A18. POCZĄTKI STAR SYSTEMU – GWIAZDY FILMOWE
LAT 20.
Lata dwudzieste:
- Powstają pierwsze wytwórnie:
▪ United Artists 1919 (założyciele: Ch. Chaplin, D. Fairbanks, D. W. Griffith, M.
Pickford)
▪ Fox 1920
▪ Warner Bros (?) 1920
▪ Metro Goldwyn Meyers 1924
▪ Paramount Pictures
i to one zaczynają dyktować warunki, na jakich powstają filmy oraz kształt filmowych
obrazów, szukają twarzy, które dobrze reklamowały ich firmy i przyciągnęły widzów do kina
- Rodzą się pierwsze gwiazdy (=nowe typy postaci)
- krystalizują się gatunki filmowe:
western z czolową gwiazdą: Wiliamem S. Hartem, mitologizuje podbój dzikiego
zachodu, pochwała heroizmu i wytrwania
melodramat zrodzony przez purytańskie tradycje, którego bohaterką jest jasnowłose
dziewczę, zdobywające świat swym największym skarbem: cnotą (patrz: Griffith)
→ wariant komediowy, sentymentalny: Mary Pickfort
→ wariant tragiczny: Lilian Gish (=”uciśniona niewinność”)
- nowa moralność: materializm, bogactwo, seksualizm, hedonizm
NOWA POSTAĆ KOBIECA = WAMP
Pierwowzór: Wampir, czyli niewolnik kobiety, Mauritz Stiller, Szwecja 1912
Zakochany bez pamięci w próżnej kobiecie porucznik, który schodzi przez nią na drogę przestępstwa.
Aby uniknąć więzienia, ucieka do USA. Tam, po wielu przejściach zostaje maszynistą teatralnym,
podczas gdy jego ukochana robi karierę jako primadonna i przyjeżdża na gościnny występ do jego
teatru. Porucznik pragnie się na niej zemścić i spuszcza na nią kurtynę, a ona, przyszedłszy do siebie,
zaczyna u jego boku nową egzystencję. Wyrzeka się na zawsze zgubnych namiętności, które czyniły z
niej kobietę – wampira.
- dopiero w Hollywood ta nowa postać rozpoczyna swoją prawdziwą karierę
THEDA BARA = I hollywoodzki wamp – czyli jak tworzy się hollywoodzkie mity
- Właściwie Theodosia Goodman, córka żydowskiego krawca i francuskiej Szwajcarki
- Dla kina wynaleziona przez Johny’ego Goldfrapa i Ala Seliga, agentów
reklamowych Williama Foxa
- tworzenie mitu ekranowego: Theda Bara to anagram słów „death” i „Arab”, dobudowanie życiorysu,
w którym aktorka rzekomo była córką arabskiej księżniczki i słynnego włoskiego malarza i rzeźbiarza
Giuseppe Bara, po wielu perypetiach dotarła ze swej pustyni do Europy, gdzie została zauważona ze
względu na swoją intrygująca osobę
- ponieważ każda gwiazdka posiadała swój przydomek (np. M. Pickfort: „Słodka Mary”, „Ulubienica
Ameryki; Lilian Gish: „Eleonora Duse srebrnego ekranu”), Theda zostaje w prasie ochrzczona „aniołem
grzechu”, „służebnicą Szatana”, „wężem z Nilu”, „wampirem”, co dodatkowo podgrzewa atmosferę
wokół jej filmów
A on był głupcem: 1915, reż., Frank Powell
I film z jej udziałem, adaptacja sztuki teatralnej opartej na poemacie R. Kiplinga „Wampir” (!)
- fabularny archetyp, jeśli chodzi o „wampowate historie”
Stateczny mężczyzna, ojciec i mąż, uwiedziony przez intrygującą i agresywną seksualnie. Staje się jej bezwolną
zabawką, a wstąpiwszy raz na drogę grzechu pogrąża się w nim jeszcze bardziej: pijaństwo i narkotyki,
zapomina o rodzinie, porzuca karierę, stawia się poza nawiasem społeczeństwa i wreszcie umiera.
Finałowa scena, w której nienasycona wciąż kobieta – wampir z zagadkowym uśmiechem klęczy nad martwym
ciałem nieszczęśnika i obsypuje trupa płatkami róż, nie wzrusza do łez, ale szokuje swym cynizmem.
1
- typ kobiecy prezentowany przez Barę: „wampir to kobieta neurotyczna, oszalała. Jej ładunek atrakcyjności
seksualnej mógłby starczyć na całe miasto normalnych, pociągających kobiet i bohaterka posługuje się nim z
rozrzutną swobodą.”
- wzorcowy model melodramatu z Thedą:
▪ pokusa (wahania, opory) → uwiedzenie
▪ katastrofa – upadek na samo dno, czasem kariera poprzez grzech
▪ zemsta albo ekspiacja – śmierć, rzadziej happy end
- Theda co roku kręci co najmniej dziewięć filmów, początkowo scenariusze to adaptacje dzieł literatury
(Tołstoja „Sonata Kreutzowska”, Dumasa „W sprawie Clemenceau”)
- dramaty, które ustalają jej sławę jako największego demona zła, grzechu i śmierci na ekranie, z jednej strony
przeraża, ale z drugiej staje się niezwykle ponętnym wzorem
zaczyna być widocznym symbolem końca wiktoriańskiej obyczajowości – zwiastunem kolejnego
etapu emancypacji: „Miss Bara uczyniła bowiem zmysłowość towarem pierwszej potrzeby na rynku
amerykańskim, artykułem tak dostępnym jak guma do żucia. A gdy to stało się faktem, dni dawnego
stylu bycia były już policzone” Lloyd Morris
- odpowiednie kostiumy: dominacja czarnego jedwabiu i satyny, kontrastujące z bladą karnacją aktorki
- w kontrakcie klauzula zabraniająca jej pojawiania się w miejscach publicznych – podkreślanie jej
tajemniczości
- po pewnym czasie Theda, znudzona swoim wizerunkiem, pragnie wybielić i zrehabilitować swoją postać i
powstaje film
Jej największa miłość (dziewczyna, która za namową matki poślubia wyuzdanego rozpustnika,
bo tylko w ten sposób może uratować honor ojca. Wszystko okazuje się szatańską intrygą
matki, dziewczyna dobrowolnie skazuje się na syberyjskie zesłanie, by w ten sposób przerwać
pasmo hańbiącego życia)
Ale wamp jest wampem i jako takiego chcą go oglądać ludzie na ekranie
- Kleopatra, 1917 reż. Gordon Edwards – najbardziej kasowy film z jej udziałem
znowu budowanie aury niesamowitości wokół filmu: historia odkrycia na kamiennych ścianach królewskiego
grobowca w Tebach przepowiedni, która rzekomo zwiastowała nadejście Thedy
- jej reżyser: Gordon Edwards (wspólne 23 filmy)
- jej scenarzyści: Adrian Johnson (Kleopatra, Dama kameliowa, Romeo i Julia)
Lloyd Sheldon (Zakazana ścieżka, Gdy kobieta grzeszy, Dusza Buddy)
- od samego początku kłopoty z cenzurą, z wiadomych powodów
- koniec kariery wampa, wraz z pojawieniem się Charlesa Brabina – aktora i reżysera, wielkiej miłości Thedy,
ale dramatyczne role, w jakie wciela się w jego filmach okazują się kasowymi klęskami
REGUŁY SYSTEMU GWIAZD – po I wojnie światowej, jedno z założeń polityki wielkich wytwórni
hollywoodzkich (za: Z. Pitera „Miłe kina początki”)
→ gwiazda nie musi być utalentowanym aktorem, gwiazdę musi otaczać „glamour” (czar, urok)
→ gwiazdę można sfabrykować z pomocą zabiegów technicznych o organizacyjnych: od
charakteryzacji, poprzez dobór ról i metody zdjęciowe, aż do reklamy
→ gwiazda stanowi część kapitału wytwórni, która ją zaangażowała i wylansowała – tym samym
gwiazda musi być zawsze do dyspozycji wytwórni; im większy asortyment gwiazd, tym większy
majątek i możliwości manipulacji
→ gwiazda zawsze musi spełniać oczekiwania widza, który płaci za to, by ją oglądać na ekranie w
takiej postaci, jakiej on widz pragnie
→ mitologia danej gwiazdy ma bezpośredni wpływ na jej popularność, stopień mitologizacji ulega tym
większemu spotęgowaniu, im bardziej filmowy wizerunek gwiazdy pokrywa się z jej realną postacią,
im bardziej życie ekranowe idola można identyfikować z jego życiem prywatnym
→ ustalone zostają przepisy dotyczące stroju, makijażu, zachowania gwiazdy w każdej sytuacji
RUDOLPH VALENTINO = LATIN LOVER
- Jego sukces konsekwencją przemian obyczajowych – zmienia się zapotrzebowanie na amanta z
wysportowanego, roześmianego, pewnego siebie jankesa o mentalności przedsiębiorczego businessmana (a’la
Douglas Fairbanks), kojarzonego z prozą życia, racjonalizmem → w człowieka realizującego tęsknotę widowni
za egzotyką, wszystkim, co odległe i pełne namiętności
- Rudi z Włoch, Antonio Moreno z Hiszpanii to najlepsi kandydaci na nowe gwiazdy
1
- Początkowo pracuje dla Motion Pictures: gł. Rola w Czterech jeźdźcach apokalipsy, gdzie brawurowo tańczy
tango
- kupiony przez Paramount Pictures rozpoczyna się jego oszałamiająca kariera, gdzie jego filmy eksploatują
formułę łączącą dwa elementy: romantyczną miłość i egzotykę
- postacie: szejk, torreador, rokokowy arystokrata, maharadża
- trzon jego publiczności stanowiły kobiety, nierzadko samotne lub chodzące do kina w towarzystwie
przyjaciółek
- filmy: Szejk 1921 Krew na piasku 1922 Czarny Orzeł 1925 Syn Szejka 1926- ostatni film z jego udziałem
- otoczony aurą skandalu
- O sobie: „Nie mam pojęcia o technice aktorskiej, lecz posiadam wrodzone poczucie rytmu, które mną kieruje.
W każdej dramatycznej scenie wyczuwam lejtmotyw uczuciowy, za którym podążam tak, jak bym słuchał
melodii w kompozycji muzycznej
odwrotna strona mitu: - Don Juan, który tęskni za ożenkiem, a kobiety owijają go sobie wokół
palców i puszczają kantem (jego II żona: Natacha Rambova przepuszcza prawie cały
jego majątek podczas podróży po Europie
- gwiazdor, który jako aktor jest pogardzany przez własnego producenta, zarabiającego na Rudolphie
miliony
- idol, po śmierci którego nie na nikogo, kto mógłby zapłacić za jego pogrzeb
Actors’ Equity Association (Stowarzyszenie Sprawiedliwości Aktorskiej)
- aktorzy mają dosyć wyzyskiwania ich przez wytwórnie
- stowarzyszenie powołane, aby ustalić prawa pracownicze (dł. Tygodnia pracy, minimalny okres pracy,
tygodniowa należność, w przypadku, gdy rola aktora w czasie zdjęć zostanie skreślona, ...)
- pertraktacje w nieskończoność, b. mało sukcesów, w końcu zawieszenie działalności
Korzystałam z:
Z. Pitera „Miłe kina początki” rozdz. 3
Z. Pitera „Przeminęło z filmem” rozdz.: Jak się fabrykuje monografie gwiazd
1