganiem obowiązujących w kraju przepisów przeciwpożarowych
[6, s. 99].
Obecnie zadania PSP znacznie wykraczają poza tradycyjne gaszenie pożarów. Uczestniczy

ona w likwidacji zagrożeń i katastrof budowlanych, komunikacyjnych oraz awarii związanych z
zanieczyszczeniem środowiska [6, s. 100].

Przeciwdziałanie powstania procesu palenia polega przede wszystkim na realizowaniu

odpowiednich przedsięwzięć organizacyjno – technicznych, działalności kontrolno –
prewencyjnej oraz instruktażowo – szkoleniowej.

Wszystkie stosowane środki gaśnicze przede wszystkim odcinają tlen do źródła ognia,

a niektóre z nich dodatkowo schładzają palący się materiał. Do powszechnie stosowanych
środków gaśniczych zaliczamy wodę, pianę gaśniczą, dwutlenek węgla, proszki gaśnicze
i inne.

Gaśnice to urządzenie (najczęściej przenośne) służące do gaszenia pożarów. Mniejsze

gaśnice  stosuje  się  w  samochodach,  większe  w  obiektach  publicznych  i  przemysłowych.
Istnieją także tzw. agregaty gaśnicze złożone z jednej lub więcej dużych gaśnic, umieszczonych
na dwukołowym podwoziu i zaopatrzonych we wspólną dyszę. Gaśnice mają kolor czerwony.
Jedynym  wyjątkiem  jest  gaśnica  śniegowa,  która  może  mieć  także  kolor  srebrny.  Każda
gaśnica  posiada  etykietę  opisującą  jej  przeznaczenie  i  sposób  użycia.  Prawidłowo
zamontowana gaśnica, musi być umieszczona na specjalnym zaczepie do haka na ścianie, bądź
umieszczona w objemce na podłodze.

Podstawowym środkiem gaśniczym jest woda, która z uwagi na bardzo wysokie ciepło

właściwe oraz ciepło parowania – wylana na palący się materiał wytwarza dużą ilość pary
wodnej, która odcina dopływ tlenu do ogniska pożaru. Z uwagi jednak na swoje właściwości

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

fizykochemiczne, woda nie nadaje się, a wręcz nie może być stosowana do gaszenia niektórych
palących się materiałów i urządzeń.

Nie wolno gasić wodą przede wszystkim:

–

materiałów wchodzących z nią w reakcje chemiczne, jak np. karbid, sód, potas, fosfor,

–

palnych produktów ropopochodnych lżejszych od wody, jak różnego rodzaju benzyny,
oleje napędowe, oleje opałowe,

–

instalacji elektrycznych pod napięciem, urządzeń lub maszyn, które nie zostały wyłączone
spod napięcia, z uwagi na to, że woda będąc dobrym przewodnikiem prądu może
spowodować porażenie elektryczne lub dalsze zwarcia [1, s. 9].
Ze względu na zawartość środka gaśniczego dzieli się gaśnice na:

–

gaśnice proszkowe są do gaszenia pożarów z grupy A, B, i C albo B, C w zależności od
rodzaju użytego proszku. Możliwe jest także gaszenie urządzeń elektrycznych pod
napięciem, zwykle do 1000 V. Istnieją także gaśnice przeznaczone na wyższe napięcie,

–

gaśnice śniegowe,

–

gaśnice pianowe,

–

gaśnice halonowe,

–

gaśnice tetrowe.

Wszystkie gaśnice, po ich wyprodukowaniu, mają określony termin ważności podany na

etykiecie fabrycznej, umieszczonej na gaśnicy. Po upływie terminu ważności gaśnica powinna
być poddana przeglądowi przez instytucje lub osoby posiadające odpowiednie uprawnienia.

Do zabezpieczania przeciwpożarowego dużych powierzchni, na których znajdują się

znaczne ilości materiałów palnych, stosuje się agregaty gaśnicze [1, s. 13–17].

Dobór wyżej wymienionych parametrów zależy od:

–

powierzchni chronionej,

–

rodzaju chronionego materiału lub przeznaczenia obiektu,

–

obciążenia ogniowego chronionego obiektu.

Ustalenia te winny być przeprowadzone przez właściwych specjalistów z zakresu ochrony

przeciwpożarowej. Na pracodawcy ciąży obowiązek uzyskania tych informacji i ścisłego
dostosowania się do tych ustaleń.

Bardzo ważne jest aby odpowiednio wcześnie zapobiegać występowaniu pożaru

w miejscu pracy. Do zapobiegania powstawaniu pożaru należy przestrzegać kilku zasad
i wykonywać kilka czynności.
1. Czynności zabronione:

– używanie ognia otwartego, palenie tytoniu w miejscach niedozwolonych,

odpowiednio oznakowanych (palenie tytoniu tylko w miejscach wyznaczonych –
palarnie),

– podgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości

mniejszej niż 5m od budynku,

– palenie śmieci i odpadków w miejscu umożliwiającym zapalenie się sąsiednich

obiektów lub materiałów palnych,

– przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od urządzeń,

których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się powyżej 100ºC,

– użytkowanie niesprawnych urządzeń elektrycznych, ustawianie bezpośrednio na

podłożu palnym urządzeń grzewczych.

– stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, za wyjątkiem

materiałów trudno zapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości, co najmniej
0,05 m od żarówki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– instalowanie

opraw

oświetleniowych,

wyłączników,

przełączników,

gniazd

wtykowych, bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli ich konstrukcja nie zabezpiecza
podłoża przed zapaleniem,

– składowanie jakichkolwiek materiałów i przedmiotów na drogach ogólnej

komunikacji, służących ewakuacji,

– zamykanie wyjść ewakuacyjnych oraz blokowanie dróg ewakuacyjnych w sposób

uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie,

2. Uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do:

– hydrantów, podręcznego sprzętu gaśniczego,
– urządzeń uruchamiających i sterujących instalacjami wpływającymi na stan

bezpieczeństwa pożarowego budynku,

– wyjścia ewakuacyjnego,
– wyłącznika głównego prądu i tablic elektrycznych.

3. Używanie i przechowywanie materiałów niebezpiecznych pożarowo w niedozwolonej

ilości.
–

ciecze palne o temperaturze zapłonu powyżej 55 stopni,

–

gazy palne,

–

ciała stałe itd.

4. W budynku należy:

– umieścić w miejscach i pomieszczeniach ogólnie dostępnych wykazy telefonów

alarmowych oraz instrukcję postępowania na wypadek pożaru.

a) Zgodnie z aktualnie obowiązującymi Polskimi Normami oznakować:

– drogi, wyjścia i kierunki ewakuacji,
– miejsca usytuowania urządzeń alarmowych przeciwpożarowych (ręcznych

przycisków pożarowych),

– lokalizację przeciwpożarowego wyłącznika prądu elektrycznego,
– miejsca, w których znajduje się podręczny sprzęt gaśniczy oraz hydranty,

b) Wykonywać okresowo następujące czynności:

–

przeprowadzić pomiary rezystancji izolacji przewodów roboczych instalacji
elektrycznej, co najmniej raz na 5 lat,

–   przeprowadzić badanie instalacji odgromowej co najmniej raz na 5 lat,
–   przegląd stanu technicznego i badanie szczelności instalacji gazowej raz w roku,
–   przegląd podręcznego sprzętu gaśniczego  nie rzadziej niż raz w roku.

Sprawdzenie ciśnienia wyrzutnika środka gaśniczego (gaśnice proszkowe), waga środka

gaśniczego (gaśnice CO2). Zgodnie z instrukcją fabryczną, w określonym czasie przez
producenta dokonać legalizacji zbiornika gaśnicy i przeładować środek gaśniczy.

W każdym zakładzie pracy powinny być odpowiednie oznaczenia informacyjne, które

pomogą pracownikom w razie akcji ratowniczej lub ostrzegą przed niebezpieczeństwem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3. Znaki informacyjne [8]

Palenie tytoniu zabronione

Alarmowy sygnalizator
akustyczny

Zakaz używania otwartego
ognia - palenie tytoniu
zabronione

Drabina pożarowa

Zakaz gaszenia wodą

Kierunek do miejsca
rozmieszczenia sprzętu
pożarniczego lub
urządzenia ostrzegającego

Nie zastawiać

Kierunek do miejsca
rozmieszczenia sprzętu
pożarniczego lub
urządzenia ostrzegającego

Zestaw sprzętu pożarowego

Uruchamianie ręczne

Hydrant wewnętrzny

Niebezpieczeństwo pożaru -
materiały łatwopalne

Gaśnica

Materiały utleniające

Telefon do użycia w stanie
zagrożenia

Niebezpieczeństwo
wybuchu - materiały
wybuchowe

Tabela 4. Wybrane znaki ewakuacyjne [8]

Kierunek drogi ewakuacyjnej

Wyjście ewakuacyjne

Drzwi ewakuacyjne

Przesunąć w celu otwarcia

Kierunek do wyjścia drogi w lewo

Kierunek do wyjścia drogi w prawo

Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w dół
w lewo

Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w dół w prawo

Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w górę
w lewo

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w górę
w prawo

Pchać aby otworzyć

Ciągnąć aby otworzyć

Stłuc aby uzyskać dostęp

Klucz do wyjścia ewakuacyjnego
znajduje się

Miejsce zbiórki do ewakuacji

Pojemnik z maskami ucieczkowymi

Rękaw ratowniczy

Drabina ewakuacyjna

Telefon alarmowy do wezwania
pierwszej pomocy

Pierwsza pomoc

Ciągnąć

Pchać

Wyjście EXIT

Emergency EXIT

EXIT

Droga ewakuacyjna

Wyjście awaryjne

Okno ewakuacyjne

Uwaga stopień

Pchać aby otworzyć

Ciągnąć aby otworzyć

Uwaga próg

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w górę w prawo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej schodami w dół w prawo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej schodami w dół
w lewo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej schodami w górę w lewo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej schodami w górę
w prawo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej dla niepełnosprawnych
w prawo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej dla
niepełnosprawnych w lewo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w dół

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w górę

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w dół w prawo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w dół w lewo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w górę w lewo

Uwaga niski strop

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby zapobiegać pożarom każdy pracownik bez względu na zajmowane stanowisko

powinien:
1) znać zagrożenie pożarowe budynku i na stanowisku pracy oraz sposoby przeciwdziałania

możliwości powstania pożarów,

2)  znać i przestrzegać przepisy przeciwpożarowe,
3)  znać zasady postępowania w przypadku powstania pożaru,
4)  orientować  się  w  rozmieszczeniu  podręcznego  sprzętu  gaśniczego  i  urządzeń

przeciwpożarowych, a także posiadać umiejętność obsługi podręcznego sprzętu
gaśniczego,

5) znać warunki przeprowadzenia sprawnej ewakuacji osób i mienia,
6) w razie powstania pożaru brać czynny udział w akcji ratowniczej – gaśniczej

i podporządkować się poleceniom kierującego akcją,

7) brać udział w szkoleniach przeciwpożarowych,
8) niezwłocznie zgłaszać usterki mogące spowodować pożar osobom odpowiedzialnym za

bezpieczeństwo pożarowe w budynku,

9) przestrzegać obowiązujące przepisy zawarte w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego.

Każdy pracodawca powinien zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpożarowymi.

Szkolenie w zakresie ochrony przeciwpożarowej ma na celu zapoznanie pracowników

z obowiązkami i zadaniami w zakresie zapobiegania powstawaniu pożaru oraz zadaniami na
wypadek powstania pożaru. Po szkoleniu każdy pracownik powinien znać:
10) zagrożenie pożarowe występujące w budynku,
11) przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania się pożarów,
12) przepisy przeciwpożarowe,
13) miejsca rozmieszczenia, przeznaczenie oraz obsługę podręcznego sprzętu gaśniczego,
14) zasady postępowania na wypadek pożaru i zadania poszczególnych pracowników.

Podstawowe zasady BHP w jednym ze szpitali są następujące:
Podstawowym krokiem jest krok zapobiegawczy, którego należy przestrzegać przede

wszystkim aby nie dopuścić do powstania pożaru.

Kroki zapobiegawcze

Każdy pracownik powinien zasięgnąć informacji na temat zagrożenia pożarowego na jego

stanowisku pracy i w najbliższym otoczeniu.

Stanowisko pracy powinno być utrzymane w należytym porządku. Materiały łatwopalne

nie mogą znajdować się w pobliżu urządzeń elektrycznych, piecyków czy innych źródeł ognia.

Należy surowo przestrzegać zakazu palenia. Do wyrzucania zapałek i niedopałków

papierosów    należy  stosować  niepalne  popielniczki.  Zawartość  popielniczek  należy  wyrzucać
nie  do  worków  na  śmieci,  lecz  do  specjalnych  niepalnych  przykrywanych  pojemników.
Urządzenia  –  sprzęty  do  gotowania  i  ogrzania  mogą  być  używane  tylko  i  wyłącznie  za
wyraźnym pozwoleniem dyrekcji szpitala.

Należy unikać otwartego ognia. Zapalanie świeczek możliwe tylko pod odpowiednim

nadzorem. Wszelkie usterki urządzeń elektrycznych, przeciwpożarowych oraz gazowych
należy niezwłocznie zgłosić przełożonemu, bądź też bezpośrednio osobie odpowiedzialnej za
ochronę przeciwpożarową.

Drogi ewakuacyjne, jak również schody, korytarze powinny być zawsze w pełni dostępne.
Drzwi automatyczne prowadzące do specjalnych pomieszczeń oraz do klatek schodowych

nie mogą być blokowane ani w żaden inny sposób unieruchamiane. Wyjścia awaryjne powinny
być w każdej chwili dostępne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Każdy pracownik szpitala powinien znać numer telefonu alarmowego, dokładne

rozmieszczenie gaśnic oraz usytuowanie dróg ewakuacyjnych.

Nie tylko w szpitalu ale w każdym zakładzie pracy powinny znajdować się również

apteczki pierwszej pomocy, które powinny zawierać:
1)  koc termiczny (ratunkowy) w ilości 2 sztuki,
2)  aparat do sztucznego oddychania w ilości 2 sztuki,
3)  chusta trójkątna w ilości 2 sztuki,
4)  nożyczki w ilości 1 sztuka,
5)  chusteczki higieniczne w ilości 1 opakowanie,
6)  opaska dziana (bandaż) – 400 cm na 5 cm w ilości 10 sztuk,
7)  opaska dziana (bandaż) – 400 cm na 10 cm w ilości 5 sztuk,
8)  opaska dziana (bandaż) – 400 cm na 15 cm w ilości 2 sztuki,
9)  kompres opatrunkowy – 10 cm na 10 cm w ilości 5 opakowań,
10) plaster na szpulce w ilości 2 sztuki,
11) zestaw plastrów z opatrunkiem w ilości 1 opakowanie,
12) rękawiczki jednorazowe, foliowe w ilości 2 pary,
13) agrafka w ilości 3 sztuki,
14) wata w ilości 1 opakowanie,
15) zimny kompres w ilości 1 opakowanie,
16) rękawiczki jednorazowe latex w ilości 2 pary,
17) instrukcja udzielania pierwszej pomocy w ilości 2 sztuki [10].

Postępowanie podczas pożaru

Każdy pracownik, który zauważy ogień niemożliwy do ugaszenia kocem poprzez odcięcie

tlenu, polanie wodą czy też zastosowanie urządzeń gaśniczych, jest zobowiązany do:
1) natychmiastowego zgłoszenia pożaru,
2) ostrzeżenia osób i współpracowników będących w niebezpieczeństwie oraz ich

ewentualnego ulokowania w bezpiecznym miejscu.

Kolejnym ważnym elementem w dziedzinie BHP jest:

Zwalczanie ognia
1) ochrona dróg oddechowych przed dymem poprzez stosowanie zwilżonych chusteczek

oraz poruszania się w dolnych partiach w pomieszczeniach o dużym stopniu zadymienia,

2) zamknięcia palących się pomieszczeń w przypadku gdy samodzielne próby zwalczania

ognia okazują się bezskuteczne,

3) usunięcia z zagrożonego terenu materiałów, przedmiotów niebezpiecznych, łatwopalnych

i innych grożących wybuchem, o ile się samemu nie naraża na niebezpieczeństwo,

4) pozostanie na swoim stanowisku pracy w przypadku nie brania udziału w akcji gaśniczej,
5) zamknięcia okien w pomieszczeniach znajdujących się bezpośrednio nad ogniskiem

pożaru,

6) używanie tylko udostępnionych przez kierownictwo akcji wind, zajętych i sterowanych

ręcznie przez wyznaczonego pracownika służb technicznych.

Postępowanie podczas ewakuacji

Po sygnałach alarmowych należy niezwłocznie:

1)  poinformować współpracowników o zagrożeniu,
2)  zakończyć w miarę możliwości czynności rutynowe,
3)  zakończyć odwiedziny i odesłać pacjentów do łóżek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ze względu na to, że użytkownikami obiektów szpitalnych są niejednokrotnie osoby

ograniczonej  zdolności  poruszania  się,  konieczne  jest  zagwarantowanie  w  nich  szczególnego
poziomu  bezpieczeństwa.  W  sytuacji  wybuchu  pożaru  w  budynku  szpitalnym  konieczne  jest,
podobnie  jak  w  innych  typach  obiektów,  natychmiastowa  ewakuacja  wszystkich
użytkowników  strefy  zagrożonej.  Wielu  chorych  nie  może  ewakuować  się  samodzielnie.
Muszą  oni  być  wywożeni  na  wózkach  inwalidzkich  lub  wręcz  na  szpitalnych  łóżkach.
Wykluczone  jest  w  takich  warunkach  przyjęcie  typowego  scenariusza  ewakuacyjnego,
w  którym  główną  drogę  ucieczki  stanowi  klatka  schodowa.  Niezbędne  staje  się  stworzenie
możliwości  bezpiecznej  ewakuacji  poziomej  w  obrębie  jednej  kondygnacji.  Rozwiązanie  tego
typu  pociąga  za  sobą  konieczność  podziału  każdej  kondygnacji  szpitala  na  minimum  dwie
strefy  pożarowe.  Utworzone  strefy  pożarowe  muszą  zostać  wyposażone  w  urządzenia,  które
w trakcie ewakuacji nie dopuszczą do zadymienia dróg ewakuacyjnych strefy zagrożonej oraz
do przedostania się ognia lub dymu do stref sąsiednich.

Pomieszczenia można opuszczać dopiero po sygnale do ewakuacji.
Ewakuacja następuje tylko pod przewodnictwem osoby poinformowanej o drodze i celu

ewakuacji.  Należy  poruszać  się  tylko  i wyłącznie drogami wyznaczonymi przez kierownictwo
akcji,  używanie  niedozwolonych  wind  jest  zabronione.  Po  ulokowaniu  pacjentów
w  bezpiecznym  miejscu  personel  opuszcza  sprawnie  zagrożone  pomieszczenia  starając  się
zabrać  w  miarę  możliwości  dokumentacje  medyczną.  Po  ewakuacji  należy  sprawdzić  liczbę
pacjentów  i  personelu.  Fakt  opuszczenia  poszczególnych  pomieszczeń  należy  zgłosić
kierownictwu akcji ratowniczej.

Służby, które należy natychmiast powiadomić w przypadku alarmu:

1)  straż pożarna,
2)  pogotowie ratunkowe,
3)  policja,
4)  służby techniczne,
5)  kierownictwo szpitala,
6)  kierownictwo personelu medycznego,
7)  kierownictwo personelu pomocniczego,
8)  kierownictwo pozostałych służb.

Podstawowym zadaniem w działalności firmy jest eliminacja lub minimalizacja skutków

ubocznych  oddziaływania  na  środowisko,  zapobieganie  wypadkom  przy  pracy,  chorobom
zawodowym  i  awariom.  Ochrona  środowiska  i  ochrona  pracy  odgrywają  szczególną  rolę  w
bieżącej  działalności  oraz  planach  rozwojowych zakładów, ze względu na ich lokalizację oraz
specyficzny  charakter  i  asortyment  produkcji.  Sprawy  środowiska,  bezpieczeństwa
i zdrowia pracowników traktowane są priorytetowo, a odpowiedzialność w tych obszarach jest
podstawowym  obowiązkiem  kierownictwa  oraz  pracowników  na  wszystkich  poziomach
organizacyjnych.

Ochrona środowiska ma duże znaczenie w miejscu pracy i spełnia odpowiednie zadania:

1) działanie związane z zapobieganiem awariom i wypadkom,
2) z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, bezpieczeństwa procesowego i ochrony

przeciwpożarowej,

3) organizacyjno – techniczne związane z gospodarką odpadami opartą na zasadach

międzynarodowych, w tym wdrożenie odzysku i recyklingu,

4) wyeliminowanie energetycznych źródeł emisji i wdrożenia nowego systemu zaopatrzenia

w energię cieplną.

Na nasze zdrowie każdego dnia wpływa wiele różnych czynników: środowisko, otoczenie

społeczne, tryb życia oraz nasze własne zachowanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozwój cywilizacji niesie za sobą degradacje środowiska naturalnego, zatem konieczne

jest  podejmowanie  działań  mających  na  celu  jego  ochronę.  Zasady  ochrony  środowiska
reguluje  ustawa  z  dnia  27  kwietnia  2001  r.  –  Prawo  ochrony  środowiska.  Ustawa  ta  określa
środowisko jako ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi, łącznie
z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz, znajdujących
się  zarówno  w  stanie  naturalnym,  jak  też  przekształconych  w  wyniku  działalności  człowieka.
Często również jako element środowiska traktowane są dobra materialne, zabytki architektury
i kultury, a według niektórych koncepcji można zaliczyć przynajmniej część środowiska pracy.

Działalność ludzka, głównie gospodarcza, powoduje pewne uciążliwości dla środowiska,

jego zagrożenia i zanieczyszczenia. Uciążliwościami tymi mogą być zjawiska fizyczne lub stany
utrudniające życie albo dokuczliwe dla otaczającego środowiska, zwłaszcza hałas, wibracje,
zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie odpadami.

Wymienione zjawiska lub stany kwalifikuje się jako uciążliwości szkodliwe dla

środowiska,  jeżeli  występują  w  natężeniu  utrudniającym  życie,  także  jeżeli  są  dokuczliwe
w stopniu  powodującym  zagrożenie  zdrowia  ludzi,  uszkodzenie  lub  zniszczenie  środowiska.
Obowiązek eliminowania lub ograniczania uciążliwości obciąża jednostki organizacyjne i osoby
fizyczne,  prowadzące  działalność  gospodarczą.  Zobowiązane  są  one  stosować  technologie  i
rozwiązania techniczne stwarzające jak najmniejsze uciążliwości dla środowiska oraz stosować
urządzenia ochronne.

Duże znaczenie w miejscu pracy ma odpowiednie przechowywanie odpadów

i składowanie produktów oraz sortowanie odpadów. Jednym z zagrożeń wynikających ze
złego

przechowywania

sortowania

odpadów

może

być

pożar,

wypadek

w pracy oraz rozwój pasożytów, gryzoni. Dlatego tak ważne jest usunięcie odpadów
z obszarów roboczych.

Znaczna część procesu przetwarzania odpadów wiąże się ze zbyt dużą ilością czynności

niezbędnych  do  zagospodarowania  odpadów.  Dlatego  należy  dążyć  do  ograniczenia  czasu
poświęconego  na  zagospodarowanie  odpadów  –  przyjąć  optymalną  metodę  ich
unieszkodliwiania.  Właściwa  gospodarka  odpadami  to  redukcja  ryzyka  w  miejscu  pracy
i  jednocześnie  poprawa  ogólnej  kondycji  firmy.  Sprawdzoną  metodą  jest  ich  odpowiednie
segregowanie.

Inne elementy ochrony środowiska w miejscu pracy to:

1) używanie przedmiotów wielokrotne użytku,
2) unikanie opakowań z materiałów problemowych, takich jak np. PCV, ze zmiękczonych

tworzyw piankowych,

3) korzystanie w trakcie zakupu z toreb tekstylnych i siatek,
4) odstawianie do miejsc specjalnych odpady niebezpieczne takie jak zużyte akumulatory,

baterie, świetlówki,

5) odpowiednia utylizacja sprzętu elektronicznego, elektrycznego.

Jednym z ważnych kroków prowadzących do zminimalizowania zanieczyszczenia

środowiska jest poszanowanie energii i wody. Nie należy korzystać z tych źródeł, jeżeli nie jest
to niezbędne. Ważne jest odpowiednie oświetlenie miejsca pracy, w tym szczególnie efektywne
wykorzystanie światła dziennego. Sprzyja temu odpowiednie ustawienie blatu produkcyjnego
przy źródle światła dziennego, np.: przy oknie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co zaliczamy do powszechnie stosowanych środków gaśniczych?
2.  Co jest podstawowym środkiem gaśniczym?
3.  Jakich materiałów nie wolno gasić wodą?
4.  Jakie  znaki  informacyjne  o  możliwości  ewakuacji  powinny  znajdować  się  w  każdym

zakładzie pracy?

5.  Jakie znaki ostrzegawcze powinny znajdować się w zakładzie pracy?
6.  Jakie elementy są niezbędne, aby zapobiegać powstawaniu pożaru?
7.  Jakie są procedury, gdy dojdzie do pożaru w zakładzie pracy?
8.  Jakie oznaczenia literowe środków gaśniczych są stosowane?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj poszczególne znaki informacyjne i ostrzegawcze.

Karta pracy – ćwiczeń

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  rozróżnić, które znaki są informacyjne, a które ostrzegawcze,
2)  nazwać i scharakteryzować poszczególne rysunki,
3)  zaprezentować charakterystykę znaków,
4)  wskazać miejsce poszczególnych znaków w każdym zakładzie pracy,
5)  dokonać analizy, czy poszczególne znaki są niezbędne w miejscu pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karta pracy – ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Określ czynności powodujące zapobieganie powstawaniu pożaru w miejscu pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić czynności zapobiegające powstawaniu pożaru,
2)  zaprezentować efekty wykonania zadania,
3)  dokonać analizy swojej pracy oraz zaprezentować swoje zdanie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

arkusz papieru,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wskaż przyczyny występowania pożarów w miejscu pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zdefiniować pojęcie pożaru,
2)  zidentyfikować możliwe przyczyny powstawania pożaru,
3)  ocenić możliwości unikania pożarów w miejscu pracy,
4)  dokonać oceny poprawności wykonanego zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

arkusz papieru,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Wylicz jakie służby należy powiadomić w chwili wystąpienia pożaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bhp i ppoż panujące w zakładzie pracy,
2)  wskazać dlaczego należy przestrzegać zasad bhp i ppoż w miejscu pracy,
3)  określić co, należy zrobić w chwili gdy nastąpi pożar w miejscu pracy,
4)  przedstawić efekty pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przybory do pisania,

–

arkusz papieru,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać przyczyny pożarów w miejscu pracy?



2) określić znaczenia ochrony środowiska w miejscu pracy?



3) wskazać znaczenie oznakowania ewakuacyjnego w miejscu

pracy?



4) scharakteryzować znaki informacyjne i ewakuacyjne w miejscu pracy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  pisemny  zawiera  20  zadań  i  sprawdza  Twoje  wiadomości  z  zakresu  przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną odpowiedź

prawidłową. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową znaczkiem X.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Obowiązkiem pracodawcy jest

a)  prowadzenie częstych szkoleń z zakresu bhp.
b)  zapewnienie bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy.
c)  zapewnienie pracownikom wyżywienia.
d)  zapewnienie najnowocześniejszych wyposażeń w środki techniczne.

2. Jeśli pracownik ulegnie wypadkowi to powinien

a)  po skończonej pracy iść do lekarza.
b)  dokonać sam oględzin rany – jeśli jest to mała rana.
c)  powiadomić przełożonego o zdarzeniu i okolicznościach zajścia i wezwać lekarza.
d)  powiadomić o zdarzeniu Państwową Inspekcję Pracy.

3. Maszyny i urządzenia techniczne, w które jest wyposażony zakład pracy powinny spełniać

następujące warunki
a)  powinny być najnowszej generacji.
b)  powinny być ładne i estetyczne.
c)  powinny być łatwe w obsłudze oraz ergonomiczne.
d)  powinny  zapewnić  bezpieczne  i  higieniczne  warunki  pracy  oraz  zabezpieczyć

pracownika przed urazami.

4. Praca z wadliwym lub niesprawnym sprzętem elektronicznym jest zagrożeniem

a)  fizycznym.
b)  chemicznym.
c)  biologicznym
d)  społecznym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Wśród gaśnic rozróżnia się

a)  gaśnice różne w zależności od pożaru.
b)  tylko gaśnice pianowe.
c)  gaśnice pianowe, śniegowe, proszkowe, halonowe.
d)  tylko gaśnice proszkowe.

6. Nie wolno gasić wodą

a) instalacji elektrycznych pod prądem, palnych produktów ropopochodnych lżejszych od

wody oraz materiałów wchodzących z wodą w reakcje chemiczne jak karbid, sód,
potas, fosfor.

b)  tylko urządzeń elektrycznych.
c)  płonących samochodów oraz maszyn i urządzeń.
d)  urządzeń gazowych.

7. Wypadkiem przy pracy jest

a) zdarzenie ciężkie lub śmiertelne.
b) zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną która powoduje uraz lub śmierć,

która nastąpiła w związku z pracą.

c) zdarzenie nagłe wywołane pracą, które powoduje uraz lub śmierć u pracownika.
d) utrata zdolności psycho-fizycznych.

8. Wypadki przy pracy grupyfikujemy na

a)  wypadki zbiorowe, indywidualne.
b)  wypadki lekkie i ciężkie.
c)  wypadki śmiertelne, ciężkie, pozostałe wypadki (zbiorowe).
d)  wypadki zbiorowe, śmiertelne.

9. Pracodawca w razie zaistnienia wypadku

a) sporządza protokół powypadkowy, statystyczną kartę wypadkową oraz wpisać

wypadek do rejestru wypadków.

b)  sporządza tylko protokół powypadkowy.
c)  zapisuje wypadek w rejestrze wypadków.
d)  wypisuje pracownikowi kartę zgłoszenia do lekarza.

10. W razie wypadku należy wykonać następujące czynności udzielenia pierwszej pomocy

a)  zrobić poszkodowanemu sztuczne oddychanie.
b)  zadzwonić szybko po karetkę lub inną pomoc.
c)  należy  najpierw  zabezpieczyć  miejsce  wypadku,  wezwać  fachową  pomoc,  dostarczyć

apteczkę pierwszej pomocy oraz ocenić stan zdrowia poszkodowanego.

d) przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce zapytać jak się poszkodowany czuje

i co się mu stało, czy potrzebna jest pomoc.

11. Wzywając pogotowie ratunkowe do poszkodowanego w wypadku należy poinformować

a)  tylko co się stało.
b)  tylko ile osób zostało poszkodowanych.
c)  tylko co jest przyczyną wypadku oraz co się stało.
d)  należy  poinformować  co  się  stało,  ile  jest  osób  poszkodowanych,  gdzie  nastąpił

wypadek, w miarę możliwości podać rodzaj uszkodzeń ciała oraz kto informuje
pogotowie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Rozpoczynając sztuczne oddychanie metodą usta–usta należy

a) wdychać powietrze w poszkodowanego aby przywrócić rytm tętna.
b) ułożyć chorego na plecach na twardym podłożu, wdmuchiwać powietrze w usta

ratowanego, oraz uciskać co jakich czas klatkę piersiową, powtarzać zabieg kilka razy
aż poszkodowany odzyska rytm serca.

c) uciskać mostek aby serce zaczęło bić bez wdychanie powietrza.
d) wdychać powietrze w usta i uciskać co jakiś czas klatkę piersiową.

13. Zadaniem ochrony środowiska w miejscu pracy jest

a)  zapobieganie awariom i wypadkom w miejscu pracy.
b)  zapobieganie pożarom.
c)  nie ma znaczenie.
d)  wpływa na jakość wykonywanej pracy przez pracowników.

14. Pracodawca prowadzący szkolenia bhp dla pracowników ma obowiązek zapewnić

pracownikom
a) warunki lokalowe oraz wykładowców i instruktorów, wyposażenie dydaktyczne oraz

programy szkoleniowe.

b)  warunki lokalowe.
c)  wykładowców i szkoleniowców.
d)  odpowiednie broszury i materiały bhp.

15. W razie zaistnienia w zakładzie pracy wypadku bezpośredni przełożony pracownika, który

uległ wypadkowi obowiązany jest
a) zacząć dochodzenie kto spowodował wypadek lub co było przyczyną wypadku.
b) niezwłocznie zabezpieczyć miejsce wypadku do czasu ustalenia jego okoliczności

i przyczyn.

c) zamknąć zakład pracy.
d) powiadomić policje.

16. Do czynników materialnych bhp zaliczamy

a)  budynki, maszyny, ogólne zabezpieczenie techniczne.
b)  środki finansowe.
c)  odzież.
d)  tylko urządzenia techniczne.

17. Czynniki niebezpieczne to czynniki których oddziaływanie

a)  czasami może powodować uraz u pracownika.
b)  wpływa niebezpiecznie na psychikę pracownika w miejscu pracy.
c)  może  prowadzić  do  urazu  lub  innego  istotnego  natychmiastowego pogorszenia stanu

zdrowia człowieka bądź do zejścia śmiertelnego.

d) może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia pracownika.

18. Rozróżniamy następujące zagrożenia występujące w miejscu pracy

a)  chemiczne, biologiczne, materialne, psychospołeczne.
b)  fizyczne, materialne, społeczne.
c)  fizyczne, biologiczne, psychologiczne.
d)  fizyczne, chemiczne, biologiczne, psychospołeczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko

..........................................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

1. Dołęgowski B., Janczała S.: Co każdy pracownik o ochronie przeciwpożarowej wiedzieć

powinien, Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa i Doskonalenie Kadr, Gdańsk 1998

2. Konarzewska

M.,

Zielonka

B.,

Konarzewska-Sokołowska

M.:

Technologia

gastronomiczna z towaroznawstwem, część I, Wydawnictwo REA, Warszawa 2005

3. Skuza L., Wypadki przy pracy od A do Z, Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa

i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998

4. Wojciechowski E.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach, Wydawnictwo Ośrodek

Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998

5. Zdziennicka-Kaczocha G.: Co każdy pracodawca wiedzieć powinien o zasadach BHP

w swoim zakładzie pracy, w świetle znowelizowanych przepisów Kodeksu Pracy,
Wydawnictwo sigma, Skierniewice 2006 (stan prawny na 1 czerwca 2006 roku)

6. Żabicki W.: Organizacja bezpieczeństwo i higiena pracy, Wydawnictwo Szkolne

i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2005

7.  http://lipka.klub.chip.pl/praktyczne/zdrowie.htm
8.  PN-92/N-01256/02 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacyjne
9.  http://komers-bhp.pl
10.  www.odziez-robocza.com/apteczki.html
11.  Kodeks Pracy