plik

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie

rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez

NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej

zgody

NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej

od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

Nexto.pl

Recenzent:

prof. dr hab. Andrzej Radziewicz-Winnicki

Redakcja wydawnicza:

Beata Bednarz

Korekta:

Danuta Porębska

Projekt okładki:

Ewa Beniak-Haremska

ISBN 978-83-7308-860-3

Oﬁ cyna Wydawnicza „Impuls”

30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5

tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47

www.impulsoﬁ cyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoﬁ cyna.com.pl

Wydanie I, Kraków 2007

Spis treści

Wstęp ..................................................................................................... 9

Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz, Krzysztof Sas-Nowosielski
Rozdział I
Etiologia i epidemiologia stosowania
substancji psychoaktywnych przez młodzież ............................................ 11

1.1. Przyjmowanie narkotyków i steroidów anaboliczno-androgennych

przez młodzież ................................................................................. 11

1.1.1. Przyczyny sięgania po środki uzależniające ............................. 11

1.1.2. Kryteria diagnostyczne i fazy rozwoju uzależnienia ................. 13

1.1.3. Czynniki determinujące powstawanie uzależnienia ................. 17

1.2. Zasięg i przyczyny stosowania substancji psychoaktywnych

wśród młodzieży śląskiej .................................................................. 21

1.2.1. Odczuwanie pokusy sięgnięcia po narkotyki .......................... 22

1.2.2. Przyjmowanie narkotyków przez badanych ............................ 23

1.2.3. Skutki uboczne doznawane przez badanych

z powodu stosowania narkotyków .......................................... 24

1.2.4. Znajomość osób, które doznały negatywnych skutków

przyjmowania substancji psychoaktywnych ............................ 25

1.2.5. Motywy osób niebiorących narkotyków ................................. 27



Spis treści

Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz, Krzysztof Sas-Nowosielski
Rozdział II
Konsekwencje przyjmowania poszczególnych rodzajów
substancji psychoaktywnych a ich stosowanie w badanej populacji ......... 31

2.1. Kanabinole (przetwory konopi indyjskich) ...................................... 31

2.1.1. Charakterystyka kanabinoli i ich wpływ

na funkcjonowanie psychosomatyczne ................................... 31

2.1.2. Stosowanie kanabinoli w badanej populacji ........................... 35

2.2. Stymulanty ...................................................................................... 38

2.2.1. Charakterystyka stymulantów i ich wpływ

na funkcjonowanie psychosomatyczne ................................... 38

2.2.2. Stosowanie stymulantów w badanej populacji ........................ 45

2.3. Halucynogeny ................................................................................. 48

2.3.1. Charakterystyka substancji halucynogennych

i ich wpływ na funkcjonowanie psychosomatyczne ................ 48

2.3.2. Stosowanie środków halucynogennych

w badanej populacji ............................................................... 51

2.4. Inhalanty (środki wziewne) .............................................................. 53

2.4.1. Charakterystyka inhalantów i ich wpływ

na funkcjonowanie psychosomatyczne ................................... 53

2.4.2. Stosowanie inhalantów w badanej populacji .......................... 57

2.5. Depresanty ...................................................................................... 58

2.5.1. Charakterystyka depresantów i ich wpływ

na funkcjonowanie psychosomatyczne ................................... 58

2.5.2. Stosowanie depresantów w badanej populacji ........................ 63

2.6. Opiaty ............................................................................................. 65

2.6.1. Charakterystyka opiatów i ich wpływ na funkcjonowanie

psychosomatyczne .................................................................. 65

2.6.2. Stosowanie opiatów w badanej populacji ................................ 69

Spis treści



2.7. Steroidy anaboliczno-androgenne .................................................. 70

2.7.1. Charakterystyka steroidów anaboliczno-androgennych

i ich wpływ na funkcjonowanie psychosomatyczne .............. 70

2.7.2. Stosowanie steroidów anaboliczno-androgennych

w badanej populacji ............................................................. 75

Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz
Rozdział III
Proﬁ laktyka uzależnień ......................................................................... 79

3.1. Deﬁ nicja i cele działań proﬁ laktycznych ......................................... 79

3.2. Rozstrzygnięcia dotyczące posiadania i stosowania

substancji psychoaktywnych w polskim systemie prawnym ............ 80

3.3. Rodzaje programów proﬁ laktycznych ............................................ 82

3.4. Proﬁ laktyka w szkole ..................................................................... 87

3.5. Zasady i metody pracy w grupie ..................................................... 93

Bibliograﬁ a ........................................................................................... 97

Aneks 1
Kwestionariusz ankiety dotyczącej uzależnień w szkole .......................... 105

Aneks 2
Przykładowe przepisy szkolne dotyczące posiadania i stosowania
substancji psychoaktywnych (które powinien podpisać
i posiadać w wersji drukowanej każdy uczeń) ........................................ 107

Wstęp

W jednej ze swych książek Hanna Rylke pisze:

[...] nasze dzieci i nasi uczniowie są ekspertami od narkotyków. Wiedzą o nich
bardzo dużo, niezależnie od tego, czy sami ich używają, czy nie. Większość z nas
ma małe szanse, aby im dorównać orientacją w problemie i praktyczną wiedzą
(Rylke, 1999, s. 10).

Znajomość sposobów manipulowania stanem psychoﬁ zycznym własne-

go organizmu za pomocą substancji psychoaktywnych jest bowiem wśród
młodego pokolenia duża. Znaczne są także rozmiary zjawiska praktyczne-
go wykorzystywania tej wiedzy, dla różnych zresztą celów. Jego społeczne
rozmiary nie ograniczają się już do granic wyznaczanych przez dewiacyjne
subkultury młodzieżowe lub tzw. margines społeczny, lecz obejmują coraz
szersze kręgi społeczne. Substancje psychoaktywne są bowiem postrzegane
jako środki wspomagające naukę czy dobrą zabawę, a nawet są traktowane
jako niezbędny warunek obu tych sfer aktywności. Prawdą są też słowa koń-
czące konstatację H. Rylke – wiedza rodziców i nauczycieli na temat narko-
tyków, ich działania, motywów korzystania z nich i zasięgu wśród młodzieży
jest daleka od poziomu, który pozwalałby na prowadzenie z młodymi ludźmi
skutecznego dialogu w zakresie powstrzymania ich od sięgania po omawiane
tu środki uzależniające. Powodują one bowiem ﬁ zyczną degradację organi-
zmu, uszkadzając wiele organów wewnętrznych (zwłaszcza mózg), a także
transformację psychiczną (uzależniając, stymulując niekiedy zachowania
agresywne, wywołując zaburzenia psychiczne itp.) oraz swoistą przemianę
w sferze wolicjonalnej, wyrażającą się poszukiwaniem tylko takich sposobów
rozwiązywania problemów w nauce, kształtowania własnej sylwetki czy na-
wiązywania kontaktów społecznych, które wymagają niewiele wysiłku.



Wstęp

Jak już wspomniano, aby móc podejmować skuteczne działania proﬁ lak-

tyczne, potrzebna jest wiedza na temat zasięgu omawianego zjawiska w inte-
resującej nas populacji. Temu właśnie celowi ma służyć niniejsza praca. Zo-
stały w niej omówione poszczególne kategorie substancji psychoaktywnych
(kanabinole, stymulanty, halucynogeny, inhalanty, depresanty, opiaty oraz
– rzadziej opisywane w polskiej literaturze przedmiotu – steroidy anabolicz-
no-androgenne) z uwzględnieniem ich charakterystyki oraz wpływu na funk-
cjonowanie psychosomatyczne, kryteriów rozpoznawania ich przyjmowania
oraz zasięgu stosowania wśród młodzieży szkolnej. W jednym z rozdziałów
zostały przedstawione wyniki własnych badań, których celem było znale-
zienie odpowiedzi na pytanie o to, jak często były używane przez młodzież
poszczególne kategorie narkotyków, a także o to, jakie motywy kierowały
osobami biorącymi oraz czy doznawały one w związku z tym jakichś niepożą-
danych skutków. Odrębny rozdział został poświęcony wybranym zagadnieniom
proﬁ laktyki uzależnień, w tym założeniom najbardziej popularnych strategii
proﬁ laktycznych (programom informacyjnym, afektywnej edukacji, kompe-
tencjom społecznym, działaniom alternatywnym, wczesnej interwencji) oraz
możliwościom organizowania działań proﬁ laktycznych w szkole.

Autorzy

Rozdział I

Etiologia i epidemiologia stosowania
substancji psychoaktywnych przez młodzież

1.1. Przyjmowanie narkotyków i steroidów

anaboliczno-androgennych przez młodzież

1.1.1. Przyczyny sięgania po środki uzależniające

Dlaczego ludzie sięgają po środki uzależniające? Trudno znaleźć jedno-

znaczną odpowiedź na to pytanie. Powodów jest wiele i niejednokrotnie są
one ze sobą wzajemnie powiązane. Niemniej w literaturze przedmiotu wy-
różnia się najczęściej dwie grupy przyczyn (Woynarowska, 2000; Maxwell,
2001):
1) I n d y w i d u a l n e – należą do nich: predyspozycje psychologiczne,

tj. skłonność do podejmowania ryzyka, ciekawość, poszukiwanie wrażeń,
ograniczona zdolność do przewidywania konsekwencji swoich działań;
zaniżone poczucie własnej wartości; chęć poprawienia swojego wizerunku
i samopoczucia, upodobnienia się do idoli i/lub postaci z mediów; wy-
soki poziom lęku, brak równowagi emocjonalnej, nasilony egocentryzm,
mała odporność psychiczna, stany depresyjne, zachowania autodestruk-
cyjne, zaniżone poczucie sensu życia. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że
niektóre ze wspomnianych wyżej predyspozycji, zwłaszcza poszukiwanie
nowości, wrażeń, ryzyka, są przynajmniej po części warunkowane czyn-
nikami dziedzicznymi. Stwierdzono bowiem, że jeden z genów – kodu-
jący receptor neuroprzekaźnika dopaminy gen DRD4, a konkretnie jego