Microsoft Word

POSTĘPOWANIE LECZNICZO- KOREKCYJNE W WADACH POSTAWY

Postępowanie korekcyjne przeciwdziała odchyleniom juŜ zaistniałym, jest zatem formą

terapii, która ma na celu:

− wczesne w miarę moŜliwości wykrycie zaburzeń statyki ciała,

− skorygowanie istniejących zaburzeń statyki ciała i doprowadzenie jej o ile jest to

moŜliwe do stanu prawidłowego,

− niedopuszczenie do powstawania wad postawy ciała, gdy zaistnieją warunki

sprzyjające ich powstaniu,

− doprowadzenie sprawności fizycznej dziecka do stanu uznanego za prawidłowy.

ZałoŜeniem ćwiczeń korekcyjnych jest oddziaływanie na wszystkie układy: układ kostny i

stawowy, mięśniowy oraz układ nerwowy.

W działaniu korekcyjnym naleŜy uwzględnić pewną kolejność działań. Nie moŜna np.

wzmocnić mięśni osłabionych gdy nie rozciągnęło się mięśni wcześniej przykurczonych.

Przykurczone mięśnie nie pozwalają bowiem na osiągnięcie pozycji skorygowanej. Dla

mięśni przykurczonych, o zbliŜonych przyczepach, naleŜy stosować ćw. w rozciągnięciu

pełnym i skurczu niepełnym, dla mięsni rozciągniętych, o nadmiernie oddalonych

przyczepach

naleŜy

stosować

ćw.

skurczu

pełnym

i rozciągnięciu niepełnym. Nie naleŜy takŜe przed rozciągnięciem mięśni przykurczonych

uczyć dziecka przyjmowania pozycji skorygowanej, gdyŜ jej przyjęcie moŜe być dla

dziecka

bardzo

trudne

lub

wręcz

niemoŜliwe.

W doborze metod postępowania korekcyjnego muszą być uwzględnione równolegle

czynniki: fizjologiczny, morfologiczny, środowiskowy. Z zakresu sfery fizjologicznej korekta

polega na:

− uświadomieniu dziecku nieprawidłowości jego postawy, oraz moŜliwych

negatywnych konsekwencjach tego stanu, wytworzenie w dziecku aktywnego

stosunku do procesu korekcyjnego,

− kształtowanie

nawyku

prawidłowej

postawy

wszystkich

sytuacjach i czynnościach dnia codziennego.

W sferze morfologicznej:

− wytworzenie silnej i wytrzymałej stabilizacji mięśniowo-więzadłowej kręgosłupa

po uprzednim usunięciu dystonii mięśniowej,

− rozciąganie mięśni przykurczonych. Istnienie przykurczów ogranicza ruchomość

stawową i utrudnia przyjęcie postawy skorygowanej.

Ich

rozciągnięcie

i przywrócenie pełnej ruchomości stawowej jest pierwszym etapem likwidacji

dystonii mięśniowej. Rozciągać naleŜy początkowo za pomocą ćw. biernych, z

uŜyciem przyborów, przyrządów, pomocy współćwiczącego,

− wyrabianie umiejętności skorygowania wady poprzez przyswojenie przez dziecko

korekcji lokalnych np. ustawienie głowy, cofnięcie barków, zmniejszenie kifozy

piersiowej, uwypuklenie klatki piersiowej, a następnie przez ich łączenie dąŜymy do

osiągnięcia korekcji globalnej,

− wyrabianie wytrzymałości posturalnej tj. zdolności do długotrwałego utrzymywania

skorygowanej postawy, która powinna być utrzymywana przez cały czas ćwiczeń.

ObciąŜenie powinno być tak dobrane, aby nie powodowało utraty korekcji,

− utrwalenie nawyku prawidłowej postawy w warunkach Ŝycia codziennego a

wiec w domu, w szkole itp. korygowanie powinno odbywać się automatycznie bez

udziału ciągłej kontroli świadomości. Gdy dziecko utrzymuje poprawną postawę

moŜna uwaŜać, Ŝe proces korekcji został zakończony.

W sferze środowiskowej:

− wyrabianie świadomości i aktywności organizatorów środowiska dziecka,

a więc rodziców i nauczycieli. Pozyskiwanie rodziców jako świadomych

współpracowników

instruktora,

którzy

będą

kontynuować

jego

prace

w domu,

− zapewnienie dziecku optymalnych warunków rozwoju, zapewnienie pobytu na

świeŜym powietrzu, uczestnictwo w zabawach ruchowych, grach, prawidłowe

odŜywianie. Nie obciąŜanie dziecka nauką i obowiązkami.

Postępowanie w wadach postawy ze zwiększonym kątem przodopochylenia miednicy

Ogólnym zadaniem ćwiczeń wykonywanych przy plecach wklęsłych jest wyrobienie

nawyku prawidłowej postawy, ze szczególnym uwzględnieniem ukształtowania

lędźwiowego odcinka kręgosłupa i ustawienia miednicy. Zadania szczegółowe :

1. Rozciągnięcie zespołu mięśni nadmiernie napiętych, głównie biodrowo-

lędźwiowego, mięśni piersiowych i odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

2. Zwiększenie siły i wytrzymałości mięśni brzucha, pośladkowych wielkich i

kulszowo-goleniowych w pozycji zbliŜenia przyczepów.

3. Utrzymanie prawidłowej ruchomości kręgosłupa.

4. Wzmocnienie siły mięśni grzbietu odcinka piersiowego.

Kolejno koryguje się poszczególne elementy ciała: nogi, miednicę, brzuch, odcinek

lędźwiowy i piersiowy kręgosłupa, głowę. Naukę przyjmowania skorygowanej pozycji

naleŜy zacząć od leŜenia tyłem na podłodze, następnie w pozycji siedzącej przy ścianie aŜ

do pozycji stojącej, równieŜ przy ścianie. Pamiętać naleŜy o tym, Ŝe wznos prostych

kończyn dolnych od podłoŜa, ma działanie typowo lordozujące. Pozycją wyjściową z wyboru

jest leŜenie tyłem z takim ułoŜeniem nóg, przy którym kręgosłup na całej swej długości

przylega do podłoŜa.

Mięśnie brzucha moŜna wzmocnić tzw. sterowaniem dołem, czyli ruchem nóg.

Natomiast bezpieczny kąt pracy nóg wynosi ok. 45 stopni między kończynami dolnymi a

podłogą. Przykurcz zgięciowy w stawach biodrowych moŜna zlikwidować przez

ćwiczenia o charakterze wyprostnym w stawie uwzględniając fakt, Ŝe zakres wyprostu

stawie

biodrowym

nie

przekracza

stopni.

Uniesienie

nóg

np.

w przypadku pleców wklęsłych będzie pogłębieniem wady. Przy tej wadzie naleŜy unikać

wszelkich sytuacji zwiększających lordozę lędźwiową np. sfinx (z głową opartą na

dłoniach, przy czym łokcie oparte są o podłoŜe) przeciwwskazane są ćwiczenia typu

mostek, kołyska, leŜenie przodem z podporem głowy na łokciach oraz gimnastyka

artystyczna.

Prowadzący zajęcia z dziećmi, u których wystąpiły plecy wklęsło-okrągłe powinien

pamiętać o obowiązującej w korygowaniu tej wady zasadzie tzw. stabilizacji odcinkowej.

W myśl tej zasady ruch korekcyjny z jednego odcinka kręgosłupa nie powinien być

przenoszony na odcinki sąsiednie, gdyŜ dla nich moŜe być szkodliwy. Korygując np.

nadmierne tyłowygięcie w odcinku piersiowym kręgosłupa lub usuwając przykurcz w

stawach barkowych, najskuteczniejszym sposobem stabilizacji odcinka lędźwiowego

jest skulne ustawienie nóg.

Natomiast oddziałując na lordozę lędźwiową naleŜy pamiętać, aby nie zwiększyć przy

tym kifozy piersiowej, co uzyskuje się przez ustawienie ramion, np. w leŜeniu tyłem chwyt za

pierwszy szczebel drabinki (ramiona ugięte w stawach łokciowych pod kątem prostym) w

siadzie przy drabinkach chwyt za szczebel.

Postępowanie w wadach postawy ze zmniejszonym kątem przodopochylenia miednicy

W postępowaniu korekcyjnym przy plecach okrągłych zwracamy szczególną uwagę na:

1. Rozciągnięcie przykurczonych mięśni, głównie piersiowych, nie powinny one

jednak pracować oporowo, w pozycji zbliŜenia przyczepów, ale ich oddalenia.

2. Wzmocnienie mięśni karku (z cofnięciem głowy), mięśni ściągających łopatki w

pozycji zbliŜenia ich do kręgosłupa, pamiętając, Ŝe odwiedzenie rąk powyŜej 90

stopni powoduje przekroczenie zakresu ruchomości stawu ramiennego i

przeniesienie ruchu na inne stawy(bark). Występuje wtedy przesunięcie obojczyka

i odsunięcie łopatki od kręgosłupa. Traci się korektę ustawienia łopatek i

mięśnie

ściągające

łopatki

nie

pracują

w zbliŜeniu przyczepów. Nie naleŜy zatem przekraczać kąta 90 stopni

odwiedzenia w stawie ramiennym.

3. Utrzymanie prawidłowej ruchomości kręgosłupa, by zapobiec jego usztywnieniu.

4. W ćwiczeniach ogólnokształtujących nie naleŜy wzmacniać mięśni brzucha

w pozycji zbliŜenia przyczepów, gdyŜ przy słabym i rozciągniętym mięśniu

prostowniku grzbietu spowoduje to „ściąganie" Ŝeber i klatki piersiowej w dół

i upośledzenie oddychania dolnoŜebrowego.

U dzieci z plecami płaskimi i słabym umięśnieniem zadaniem ćw. korekcyjnych jest ogólne

wszechstronne ich wzmocnienie. Inne zadanie to:

1. Zwiększenie przodopochylenia miednicy, ukształtowanie prawidłowej lordozy

lędźwiowej.

2. Zwiększenie ruchomości kręgosłupa zwłaszcza do przodu w odcinku

piersiowym(ćw. kifotyzujące).

Niewskazane są wszelkie wydłuŜania - elongacje, przeprosty, zwisy czyli wszystko co

prowadzi do spłaszczania krzywizn kręgosłupa.

Postępowanie korekcyjne, jak kaŜdy proces, prowadzone jest według określonych zasad i

odpowiednimi metodami (ćwiczeniami). Do najwaŜniejszych zasad naleŜą: indywidualizacja,

dokładność i właściwa lokalizacja ruchu, częste powtarzanie, odpowiedni rytm ćwiczeń oraz

kontrola i autokontrola. W programie gimnastyki korekcyjnej stosuje się następujące grupy

ćwiczeń:

1. Ćwiczenia ogólnousprawniające.

2. Ćwiczenia specjalne.

3. Ćwiczenia elongacyjne.

4. Ćwiczenia antygrawitacyjne.

5. Ćwiczenia odruchu prawidłowej postawy.

6. Ćwiczenia oddechowe.

7. Ćwiczenia rozluźniające.

8. Wzmacniające gorset mięśniowy.

9. Ćwiczenia Klappa.

10. Pływanie.

Ad 1. Ćwiczenia ogólnousprawniające obejmują ćwiczenia gimnastyczne kształtujące oraz

ćwiczenia i sporty uzupełniające, które dostosowane są do rodzaju wady,

a takŜe wieku, płci. Celem tych ćwiczeń jest wszechstronne oddziaływanie na wszystkie

układy ustroju, co ma wpływ na wydolność i sprawność dziecka.

Ad 2. Ćwiczenia specjalne zwiększają ruchomość odcinkową i rozciągają mięśnie

przykurczone w obrębie kręgosłupa oraz w stawach barkowych, a takŜe wzmacniają

wybiórczo grupy mięśni osłabionych.

Ad 3. Ćwiczenia elongacyjne (wydłuŜające) polegają na wyciągnięciu kręgosłupa

w jego osi długiej, co zmniejsza istniejące krzywizny patologiczne.

Ad 4. Ćwiczenia antygrawitacyjne to ćwiczenia maksymalnie prostujące kręgosłup

i wyciągające go w górę przeciw działaniu siły cięŜkości (grawitacji). Wykonuje się je

przy pionowym ustawieniu tułowia i głowy oraz z obciąŜeniem dostosowanym do

moŜliwości dziecka, tj. zdolności utrzymania skorygowanej postawy.

Ad 5. Ćwiczenia odruchu prawidłowej postawy mają na celu nauczenie przyjmowania

prawidłowej postawy ciała we wszystkich pozycjach oraz w trakcie wykonywania

czynności ruchowych. Wymaga to uświadomienia dziecku istnienia wady, jej rozwoju

oraz ujemnych skutków, jakie ona za sobą niesie. NaleŜy równieŜ egzekwować

poprawność postawy nie tylko za pomocą autokorekcji, ale równieŜ czucia głębokiego

wytrzymałości posturalnej.

Ad 6. Ćwiczenia oddechowe stosuje się w gimnastyce korekcyjnej w celu poprawienia

ruchomości i kształtu klatki piersiowej, zwiększenia pojemności Ŝyciowej

i wentylacji płuc oraz polepszenia rytmu oddechowego. Przy ćwiczeniach oddechowych

naleŜy

zwracać

uwagę

wydech,

który

winien

być

pełny

i przedłuŜony. W korektywie wykorzystuje się ćwiczenia oddychania przeponowego i

piersiowego.

Ad 7. Ćwiczenia rozluźniające dzieli się na ogólne i miejscowe. Ćwiczenia rozluźniające

ogólne

polegają

świadomym

rozluźnieniu

wszystkich

mięśni

i ustroju wraz z dąŜnością do pełnego odpręŜenia psychicznego. Są to ćwiczenia

relaksacyjne. Natomiast ćwiczenia rozluźniające miejscowe polegają na ułoŜeniu

segmentów ciała w pozycji umoŜliwiającej rozluźnienie mięśni. Wykorzystuje się tu siłę

cięŜkości. Ćwiczenia rozluźniające powinny być stosowane po kaŜdym długo trwającym

skurczu izometrycznym.

Ad 8. Ćwiczenia wzmacniające gorset mięśniowy są ćwiczeniami powodującymi przyrost

siły mięśni brzucha, grzbietu i pośladków.

Ad 9. Ćwiczenia Klappa odciąŜają kręgosłup przez zlikwidowanie siły cięŜkości, rozluźnienie

mięśni

grzbietu

oraz

powiększenie

zakresu

ruchu

odcinku

szyjnym

i lędźwiowym. Pozycje, które przyjmowane są podczas wykonywania ćwiczenia Klappa

sprzyjają właściwemu układowi i funkcji klatki piersiowej oraz zawartych w niej

narządów wewnętrznych. WyróŜnia się 5 faz w metodzie Klappa:

I. faza – pozycja wyjściowa- moŜliwie stabilna przy minimalnym napięciu

mięśniowym;

II. faza – przygotowawcza – ćwiczący ustala odpowiednie stawy przez skurcz

izometryczny wyznaczonych mięśni, zaś inne mięśnie ulegają rozluźnieniu;

III. faza – wykonywanie ruchu polegające na przemieszczeniu poszczególnych odcinków

ciała;

IV. faza – końcowa- przyjęcie zaplanowanego ułoŜenia ciała (hiperkorekcja

w określonych segmentach ciała);

V. faza – odpoczynku- rozluźnienie mięśni, pogłębione oddychanie.

System ćwiczeń Klappa znajduje zastosowanie głównie w leczeniu skolioz.

Ad 10. Pływanie – woda pozwala na rozluźnienie mięśni, odciąŜenie osiowe stawów

i wykonanie maksymalnego zakresu ruchów w stawach. Pływanie wzmacnia mięśnie

ustroju

oraz

korzystnie

wpływa

pracę

układu

krąŜeniowego

i oddechowego. Wybór stylu pływackiego zaleŜy od wady.

Wykonywanie ćwiczeń w gimnastyce korekcyjnej wymaga skupienia, dokładności

i ustawicznej kontroli i autokontroli. Zajęcia prowadzone w ten sposób mogą być dla dzieci

nuŜące. By je uatrakcyjnić, a przez to zachęcić do uczestnictwa w nich, naleŜy wprowadzić gry

i zabawy ruchowe z dodatkowymi elementami zmuszającymi do przybierania prawidłowej

postawy.

Metody badań wad

postawy

NaleŜy zadbać o to , aby do badania dzieci przyjęły pozycje zasadniczą stojącą tj.

stały luźno, swobodnie, z głową skierowaną prosto przed siebie, ramiona zwisające luźno

wzdłuŜ tułowia, dłonie skierowane do przodu, stawy kolanowy i biodrowy w wyproście,

stopy lekko rozstawione.

Zasadniczym celem i elementem badania było wykrycie istniejących asymetrii

w postawie ciała badanych dzieci. PosłuŜono się metodą oglądową prof. Degi (tabela

błędów).

W obserwacji wzrokowej z przodu i z tyłu (płaszczyzna czołowa) zwracano

uwagę na odchylenia w symetrii:

− ustawienia głowy i szyi

− ustawienia barków i łopatek

− przebiegu linii wyrostków kolczystych

− ustawienia ramion

− trójkątów taliowych

− linii bioder

− ustawienia kolan

− ustawienia stóp

Określając symetrię prawej i lewej strony ciała wykorzystano pion, który rzutowany z

guzowatości kości potylicznej, przy prawidłowej postawie powinien pokrywać się

z wyrostkami kolczystymi kręgosłupa, szparą międzypośladkową i padać na podłoŜe

w miejscu styku obu pięt. Odchylenia osi kręgosłupa od linii rzutu pionu poza szparą

międzypośladkową lub poza miejsce styku pięt świadczy o niewyrównaniu osi kręgosłupa.

Natomiast od przodu pion powinien przebiegać przez środek brody, wcięcie jarzmowe

mostka, wyrostek mieczykowaty, pępek i środek spojenia łonowego.

JeŜeli te obserwacje wykaŜą asymetrię trójkątów, barków, bioder, fałdów

pośladkowych, a linia kręgosłupa widoczna jako punkty wystających wyrostków

kolczystych nie pokrywała się z pionem, w takich przypadkach obserwację naleŜy uzupełnić

o badanie w skłonie.

Dziecko wykonuje skłon do przodu, kolana wyprostowana, głowa opuszczona jak

najniŜej. Następnie powoli, stopniowo, z głową cały czas opuszczoną, prostuje się. NaleŜy

sprawdzić, czy kręgosłup jest prosty przesuwając po nim opuszkiem palca, jednocześnie

zwrócono uwagę na kontur prawej i lewej strony tułowia: czy jest symetryczny, jednakowy

w kaŜdym odcinku prostującego się kręgosłupa. Wszelka asymetria świadczy o skrzywieniu

kręgosłupa w stadium zaczątków garbu Ŝebrowego.

Następnie przeprowadzić naleŜy obserwację w płaszczyźnie czołowej, z boku,

w której zwracamy uwagę na:

− nachylenie głowy i szyi

− ustawienie barków i połoŜenie łopatek

− ukształtowanie przedniotylnych krzywizn kręgosłupa

− pochylenie miednicy

− wysklepienie klatki piersiowej i brzucha

− ustawienie kolan i brzucha

Oglądając kończyny dolne uwzględnić naleŜy ich budowę, zwracając uwagę na ich ułoŜenie:

prawidłowe, koślawe lub szpotawe. W obu przypadkach 5 cm. UwaŜa się za odległość

fizjologiczną. PowyŜej 5 cm. za wadę. Ukształtowanie stóp, które oglądamy przy obciąŜeniu

w pozycji stojącej (uzyskane odbitki stóp porównać moŜna ze wzorami stóp, które

opracowali Clarke i Bochenek)oraz w pozycji leŜącej bez obciąŜenia.

U dzieci z zauwaŜonymi odchyleniami ocenę postawy poszerzyć naleŜy o badania

uzupełniające sprawdzając przykurcze mięśni, które mają wpływ na postawę ciała. Dotyczy

to mięśni piersiowych, zginaczy stawów biodrowych, mięśni kulszowo – goleniowych.

Do wykrycia przykurczów w stawie barkowym zastosować moŜna „test

ścienny". Badanemu polecamy usiąść tyłem do ściany z podkurczonymi nogami. Na

sygnał dziecko unosi przodem ramiona w górę. W przypadku przykurczów ramiona nie

dotykają ściany.

Test Thomasa wykorzystujemy do sprawdzenia przykurczy stawu biodrowego.

Polecamy dziecku połoŜyć się na wznak i maksymalnie zginać kończynę dolną tak, Ŝe kolano

dotyka klatki piersiowej. W przypadku przykurczu unosi się kolano drugiej kończyny.

Badamy obydwie kończyny.

Przykurcz mięśni kulszowo – goleniowych sprawdza się za pomocą testu Langego.

Badane dziecko znajduje się w pozycji leŜącej tyłem i unosi jedną kończynę dolną do pionu

(wyprostowaną w stawie kolanowym). Druga kończyna powinna swobodnie spoczywać na

podłoŜu. Wysokość oderwania kończyny od podłoŜa świadczy o wielkości przykurczu.

W przygotowaniu „Propozycja Rady Szkoleniowej związanej z wadami postawy”

(listopad 2006r.)