Choroby wywołane przez przywry

Choroby wywołane przez tasiemce

I . Choroby wywołane przez przywry

Daktylogyroza
Gyrodaktyloza
Sanguinikoloza
Diplostomoza
Postodiplostomoza
Diplozoonoza

Inwazje wywołane przez płazińce z gromady 

Monogenea

żyją na powierzchni ciała ryb
zróżnicowane wymiary  0,1 – 20 mm
rozwój nie wymaga żywiciela pośredniego
posiadają aparat czepny, najczęściej w formie tarczy z hitynowymi 

hakami

haki tarczy czepnej oraz aparat kopulacyjny maja znaczenie 

taksonomiczne

U ryb morskich i śródlądowych

Daktylogyrozy

 -  Wywołane przez Monogenea z rodzaju Daktylogyrus (do  1,5  mm)
 -  tarcza czepna, haki brzeżne małe i duże centralne
 -  twory czepne ruchome dzięki odpowiednim mięśniom
 - z przodu  2 pary plamek ocznych i otwór gębowy
 - duża specyficzność gatunkowa
 -  pasożyty obupłciowe (z tyłu ciała pojedyncze jądro i jajnik
 - narząd kopulacyjny, uzbrojenie cirrusa ma ważne   znaczenie 

taksonomiczne

Przywry z rodzaju Daktylogyrus żyją głównie na skrzelach

Rzadko chorobotwórcze w warunkach naturalnych
   a, często w hodowlanych
Rozwój:  składają  jaja do wody, z jaj wylęga się orzęsiona larwa 

onkomiracidium, które po dostaniu się na rybą przytwierdza się do 
niej i traci rzęski Ostateczny rozwój kończy się na skrzelach.

Jaja nie odporne na wysychanie i działanie niskiej temperatury (po 30 

minutach bez wody lub 2 godz. w lodzie tracą zdolność rozwoju !!

Przy 18

o

 C  Daktylogyrus składa 10 jaj / dobę

Im niższa temperatura wody tym mniejszą liczbę jaj składają 

pasożyty, i tak  w 5

o 

C  -  1  jajo

Najczęściej spotykane u karpi:
   -   D.  anchoratus
   -   D.  vastator
   -   D.  extensus
   Rozróżnić je można po wielkości, a przede wszystkim rozmiarach, 

kształtach i położeniach haków i cirrusa, a także lokalizacji wśród 
płatków skrzelowych

Rozwój embrionalny w jaju też od temperatury, 
   i tak przy  25

o

C  -  3 dni,  20: 4-5,  16 – 9, a w  3

o

 C zostaje 

zahamowany.

Larwy zarażać mogą rybę biernie lub częściej czynnie.
U karpi w temperaturze ok. 20

o

C  kilkanaście dni po wylęgu płatki 

skrzelowe są już dostatecznie ukształtowane i są łatwe dla inwazji 
larw Daktylogyrus

Po przytwierdzeniu i osiągnięciu dojrzałości (w temp. około 20) po 

około tygodniu składają już jaja dla kolejnego pokolenia. 

Żyją na rybach ok.  1 m-ca

Przy silnej inwazji kilkadziesiąt do kilkuset na 1 rybie – 

daktylogyroza   !!

Chory narybek gromadzi się pod dopływem
Skrzela blade lub nierównomiernie ukrwione pokryte dużą ilością 

śluzu

Wybroczyny, wylewy krwi naskrzelach (mikroskop.)
Jest to problem najczęściej  wycieru (tzw. lipcówki) w I przesadkach.
W wyniku inwazji dochodzi do rozrostu płatków skrzelowych, czopy 

śluzowe na płatkach.

Rozrost płatków w wyniku nadmiernej proliferacji nabłonka skrzeli 

(proces wytwórczy charakterystyczny dla ryb) podrażnionego 
hakami

Dochodzi też do martwicy i ubytków tkanki skrzelowej

Po przechorowaniu widać przerost i ubytki

Gyrodaktylozy

To choroby ryb wywołane przez przywry Monogenea z rodzaju 

Gyrodactylus

Wielkość  do 1 mm,
Tarcze czepne z hakami centralnymi 
  i obwodowymi
Na przednim końcu brak plamek ocznych
Charakterystyczna cecha:  jajo-żyworodne !
Przeważnie na skórze (niektóre gat. skrzela)

Skrajna pedogeneza: w osobniku macierzystym formują się dwa do 

czterech pokoleń zarodków, przy czym młodszy rozwija się 
wewnątrz starszego.

Posiada komorę lęgową
Stąd brak tu postaci larwalnej i formą inwazyjną jest dojrzały pasożyt.

U łososiowatych wystepuje G. salaris (Szwecja,Norwegia)
U karpi G. cyprini. G. katharineri, G. medius
                 G. sprostonae
Zarażanie się ryb przy bezpośrednich kontaktach, rozprzestrzenia się 

zależnie od temperatury

Haki zagłębione w naskórku lub nabłonku skrzeli wywołują 

podrażnienie, objawiające się ocieraniem się ryb o dno zbiornika. 
Tworzą się ubytki sięgające skóry właściwej

G.salaris b. niebezpieczny dla łososi atlantyckich, doprowadził do 

redukcji populacji łososia w rzekach Norwegii. Pstrągi nie są tak 
wrażliwe. Najprawdopodobniej łososie atlantyckie zaraziły się od 
młodych łososi hodowlanych wpuszczonych do rzek. Spotyka się b. 
wysoka intensywność zarażenia do 10 000 G. salaris na jednym 
łososiu. Śnięcia

U karpi zdarzają się silne inwazje G. sprostonae, nawet u 3 letnich 

karpi, połączone z osłabieniem 

   i śnięciami

Rozpoznawanie po wykonaniu preparatów gniecionych ze skóry 

(zeskrobiny) i skrzeli (wycinki). Identyfikacja pasożyta polega 
analizie różnic w budowie i rozmiarach haków oraz płytki łączącej

Zwalczanie:  G. salaris w gospodarstwach rybackich
   polega na likwidacji wszystkich ryb i osuszeniu obiektu.
   U karpi przy masowej inwazji  G. sprostonae stosowano dotychczas 

preparaty fosforoorganiczne.

Oprócz licznych Monogenea z rodzajów Dactylogyrus i Gyrodactylus wystepują 

dość często takie rodzaje:

   - Pseudocalpenteron (aparat czepny tylko z  14 hakami brzeżnymi)

  - Ancylodiscoides (Silurus glanis) (2 pary haków środkowych i 2 płytki łączące 

14 brzeżnych)

  - Tetraonchus – (łososiowate, szczupaki) w tarczy czepnej 16 haków brzeżnych 

a środkowe połączone jedną płytką

  -Diplozoon – żyją parami u karpiowatych tarcza czepna u kazdego z 4 par 

klamer, a w przedniej części po 2 przyssawki

Diplozoon

Choroby ryb wywołane przez  dojrzałe przywry

 - 

Digenea

Sangwinikoloza – 

przywry z rodzaju Sanguinicola, żyjace w układzie 

krwionosnym ryb

Brak przyssawek
Obupłciowe
S. inermis u karpi
S.armata u linów
S. intermedia u karasi
Rozwój z udziałem żywicieli pośrednich

Dorosła przywra żyje w układzie krwionośnym, głównie w sercu.
Składa zapłodnione jaja – roznoszone z krwią do różnych narządów 

m.in. Mięśnia sercowego, nerek, wątroby, skrzeli.

Jaja trójkątne ze sztylecikiem. W narządach się otorbiają z wyjątkiem 

skrzeli z których jaja łatwo wydostają się po przebiciu ściany 
naczyń.

żywiciele pośredni – wodne ślimaki (Limnea stagnalis, Radix ovata, 

R.auricularia)

   w ślimaku – sporocysta, redie, cerkarie, które wnikają aktywnie do 

ciała ryby, najczęściej przez skrzela

Otorbione jaja Sanguinicola w nerce

Dorosłe przywry Sanguinicola w świetle naczynia krwionośnego

Sanguinicola w mikroskopie skaningowym

Liczne jaja Sanguinicola w skrzelach

Sangwnikoloza skrzeli może być przyczyna poważnych śnięć, 

szczególnie u narybku letniego.

W końcu lipca kilkanaście dni po obsadzeniu wylęgiem I przesadek – 

śnięcia związane z pojawieniem się w zbiorniku dużych ilości 
ślimaków.

Objawy:  marmurkowatość skrzeli, wybroczyny, natomiast obrzęk 

ciała i wysadzenie gałek ocznych związane jest z uszkodzeniem 
nerki !

Objawy przyduchy, dzióbkowanie
Rozpoznanie: preparaty ze skrzeli i nerek – szukanie jaj trójkątnych z 

widoczna plamką pigmentową i często żywym zarodkiem.

Zapobieganie – redukcja populacji ślimaków
Osuszanie zarówno stawu i doprowadzalników dewastacja ślimaków z 

użyciem siarczan miedzi

   lub prep. Bayluscid (zabija ślimaki, ich ikrę, miracidia i cerkarie 

jednak jest wysoce toksyczny dla ryb.

Inne Trematoda

Asymphylodora tincae

 – w jelicie lina, rzadziej leszcza i płoci

żywiciele pośredni ślimaki (Limnea, Planorbis)
Zdarza się nawet kilkaset przywr w  1 rybie
Nieżytowe zapalenie jelit (przywra ma przyssawki oraz kolce 

pokrywające ciało)

Długość ok.. 1 cm

Azygia luci

 – dł  2 – 4 cm w żołądku u szczupaka. Żywiciel 

pośredni ślimak.

Po śmierci szczupaka z żołądka przechodzi do jamy skrzelowej. Ryby 

zarażają się po zjedzeniu cerkarii. U karpiowatych nie rozwija się, 
może być też w jelicie troci, pstrąga

Inwazje wywołane przez metacerkarie przywr

Diplostomum spathaceum

-  metacerkarie w oczach b. wielu 

gatunków ryb

Dojrzała przywra żyje w jelicie licznych ptaków wodnych 

odżywiających się rybami

   też w wodach słonawych
 1 żywiciel pośredni – ślimak
 2 żywiciel pośredni - ryba

U karpiowatych lokalizuj się metacerkarie w soczewce oka.
Po opuszczeniu ślimaka cerkarie aktywnie do ryby poprzez skórę lub 

od razu do oka.

Rozwój od temperatury otoczenia zależy. Przy 20 

o

C

  pływają w powierzchniowych warstwach wody
Przy silnej inwazji u narybku niepokój, zaburzenia ruchowe ! , na 

brzuchu mogą być wynaczynienia.

Zmętnienie uszkodzenie rogówki i soczewki
Roślinożerne dość wrażliwe
U pstrągów b. nasilone objawy (zaburzenia ruchowe)  gdy powyżej 

gosp. karpiowe.

Zmętnienie soczewki i rogówki oka w wyniku inwazji Diplostomum spathaceum

Posthodiplostomum cuticola

Czerniaczka

Czarne plamy na skórze i płetwach
Barwnik czarne odkłada się dookoła metacerkarii
U narybku letniego karpia w stawach lub u innych młodych ryb
Dojrzała przywra w jelicie ptaków rybożernych
1 żywiciel pośredni – ślimaki wodne
2 żywiciel pośredni – ryby najczęściej karpiowate

Tasiemce rozmnażają  się głównie płciowo. Są obojnakami.
Zapłodniony oocyt tasiemca rozwija się w larwę tzw. onkosferę
Onkosfera Pseudophyllidea -  koracidium orzęsione
We wszystkich przypadkach onkosfera przechodzi przy pomocy 

haczyków embrionalnych z jelita do jamy ciała żywiciela 
pośredniego gdzie rozwija się w kolejną larwę

Caryophyllidea i Pseudophyllidea – procerkoid (ma cerkomer z 

hakami embrionalnymi)

Procerkoidy Caryophyllidea – w jamie ciała Oligochaeta
Procerkoidy Pseudophyllidaea – w jamie ciała  Crustacea

Do najczęściej występujących u ryb należą dwa tasiemce 

nieczłonowane:

   Caryophyllaeus laticeps i Khawia sinensis  oraz
członowany   Bothriocephalus acheilognathi
 Ten ostatni wywołuje najgroźniejsze zaburzenia w hodowli, 

natomiast pozostałe rzadko są przyczyna śnięcia ryb

Khawia sinensis

(Caryophyllaeidea)

tasiemiec monozoiczny (nie członowany) białawy długości od 80 – 170 mm. W części przedniej 

wachlarzowate festony

Procerkoidy (larwy tasiemców) Bothriocephalus i Khawia

Żywicielami posrednimi Khawia są skąposzczety (oligochaeta) 

Tubifex, Limnodrilus, które połykają jajo wraz z koracidium w 
środku (u Bothriocephalus koracidium pływa osobno)

Pojedynczy skąposzczet może być zarażony najwyżej 9 procerkoidami
Są one widoczne gołym okiem przez ciało pasożyta.

Może przezimować w skąposzczecie.
Ryba zjadając żywiciela pośredniego zaraża się procerkoidami, które 

przy pomocy festonów przyczepiają się do błony śluzowej

Skąposzczety (Tubifex)

kawioza

Zachowanie się festonów Khawia w jelicie

Obrzęk błony śluzowej jelita wskutek kawiozy

Krypty w błonie śluzowej pozostałe po zwyrodnieniu śluzowym enterocytów

Khawia „zagnieżdżony” w fałdach błony śluzowej

Cykl rozwojowy  Khawia sinensis

Bothriocephalus acheilognathi

(Psudophyllidea)

B. acheilognathi podobnie jak K. sinensis dostały się do Europy na przełomie lat 

końcu lat 50/60 ub. stulecia z Azji w ramach aklimatyzacji narybku ryb 
roślinożernych (amura i tołpygi)

W Polsce pierwszy raz opisano w 1971 roku
Cykl rozwojowy Bothriocephalus krótki  35 – 40 dni
U Khawia znacznie dłuższy 7-10, a nawet 
  do 12 m-cy (w zależności od pory roku)

Bothriocephalus  koloru kremowego, członowany.
Posiada wyraźny skoleks z  2  bruzdami
Żywieciel pośredni raczek planktonowy (Cyklops). Jednak 6-9 

procerkoidów powoduje śmierć raczka.

Długość od  100 -  320  mm

Koracidium (orzęsiona larwa) Bothriocephalus

Powyżej jaja i wykluwające się z jaja koracidium 

Ligula intestinalis

Liguloza -  choroba wywołana przez larwę plerocerkoid tasiemca 

Ligula intestinalis bytującego u ptaków wodnych, które zarażają się 
po zjedzeniu ryby (która jest 2 żywicielem pośrednim) z 
plerocerkoidem

Procerkoidy znajdują się u 1- żywiciela pośredniego, którym jest 

skorupiak planktonowy

Inne tasiemce, których larwy – plerocerkoidy wywołują choroby: 

Schistocephalus, Digramma śnięcia cierników w stawach 

wodociągowych

Sekcja amura zarażonego plerocerkoidem Ligula intestinalis

Liguloza u jazi

Trienoforoza

Triaenophorus nodulosus jest tasiemcem, dla którego ryby są zarówno 

żywicielami pośrednimi, jak i ostatecznymi.

Do tych ostatnich należą szczupaki stąd tasiemiec ten nazywany jest 

często „robakiem szczupaczym”

Cysty z plerocerkoidami Triaenophorus w wątrobie okonia,śnięcia okoni w 

zbiorniku zaporowym