1
BANKOWOŚĆ WYKŁAD 5 22.12.2012
TERMIN SESYJNY EGZAMINU: 3 LUTY 2013 ROKU O GODZINIE 10:00
RYZYKO W DZIAŁALNOŚCI BANKU
I.
Specyfika i rodzaje ryzyk
Ryzyko jest nieodłącznym elementem każdej działalności biznesowej. W działalności banku ma
charakter szczególny, jest wysokie. Wynika to z powodów:
a. Wyjątkowo trudnego przewidywania rzeczywistych terminów zapadalności aktywów i
wymagalności pasywów
b. Wiąże się z potrzebą celowego podnoszenia ryzyka, w celu osiągnięcia wyższej rentowności
Rodzaje ryzyka
1. Ryzyko płynności – problem z płynnością, z przejściowymi problemami płynnościowymi, mamy
albo przejściową nadpłynność, albo brak przejściowej płynności. Zarządzanie przepływami
pieniężnymi jest ważne dla banku. Nie mylimy płynności z utratą wypłacalności.
2. Ryzyko kredytowe
3. Ryzyko rynkowe :
a. Ryzyko stopy procentowej – trudno jest przewidzieć jakie będą stopy oprocentowania
rzeczywistego banku centralnego, wykorzystują stawki
b. Ryzyko kursu walutowego – w procesie globalizacji ma coraz większą wagę
4. Ryzyko operacyjne – dotyczy przede wszystkim ryzyk związanych z wykorzystywana technologią i
jej wykorzystaniem, oraz ze sposobem zarządzania – przyjętej strategii banku
II.
Ryzyko płynności
1. Znaczenie i klasyczne reguły zarządzania płynnością
Płynność finansowa jest ważnym elementem stabilności finansowej w każdym przedsiębiorstwie.
Płynność dla banków ma szczególne znaczenie, wynika ono z:
a. Banki są instytucjami zaufania publicznego – ich zobowiązania to przede wszystkim depozyty od
sektora niefinansowego w tym ludności. Jeżeli saldo zobowiązań się zwiększa to poprawia się
płynność. Wzrost zobowiązań jest narzędziem poprawy płynności banku,
b. Efekt domina – sektor bankowy ma wyjątkowe znaczenie w systemie finansowym, jest głównym
trzonem – upadek banku może pociągnąć za sobą upadek innych banków i instytucji finansowych
2. Klasyczne reguły zarządzania płynnością
a. Złota reguła bankowa – ma korzenie w niemieckiej bankowości XIX wieku, opiera się ona na
absolutnym dostosowaniu kwot i terminów wymagalności pasywów z terminami i kwotami
zapadalności aktywów
b. Reguła osadu na wkładach – oznacza możliwość pewnej transformacji pewnej kwot i terminów, jej
uzasadnieniem jest przechowywanie w bankach depozytów dłużej od deklarowanych terminów –
zjawisko prolongaty przedłużania terminów, występuje również otwieranie nowych lokat w miejsce
wycofywanych mamy nadwyżkę depozytów w stosunku do deklarowanych i to nazywamy osadem
c. Reguła przesunięć – wiąże się z rozwojem rynku finansowego – polega na tym, że banki w
aktywach tworzą tzw. bufory płynności oparty na łatwo zbywalnych papierach wartościowych
d. Reguła maksymalnego obciążenia - jest rozwinięciem poprzedniej ale uwzględnia także koszt
przedterminowej sprzedaży papierów wartościowych – dyskonto weksli, bonów skarbowych
3. Istotną role w zarządzaniu płynnością tworzą banki centralne jako kredytodawcy ostatniej
instancji. BC zwiększają płynność banków komercyjnych poprzez:
a. Bezpośrednią działalność kredytową – LTRO – krótkoterminowe operacje zasilania banków przez
pożyczki, kredyty (3-letnie pożyczki na 1%)
b. Zakup papierów wartościowych – obligacje skarbowe bądź sekurytyzowane papiery wartościowe
( BC sprzedaje bony pieniężne)
2
c. Bony skarbowe – krótkoterminowe papiery dłużne emitowane przez skarb państwa, bony te pełnią
dwie funkcje:
pożyczkowa są instrumentem pozyskiwania pieniędzy w celu utrzymania płynności budżetu;
lokacyjna – atrakcyjne dla inwestorów gdyż: dają wyższą rentowność niż lokaty bankowe,
zerowe ryzyko, wysoka płynność gdyż istnieje rynek wtórny, rynek wtórny tworzony jest przez
banki, które kwotują ceny zakupu i sprzedaży. Na rynku pierwotnym agentem sprzedaży jest
NBP, sprzedaż odbywa się w formie przetargu, uczestnikami przetargu są dealerzy
skarbowych papierów wartościowych. Głównymi inwestorami na tym rynku są banki dla
których te papiery są elementem tzw. buforu płynnościowego. Na przetargu sprzedawane są z
dyskontem – kiedy zyskiem jest dyskonto, poniżej ceny nominalnej.
Mamy dwie stopy:
o dyskonta – stosunek dyskonta do ceny nominalnej,
o rentowności – stosunek dyskonta do wyłożonego kapitału, do ceny zakupy, jest zawsze
wyższa
bon
10 000 zł
dyskonto
0
52 tygodnie
o
o
4. Międzybankowy rynek depozytowy – rynek lokat międzybankowych
a. Pojęcie i funkcje
Jest rynkiem hurtowych, uczestnikami są przede wszystkim banki, przedmiotem transakcji są płynne
rezerwy banków komercyjnych utrzymywane na ich rachunkach w BC. Banki utrzymują dwa rodzaje
środków:
o
środki pieniężne dla dokonywania rozliczeń międzybankowych w systemie SORBN
o
rezerwy obowiązkowe – 3,5% pozyskanych lokat na rachunkach rezerw obowiązkowych
W wyniku indywidualnych transakcji klientów banków rezerwy te mogą być nadmierne bądź
niewystarczające do wymaganych rezerw obowiązkowych. Banki posiadające nadwyżkę płynnych rezerw
oferują lokaty bankom posiadającym ich niedobór (depozyty). Codziennie banki między sobą handlują,
operatorami na tym rynku są dealerzy międzybankowego rynku depozytowego którzy pracują w
dealeroomach na poziomach centrali banku. Jest to rynek typu OTC, czyli rynek bezpośrednich transakcji –
bezpośrednio wywołujące kontrahenta przez system, przyjmuje lub udzielam depozytu. Transakcje opierają
się na niezabezpieczonych pożyczkach, a limity zaangażowania granica bezpiecznego kredytowania banku.
Rynek ten pełni dwie funkcje:
o
regulowania płynności
o spekulacyjna – zarobkowa – opieranie krótkiej lub długiej pozycji
b. stopy procentowe i rodzaje operacji
Stopy procentowe na tym rynku są najbardziej obiektywną ceną pieniądza, gdyż kształtowane są one pod
wpływem interakcji podaży i popytu. BC prowadząc politykę pieniężną manipuluje, kształtuje stopy. Jeśli
szukam prawdziwej ceny pieniądza muszę odnieść do rynku pierwotnego.
3
Wyróżniamy dwa rodzaje cen:
stopę OFFER – czyli stopę po jakiej dealerzy oferują innym bankom
stopa BID – czyli stopę po jakiej przyjmujemy depozyt
Możemy wyznaczyć średnie stopy i zapytać jaka była średnia stopa, dla OFFER -> WIBOR(średnia stopa
procentowa po jakiej banki są skłonne udzielić innym bankom depozytów), dla BID -> WIBID (średnia
stopa procentowa po jakiej banki są skłonne przyjąć depozyt).
Rodzaj transakcji zależy od:
a. daty waluty
b. termin transakcji
Biorąc pod uwagę te dwa rodzaje możemy wyróżnić następujące operacje:
overnight – depozyt od zaraz do jutra, 24h depozyt, z data waluty
tommext – jednodniowa z data waluty z dnia następna dnia po zawarciu transakcji
z datą spod – dwa dni po zawarciu transakcji, mogą być: 1 tydzień, 1 miesiąc, 2 miesiące, 3 miesiące,
6 miesięcy, 12 miesięcy
Overnight tomnext 1 tydz.
1
miesiąc
2
miesiące
3
miesiące
6
miesięcy
12
miesięcy
OFFER WIBOR
BID
WIBID
LIBOR
LIBOR -> EURO, USD, CHF
Stopy procentowe międzybankowego rynku depozytowego – WIBOR, LIBOR – są tzw. stawkami
referencyjnymi w oprocentowaniu kredytów detalicznych.
Banki konkurują ze sobą marżą, gdyż ………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………..
Stopa polonia – średnioważona stopa operacji overnight, powinna się kształtować na poziomie
zbliżonym do stopy referencyjnej.
c. Operacje spekulacyjne
Na tym rynku można przeprowadzać działania zarobkowe, daje on możliwość osiągania dochodów poprzez
spekulację:
arbitraż – dealer wykorzystuje różnicę stóp procentowych w danym czasie
forward forward – termin na termin – nie ma kapitału wyjściowego, na inny termin przyjmuje
depozyt z rynku i na inny go daje
Przesłanką działań spekulacji są przewidywane zmiany stóp procentowych – zmiany cen. Operacje
spekulacyjne polegają na tworzeniu tzw. pozycji depozytowych, wyróżniamy dwa rodzaje pozycji
depozytowych w zależności ode przewidywanej zmiany stóp procentowych;
krótka pozycja depozytowa – dotyczy przewidywanego spadku stóp procentowych – polega ona na
udzieleniu depozytu na długi termin i finansowaniu go przyjmowanymi z rynku krótkoterminowymi
depozytami po co raz niżej stopie procentowej, tego typu działanie spekulacyjne nazywa się
otwieraniem krótkiej pozycji depozytowej
długa pozycja depozytowa – dotyczy wzrostowej tendencji stóp procentowych, polega na przyjęciu
z rynku na długi okres depozytu i replasowaniu go , ponownym lokowaniu, na krótkie okresy po
coraz wyższej stopie procentowej.
4
Przykład:
Mamy następujące kwotowania:
Do 6 M: 4,80 – 4,95
Depozyt 6 miesięczny 5,84 WIBID i 6,42 WIBOR
Depozyt 12 miesięczny 5,72 WIBID i 6,30 WIBOR
Zarysowała się tendencja spadkowa, ponieważ depozyty 12 miesięczne są tańsze niż depozyty 6 miesięczne,
dlatego otwieramy krótką pozycję depozytową – przyjmujemy depozyty 12 miesięczny za 5,72 i
finansujemy go 6 miesięcznym za 6,42. Mamy otwarty depozyt, który sprzedamy za 6 miesięcy i otworzymy
nowy, ale nie wiemy za ile – to właśnie jest spekulacja………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………..
DZIAŁALNOŚĆ KREDYTOWA BANKÓW
1. Ogólne zasady kredytowania
operacja udzielenia kredytu polega na postawieniu przez bank do dyspozycji kredytobiorcy środków
pieniężnych który zobowiązany jest je zwrócić z odsetkami w umownym terminie. Ogólne zasady
kredytowania określone są w prawie bankowym, natomiast szczegółowe zasady kredytowania w
regulaminach i instrukcjach kredytowych banku.
Pożyczka – jest instytucją prawa cywilnego, jej istota polega na przeniesieniu własności, swoboda
wykorzystania środków.
2. Mechanizmy alokacji kredytów
Mechanizmy te opierają się na trzech elementach:
a. Racjonowanie kredytu – odchodzi się od rynkowych metod ich dystrybucji, nie można ogłosić
przetargu, gdy jest więcej chętnych na kredyt niż bank może udzielić kredytu. Przyznawanie kredytu
oparte jest na procedurach selekcji kredytów.
b. Umowny charakter – czyli stosunki kredytowe mają charakter umowny. Umowa ma charakter
cywilno-prawny. Równość stron.
c. Wykorzystywanie czynnika czasu – efektywny koszt kredytu -
3. Co powinna zawierać umowa kredytowa:
a. Strony umowy sprecyzowane
b. Termin, terminy transze postawienia kredytu do dyspozycji
c. Harmonogram spłat – metoda malejących płatności, annuitetowa
d. Oprocentowanie – stałe, zmienne: podstawa mogą być stawki BC, stawki referencyjne
międzybankowego rynku depozytowego
e. Przeznaczenie kredytu
f. Sposób wykorzystania
g. Formy zabezpieczenia zwrotności kredytu
h. Warunki ewentualnego wypowiedzenia umowy