PRZED MATURĄ Z CHEMII
MATERIAŁY DLA UCZNIA
PRZED MATURĄ Z CHEMII
MATERIAŁY DLA UCZNIA
Chemia jest jednym z przedmiotów, który może być zdawany na egzaminie
maturalnym. Jest to egzamin pisemny sprawdzający wiadomości i umiejętności określone
w Standardach wymagań egzaminacyjnych i polega na rozwiązaniu zadań w arkuszach
egzaminacyjnych. Uczniowie mogą wybrać ten przedmiot jako obowiązkowy lub jako
przedmiot dodatkowy. Chemia jako przedmiot obowiązkowy może być zdawana na poziomie
podstawowym lub rozszerzonym. Natomiast, jeśli jest przedmiotem wybranym dodatkowo
może być zdawana tylko na poziomie rozszerzonym.
Wybierając poziom podstawowy należy rozwiązać w czasie 120 minut zadania
zawarte w Arkuszu I. Zdający zdał egzamin maturalny, jeżeli otrzymał minimum 30%
punktów możliwych do uzyskania za rozwiązanie zadań w tym arkuszu. Wybierając poziom
rozszerzony należy rozwiązać w czasie łącznym 240 minut zadania zawarte w Arkuszu I
i w Arkuszu II. Aby zdać egzamin maturalny, wystarczy otrzymać minimum 30% punktów
możliwych do uzyskania za rozwiązanie Arkusza I. Wynik uzyskany za rozwiązanie
Arkusza II nie ma wpływu na zdanie egzaminu, jednak na świadectwie odnotowane będą
procentowe wyniki uzyskane za rozwiązanie zadań z każdego arkusza oddzielnie. Jeśli
zdający wybierze chemię jako przedmiot dodatkowy powinien rozwiązać zadania zawarte
w obu arkuszach egzaminacyjnych. W takim przypadku nie ma limitu punktów, które należy
uzyskać, aby zdać egzamin. Na świadectwie dojrzałości odnotowane będą procentowe wyniki
uzyskane za rozwiązanie zadań z każdego arkusza oddzielnie.
Od roku 2004/2005 wyniki egzaminu maturalnego będą brane pod uwagę podczas
rekrutacji na wyższe uczelnie.
Proponujemy, aby uczniowie sprawdzili swoje wiadomości i umiejętności,
i rozwiązali przykładowe zadania z poziomu podstawowego oraz rozszerzonego. W publikacji
zamieszczone są także rozwiązania wraz z punktacją za czynność oraz punktacją sumaryczną.
Poniżej zamieszczamy tablice chemiczne konieczne przy rozwiązywaniu zadań.
Życzymy powodzenia !
Zespół Autorski
Tablice chemiczne
do wykorzystania przy rozwiązywaniu zadań
Elektroujemność według Paulinga
1 18
1
H
2,1
2 13 14 15 16 17
2
He
3
Li
1,0
4
Be
1,5
5
B
2,0
6
C
2,5
7
N
3,0
8
O
3,5
9
F
4,0
10
Ne
11
Na
0,9
12
Mg
1,2
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
13
Al
1,5
14
Si
1,8
15
P
2,1
16
S
2,5
17
Cl
3,0
18
Ar
19
K
0,8
20
Ca
1,0
21
Sc
1,3
22
Ti
1,5
23
V
1,6
24
Cr
1,6
25
Mn
1,5
26
Fe
1,8
27
Co
1,8
28
Ni
1,8
29
Cu
1,9
30
Zn
1,6
31
Ga
1,6
32
Ge
1,8
33
As
2,0
34
Se
2,4
35
Br
2,8
36
Kr
37
Rb
0,8
38
Sr
1,0
39
Y
1,2
40
Zr
1,4
41
Nb
1,6
42
Mo
1,8
43
Tc
1,9
44
Ru
2,2
45
Rh
2,2
46
Pd
2,2
47
Ag
1,9
48
Cd
1,7
49
In
1,7
50
Sn
1,8
51
Sb
1,9
52
Te
2,1
53
I
2,5
54
Xe
55
Cs
0,7
56
Ba
0,9
57
La
1,1
72
Hf
1,3
73
Ta
1,5
74
W
1,7
75
Re
1,9
76
Os
2,2
77
Ir
2,2
78
Pt
2,2
79
Au
2,4
80
Hg
1,9
81
Tl
1,8
82
Pb
1,8
83
Bi
1,9
84
Po
2,0
85
At
2,2
86
Rn
87
Fr
0,7
88
Ra
0,9
U
k
ła
d
o
k
re
so
w
y
p
ie
rw
ia
st
k
ó
w
1
18
1
H
W
o
d
ó
r
1
,0
0
7
9
2
13 14
15 16 17
2
H
e
H
el
4
,0
0
2
6
3
L
i
L
it
6
,9
4
1
4
B
e
B
er
y
l
9
,0
1
2
1
8
5
B
B
o
r
1
0
,8
1
1
6
C
W
ęg
ie
l
1
2
,0
1
1
7
N
A
zo
t
1
4
,0
0
6
8
O
T
le
n
1
5
,9
9
9
9
F
F
lu
o
r
1
8
,9
9
8
1
0
N
e
N
eo
n
2
0
,1
7
9
1
1
N
a
S
ó
d
2
2
,9
8
9
7
1
2
M
g
M
ag
n
ez
2
4
,3
0
5
3
4 5 6
7 8
9 10 11
12
1
3
A
l
G
li
n
2
6
,9
8
2
1
4
S
i
K
rz
em
2
8
,0
8
5
1
5
P
F
o
sf
o
r
3
0
,9
7
4
1
6
S
S
ia
rk
a
3
2
,0
6
6
1
7
C
l
C
h
lo
r
3
5
,4
5
1
8
A
r
A
rg
o
n
3
9
,9
4
8
1
9
K
P
o
ta
s
3
9
,0
9
8
3
2
0
C
a
W
ap
ń
4
0
,0
7
8
2
1
S
c
S
k
an
d
4
4
,9
5
5
9
2
2
T
i
T
y
ta
n
4
7
,8
8
2
3
V
W
an
ad
5
0
,9
4
1
2
4
C
r
C
h
ro
m
5
1
,9
9
6
2
5
M
n
M
an
g
an
5
4
,9
3
8
2
6
F
e
Ż
el
az
o
5
5
,8
4
7
2
7
C
o
K
o
b
al
t
5
8
,9
3
3
2
8
N
i
N
ik
ie
l
5
8
,6
9
2
9
C
u
M
ie
d
ź
6
3
,5
4
6
3
0
Z
n
C
y
n
k
6
5
,3
9
3
1
G
a
G
al
6
9
,7
2
3
3
2
G
e
G
er
m
an
7
2
,9
2
1
3
3
A
s
A
rs
en
7
4
,9
2
1
3
4
S
e
S
el
en
7
8
,9
6
3
5
B
r
B
ro
m
7
9
,9
0
3
6
K
r
K
ry
p
to
n
8
3
,8
0
3
7
R
b
R
u
b
id
8
5
,4
6
7
3
8
S
r
S
tr
o
n
t
8
7
,6
2
3
9
Y
It
r
8
9
,9
0
5
4
0
Z
r
C
y
rk
o
n
9
1
,2
2
4
4
1
N
b
N
io
b
9
2
,9
0
6
4
2
M
o
M
o
li
b
d
en
9
5
,9
4
4
3
T
c
T
ec
h
n
et
9
7
,9
0
5
4
4
R
u
R
u
te
n
1
0
1
,0
7
4
5
R
h
R
o
d
1
0
2
,9
0
5
4
6
P
d
P
al
la
d
1
0
6
,4
2
4
7
A
g
S
re
b
ro
1
0
7
,8
6
8
4
8
C
d
K
ad
m
1
1
2
,4
1
1
4
9
In
In
d
1
1
4
,8
2
5
0
S
n
C
y
n
a
1
1
8
,7
1
0
5
1
S
b
A
n
ty
m
o
n
1
2
1
,7
5
5
2
T
e
T
el
lu
r
1
2
7
,6
0
5
3
I
Jo
d
1
2
6
,9
0
4
5
4
X
e
K
se
n
o
n
1
3
1
,2
9
5
5
C
s
C
ez
1
3
2
,9
0
5
5
6
B
a
B
ar
1
3
7
,3
2
7
5
7
L
a
L
an
ta
n
1
3
8
,9
0
5
7
2
H
f
H
af
n
1
7
8
,4
9
7
3
T
a
T
an
ta
l
1
8
0
,9
4
7
7
4
W
W
o
lf
ra
m
1
8
3
,8
5
7
5
R
e
R
en
1
8
6
,2
0
7
7
6
O
s
O
sm
1
9
0
,2
7
7
Ir
Ir
y
d
1
9
2
,2
2
7
8
P
t
P
la
ty
n
a
1
9
5
,0
8
7
9
A
u
Z
ło
to
1
9
6
,9
6
6
8
0
H
g
R
tę
ć
2
0
0
,5
9
8
1
T
l
T
al
2
0
4
,3
8
3
8
2
P
b
O
łó
w
2
0
7
,2
8
3
B
i
B
iz
m
u
t
2
0
8
,9
8
0
8
4
P
o
P
o
lo
n
2
0
8
,9
8
2
8
5
A
t
A
st
at
2
0
9
,9
8
7
8
6
R
n
R
ad
o
n
2
2
2
,0
1
8
8
7
F
r
F
ra
n
s
2
2
3
,0
2
8
8
R
a
R
ad
2
2
6
,0
2
5
8
9
A
c
A
k
ty
n
2
2
7
,0
2
8
1
0
4
R
f
R
u
te
rf
o
rd
2
6
1
,1
1
0
5
D
b
D
u
b
n
2
6
2
,1
1
0
6
S
g
S
ib
o
rg
2
6
3
,1
1
0
7
B
h
B
o
ri
u
m
2
6
2
,1
1
0
8
H
s
H
as
si
u
m
2
6
5
,1
1
0
9
M
t
M
ai
tn
er
2
6
6
,1
5
8
C
e
C
er
1
4
0
,1
1
5
5
9
P
r
P
ra
ze
ody
m
1
4
0
,9
0
7
6
0
N
d
N
eo
d
y
m
1
4
4
,2
4
6
1
P
m
P
ro
m
et
1
4
4
,9
1
3
6
2
S
m
S
am
ar
1
5
0
,3
6
6
3
E
u
E
u
ro
p
1
5
1
,9
6
5
6
4
G
d
G
ad
o
li
n
1
5
7
,2
5
6
5
T
b
T
er
b
1
5
8
,9
2
5
6
6
D
y
D
y
sp
ro
z
1
6
2
,5
0
6
7
H
o
H
o
lm
1
6
4
,9
3
0
6
8
E
r
E
rb
1
6
7
,9
3
6
9
T
m
T
u
l
1
6
8
,9
3
7
0
Y
b
It
er
b
1
7
3
,0
4
7
1
L
u
L
u
te
t
1
7
4
,9
6
7
9
0
T
h
T
o
r
2
3
2
,0
3
8
9
1
P
a
P
ro
ta
k
ty
n
2
3
1
,0
3
6
9
2
U
U
ra
n
2
3
8
,0
2
8
9
3
N
p
N
ep
tu
n
2
3
7
,0
4
8
9
4
P
u
P
lu
to
n
2
4
4
,0
6
4
9
5
A
m
A
m
er
y
k
2
4
3
,0
6
1
9
6
C
m
K
iu
r
2
4
7
,0
7
9
7
B
k
B
er
k
el
2
4
7
,0
7
9
8
C
f
K
al
if
o
rn
2
5
1
,0
8
9
9
E
s
E
in
st
ei
n
2
5
2
,0
8
1
0
0
F
m
F
er
m
2
5
7
,0
9
5
1
0
1
M
d
M
en
d
el
ew
2
5
8
,0
9
9
1
0
2
N
o
N
o
b
el
2
5
9
,1
1
0
3
L
r
L
o
re
n
s
2
6
0
,1
Szereg elektrochemiczny metali
Elektroda E
0
,V Elektroda
E
0
,V
Li/ Li
+
-3,02
Ni/ Ni
2+
-0,23
Ca/ Ca
2+
-2,84
Sn/ Sn
2+
-0,14
Mg/ Mg
2+
-2,38
Pb/ Pb
2+
-0,13
Al/Al
3+
-1,66
Fe/ Fe
3+
-0,04
Mn/Mn
2+
-1,05
H
2
/2H
+
0,00
Zn/ Zn
2+
-0,76
Cu/Cu
2+
+0,34
Cr/ Cr
3+
-0,74
Ag/Ag
+
+0,80
Fe/ Fe
2+
-0,44
Hg/Hg
2+
+0,85
Cd/ Cd
2+
-0,40
Pt/Pt
2+
+1,20
Co/Co
2+
-0,27
Au/Au
+
+1,70
Rozpuszczalność soli i wodorotlenków w wodzie
Cl
−
−
−
−
Br
−
−
−
−
I
−
−
−
−
NO
3
−
−
−
−
CH
3
COO
−
−
−
−
S
2−
−
−
−
SO
3
2−
−
−
−
SO
4
2−
−
−
−
CO
3
2−
−
−
−
SiO
3
2−
−
−
−
CrO
4
2−
−
−
−
PO
4
3−
−
−
−
OH
−
−
−
−
Li
+
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
N
R
Na
+
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
K
+
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
NH
4
+
R
R
R
R
R
R
R
R
R
−
R
R
R
Cu
2+
R
R
−
R
R
N
N
R
−
−
N
N
N
Ag
+
N
N
N
R
R
N
N
T
N
−
N
N
−
Mg
2+
R
R
R
R
R
−
N
R
N
N
R
N
N
Ca
2+
R
R
R
R
R
R
N
T
N
N
T
N
T
Sr
2+
R
R
R
R
R
R
N
N
N
N
T
N
T
Ba
2+
R
R
R
R
R
R
N
N
N
N
N
N
R
Zn
2+
R
R
R
R
R
N
N
R
N
N
N
N
N
Al
3+
R
R
R
R
R
−
−
R
−
N
−
N
N
Sn
2+
R
R
R
−
−
N
−
R
−
−
−
N
N
Pb
2+
T
T
N
R
R
N
N
N
N
N
N
N
N
Bi
3+
−
−
−
R
−
N
N
−
N
−
N
N
N
Mn
2+
R
R
N
R
R
N
N
R
N
N
N
N
N
Fe
2+
R
R
R
R
R
N
N
R
N
N
−
N
N
Fe
3+
R
R
−
R
−
N
−
R
−
N
−
N
N
R- substancja rozpuszczalna; T- substancja trudno rozpuszczalna; N- substancja nierozpuszczalna;
− oznacza, ze dana substancja albo rozkłada się w wodzie, albo nie została otrzymana
Przykładowe zadania maturalne z chemii
Poziom podstawowy
Zadanie 1. ( 2 pkt)
Uzupełnij poniższą tabelę.
Jon
Liczba protonów
Liczba elektronów
Liczba nukleonów
Liczba neutronów
40
Ca
2+
20
35
Cl
-
17
Zadanie 2. ( 1 pkt)
Korzystając z układu okresowego pierwiastków uszereguj następujące metale: magnez,
glin, sód i potas według rosnącej aktywności chemicznej.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 3. ( 2 pkt)
Oceń poprawność poniższych informacji, zakreślając literę P, jeśli uznasz zdanie za
prawdziwe lub literę F, jeśli uznasz je za fałszywe.
1.Związki jonowe mają budowę krystaliczną i wysokie temperatury topnienia.
P F
2.W wodnych roztworach reakcje między jonami zachodzą wolno.
P F
3.Związki kowalencyjne występują we wszystkich stanach skupienia.
P F
Zadanie 4. ( 3 pkt)
Przyporządkuj typom procesów, które oznaczono literami A, B, C, D:
A. reakcja podstawienia (substytucji)
B. reakcja przyłączenia (addycji)
C. reakcja eliminacji
D. reakcja kondensacji
numery (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7) poniżej zapisanych równań reakcji chemicznych.
1.
+ Cl
2
FeCl
3
Cl
+ HCl
2.
H
2
C
CH
2
+ Cl
2
CH
2
Cl CH
2
Cl
3.
CH
3
CH
3
+ Cl
2
światło
CH
3
CH
2
Cl + HCl
4.
CH
3
CH
NH
2
C
O
OH
CH
2
NH
2
C
O
OH
+
CH
3
CH
NH
2
C
O
N
H
CH
2
C
O
OH
+
H
2
O
5.
CH
3
CH
2
OH
Al
2
O
3
H
2
C
CH
2
+ H
2
O
6.
HC
CH + HBr
H
2
C
CHBr
7.
CH
3
(CH
2
)
7
CH
CH
(CH
2
)
7
COOH
+ H
2
katalizator
CH
3
(CH
2
)
16
COOH
A - ............................. B - ............................. C - .............................. D - .............................
Zadanie 5. ( 2 pkt)
Człowiek w ciągu jednej godziny wydycha 15dm
3
tlenku węgla(IV) CO
2
odmierzonych
w warunkach normalnych.
Oblicz masę wydychanego w tych warunkach CO
2.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 6. ( 2 pkt)
Przeprowadzono trzy doświadczenia i zapisano odpowiednie obserwacje.
Doświadczenie 1.
Fe (opiłki)
Fe (pył)
Obserwacje: Reakcja kwasu solnego z pyłem żelaznym przebiega o wiele szybciej.
Doświadczenie 2.
Fe (opiłki)
Fe (opiłki)
Obserwacje: Po podgrzaniu, reakcja kwasu solnego z żelazem przebiega o wiele szybciej.
Doświadczenie 3.
5% Na
2
S
2
O
3
10% Na
2
S
2
O
3
Obserwacje: Reakcja przebiega szybciej w probówce, do której dodano 10% roztwór
Na
2
S
2
O
3
.
HCl
HCl
HCl
Na podstawie przeprowadzonych doświadczeń i zanotowanych obserwacji wymień trzy
czynniki, które mają wpływ na szybkość reakcji chemicznej.
1.....................................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................................
3.....................................................................................................................................................
Zadanie 7. ( 1 pkt)
Podczas ogrzewania węglanu wapnia w probówce przebiegała reakcja chemiczna według
równania:
CaCO
3
CaO + CO
2
Po pewnym czasie ogrzewanie przerwano i ochłodzono probówkę do temperatury pokojowej.
Wskaż zdanie prawdziwe korzystając z powyższej informacji.
A. Reakcja przestała przebiegać, ponieważ jest to proces egzoenergetyczny.
B. Reakcja przestała przebiegać, ponieważ jest to proces endoenergetyczny.
C. Reakcja nadal przebiega, ponieważ jest to proces egzoenergetyczny.
D. Reakcja nadal przebiega, ponieważ jest to proces endoenergetyczny.
Informacja do zadania 8. i 9.
Chlor w temperaturze pokojowej jest gazem o barwie żółtozielonej i dobrze rozpuszcza się w
wodzie. Znajdujący się również w 17 grupie układu okresowego brom w tych samych
warunkach jest cieczą o barwie brunatnej; tworzy on roztwór wodny o barwie
pomarańczowej.
Chlor można otrzymać działając kwasem solnym na tlenek manganu(IV). W reakcji tej
oprócz chloru powstaje chlorek manganu(II) oraz woda.
Zadanie 8. ( 3 pkt)
Napisz równanie reakcji chemicznej opisanej w informacji. Dobierz współczynniki
metodą bilansu elektronowego.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 9. ( 3 pkt)
W celu porównania aktywności chloru i bromu wprowadzono chlor do bezbarwnego
roztworu bromku potasu.
Korzystając z informacji napisz przewidywane obserwacje oraz sformułuj wniosek
poparty odpowiednim równaniem reakcji.
Obserwacje:...................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Równanie reakcji:.........................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wniosek:.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 10. ( 3 pkt)
Benzoesan sodu (C
6
H
5
COONa) stosowany jest do konserwowania sosów warzywnych.
Oblicz, ile moli benzoesanu sodu znajduje się w 310g sosu, jeżeli jego stężenie
procentowe wznosi 0,116%.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Poziom rozszerzony
Zadanie 1. ( 3 pkt)
Poniższy wykres przedstawia zależność rozpuszczalności pewnej soli w wodzie od
temperatury otrzymanego roztworu.
280
300
320
340
360
30
35
40
ro
z
p
u
s
z
c
z
a
ln
o
ś
ć
,
g
/1
0
0
g
w
o
d
y
T, K
Korzystając z wykresu oblicz, ile dm
3
0,9 - procentowego roztworu tej soli o gęstości
1,00g/cm
3
można przygotować dysponując 600g nasyconego w temperaturze 310K
roztworu danej soli.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 2. ( 4 pkt)
Metan ulega rozkładowi zgodnie z równaniem:
2 CH
4
C
2
H
2
+ 3 H
2
Stałe równowagi dla tej przemiany wynoszą odpowiednio:
- w temperaturze 298K K=10
-55
,
- w temperaturze 1500K K= 1,39.
Korzystając z powyższych informacji napisz:
1. wyrażenie na stałą równowagi reakcji rozkładu metanu,
2. czy proces ten jest egzo- czy endoenergetyczny,
3. w którą stronę przesunie się stan równowagi po ochłodzeniu układu do
temperatury 273K,
4. w którą stronę przesunie się stan równowagi, jeżeli w układzie zmniejszy
się ciśnienie.
1.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 3. ( 4 pkt)
Bardzo zła rozpuszczalność siarczanu(VI) baru w wodzie pozwala stosować zawiesinę BaSO
4
jako kontrast podczas badań radiologicznych przewodu pokarmowego, pomimo toksycznych
właściwości związków baru.
W celu przygotowania siarczanu(VI) baru zmieszano 300cm
3
roztworu BaCl
2
o stężeniu
0,1 mol/dm
3
z 5,7 g Na
2
SO
4
.
Oblicz masę osadu otrzymanego w opisanym powyżej procesie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4. ( 5 pkt)
W jednym naczyniu znajduje się 1-molowy roztwór ZnSO
4,
do którego
zanurzono płytkę
cynkową. W drugim naczyniu przygotowano 1-molowy roztwór MgSO
4
i zanurzono w nim
płytkę magnezową. Następnie naczynia połączono kluczem elektrolitycznym.
1.Zapisz równania reakcji zachodzących w półogniwach po zamknięciu obwodu oraz
wskaż anodę i katodę w tak przygotowanym ogniwie.
2.Wskaż kierunek przepływu prądu w obwodzie zewnętrznym ogniwa.
3.Oblicz SEM tego ogniwa.
1.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Informacja do zadań 5. i 6.
Do srebrzenia przedmiotów metalowych stosuje się proces elektrolizy. W celu pokrycia
stalowego klucza warstwą srebra należy go podłączyć do odpowiedniego bieguna
elektrolizera, podczas gdy do drugiego bieguna przyłączona jest elektroda platynowa.
Elektrolizer zawiera roztwór AgNO
3
.
Zadanie 5. ( 3 pkt)
1.Napisz równania procesów elektrodowych zachodzących na katodzie i anodzie.
2.Określ, do jakiego bieguna elektrolizera (dodatniego czy ujemnego) należy
przyłączyć klucz, aby uległ on posrebrzeniu.
1. Katoda: .....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Anoda: ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 6. ( 2 pkt)
Oblicz czas elektrolizy, jeżeli po przepuszczeniu prądu o natężeniu 2A na kluczu osadziła
się warstwa srebra o masie 1 grama.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Informacja do zadań 7. i 8.
Glukoza tworzy pierścienie piranozowe przedstawiane najczęściej w postaci poniższego
wzoru:
O
OH
OH
OH
CH
2
OH
HO
Maltoza jest dwucukrem zbudowanym z cząsteczek glukopiranozy połączonych wiązaniem
α – 1,4 - glikozydowym.
Zadanie 7. ( 1 pkt)
Narysuj wzór anomeru
ββββ cząsteczki maltozy stosując wzór Hawortha.
Zadanie 8. ( 2 pkt)
Zaprojektuj doświadczenie potwierdzające właściwości redukujące maltozy. W tym celu
opisz słowami lub za pomocą rysunku przebieg doświadczenia i napisz obserwacje.
Opis słowny lub rysunek:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Obserwacje: ..................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 9. ( 4 pkt)
Przygotowano roztwór kwasu azotowego(V) o stężeniu 0,01mol/dm
3
.
1.Oblicz stężenie jonów azotanowych(V) w roztworze.
2.Oblicz pH tego roztworu.
3.Określ, czy w celu zwiększenia pH badanego roztworu, należy do niego dodać
pastylkę NaOH, czy parę kropli stężonego HNO
3
. Odpowiedź uzasadnij.
1.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 10. ( 4 pkt)
Spalono 0,05 mola związku organicznego o masie 4,3 grama, zużywając w tym celu 10,08 dm
3
tlenu. Spalenie tej próbki związku prowadzi do powstania 4,48 dm
3
CO
2
oraz 2,7 grama
wody. Objętości gazów mierzono w warunkach normalnych.
W celu określenia struktury
związku poddano go próbie Tollensa, w wyniku której otrzymano nasycony kwas
dikarboksylowy.
1.Na podstawie obliczeń wyznacz i podaj wzór sumaryczny związku.
2.Napisz wzór strukturalny.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wzór sumaryczny:........................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wzór strukturalny:
Zadanie 11. ( 5 pkt)
W podanych niżej przykładach dopisz brakujące produkty, dobierz współczynniki lub
zaznacz, że reakcja nie zachodzi.
1.Cu + HCl → .....................................................................................................................
2.Zn(OH)
2
+ NaOH → .......................................................................................................
3.Na
2
SO
4
+ H
2
SO
4
→ .........................................................................................................
4.Ca
2+
+ CO
3
2 -
→ .............................................................................................................
5.Na
2
O + H
3
O
+
→ .............................................................................................................
Informacja do zadań 12. i 13.
Radon
Rn
222
86
miał w latach dwudziestych zastosowanie w medycynie jako źródło
promieniowania α. Stosowano go w postaci maści w przypadku niektórych schorzeń uszu.
Pierwiastki promieniotwórcze ulegają przemianom jądrowym zgodnie z kinetyką reakcji I
rzędu. Reakcje I rzędu są to takie reakcje, w których czas połowicznego rozpadu, nie zależy
od stężenia reagenta. Czas połowicznego rozpadu radonu wynosi 3,8 dnia.
Przygotowano próbkę radonu o masie 5g, a następnie rozpuszczono ją w wazelinie.
Zadanie 12. ( 3 pkt)
Narysuj wykres zależności masy radonu w próbce od czasu przechowywania tego
pierwiastka.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Odczytaj z wykresu jak długo można przechowywać próbkę, jeśli zawartość radonu w
próbce nie może być mniejsza niż 2g.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 13. ( 1 pkt)
Napisz nuklid powstający z radonu -222 podczas przemiany
α
α
α
α stosując zapis: E
A
Z
.
.......................................................................................................................................................
Model odpowiedzi i schemat punktowania
1. Zdający otrzymuje punkty tylko za całkowicie prawidłową odpowiedź.
2. Gdy do jednego polecenia są dwie odpowiedzi (jedna prawidłowa, druga
nieprawidłowa) to zdający nie otrzymuje punktów.
3. Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji... to w odpowiedzi zdający powinien
napisać równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat.
4. Brak jednostek przy rozwiązaniu zadań rachunkowych obniża punktację o l punkt.
5. Całkowicie poprawne rozwiązanie zadań rachunkowych, uwzględniające inny tok
rozumowania niż w podanym opisie, należy ocenić pełną liczbą punktów.
Poziom podstawowy
Nr
zadania
Przewidywany model odpowiedzi
Punktacja
za
czynność
Punktacja
za zadanie
1.
Jon
Liczba
protonów
Liczba
elektronów
Liczba
nukleonów
Liczba
neutronów
40
20
+
2
Ca
20
18
40
20
−
Cl
35
17
17
18
35
18
(za poprawne wypełnienie każdego wiersza - 1p)
2 x1p
2p
2.
za zapis: glin, magnez, sód, potas
1p
1p
3.
1- P
2- F
3- P
(3 poprawne wskazania - 2p; 2 poprawne wskazania - 1p;
1 poprawne wskazanie - 0p)
2p
2p
4.
A - 1, 3
B - 2, 6, 7
C - 5
D - 4
(6,7 poprawnych wskazań - 3p; 4,5 poprawnych wskazań - 2p;
3 poprawne wskazania - 1p; 2 poprawne wskazania – 0p)
3p
3p
5.
obliczenie masy molowej:
2
CO
M
= 44g
1
−
⋅ mol
1p
obliczenie masy CO
2
- np.:
3
4
,
22
44
dm
g
=
3
15dm
x
x = 29,5 g
1p
2p
6.
1. stopień rozdrobnienia
2. temperatura
3. stężenie
(wymienione 3 czynniki - 2p; wymienione 2 czynniki - 1p;
wymieniony 1 czynnik – 0p)
2p
2p
7.
B
1p
1p
8.
zapisanie schematu równania reakcji:
MnO
2
+ HCl → MnCl
2
+ Cl
2
+ H
2
O
1p
zapisanie bilansu elektronowego np.:
-I 0
2Cl− 2e → Cl
2
IV II
Mn + 2e → Mn
1p
uzgodnienie współczynników:
MnO
2
+ 4HCl → MnCl
2
+ Cl
2
+ 2H
2
O
1p
3p
9.
zapis obserwacji np.: Roztwór przyjmuje zabarwienie
zółtopomarańczowe.
1p
zapis równania reakcji:
Cl
2
+ 2KBr
→ 2KCl + Br
2
1p
zapis wniosku np.: Chlor wypiera brom z roztworu bromku
potasu; więc chlor jest bardziej aktywny od bromu.
1p
3p
10.
np.: obliczenie masy C
6
H
5
COONa (m
s
)
%
100
310
%
116
,
0
g
m
S
⋅
=
= 0,36g
1p
obliczenie masy molowej:
M
COONa
H
C
5
6
= 144 g
1
−
⋅ mol
1p
obliczenie liczy moli C
6
H
5
COONa (n) np.:
n
=
1
144
36
,
0
−
⋅ mol
g
g
= 0,0025 mol
1p
3p
Poziom rozszerzony
Nr
zadania
Przewidywany model odpowiedzi
Punktacja
za
czynność
Punktacja
za zadanie
1.
odczytanie rozpuszczalności z wykresu - ok.37,5 g/100g H
2
O
1p
obliczenie masy soli zawartej w 600g roztworu np.:
37,5g NaCl – 137,5g roztworu
x g NaCl – 600g roztworu
x = 163,64g
1p
obliczenie objętości roztworu np.:
0,9g NaCl – 100g roztworu
163,64g NaCl – x g roztworu
x = 18182,2g
d
m
V =
3
1
2
,
18182
cm
g
g
V =
≈
V
18,18dm
3
1p
3p
2.
1. napisanie wyrażenia na stałą równowagi: K=
2
4
3
2
2
2
]
[
]
][
[
CH
H
H
C
1p
2. proces jest endoenergetyczny
1p
3. stwierdzenie, że stan równowagi przesunie się w lewo
1p
4. stwierdzenie, że stan równowagi przesunie się w prawo
1p
4p
3.
napisanie równania reakcji:
BaCl
2
+ Na
2
SO
4
→ BaSO
4
↓+ 2NaCl
1p
np.: obliczenie liczby moli (n) BaCl
2
n = C
m
۠
V = 0,03 mola
1p
stwierdzenie na podstawie obliczeń, że w nadmiarze występuje
Na
2
SO
4
np.: 1 mol BaCl
2
- 142g Na
2
SO
4
0,03 mol BaCl
2
- x g Na
2
SO
4
x = 4,26g Na
2
SO
4
1p
obliczenie masy osadu np.:
1 mol BaCl
2
- 233g BaSO
4
0,03 mol BaCl
2
- x g BaSO
4
x = 6,99g BaSO
4
1p
4p
4.
1. napisanie równań procesów zachodzących w półogniwach
i wskazanie anody i katody:
Anoda: Mg→Mg
2+
+ 2e
-
Katoda: Zn
2+
+ 2e
-
→ Zn
(wskazanie anody i katody – 1p; napisanie dwóch równań
procesów zachodzących w półogniwach – 2 x 1p)
3 x 1p
2. określenie kierunku przepływu prądu : od katody do anody
1p
3. obliczenie SEM = E
katody
– E
anody
=1,62V
1p
5p
5.
1. napisanie równań elektrodowych :
Katoda: Ag
+
+ e
-
→ Ag Anoda: 2H
2
O → O
2
+ 4H
+
+ 4e
-
2 x 1p
2. klucz należy podłączyć do bieguna ujemnego
1p
3p
6.
obliczenie czasu trwania elektrolizy np.:
m = k
.
I
.
t czyli t = m/ k
.
I
dla srebra k = 108 / 1
.
96500
]
/
/
[
C
g
mol
C
mol
g
=
t = 446,43s
]
/
/
[
s
s
C
C
g
g
=
⋅
( podanie sposobu rozwiązania – 1p; za obliczenia – 1p)
2p
2p
7.
narysowanie wzoru maltozy:
1p
1p
8.
rysunek lub opis doświadczenia np.: Do probówki ze świeżo
strąconym Cu(OH)
2
należy dodać roztwór maltozy i ogrzać
probówkę nad palnikiem.
(uczeń ma możliwość wyboru jednej z trzech prób: Tollensa,
Trommera lub Fehlinga)
1p
zapis obserwacji np.: Wytrąca się ceglastoczerwony osad.
1p
2p
9.
1. określenie stężenia jonów w oparciu o równanie dysocjacji:
HNO
3
→ H
+
+ NO
3
-
[H
+
] = [NO
3
-
] = 0,01mol/dm
3
1p
2. obliczenie pH
pH = - log[H
+
] = - log 0,01 = - log 10
-2
= 2
1p
3. stwierdzenie, że należy dodać NaOH
1p
uzasadnienie np.: Po dodaniu NaOH na skutek reakcji:
H
+
+ OH
-
→ H
2
O zmniejszy się stężenie jonów H
+
co powoduje
podwyższenie pH.
1p
4p
10.
np.: obliczenie masy molowej związku:
0,05 mol – 4,3g
1,0 mol - M
M = 86 g/mol
napisanie schematu reakcji spalania związku opisanego wzorem
ogólnym np.:
C
x
H
y
O
z
+
4
2
4
z
y
x
−
+
O
2
→ x CO
2
+
2
y
H
2
O
2p
obliczenia na podstawie wzoru:
np.: 86g związku - x
.
22,4dm
3
CO
2
4,3g związku - 4,48dm
3
CO
2
x = 4
86g związku - ½ y
.
18g H
2
O
4,3g związku - 2,7g H
2
O
y = 6
4
.
12 + 6
.
1 + z
.
16 = 86
z = 2
(podanie sposobu rozwiązania – 1p; za obliczenia – 1p)
wzór sumaryczny (rzeczywisty) związku: C
4
H
6
O
2
1p
określenie wzoru strukturalnego:
C
H
C
H
C
O
H
H
C
O
H
H
1p
4p
11.
1. Cu + HCl → reakcja nie zachodzi
2. Zn(OH)
2
+ 2NaOH→Na
2
ZnO
2
+ H
2
O
lub Zn(OH)
2
+ 2NaOH→Na
2
[Zn(OH)
4
]
3. Na
2
SO
4
+ H
2
SO
4
→2NaHSO
4
4. Ca
2+
+ CO
3
2-
→CaCO
3
5. Na
2
O +2H
3
O
+
→2Na
+
+ 3H
2
O
5 x 1p
5p
12.
0
5
10
15
0
1
2
3
4
5
m
a
s
a
R
n
,
g
t, dni
(prawidłowe opisanie osi – 1p;
naniesienie odpowiednich punktów i narysowanie wykresu –1p)
2 x 1p
3p
wyznaczenie na podstawie narysowanego wykresu czasu,
po którym masa próbki osiągnie 2g np.:
Czas przechowywania nie powinien być dłuższy niż 5 dni.
1p
13.
Za zapis:
Po
218
84
1p
1p
Uwagi końcowe
Przygotowując się do egzaminu maturalnego należy zwrócić szczególną uwagę na
następujące umiejętności:
- czytania ze zrozumieniem tekstów,
- wyciągania wniosków na podstawie tekstu czytanego,
- udzielania odpowiedzi zgodnie z poleceniem, konkretnie i na temat (podawanie
odpowiedniej liczby przykładów określonej w treści zadania, ponieważ wymienianie
mniejszej liczby często powoduje brak punktów za dane zadanie, natomiast
podawanie większej liczby przykładów nie pociąga za sobą dodatkowych punktów,
a powoduje utratę cennego na egzaminie czasu),
- interpretowania tekstów, rysunków, schematów, tabel, wykresów,
- sporządzania i analizowania wykresów,
- przetwarzania danych np. na formę schematu,
- projektowania doświadczeń chemicznych tj. formułowania opisów, obserwacji
wniosków, rysowania schematów i doboru odczynników,
- wykonywania obliczeń chemicznych.
Po rozpoczęciu egzaminu należy zapoznać się z informacją dla zdającego,
umieszczoną na pierwszej stronie arkusza egzaminacyjnego. Podczas rozwiązywania zadań
można korzystać z kalkulatora i dołączonych do arkusza tablic chemicznych. Egzaminatorzy
oceniający prace uczniów będą zwracali uwagę na poprawność merytoryczną udzielanych
odpowiedzi i poprawność rozwiązań zadań, w których pominięcie cząstkowych obliczeń lub
prezentacji sposobu rozumowania może spowodować utratę punktów. Przy rozwiązywaniu
zadań rachunkowych należy pamiętać o jednostkach, ponieważ ich brak obniża punktację.
Brak współczynników w równaniu reakcji chemicznej również powoduje utratę punktów.
Należy pamiętać, iż zapisy dokonane w brudnopisie nie będą oceniane. Obok każdego
zadania w arkuszu egzaminacyjnym podana jest maksymalna liczba punktów, jaką można
uzyskać za jego rozwiązanie. Jest to pewna wskazówka, która informuje, w jaki sposób
udzielona odpowiedź będzie oceniana. Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka
odpowiedzi (jedną prawidłową, a inne nieprawidłowe), to za tak rozwiązane zadanie nie
otrzymuje punktów. Dlatego też udzielane odpowiedzi powinny być przemyślane
i zapisywane pełnymi zdaniami, a nie mało czytelnymi skrótami. Należy więc dbać
o poprawność językową i używać poprawnej terminologii chemicznej, pisać wyraźnie, tak
aby egzaminator sprawdzający pracę nie miał problemów z odczytaniem odpowiedzi.