Blacharz_721[01]_O1.01

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inŜ. Jarosław Sadal
mgr inŜ. Teresa Tkaczyk

Opracowanie redakcyjne:

mgr inŜ. Lidia Staniszewska

Konsultacja:

mgr inŜ. Jolanta Skoczylas

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 721[01].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu blacharz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Czynniki szkodliwe, uciąŜliwe i niebezpieczne, występujące w procesie

pracy

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Wymagania bezpieczeństwa i higieny dotyczące pomieszczeń pracy oraz

pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Ergonomia w kształtowaniu
warunków pracy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Wymagania bezpieczeństwa i higieny dotyczące procesów pracy

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Środki ochrony od poraŜeń prądem elektrycznym i ochrony

indywidualnej

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. ZagroŜenia poŜarowe oraz zasady ochrony przeciwpoŜarowej

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Zasady postępowania podczas wypadku, awarii urządzenia lub poŜaru.

Zabezpieczanie miejsca wypadku

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Pierwsza pomoc w urazach mechanicznych, poraŜeniu prądem,

zatruciach substancjami chemicznymi

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

4.9. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przepisach prawnej ochrony

pracy, zachowaniu: bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony
ś

rodowiska.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które
powinieneś mieć opanowane, abyś mógł przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia tej jednostki modułowej,

−

materiał nauczania – zawarty w rozdziale 4, który umoŜliwia samodzielne przygotowanie
się  do  wykonania  ćwiczeń  i  zaliczenia  sprawdzianów.  Obejmuje  on  równieŜ  ćwiczenia,
które zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu, potrzebnych do realizacji ćwiczeń.
Przed  ćwiczeniami  zamieszczono  pytania  sprawdzające  wiedzę  potrzebną  do  ich
wykonania.  Po  ćwiczeniach  zamieszczony  został  sprawdzian  postępów.  Wykonując
sprawdzian  postępów  powinieneś  odpowiadać  na  pytania  tak  lub  nie,  co  oznacza,  Ŝe
opanowałeś materiał albo nie,

−

sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań
testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki;
zamieszczona została takŜe karta odpowiedzi,

−

wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości dotyczących tej jednostki modułowej,
która umoŜliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.
JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora  o  wyjaśnienie  i  ewentualne  sprawdzenie,  czy  dobrze  wykonujesz  daną  czynność.
Jednostka  modułowa:  „Przestrzeganie  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony
przeciwpoŜarowej  oraz  ochrony  środowiska”,  której  treści  teraz  poznasz,  zawarta  jest
module721[01].O1 „Podstawy techniczne blacharstwa”.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpoŜarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac.

Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

721[01].O1

Podstawy techniczne

blacharstwa

721[01].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz

ochrony środowiska

721[01].O1.04

Rozpoznawanie materiałów

i podstawowych technik

wytwarzania

721[01].O1.02

Posługiwanie się dokumentacją

techniczną

721[01].O1.05

Wykonywanie pomiarów

warsztatowych

721[01].O1.03

Analizowanie pracy prostych układów

elektrycznych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

– zinterpretować podstawowe akty prawne, prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy

w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

– określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych

i higienicznych warunków pracy,

– wskazać konsekwencje naruszenia przepisów i zasad bhp podczas wykonywania zadań

zawodowych,

– określić wymagania bhp dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-

sanitarnych,

–  dostrzec zagroŜenia związane z wykonywaną pracą,
–  dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy,
–  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
–  określić  przepisy  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpoŜarowej  oraz

ochrony środowiska podczas uŜytkowania przyrządów, narzędzi, maszyn i urządzeń,

–

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpoŜarowej,

–

zareagować w przypadku zagroŜenia poŜarowego zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową,

–

zastosować zasady ochrony środowiska obowiązujące na stanowisku pracy,

–

udzielić pierwszej pomocy w stanach zagroŜenia Ŝycia lub zdrowia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Głównymi źródłami prawa pracy w Polsce są: Konstytucja – jako ustawa zasadnicza oraz

ustawy sejmowe, np. Kodeks pracy, a takŜe Rozporządzenia Rady Ministrów, zarządzenia
Prezesa Rady Ministrów, regulaminy pracy i układy zbiorowe pracy.

Podstawowym źródłem prawa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest Kodeks

pracy. Jego zakres tematyczny jest bardzo rozległy i obejmuje między innymi przepisy ogólne,
zagadnienia dotyczące stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i inne świadczenia, obowiązki
pracodawcy  i  pracownika,  sprawy  dotyczące  odpowiedzialności  materialnej  pracowników,
określenia  czasu  pracy,  urlopów  pracowniczych,  kwestie  zatrudnienia  młodocianych,  układy
zbiorowe  pracy, rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy, odpowiedzialność za
wykroczenia przeciwko sprawom pracowniczym, przedawnienie roszczeń.

Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy zostały zawarte przede wszystkim

w dziale X, zatytułowanym „Bezpieczeństwo i higiena pracy”. Wiele przepisów zostało
zawartych teŜ w aktach niŜszego rzędu.

Prawna ochrona pracy obejmuje przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, które mają

chronić pracowników przed zagroŜeniami w procesie pracy.

Zakres tego zagadnienia dotyczy między innymi nadzoru i kontroli przestrzegania prawa

pracy, odpowiedzialności porządkowej pracowników, podstawowych obowiązków pracodawców,
praw i obowiązków pracownika, profilaktyczną ochronę zdrowia, szkolenia pracowników.

Podstawowe regulacje prawne z zakresu bhp zawiera wykaz przepisów na końcu

poradnika.
Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy (Art. 18 Kodeksu pracy)

−

Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.

−

Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów, higieny pracy i warunków środowiska
pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.

−

Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Społeczna Inspekcja Pracy.

Odpowiedzialność porządkowa pracowników (Art. 108 Kodeksu pracy)

Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpoŜarowych, opuszczanie pracy bez
usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spoŜywanie alkoholu
w czasie pracy – pracodawca moŜe stosować: karę upomnienia, nagany i karę pienięŜną.
Podstawowe obowiązki pracodawców (Art. 207 Kodeksu pracy)

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie

pracy i jest obowiązany chronić zdrowie i Ŝycie pracowników przez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

W szczególności pracodawca jest obowiązany:

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
wykonanie tych poleceń,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zapewniać wykonanie zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami
pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami obowiązani są znać, w zakresie

niezbędnym do wykonywania ciąŜących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
Prawa i obowiązki pracownika (Art. 210 Kodeksu pracy)

Pracownik ma prawo:

−

powstrzymać się od wykonywania pracy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom
bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia
pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem
innym osobom,

−

oddalić się z miejsca zagroŜenia, jeŜeli powstrzymywanie się od wykonywania pracy nie
usuwa zagroŜenia,

−

do wynagrodzenia za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy lub oddalania się
z miejsca zagroŜenia.
Pracownik ma obowiązek niezwłocznie powiadomić przełoŜonego o powstrzymaniu się

od wykonania pracy lub oddaleniu się z miejsca pracy.
Obowiązki pracowników (Art. 211 Kodeksu pracy)

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym

obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktaŜu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełoŜonych,

−

dbać o naleŜyty stan maszyn, urządzeń i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a takŜe uŜywać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełoŜonego o zauwaŜonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagroŜeniu Ŝycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a takŜe inne
osoby znajdujące się w rejonie zagroŜenia, o groŜącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełoŜonym w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Obowiązki pracodawców (Art. 212 Kodeksu pracy)

Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

−

organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy,

−

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,

−

dbać o bezpieczeństwo i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposaŜenia technicznego,
a takŜe o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad
pracownikami.

Profilaktyczna ochrona zdrowia (Art. 226 i 227 Kodeksu pracy)

Pracodawca jest obowiązany:

−

informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąŜe się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagroŜeniami,

−

stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym
z wykonywaną pracą.
Jednym z elementów działalności profilaktycznej dotyczącej ochrony zdrowia

pracownika są profilaktyczne badania lekarskie (Art. 229 Kodeksu pracy).

−

Profilaktyczne  badania  lekarskie  wstępne  obowiązani  są  wykonać:  osoby  przyjmowane
do  pracy,  pracownicy  młodociani  przenoszeni  na  inne  stanowiska,  pracownicy
przenoszeni  na  stanowiska  pracy,  na  których  występują  czynniki  szkodliwe  dla  zdrowia
lub uciąŜliwe warunki pracy.

−

Profilaktyczne badania lekarskie kontrolne dotyczą pracowników, których niezdolność do
pracy z powodu choroby trwała ponad 30 dni.

−

Profilaktyczne badania lekarskie okresowe wykonywane są przez kaŜdego pracownika
niezaleŜnie od rodzaju wykonywanej pracy (częstotliwość jest uzaleŜniona od rodzaju
czynnika szkodliwego lub uciąŜliwego).

Szkolenia pracowników

(Art. 237 Kodeksu pracy)

−

Pracownika nie wolno dopuścić do pracy, do której wykonywania nie ma wymaganych
kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a takŜe dostatecznej znajomości przepisów
oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

−

Pracodawca  jest  obowiązany  zapewnić  przeszkolenie  pracownika  w  zakresie
bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  przed  dopuszczeniem  go  do  pracy  oraz  prowadzenie
okresowych szkoleń w tym zakresie.
Szkolenia  odbywają  się  w  czasie  pracy  oraz  na  koszt  pracodawcy  i  powinny  zapewnić
uczestnikom:

−

zaznajomienie się z zagroŜeniami wypadkowymi i chorobowymi związanymi
z wykonywaną pracą,

−

poznanie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do
wykonywania pracy na określonym stanowisku oraz związanych z tym stanowiskiem
obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób
oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych, a takŜe umiejętności udzielania pomocy
osobom, które uległy wypadkom.
Szkolenie z bezpieczeństwa i higieny pracy jest prowadzone jako:

−

szkolenie wstępne ogólne, zwane instruktaŜem ogólnym, prowadzone przez pracowników
słuŜby bhp lub pracodawcę albo osobę wyznaczoną i dotyczący zaznajomienia
z przepisami – dla wszystkich nowo zatrudnionych pracowników oraz studentów
odbywających praktyki i uczniów szkół zawodowych – w wymiarze 3 h,

−

szkolenie  wstępne  na  stanowisku  pracy,  zwane  instruktaŜem  stanowiskowym,
prowadzone  przez  osobę  kierującą  pracownikami,  wyznaczoną  przez  pracodawcę,
posiadającą odpowiednie kwalifikacje oraz przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia
instruktaŜu  i dotyczące  zagroŜeń  na  konkretnych  stanowiskach  pracy  oraz  sposobów
ochrony  przed  zagroŜeniami  i  metodami  bezpieczeństwa  na  tym  stanowisku  dla

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, pracowników przenoszonych
na te stanowiska, uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu i studentów
odbywających praktyki – w wymiarze minimum 8 h,

−

szkolenie  podstawowe odbywające  się  w  okresie  nie  dłuŜszym  niŜ  6  miesięcy  od
rozpoczęcia  pracy  na  stanowisku:  pracodawcy,  osoby  kierującej  pracownikami
(brygadziści,  mistrzowie,  kierownicy),  projektantów  i  konstruktorów,  pracowników
słuŜby  bhp,  robotników  oraz  innych  osób,  których  praca  wiąŜe  się  z  naraŜeniem  na
czynniki szkodliwe dla zdrowia – w wymiarze minimum 30 h,

−

szkolenie  okresowe  (doskonalenie) obejmujące  aktualizację  i  ugruntowanie  wiadomości
i umiejętności  w  dziedzinie  bhp,  dla  osób  objętych  szkoleniem  podstawowym  bhp,
zatrudnionych na stanowiskach robotniczych nie rzadziej niŜ raz na 3 lata (przy pracach
niebezpiecznych – co 1 rok) oraz dla pozostałych osób – nie rzadziej niŜ raz na 6 lat.
Szkolenia  te  mogą  być  prowadzone  w  formie:  instruktaŜu,  seminarium,  kursu  lub
samokształcenia  kierowanego.  Szkolenie  wstępne  przeprowadza  się  według  programów
opracowanych dla poszczególnych stanowisk (zawodów).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  W jakich aktach prawnych znajdują się przepisy dotyczące prawa pracy w Polsce?
2.  Jak zatytułowana jest ustawa zawierająca przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy?
3.  Jakimi zagadnieniami zajmuje się Społeczna Inspekcja Pracy?
4.  Jakie  kary  moŜe  stosować  pracodawca  wobec  pracownika  za  stawienie  się  do  pracy

w stanie nietrzeźwości lub spoŜywanie alkoholu w czasie pracy?

5. Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy

w zakładzie pracy?

6. Jakie prawa przysługują pracownikowi w przypadku, kiedy warunki pracy nie

odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy?

7. Jakie są obowiązki pracowników w zakresie przestrzegania przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy?

8. Kto w zakładzie pracy ma obowiązek zapewnić zorganizowanie stanowiska pracy

zgodnie z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy?

9. Kto i kiedy podlega profilaktycznym badaniom lekarskim?

10. Kto podlega szkoleniu wstępnemu na stanowisku pracy?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z przedstawionego zbioru obowiązków wybierz te, które naleŜą do pracownika i wpisz je

do zamieszczonej niŜej tabeli.

Obowiązki pracownika – zgodnie z Kodeksem pracy

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

oddalić się z miejsca zagroŜenia, jeŜeli powstrzymywanie się od wykonywania pracy nie
usuwa zagroŜenia,

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

dbać o bezpieczeństwo i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposaŜenia technicznego,
a takŜe o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

zapewniać wykonanie zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami
pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a takŜe uŜywać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktaŜu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować obowiązki pracodawcy i pracownika w  miejscu pracy,
2)  wybrać z przedstawionego zbioru obowiązków te, które powinien spełniać pracownik,
3)  wpisać wybrane sformułowania obowiązków pracownika do zamieszczonej tabeli.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy.

−

przybory do pisania,

−

arkusze z wydrukowaną tabelą,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca prawa pracy.

Ćwiczenie 2

Na podstawie Kodeksu pracy – ustal, jaki rodzaj szkolenia przedstawiono

w zamieszczonych niŜej opisach. Zapisz nazwy szkoleń na kartkach samoprzylepnych.
Przyporządkuj właściwą nazwę szkolenia do opisanego zakresu, wklejając kartkę z nazwą
szkolenia do tabeli.

Opis szkolenia

Nazwa szkolenia

−

prowadzone  przez  pracowników  słuŜby  bhp  lub
pracodawcę  albo  osobę  wyznaczoną  i  dotyczący
zaznajomienia  z  przepisami  –  dla  wszystkich
nowo

zatrudnionych

pracowników

oraz

studentów odbywających praktyki i uczniów
szkół zawodowych – w wymiarze 3 h,

−

prowadzone

przez

osobę

kierującą

pracownikami,  wyznaczoną  przez  pracodawcę,
posiadającą  odpowiednie  kwalifikacje  oraz
przeszkolenie  w  zakresie  metod  prowadzenia
instruktaŜu  i dotyczące  zagroŜeń  na  konkretnych
stanowiskach  pracy  oraz  sposobów  ochrony
przed  zagroŜeniami  i  metodami  bezpieczeństwa
na

tym

stanowisku

dla

pracowników

zatrudnionych na stanowiskach robotniczych,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pracowników przenoszonych na te stanowiska,
uczniów

odbywających

praktyczną

naukę

zawodu i studentów odbywających praktyki –
w wymiarze minimum 8 h,

−

odbywające  się  w  okresie  nie  dłuŜszym  niŜ
6 miesięcy  od  rozpoczęcia  pracy  na  stanowisku:
pracodawcy,  osoby  kierującej  pracownikami
(brygadziści,

mistrzowie,

kierownicy),

projektantów  i  konstruktorów,  pracowników
słuŜby  bhp,  robotników  oraz  innych  osób,
których praca wiąŜe się z naraŜeniem na czynniki
szkodliwe  dla  zdrowia  –  w  wymiarze  minimum
30 h,

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować zapisy w Kodeksie pracy dotyczące szkoleń pracowników,
2)  wypisać nazwy szkoleń na kartkach samoprzylepnych,
3)  przyporządkować właściwą nazwę do opisanego zakresu szkolenia,
4)  wkleić właściwą kartkę z nazwą szkolenia do tabeli.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy.

−

przybory do pisania,

−

samoprzylepne kartki,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca prawa pracy.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, w jakich aktach prawnych znajdują się przepisy dotyczące

prawa pracy w Polsce?

2) określić nazwę ustawy obowiązującej w naszym kraju, zawierającej

przepisy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?

3) określić, jakimi zagadnieniami zajmuje się Społeczna Inspekcja Pracy?

4) scharakteryzować obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy?

5) określić obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny

pracy?

6) określić na czy polega profilaktyczna ochrona zdrowia pracownika?

7) określić, kto w zakładzie pracy ma obowiązek zorganizować stanowiska

pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy?

8) określić, jakie prawa przysługują pracownikowi, kiedy warunki na

przydzielonym mu stanowisku pracy nie spełniają zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy?

9) określić, kto i kiedy podlega instruktaŜowi ogólnemu?

10) określić, kto i kiedy podlega szkoleniu okresowemu?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Czynniki szkodliwe, uciąŜliwe i niebezpieczne, występujące

w procesie pracy

4.2.1. Materiał nauczania

Czynnikami niebezpiecznymi, szkodliwymi i uciąŜliwymi występującymi w środowisku

pracy nazywamy czynniki, które mogą spowodować utratę zdrowia lub Ŝycia człowieka
w przypadku kolizyjnego zetknięcia się z nimi.

Czynniki towarzyszące procesowi pracy moŜna podzielić na dwie podstawowe grupy:
Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka mogą spowodować

uraz (wypadek przy pracy). ZagroŜenie mogą stanowić:

−−−−

elementy ruchome i luźne,

−−−−

elementy ostre i wystające,

−−−−

przemieszczanie się ludzi,

−−−−

przepływ prądu elektrycznego,

−−−−

ródła wysokiej temperatury,

−−−−

poŜar lub/i wybuch.

Wymienione wyŜej zagroŜenia naleŜą do czynników fizycznych działających przewaŜnie na
pracownika w sposób nagły.

Czynniki szkodliwe i uciąŜliwe działające na pracownika przez okres dłuŜszy mogą

spowodować obniŜenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika lub zmiany w stanie
zdrowia, wywołując choroby zawodowe.
Czynniki te dzielimy na cztery podstawowe grupy.

Czynniki fizyczne:

−−−−

hałas ustalony i nieustalony, hałas infradźwiękowy, hałas ultradźwiękowy,

−−−−

wibracja (ogólna i oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne),

−−−−

mikroklimat,

−−−−

temperatura,

−−−−

promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe),

−−−−

promieniowanie jonizujące,

−−−−

promieniowanie laserowe,

−−−−

pole elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości),

−−−−

pole elektrostatyczne,

−−−−

pyły przemysłowe.
Czynniki chemiczne:
Czynniki chemiczne, to czynniki niebezpieczne powodujące urazy, które prowadzą lub

mogą prowadzić do schorzenia. Mogą one działać na organizm człowieka toksycznie,
draŜniąco, uczulająco, a nawet rakotwórczo. Czynniki chemiczne mogą być wchłaniane przez
drogi oddechowe, skórę i błony śluzowe oraz przewód pokarmowy.

Chemiczne substancje i preparaty niebezpieczne klasyfikuje się, uwzględniając ich

toksyczność, właściwości fizykochemiczne oraz działanie na środowisko, na czynniki:

−−−−

o właściwościach wybuchowych,

−−−−

o właściwościach utleniających,

−−−−

skrajnie łatwopalne, wysoce łatwopalne, łatwopalne,

−−−−

bardzo toksyczne, toksyczne,

−−−−

szkodliwe,

−−−−

rące,

−−−−

draŜniące,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

uczulające,

−−−−

rakotwórcze,

−−−−

mutagenne,

−−−−

działające na rozrodczość,

−−−−

niebezpieczne dla środowiska.

Czynniki biologiczne:

−−−−

mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby,
pierwotniaki) oraz wytwarzane przez nie toksyny i alergeny,

−−−−

makroorganizmy roślinne i zwierzęce.

Czynniki psychofizyczne:

−−−−

obciąŜenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),

−−−−

obciąŜenie psychonerwowe.

Blacharz podczas wykonywania swojej pracy jest naraŜony najczęściej na działanie

szkodliwych czynników urazowych, chemicznych i fizycznych.

ZagroŜenie występujące w miejscu racy powinno być symbolizowane odpowiednim

znakiem lub symbolem. Niektóre z nich zostały przedstawione niŜej.

Rys. 1. Znaki i symbole bezpieczeństwa [11, s. 37].

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie skutki dla zdrowia lub Ŝycia pracownika mogą wywołać czynniki szkodliwe,

uciąŜliwe lub niebezpieczne w przypadku zetknięcia się z nimi?

2. Jakie zagroŜenia dla organizmu pracownika mogą wywoływać czynniki chemiczne?
3. Na które czynniki niebezpieczne dla zdrowia napotyka najczęściej w swojej pracy

blacharz?

4. Który z czynników fizycznych moŜe szkodzić zdrowiu blacharza?
5. W jaki sposób naleŜy sygnalizować zagroŜenia substancjami szkodliwymi w miejscu

pracy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Weź udział w wycieczce do zakładu blacharskiego zorganizowanej przez nauczyciela

(lub obejrzyj film przedstawiający pracę blacharza). Zwróć uwagę na czynniki szkodliwe,
niebezpieczne i uciąŜliwe, jakie występują w na jego stanowisku pracy. Zanotuj je wszystkie,
a następnie porównaj własne notatki z notatkami kolegów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) uczestniczyć w wycieczce do zakładu blacharskiego lub obejrzeć film dydaktyczny

przedstawiający pracę blacharza,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) przeanalizować, jakie czynniki szkodliwe, niebezpieczne i uciąŜliwe występują podczas

jego pracy,

3)  zakwalifikować zauwaŜone czynniki do odpowiednich kategorii,
4)  zanotować zauwaŜone czynniki,
5)  porównać własne notatki z notatkami kolegów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

wyposaŜenie zakładu blacharskiego,

−

film dydaktyczny przedstawiający pracę blacharza,

−

zestaw do wyświetlania filmów,

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciąŜliwych
na stanowisku pracy.

Ćwiczenie 2

Sporządź listę czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciąŜliwych, jakie mogą

wystąpić na stanowisku pracy blacharza w warsztacie blacharskim. Zaprezentuj wykonane
ć

wiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować rodzaje czynników szkodliwych, uciąŜliwych i niebezpiecznych, które

mogą wystąpić podczas pracy blacharza,

2) sporządzić listę tych czynników,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące występowania w miejscu pracy czynników szkodliwych, uciąŜliwych
i niebezpiecznych.

−

papier,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciąŜliwych
na stanowisku pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić czynniki fizyczne zaliczane do szkodliwych i uciąŜliwych?

2) wymienić czynniki chemiczne zaliczane do szkodliwych i uciąŜliwych?

3) określić czynniki szkodliwe i uciąŜliwe w miejscu pracy blacharza?

4) wymienić czynniki urazowe, które mogą występować na stanowisku

pracy blacharza?

5) określić, do jakiej grupy czynników naleŜy hałas?

6) określić, do jakiej grupy czynników naleŜy oddziaływanie wysokiej

temperatury?

7) określić, jakimi drogami mogą być wchłaniane przez ludzki organizm

czynniki chemiczne?

8) określić, jak mogą oddziaływać na ludzki organizm czynniki chemiczne?

9) określić, do jakiej grupy czynników naleŜą bakterie?

10) określić, jaki symbol graficzny słuŜy do określenia substancji

toksycznej?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Wymagania bezpieczeństwa i higieny dotyczące pomieszczeń

pracy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Ergonomia
w kształtowaniu warunków pracy

4.3.1. Materiał nauczania

Na terenie zakładu pracy, zgodnie z przepisami, pracodawca jest obowiązany zapewnić:

−

drogi komunikacyjne i transportowe,

−

drogi dla pieszych,

−

dojazdy poŜarowe,

−

drogi ewakuacyjne (odpowiednio oznakowane),

−

oświetlenie elektryczne,

−

urządzenia  zapobiegające  zanieczyszczeniu  lub  skaŜeniu  powietrza,  gruntu  oraz  wód
substancjami  chemicznymi,  środkami  promieniotwórczymi  albo  biologicznie  zakaźnymi
w stopniu  szkodliwym  dla  zdrowia  ludzkiego  (w  związku  z  produkcją  bądź  inną
działalnością zakładu pracy),

−

wodę zdatną do picia oraz do celów higieniczno-sanitarnych, gospodarczych,
przeciwpoŜarowych oraz utrzymania czystości pomieszczeń i terenu zakładu pracy.
W pomieszczeniach pracy naleŜy zapewnić:

−

oświetlenie naturalne i sztuczne,

−

odpowiednią temperaturę,

−

wymianę powietrza (wentylację, klimatyzację),

−

zabezpieczenie przed wilgocią,

−

zabezpieczenie przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem,

−

zabezpieczenie przed uciąŜliwymi dźwiękami i drganiami oraz innymi czynnikami
szkodliwymi dla zdrowia,

−

odpowiednie wymiary pomieszczeń,

−

zabezpieczenie przed szkodliwymi wyziewami, gazami, pyłami i promieniowaniem,

−

moŜliwość ewakuacji (między innymi drzwi powinny być otwierane na zewnątrz),

−

właściwą odporność ogniową elementów.
Oprócz wymagań ogólnych, wynikających z przepisów Kodeksu pracy, kaŜde stanowisko

pracy wymaga określenia szczegółowych warunków bezpieczeństwa.

Warsztat blacharski powinien znajdować się w wydzielonej części budynku na parterze.

W  skład  lokalu  warsztatu  powinny  wchodzić  następujące  pomieszczenia:  właściwy  warsztat
pracy, magazyn, pomieszczenie do przyjmowania zamówień i pomieszczenia sanitarne.
Pomieszczenia  warsztatu,  w  którym  są  wykonywane  roboty  blacharskie,  powinny  być
oświetlone światłem naturalnym i elektrycznym. Oprócz oświetlenia sufitowego niezbędne jest
oświetlenie  kaŜdego  stanowiska  pracy,  a  uŜywane  do  celu  Ŝarówki  nie  mogą  powodować
olśnienia i ostrych cieni. Przy kaŜdym stanowisku, na widocznym miejscu powinna znajdować
się  instrukcja  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy.  Warsztat  blacharski  powinien  być  ogrzewany
centralnie, a temperatura zimą powinna wynosić nie mniej niŜ 12°C do pracy cięŜkiej, a od 16°C
do 18°C do prac lŜejszych. Wietrzenie warsztatu powinno odbywać się w sposób naturalny lub
mechaniczny. Wysokość warsztatu nie powinna być mniejsza niŜ 3,5 m.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia

higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby
zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w jakich ta praca jest wykonywana. Pomieszczenia socjalno-bytowe i urządzenia higieniczno-
sanitarne powinny spełniać warunki określone w Kodeksie pracy.

WaŜną rolę w kształtowaniu dogodnych warunków pracy mają zasady ergonomii.

Ergonomia  jest  nauką,  która  zajmuje  się  przystosowaniem  narzędzi,  maszyn,  środowiska
i warunków  pracy  do  cech  i  moŜliwości  człowieka,  zapewniając  sprawne,  wydajne
i bezpieczne wykonywanie przez niego pracy.

Osiąga się to dzięki właściwej organizacji stanowiska pracy, które powinno spełniać

następujące zasady:

–

stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp pracownikom,

–

materiały i narzędzia powinny być składowane w stałych miejscach, w obrębie
wykonywanego zadania, a przedmioty cięŜkie – na wysokości powierzchni roboczej,

–

rozmieszczenie materiałów i narzędzi powinno zapewniać ustaloną kolejność ruchów,

–

odległości między przedmiotami na stanowisku roboczym powinny być jak najmniejsze,

–

materiały i narzędzie powinny być łatwe do uchwycenia.
Spełnienie zasad ergonomii jest szczególnie waŜne przy wykonywaniu zawodów cięŜkich

i męczących, do których naleŜy zawód blacharza.

Aby zapewnić pracownikom bezpieczeństwo podczas wykonywania zadań zawodowych,

naleŜy uprzedzać ich o miejscach i strefach niebezpiecznych, umieszczając znaki
ostrzegawcze i tablice informacyjne.

PoniŜej zamieszczono przykładowe tablice informacyjne i ostrzegawcze, a takŜe znaki

bezpieczeństwa.

Rys. 2. Przykładowe tablice informacyjne i ostrzegawcze na budowie [11, s. 29].

Rys. 3. Podstawowe znaki bezpieczeństwa: a) zakazu, b) ostrzegawczy, c) nakazu, d) informacyjny [11, s. 23].

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie warunki gwarantujące bezpieczną pracę, zobowiązany jest zapewnić pracownikom

pracodawca na terenie zakładu pracy?

2. Od jakich czynników zaleŜy ilość i wielkość pomieszczeń higieniczno-sanitarnych na

terenie zakładu pracy?

3. Jakie warunki powinien spełniać zakład blacharski?
4. Jakimi zagadnieniami zajmuje się ergonomia?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. W jaki sposób, zgodnie z zasadami ergonomii powinno być zorganizowane stanowisko

pracy blacharza?

6. W jaki sposób naleŜy informować pracowników o strefach i miejscach występowania

zagroŜeń?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj i nazwij znaki bezpieczeństwa przedstawione Ci przez nauczyciela. Zapisz na

kartkach samoprzylepnych nazwy znaków, a następnie przyklej te kartki do odpowiednich
znaków. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dokładnie obejrzeć znaki bezpieczeństwa przygotowane przez nauczyciela,
2)  zapisać na kartkach samoprzylepnych ich nazwy,
3)  dokleić kartki do odpowiednich znaków,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zbiór znaków bezpieczeństwa,

−

samoprzylepne kartki, przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ćwiczenie 2

Na podstawie tabeli przedstawiającej wymagania socjalno-bytowe pomieszczeń dla

pracowników, którą udostępni Ci nauczyciel, określ, jaką powierzchnię powinna mieć szatnia
odzieŜy czystej, przeznaczona dla 20 pracowników. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować tabelę przedstawiającą wymagania socjalno-bytowe pomieszczeń dla

pracowników,

2)  wykonać obliczenie powierzchni szatni przeznaczonej dla 20 pracowników,
3)  zapisać wynik,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

tabela zaczerpnięta z podręcznika, poradnika lub zbioru przepisów dotyczących
zagospodarowania placu budowy, przedstawiająca wymagania socjalno-bytowe
pomieszczeń dla pracowników,

−

papier,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy i ergonomii.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. 3. 4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić, jakie warunki pracy powinien zapewnić pracownikom

pracodawca na terenie zakładu pracy?

2) wymienić warunki, jakie powinny panować w pomieszczeniu pracy?

3) odczytać w odpowiednich tabelach wymagania, jakim powinny

odpowiadać pomieszczenia socjalno-bytowe dla pracowników?

4) odczytać w odpowiednich tabelach wymagania, jakim powinny

odpowiadać pomieszczenia higieniczno-sanitarne dla pracowników?

5) określić zasady, jakim powinno odpowiadać stanowisko pracy

zorganizowane według praw ergonomii?

6) rozpoznać znaki bhp?

7) zinterpretować znaki bhp?

8) zinterpretować tablice informacyjne i ostrzegawcze?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Wymagania bezpieczeństwa i higieny dotyczące procesów

pracy

4.4.1. Materiał nauczania

Podczas wykonywania pracy występują pewne zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia

pracowników, a zwiększają się one podczas prac szczególnie niebezpiecznych lub prac
wykonywanych w utrudnionych warunkach.

Kodeks pracy w art. 225 nakazuje, aby pracodawca zapewnił, Ŝeby prace, przy których

istnieje moŜliwość wystąpienia szczególnego zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia ludzkiego,
były wykonywane, przez co najmniej dwie osoby – w celu asekuracji.

Pracodawca ustala i aktualizuje wykaz prac szczególnie niebezpiecznych występujących

w zakładach pracy. Prace te powinny mieć zapewniony bezpośredni nadzór, odpowiednie
ś

rodki zabezpieczające, a przed ich rozpoczęciem powinien się odbyć instruktaŜ pracowników

uwzględniający

podział

pracy,

kolejność

wykonywania

zadań

oraz

wymagania

bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.

Prace przy uŜyciu materiałów niebezpiecznych obejmują zadania wykonywane

z substancjami i preparatami chemicznymi, jak teŜ materiałami, półfabrykatami i wyrobami
gotowymi o właściwościach fizycznych, chemicznych i biologicznych zagraŜających zdrowiu
i bezpieczeństwu pracowników.

Pracodawca jest obowiązany informować pracowników o zwiększonym ryzyku i sposobie

bezpiecznego ich stosowania oraz postępowania z nimi w sytuacjach awaryjnych.

Blacharze, którzy podczas wykonywania zadań zawodowych uŜywają kwasów i ługów

muszą  zachować  ostroŜność,  poniewaŜ  są  to  substancje  groźne  dla  skóry  ludzkiej
i nieumiejętnie  stosowane,  mogą  powodować  oparzenia  i  rany.  Substancje  te  naleŜy
przechowywać  w  naczyniach  szklanych,  umieszczonych  w  ochronnych  koszach,
i transportować się je na wózkach.
Przystępując  do  rozcieńczania  kwasów  lub  ługów,  naleŜy  włoŜyć  specjalistyczną  odzieŜ
ochronną, składająca się z gumowych rękawic, butów i fartucha oraz okularów ochronnych.
Rozcieńczając kwas, naleŜy go zawsze wlewać do wody – nigdy odwrotnie.
Ulatniające  się  pary  kwasów  są  trujące  i  wdychanie  ich  jest  szkodliwe  dla  zdrowia.  Dlatego
pomieszczenia,  w  których  przechowuje  się  kwasy  powinny  być  zaopatrzone  w  wyciągi,
niezaleŜnie od zainstalowanych wentylatorów.

Blacharze, którzy pracują w tłoczniach muszą zachować szczególną ostroŜność w strefie

niebezpiecznej, którą stanowią wszystkie ruchome części maszyn. Maszyny powinny posiadać
osłony  mechanizmów  i  części  ruchomych.  Osłony  muszą  być  trwałe,  sztywne  i  dobrze
umocowane. Maszyny muszą być zabezpieczone przed niezamierzonym uruchomieniem.
Szczególną  uwagę  naleŜy  zwrócić  na  ochronę  rąk  przed  urazami.  Podawanie  wykroju  do
tłocznika  i  wyjmowanie  wytłoczki  powinno  się  odbywać  przy  pomocy  narzędzi.  Ręczne
podawanie i wyjmowanie dozwolone jest tylko na małych prasach i określone jest odrębnymi
przepisami.

Wykonywanie prac z uŜyciem noŜyc, równieŜ stwarza niebezpieczeństwo urazu rąk

u pracownika. Dlatego teŜ noŜyce do cięcia blach powinny być zaopatrzone w specjalne
ochraniacze lub osłony.

Pracownicy obsługujący maszyny, powinni ściśle przestrzegać instrukcji jej obsługi.
Blacharze wykonują bardzo często prace na wysokości. Prace na wysokości prowadzone

niezgodnie z przepisami bezpieczeństwa pracy są przyczyną wypadków, z których
najczęstszymi są upadki z wysokości. Podczas wykonywania prac na wysokości naleŜy

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zapewnić  pracownikom  odpowiedni  sprzęt  i  środki  ochrony  indywidualnej:  szelki
bezpieczeństwa  z  linką  bezpieczeństwa  przymocowaną  do  stałych  elementów  konstrukcji,
szelki  bezpieczeństwa  z  pasem  biodrowym  (do  prac  na  podparciu  –  na  słupach,  masztach
i itp.), hełmy ochronne przeznaczone do prac na wysokości.

W czasie transportu, składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych naleŜy

stosować odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz przestrzegać
szczegółowe przepisy w tym zakresie.

Materiały niebezpieczne naleŜy przechowywać w opakowaniach oraz w odpowiednio

oznakowanych miejscach, przeznaczonych do tego celu.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie prace w zawodzie blacharza uwaŜa się za szczególnie niebezpieczne?
2. Co nakazuje pracodawcy Kodeks pracy, w przypadku prowadzenia prac szczególnie

niebezpiecznych?

3. Jakie zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia blacharza występują podczas posługiwania się

kwasami lub ługami?

4. W jaką odzieŜ ochronną i środki ochrony osobistej powinien być wyposaŜony blacharz

posługujący się w pracy substancjami Ŝrącymi?

5. Jakie wymagania bezpieczeństwa powinny spełniać pomieszczenia, w których

przechowywane są kwasy?

6. W jaki sposób – zgodnie z zasadami bezpieczeństwa, naleŜy rozcieńczać kwasy wodą?
7. Jakie wymagania bezpieczeństwa powinny spełniać maszyny pracujące w tłoczniach

blacharskich?

8. Na czym polega bezpieczna praca blacharza posługującego się noŜycami do cięcia

blachy?

9. W jaką odzieŜ ochronną i środki ochrony osobistej powinien być wyposaŜony blacharz

wykonujący pokrycie dachu?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Weź udział w wycieczce na plac budowy zorganizowanej przez nauczyciela. Zaobserwuj

pracę blacharza wykonującego pokrycie dachu. Zwróć uwagę na zagroŜenia wypadkowe, jakie
występują na jego stanowisku pracy. Zanotuj je, a następnie porównaj własne notatki
z notatkami kolegów i zaprezentuj wykonane ćwiczenie.
(Pracę blacharza moŜesz obserwować równieŜ na filmie dydaktycznym).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) uczestniczyć w wycieczce na plac budowy lub obejrzeć film przedstawiający pracę

blacharza wykonującego pokrycie dachu,

2)  przeanalizować zagroŜenia wypadkowe występujące podczas pracy,
3)  zanotować zauwaŜone zagroŜenia w zeszycie,
4)  porównać własne notatki z notatkami kolegów,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

rzeczywiste warunki pracy na budowie lub film dydaktyczny przedstawiający pracę
blacharza,

−

zestaw do wyświetlania filmów,

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca zagroŜeń wypadkowych na stanowisku pracy.

Ćwiczenie 2

Przygotowane przez nauczyciela plansze przedstawiają sytuacje stwarzające zagroŜenia

wypadkowe na stanowisku pracy blacharza. Omów z kolegą zauwaŜone zagroŜenia,
a następnie zaprezentuj wykonane ćwiczenie kolegom z grupy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z planszami, jakie przedstawi nauczyciel,
2) przeanalizować zauwaŜone sytuacje stwarzające zagroŜenia wypadkowe na stanowisku

pracy blacharza,

3) przedyskutować zauwaŜone sytuacje wspólnie z kolegą,
4) zaprezentować grupie kolegów wykonane zadanie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

plansze przedstawiające opisy lub ilustracje sytuacji stwarzających zagroŜenia
wypadkowe na stanowisku pracy,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca zagroŜeń wypadkowych na stanowisku pracy.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, kiedy prace uwaŜa się za szczególnie niebezpieczne?

2) określić, jaki obowiązek spoczywa na pracodawcy, jeśli pracownik ma

wykonywać prace szczególnie niebezpieczne?

3) wymienić, jakie zagroŜenia dla pracownika stwarzają maszyny

w tłoczniach?

4) wymienić, jakie zagroŜenia dla blacharza stwarza praca na wysokości?

5) wymienić nazwy substancji szkodliwych dla skóry i układu

oddechowego?

6) określić zasadę rozcieńczania kwasów wodą?

7) wymienić elementy odzieŜy ochronnej i środki ochrony osobistej,

w które powinien być wyposaŜony pracownik posługujący się
substancjami Ŝrącymi?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.

Środki ochrony od poraŜeń prądem elektrycznym i ochrony
indywidualnej

4.5.1. Materiał nauczania

Blacharz często korzysta podczas wykonywania zadań zawodowych z urządzeń, sprzętu

i narzędzi zasilanych prądem elektrycznym. Bezpieczne posługiwanie się nimi jest bardzo
waŜne i wymaga od pracownika spełnienia kilku zasad, a mianowicie:

−

przed kaŜdym uŜyciem naleŜy skontrolować stan obudowy, wyłącznika i przewodu
zasilającego; w razie jakiegokolwiek uszkodzenia urządzenie oddać do naprawy,

−

w przypadku wystąpienia zakłóceń urządzenia elektrycznego naleŜy natychmiast odłączyć
je od prądu i zawiadomić przełoŜonego,

−

nie wolno zdejmować pokryw ochronnych ani dopuścić do uŜytkowania uszkodzonego
urządzenia,

−

podczas włączania i wyłączania elektronarzędzia z sieci, zawsze naleŜy chwytać za
wtyczkę, nigdy za przewód,

−

naleŜy często sprawdzać styki w zaciskach śrubowych przewodów (w nasadkach,
wtyczkach, wyłącznikach),

−

ręczne narzędzia elektryczne oraz ręczne lampy naleŜy zasilać prądem o napięciu 24 V,

−

urządzenie naleŜy uŜywać zgodnie z jego przeznaczeniem i parametrami,

−

urządzenie trzeba chronić przed zalaniem wodą i przed wilgocią,

−

trzeba uwaŜać, aby się nie potknąć o luźno leŜące przewody zasilające,

−

spalony bezpiecznik moŜna zastąpić tylko takim samym sprawnym bezpiecznikiem,

−

w razie uszkodzenia innych podzespołów niŜ bezpieczniki, naprawy urządzenia moŜe
dokonać tylko uprawniony elektryk.
Pracodawca jest zobowiązany dbać o to, aby urządzenia elektryczne były:

−

sprawne przed uŜyciem i po kaŜdej konserwacji i naprawie,

−

uŜywane zgodnie z zasadami bezpieczeństwa pracy,

−

naprawiane i konserwowane wyłącznie przez uprawnionych elektryków,

−

naprawiane niezwłocznie po stwierdzeniu usterki,

−

wykluczane z uŜycia, jeśli ich naprawa jest niemoŜliwa.

Elektronarzędzia przenośne takie, jak noŜyce do cięcia blachy, wiertarki, szlifierki, mogą

być wykonane w zaleŜności od sposobu ochrony obsługi przed poraŜeniem jako przyrządy
klasy I lub klasy II.

Przyrządy klasy I są wyposaŜone w:

−

izolację roboczą niezbędną do naleŜytego działania i zapewnienia podstawowej ochrony
przed poraŜeniem prądem elektrycznym,

−

w wyraźnie oznaczony zacisk ochronny, do którego naleŜy podłączyć przewód
uziemiający,

−

w ruchomy przewód kilkuŜyłowy, którego końce Ŝył są tak połączone z przyrządem, Ŝe
nie moŜna ich odłączyć beŜ uŜycia narzędzi, drugie zaś końce są przyłączone do wtyczki
ze stykiem ochronnym do włączenia do gniazda w sieci.
Przyrządy II klasy są wyposaŜone w izolację podwójną i wzmocnioną oraz w przewód

przyłączeniowy do sieci, lecz nie mają zacisku ochronnego. Przyrząd klasy II nie wymaga
połączenia z ziemią.

Narzędzia i urządzenia elektryczne zaopatrzone są w tabliczki znamionowe, zawierające

ich podstawowe parametry techniczne.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Elektronarzędzie z widoczną tabliczką znamionową [11, s. 48].

Bezpieczna praca na urządzeniach elektrycznych moŜe odbywać się dzięki zastosowaniu

rodków ochrony przed poraŜeniem prądem elektrycznym.

Są to następujące środki ochrony:

Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa):

−

ochrona przez zastosowanie izolowania części czynnych,

−

ochrona przez zastosowanie ogrodzenia lub obudowy,

−

ochrona przez zastosowanie barier uniemoŜliwiających dotknięcie urządzeń w trakcie
obsługi,

−

ochrona przez umieszczenie urządzeń poza zasięgiem ręki.

Ochrona przed dotykiem pośrednim:

−

ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania,

−

ochrona przez zastosowanie urządzenia II klasy ochronności lub o izolacji równowaŜnej,

−

ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska.
Urządzenia elektryczne oznaczane są znakami, świadczącymi o ich bezpieczeństwie

przeciwporaŜeniowym. Taki znak widoczny jest na rysunku 5.

Rys. 5. Znak bezpieczeństwa CE [11, s. 1087].

Bezwzględnie zabronione jest dotykanie urządzeń elektrycznych, które oznaczone są tablicą
ostrzegawczą przedstawioną na rysunku 6.

Rys. 6. Przykład tablicy ostrzegawczej ”Nie dotykać! Urządzenie elektryczne”[3, s. 209].

rodki ochrony indywidualnej i odzieŜ robocza są muszą być zawsze uŜywane podczas

wykonywania zadań zawodowych. Właściwym ubraniem roboczym dla blacharza jest ubranie
dwuczęściowe z drelichu bawełnianego, z mankietami przy spodniach i rękawach, zapinanymi
na guziki. Podczas pracy w obniŜonej temperaturze – poniŜej 5°C, blacharz powinien mieć
ubranie ocieplone. Blacharz pracujący na wysokości musi być zabezpieczony pasem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

bezpieczeństwa.  Obuwie  powinno  być  wykonane  ze  skóry  juchtowej,  z  cholewkami,
twardymi  nosami  i twardą,  grubą,  antypoślizgową  podeszwą.  Podczas  spawania  blacharz
powinien być ubrany w fartuch ze skóry, a podczas uŜywania kwasów – w fartuch gumowy.
Podczas  przenoszenia,  sortowania  i  prostowania  blach,  blacharz  powinien  zabezpieczać  ręce
rękawicami lub dłonicami wzmocnionymi skórą.

Wszystkie wymienione czynniki zawsze decydują o bezpiecznej pracy blacharza.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co naleŜy skontrolować przed kaŜdym uŜyciem elektronarzędzia?
2. Jak naleŜy postąpić po stwierdzeniu uszkodzenia lub niesprawnego działania

elektronarzędzia?

3.  Jak naleŜy postąpić w przypadku stwierdzenia spalenia bezpiecznika?
4.  Kto jest uprawniony do naprawiania elektronarzędzi?
5.  Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony od poraŜeń prądem elektrycznym?
6.  Jak  wyposaŜone  są  elektronarzędzia  I  klasy  odporności  przed  poraŜeniem  prądem

elektrycznym?

7. Jak wyposaŜone są elektronarzędzia II klasy odporności przed poraŜeniem prądem

elektrycznym?

8. Z jakich części składa się ubranie robocze blacharza?
9. Jakich środków ochrony indywidualnej powinien uŜywać blacharz w czasie pracy?

10. Na czy polega ochrona przeciwporaŜeniowa przed dotykiem bezpośrednim?
11. Na czy polega ochrona przeciwporaŜeniowa przed dotykiem pośrednim?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odszukaj na tabliczkach znamionowych elektronarzędzi znajdujących się w pracowni

szkolnej, symbole ich klasy ochrony przed poraŜeniem prądem elektrycznym. Zaprezentuj je
kolegom z grupy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z elektronarzędziami, jakie udostępni Ci nauczyciel,
2) odczytać na tabliczkach znamionowych symbole ich klasy ochrony przed poraŜeniem

prądem elektrycznym,

3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zestaw elektronarzędzi w pracowni szkolnej,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca zasad bezpiecznej pracy, a w szczególności ochrony
przed poraŜeniem prądem.

Ćwiczenie 2

Z przedstawionego ci przez nauczyciela zestawu odzieŜy ochronnej i środków ochrony

indywidualnej wybierz te, w które powinien być wyposaŜony blacharz sortujący blachę.
Zaprezentuj je kolegom z grupy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zestawem odzieŜy ochronnej i środków ochrony indywidualnej, jakie

przedstawi Ci nauczyciel,

2) skompletować odzieŜ ochronną dla blacharza sortującego blachę,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zestaw odzieŜy ochronnej i środków ochrony indywidualnej dla blacharzy,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca odzieŜy ochronnej i środków ochrony indywidualnej.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać kontroli elektronarzędzi przed uŜyciem ich do pracy?

2) wymienić spalony bezpiecznik?

3) określić na podstawie tabliczki znamionowej elektronarzędzia klasę

ochrony przed poraŜeniem prądem elektrycznym?

4) określić obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony przed poraŜeniem

prądem elektrycznym?

5) skompletować ubranie robocze i środki ochrony indywidualnej dla

blacharzy wykonujących róŜne zadania zawodowe?

6) określić, na czym polega ochrona przeciwporaŜeniowa przed dotykiem

bezpośrednim?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. ZagroŜenia poŜarowe oraz zasady ochrony przeciwpoŜarowej

4.6.1. Materiał nauczania

ZagroŜenia poŜarowe są powodowane przez czynniki i okoliczności, które stwarzają

warunki do powstania poŜaru i jego rozprzestrzeniania się.

PoŜar powstaje wówczas, gdy temperatura źródła ciepła przekracza temperaturę zapalenia

się materiału palnego, a ciepło to oddziałuje bezpośrednio na materiał palny.

Najczęściej spotykanymi przyczynami poŜaru są:

−

zły stan techniczny urządzeń elektrycznych, ogrzewczych i mechanicznych oraz
nieprawidłowe ich uŜywanie,

−

wykonywanie prac wymagających uŜywania otwartego ognia lub wysokiej temperatury,

−

pozostawianie bez nadzoru włączonych urządzeń elektrycznych lub palenisk,

−

nieprawidłowe składowanie materiałów mogących ulegać samozapaleniu,

−

nieostroŜność osób,

−

podpalenie umyślne.
ZagroŜenie poŜarowe w miejscu pracy występuje najczęściej w magazynach, składach,

w budynkach o konstrukcji drewnianej i tam, gdzie znajdują się włączone urządzenia
elektryczne lub otwarte paleniska.

Właściciele i uŜytkownicy budynków i obiektów powinni zatroszczyć się

o bezpieczeństwo przeciwpoŜarowe w następujący sposób:

−

przestrzegać

przeciwpoŜarowych

wymagań

budowlanych,

instalacyjnych

i technologicznych,

−

zapewnić osobom przebywającym w budynku lub obiekcie bezpieczeństwo i moŜliwość
ewakuacji,

−

wyposaŜyć budynek, obiekt lub teren w sprzęt gaśniczy i ratowniczy oraz środki gaśnicze,

−

oznaczyć drogi ewakuacyjne i wyjścia z budynku,

−

przygotować budynek, obiekt lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej,

−

zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpoŜarowymi,

−

ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania poŜaru,

−

umieścić w widocznym i łatwo dostępnym miejscu instrukcję przeciwpoŜarową.
W warsztacie blacharskim zabronione jest:

−

palenie tytoniu,

−

uŜywanie otwartego ognia podczas korzystania w pracy z benzyny lub spirytusu,

−

pozostawianie na noc niewygaszonego paleniska oraz wyrzucanie Ŝaru lub popiołu
do otwartych wiader,

−

umieszczanie wszelkich źródeł światła bliŜej niŜ 30 cm od papy, od skrzyń ze zuŜytymi
szmatami, ścian, sprzętów drewnianych,

−

ustawianie włączonych kuchenek elektrycznych na drewnianej podłodze,

−

naprawianie bezpieczników we własnym zakresie.
Znane są dwa sposoby obrony przed poŜarem:
obrona bierna – to profilaktyka, która polega na:

−

przestrzeganiu zakazu uŜywania otwartego ognia i palenia tytoniu w pomieszczeniach
zagroŜonych,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

utrzymywaniu instalacji i urządzeń elektrycznych w stanie wykluczającym przypadkowe
zwarcie i iskrzenie,

−

przechowywaniu materiałów łatwopalnych i wybuchowych w odpowiednich warunkach,

−

zapewnieniu ochrony odgromowej,

−

opracowaniu i umieszczeniu w widocznym miejscu instrukcji ochrony przeciwpoŜarowej,

−

przeszkoleniu pracowników, z w zakresie profilaktyki przeciwpoŜarowej, postępowania
w wypadku poŜaru i prowadzenia akcji gaśniczej.

−

wyposaŜeniu obiektów na placu budowy w sprzęt gaśniczy.
obrona czynna – to postępowanie w razie bezpośredniego zagroŜenia poŜarem, które

polega na:

−

alarmowaniu ludzi i zapewnieniu dostępu do instalacji alarmowych i telefonu,

−

ewakuacji ludzi w razie poŜaru,

−

wykorzystaniu urządzeń i środków gaśniczych,

−

zapewnieniu dojazdu wozów straŜackich i dostępu do hydrantów.
Ochrona przeciwpoŜarowa jest skuteczna wtedy, kiedy pracownicy znają rodzaje sprzętu

gaśniczego  i  potrafią  go  zastosować.  Do  podręcznego  sprzętu  gaśniczego  naleŜą:  gaśnice,
hydranty,  hydronetki,  agregaty  gaśnicze,  koce  gaśnicze,  tłumice.  Przy  gaszeniu  poŜarów
w zarodku  mogą  być  uŜywane  teŜ:  pojemniki  z  wodą,  skrzynie  z  piaskiem,  łopaty,  szufle,
pomocne są teŜ drabiny.

W zakładach produkcyjnych, a więc równieŜ w zakładzie blacharskim, w widocznych

miejscach – zgodnie z zasadami ochrony przeciwpoŜarowej rozmieszcza się gaśnice. NaleŜy
je stosować zgodnie z przeznaczeniem, gdyŜ w przeciwnym wypadku, gaszenie ognia moŜe
stać się nieskuteczne.

Gaśnica pianowa – uŜywane są do gaszenia poŜarów ciał stałych i cieczy palnych. Ze

względu na zawartość wody w pianie nie wolno uŜywać ich do gaszenia urządzeń
elektrycznych pod napięciem.

Gaśnica śniegowa – nadaje się przede wszystkim do gaszenia cieczy, gazów palnych,

farb, lakierów, rozpuszczalników, instalacji elektrycznej pod napięciem, ciał chemicznych
reagujących z wodą oraz wszędzie tam, gdzie zastosowanie innych środków gaśniczych moŜe
spowodować zniszczenie lub uszkodzenie przedmiotu.

Gaśnica proszkowa – jest skuteczna podczas gaszenia palących się gazów i płynów

łatwopalnych, samochodów, garaŜy, instalacji elektrycznej pod napięciem oraz wszędzie tam,
gdzie zanieczyszczenie środkiem gaśniczym jest szkodliwe dla gaszonych przedmiotów.

Gaśnica tetrowa – moŜe być uŜywana wyłącznie w pomieszczeniach dobrze

przewietrzanych. Nie wolno jej uŜywać na rozgrzane metale nieŜelazne, gdyŜ tworzy się
wtedy trujący fosgen.

Pracownicy

powinni

być

zapoznani

obowiązującymi

znakami

ochrony

przeciwpoŜarowej, aby w wypadku poŜaru postępować sprawnie i bezpiecznie.
Na rysunku 7 zamieszczono przykładowe znaki ochrony przeciwpoŜarowej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 7. Znaki ochrony przeciwpoŜarowej [3, s. 206].

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co oznacza określenie „obrona bierna”?
2.  Jakie czynności wchodzą w zakres obrony biernej?
3.  Co oznacza określenie „obrona czynna”?
4.  Jakie czynności wchodzą w zakres obrony czynnej?
5.  Jakie przyczyny mogą najczęściej spowodować poŜar?
6.  W  jaki  sposób  właściciel  obiektu  powinien  zatroszczyć  się  o  bezpieczeństwo

przeciwpoŜarowe pracowników?

7. Jak naleŜy dbać o bezpieczeństwo przeciwpoŜarowe w zakładzie blacharskim?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odegraj scenkę gaszenia poŜaru, który wybuchł w pomieszczeniu szatni pracowniczej.

Przyjmij, Ŝe źródłem poŜaru był włączony piecyk elektryczny. Wybierz odpowiedni rodzaj
gaśnicy do gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem, lecz jej nie uruchamiaj. Wyjaśnij
kolegom z grupy, w jaki sposób naleŜy uŜyć gaśnicy, aby ugasić poŜar.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zastosowaniem i sposobem uŜycia róŜnych gaśnic,
2) odegrać scenkę gaszenia poŜaru przy uŜyciu wybranej gaśnicy (bez jej uruchamiania,

gdyŜ ćwiczenie jest pozorowane).

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zestaw gaśnic,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca ochrony przeciwpoŜarowej.

Ćwiczenie 2

Z przygotowanego przez nauczyciela zestawu znaków i tablic wybierz te, które

są znakami ochrony przeciwpoŜarowej. Zaprezentuj je kolegom z grupy i objaśnij ich
znaczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z zestawem znaków i tablic, jakie przedstawi Ci nauczyciel,
2)  wybrać znaki ochrony przeciwpoŜarowej,
3)  objaśnić znaczenie wybranych znaków,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zestaw znaków ochrony przeciwpoŜarowej, znaków ewakuacyjnych, tablic i znaków
bezpieczeństwa,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca ochrony przeciwpoŜarowej.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić zagroŜenia poŜarowe?

2) określić w jakich miejscach moŜe najczęściej powstać poŜar?

3) wymienić zabezpieczenia przeciwpoŜarowe, jakie powinien zapewnić

właściciel obiektu?

4) powiedzieć, jak naleŜy postępować, aby nie stwarzać zagroŜenia

poŜarowego w zakładzie blacharskim?

5) wskazać znaki ochrony przeciwpoŜarowej?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Zasady postępowania podczas wypadku, awarii urządzenia

lub poŜaru. Zabezpieczanie miejsca wypadku

4.7.1. Materiał nauczania

Za wypadek przy pracy uwaŜa się nagłe zdarzenia, wywołane przyczyna zewnętrzną,

które nastąpiło w związku z pracą.

W razie wypadku pracodawca jest obowiązany:

−

zabezpieczyć miejsce wypadku,

−

zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

podjąć niezbędne kroki eliminujące lub ograniczające zagroŜenie,

−

niezwłocznie zawiadomić inspektora pracy, prokuratora, jednostkę nadrzędną o kaŜdym
ś

miertelnym, cięŜkim lub zbiorowym wypadku przy pracy,

−

niezwłocznie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku,

−

zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom,

−

sporządzić właściwą dokumentację wypadku.
W razie wypadku przy pracy pracownik jest obowiązany:

−

kaŜdy pracownik, który zauwaŜył wypadek lub dowiedział się o nim jest zobowiązany
zawiadomić o wypadku przełoŜonego pracownika poszkodowanego oraz słuŜbę
bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

przełoŜony pracownika poszkodowanego jest obowiązany zabezpieczyć miejsce wypadku
oraz niezwłocznie zawiadomić o wypadku kierownika zakładu pracy i słuŜbę
bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

pracownik, który uległ wypadkowi, jeŜeli stan jego zdrowia na to pozwala, jest
obowiązany zawiadomić niezwłocznie o wypadku swojego przełoŜonego.
Zabezpieczenie miejsca wypadku polega na:

−

niedopuszczaniu do miejsca wypadku osób niepowołanych,

−

wstrzymaniu pracy urządzeń, które miały związek z wypadkiem,

−

niedopuszczanie do zmiany połoŜenia maszyn, urządzeń lub ich części, które
spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć okoliczności wypadku.
W razie awarii:

−

maszyny, urządzenia lub narzędzia pracownik powinien głosić ten fakt przełoŜonemu,

a przełoŜony  powinien  wyłączyć  maszynę,  urządzenie  lub  narzędzie  z  uŜytkowania  do
czasu  ich  naprawy  lub  wymiany.  Obowiązek  wykonania  naprawy  spoczywa  na
pracodawcy.

W przypadku wystąpienia poŜaru naleŜy:

−

zachować spokój,

−

natychmiast zawiadomić straŜ poŜarną, podając dokładne dane o miejscu i rozmiarach
poŜaru,

−

ostrzec innych pracowników o zaistnieniu poŜaru,

−

wyłączyć urządzenia wentylacyjne, transportowe i grzewcze, odciąć dopływ przewodów
rurowych, zamknąć główny dopływ gazu, w razie potrzeby wyłączyć spod napięcia
urządzenia elektryczne.

−

natychmiast opuścić obszary zagroŜone, oznakowanymi drogami ewakuacyjnymi
i poŜarowymi,

−

naleŜy poruszać się w pozycji jak najbliŜej podłogi,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

działać zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową,

−

ratować Ŝycie ludzi w pierwszej kolejności, przed gaszeniem poŜaru,

−

nie naraŜając własnego bezpieczeństwa, uczestniczyć w działaniach ratowniczo-
gaśniczych aŜ do czasu przybycia straŜy poŜarnej,

−

osoby palące się naleŜy okryć i zawinąć w koce gaśnicze, płaszcze, a w razie
konieczności gaszenia ognia – obracać osobę poszkodowaną,

−

nigdy nie wolno gasić płonącego tłuszczu wodą,

−

z chwilą przybycia straŜy poŜarnej, udzielić dowódcy sekcji stosownych informacji,
przekazać plan budynku, dróg ewakuacyjnych i ratunkowych, a takŜe właściwe klucze.

W czasie gaszenia poŜaru naleŜy:

−

uruchamiać gaśnice dopiero przy źródle ognia,

−

ustawić się w miarę moŜliwości tyłem do kierunku wiatru,

−

zachować ostroŜność przy otwieraniu zamkniętych drzwi,

−

gaśnicę trzymać pionowo i gasić strumień skierowany od dołu do góry i od przodu do tyłu,

−

nie rozpraszać płonących nieruchomych cieczy silnym strumieniem, lecz pokrywać
ognisko poŜaru gaszącym obłokiem (rozpylonym środkiem gaśniczym),

−

gasić ogień wyłącznie za pomocą przeznaczonego do tego celu podręcznego sprzętu
gaśniczego, uwzględniając przydatność środków gaśniczych i warunki ich zastosowania
Podczas gaszenia poŜaru korzysta się równieŜ z hydrantów, które powinny być

rozlokowane w łatwo dostępnych miejscach: w korytarzach, na klatkach schodowych, przy
wyjściu z budynku. Najczęściej są zasilane wodą o tak wysokim ciśnieniu, aby poŜar moŜna
gasić bezpośrednio po podłączeniu węŜa do hydrantu.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak powinien postępować pracodawca w razie wypadku?
2.  Jak powinien postępować pracownik w razie wypadku?
3.  Na czym polega zabezpieczenia miejsca wypadku?
4.  Jak powinien zachować się pracownik w razie awarii maszyny lub urządzenia?
5.  Jak powinni się zachować pracownicy w razie wystąpienia poŜaru?
6.  Jak naleŜy się zachować w czasie gaszenia poŜaru?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odegraj scenkę, w której zorganizujesz akcję ewakuacji osób z pracowni szkolnej

w wypadku poŜaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z drogą ewakuacyjną z pracowni do wyjścia ewakuacyjnego w szkole,
2)  wykonać szkic drogi ewakuacyjnej,
3)  objaśnić kolegom sposób ewakuacji i zasady zachowania się podczas akcji ewakuacyjnej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące ochrony przeciwpoŜarowej,

−

papier,

−

przybory rysunkowe,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca bezpieczeństwa przeciwpoŜarowego.

Ćwiczenie 2

Ustal z kolegą sposób zabezpieczania miejsca wypadku na stanowisku pracy, na którym

pracownik doznał poraŜenia prądem. Zaprezentuj grupie Wasze ustalenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować, co miało wpływ na zaistnienie wypadku,
2)  ustalić sposób oznakowania miejsca wypadku,
3)  ustalić sposób odizolowania od miejsca wypadku osób postronnych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

taśma bezpieczeństwa do wygrodzenia miejsca wypadku,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca postępowania w razie wypadku na stanowisku pracy.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, kiedy następuje proces palenia?

2) ustalić działania w przypadku zagroŜenia poŜarowego, zgodnie

z instrukcją ochrony przeciwpoŜarowej?

3) zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami

ochrony przeciwpoŜarowej?

4) określić, w jaki sposób powinien postępować pracodawca w razie

wypadku?

5) określić, w jaki sposób powinien postępować pracownik w razie

wypadku?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Pierwsza pomoc przy urazach mechanicznych, poraŜeniu

prądem, zatruciach substancjami chemicznymi

4.8.1. Materiał nauczania

W następstwie nieszczęśliwych wypadków moŜe dochodzić do urazów organizmu.

Na stanowisku pracy, blacharz naraŜony jest najczęściej na:

−

urazy mechaniczne ciała,

−

poraŜenie prądem elektrycznym,

−

zatrucia substancjami chemicznymi.
Umiejętne udzielanie pierwszej pomocy jest bardzo waŜne, gdyŜ ma wielkie znaczenie

dla zachowania dalszego zdrowia i Ŝycia poszkodowanego.

Urazy mechaniczne
Czynniki mechaniczne mogą spowodować następujące rodzaje urazów:

−

zgniecenie,

−

złamanie,

−

obcięcie,

−

potłuczenie,

−

nakłucie, przekłucie,

−

skaleczenie, przecięcie,

−

otarcie.

Udzielanie pierwszej pomocy przy złamaniach
Podejrzenie lub rozpoznanie złamania ustala się, kiedy występują następujące objawy:

silny ból w miejscu urazu, nieprawidłowy kształt kończyny w miejscu urazu, brak moŜliwości
wykonania ruchu kończyną, obrzęk i wylew podskórny, widoczne zasinienie w miejscu urazu,
wyczuwalne lub widoczne odłamy kostne w ranie.

W przypadku złamań kości, zwichnięć, skręceń kończyn, podstawowym sposobem

skutecznego  udzielania  pierwszej  pomocy  jest  unieruchomienie  kości  i  dwóch  sąsiednich
stawów.  W  tym  celu  naleŜy  uŜyć  sztywnych  przedmiotów  ogólnie  dostępnych  lub  środków
specjalistycznych.

Złamaną kończynę dolną moŜna unieruchomić za pomocą szyny dostępnej w apteczce

pierwszej pomocy lub za pomocą deski, kija, laski a takŜe przez dowiązanie jej do kończyny
zdrowej.

Przy złamaniach kończyn górnych unieruchomienie wykonuje się podwieszając

kontuzjowana kończynę na temblaku z chusty trójkątnej lub wykorzystując części garderoby.

Przy złamaniu Ŝeber poszkodowany skarŜy się na silny ból w klatce piersiowej i ma

trudności w oddychaniu. NaleŜy dokonać unieruchomienia klatki piersiowej przez ciasne
owinięcie jej bandaŜem elastycznym – przy wykonanym przez poszkodowanego wydechu.
Podczas unieruchamiania poszkodowany powinien przyjąć pozycję półsiedzącą.

W przypadku skręceń lub zwichnięć kończyny, naleŜy unieruchomić ją, wysoko ułoŜyć

i zastosować zimny okład z lodu lub roztworu altacetu.
Po udzieleniu poszkodowanemu pierwszej pomocy, naleŜy wezwać lekarza.

Udzielanie pierwszej pomocy przy zranieniach
Blacharz, który nie przestrzega przepisów bezpiecznej pracy, naraŜony jest najczęściej na

zranienia kończyn. W zaleŜności od miejsca zranienia i rodzaju uszkodzonych naczyń
dochodzi do krwawienia. Urazy naczyń włosowatych w wyniku otarcia naskórka, objawiają

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

się nieduŜym krwawieniem. Uszkodzenie Ŝył lub tętnic powoduje silny wypływ krwi –
nazywany krwotokiem.

Przy drobnych skaleczeniach kończyn, skuteczną metodą zatrzymania krwawienia jest

uniesienie jej do góry. Skórę wokół rany naleŜy odkazić środkiem odkaŜającym, nałoŜyć
jałowy opatrunek lub plaster z opatrunkiem i skierować poszkodowanego do lekarza.

W przypadku krwotoku Ŝylnego krew wypływa z rany strumieniem. Ma ona barwę

ciemnoczerwoną.  Krwawienie  z  małych  Ŝył  moŜe  ustać  samoistnie,  lecz  przy  krwotokach
duŜych  naleŜy  zastosować  ucisk  krwawiącej  Ŝyły.  śyłę  prowadzącą  do  rany  przyciska  się
wtedy  do  przylegającej  kości.  Opatrunek  uciskowy  z  jałowej  gazy,  bandaŜa  mocującego
i materiału  uciskowego,  nakłada  się  bezpośrednio  na  ranę  i  ciasno  bandaŜuje.  Opatrunku
uciskowego  nie  naleŜy  zakładać,  kiedy  w  ranie  tkwią  ciała  obce.  W  czasie  udzielania
poszkodowanemu  pierwszej  pomocy,  jego  przełoŜony  lub  inni  pracownicy  powinni  jak
najszybciej wezwać lekarza.

W przypadku krwotoku tętniczego krew tryska z rany rytmicznym strumieniem. Ma ona

barwę jasnoczerwoną. Tamowanie krwotoku tętniczego zawsze wymaga zastosowania ucisku,
który  naleŜy  umiejscowić  między  sercem  a  raną. Wykonuje się go z takich samych środków
opatrunkowych,  jak  w  przypadku  tamowania  krwotoku  Ŝylnego.  Do  czasu  załoŜenia  opaski
uciskowej,  stosuje  się  ucisk  palcami,  aby  jak  najszybciej  zatamować  upływ  krwi.  W  czasie
udzielania poszkodowanemu pierwszej pomocy, jego przełoŜony lub inni pracownicy powinni
jak najszybciej wezwać lekarza.

Udzielanie pierwszej pomocy poraŜonemu prądem elektrycznym
PoraŜenie pracownika prądem elektrycznym moŜe nastąpić w wyniku zdarzeń opisanych

wcześniej w rozdziale 4.5.

Udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanemu rozpoczyna się po uwolnieniu go spod

działania prądu i stwierdzeniu jego stanu.
Uwolnienia poraŜonego spod działania prądu elektrycznego naleŜy dokonać poprzez:

−

wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,

−

odciągnięcie poraŜonego od urządzeń będących pod napięciem,

−

odizolowanie poraŜonego, uniemoŜliwiające przepływ prądu przez jego ciało.
Bezpośrednio po uwolnieniu poraŜonego spod napięcia naleŜy udzielić mu pomocy

przedlekarskiej. Nie wolno odstępować osoby poszkodowanej oraz przerywać akcji
ratowniczej do chwili przybycia personelu lekarskiego. KaŜdy poraŜony prądem elektrycznym
winien być zbadany przez lekarza, chociaŜby oględziny zewnętrzne nie wskazywały na taką
potrzebę. Pomoc przedlekarska powinna polegać na wykonaniu następujących czynności:

−

gdy poraŜony krwawi – zatrzymać krwawienie,

−

w zaleŜności od stanu poraŜonego zdecydować o zakresie i sposobie udzielania pomocy
doraźnej.
Kiedy poraŜony jest przytomny, naleŜy rozluźnić mu ubranie w okolicy szyi, klatki

piersiowej i brzucha, ułoŜyć poszkodowanego w wygodnej pozycji do chwili przybycia lekarza.

Kiedy poraŜony jest nieprzytomny, lecz oddycha, nie naleŜy go, nawet na bardzo krótko,

pozostawać w pozycji „na wznak”. Trzeba ułoŜyć go w tzw. pozycji bocznej ustalonej i stale
obserwować (oddech moŜe się zatrzymać). JeŜeli przybycie lekarza przedłuŜa się,
poszkodowanego naleŜy po upływie ok. 2 godz. obrócić na drugi bok.

Kiedy poraŜony jest nieprzytomny, nie oddycha, nie ma oznak krąŜenia, natychmiast

naleŜy wezwać lekarza i do chwili jego przybycia zastosować reanimację oddychania
i krąŜenia. Ratujący powinien:

−

ułoŜyć poraŜonego na wznak,

−

udroŜnić drogi oddechowe.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

wykonać sztuczne oddychanie metodą usta-usta, lub usta-usta/nos, uŜywając w tym celu
ś

rodków ochrony osobistej,

−

wykonać zewnętrzny masaŜ serca poprzez uciskanie mostka.
Udzielanie pierwszej pomocy przy zatruciu środkami chemicznymi
ZagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia człowieka stanowią przewaŜnie rozmaite substancje

gazowe lub ciekłe, uŜywane głównie do celów technologicznych lub będące produktem
ubocznym reakcji chemicznych, zachodzących w związku z wykonywanymi pracami.

Do zatruć dochodzi najczęściej przez:

−−−−

wdychanie oparów tych substancji,

−−−−

omyłkowe spoŜycie,

−−−−

kontakt ze skórą i błonami śluzowymi.
Objawami ostrego zatrucia organizmu są:

−−−−

bóle głowy,

−−−−

oszołomienie,

−−−−

drgawki,

−−−−

utrata przytomności.
Pierwsza pomoc w ostrych zatruciach polega na wygodnym ułoŜeniu poszkodowanego

w pomieszczeniu o nieskaŜonym powietrzu i szybkim wezwaniu pomocy lekarskiej.
Właściwa akcja ratunkowa moŜe być prowadzony w odpowiednio wyposaŜonych placówkach
słuŜby zdrowia, poniewaŜ polega on na:

−−−−

płukaniu układu pokarmowego,

−−−−

zabiegach ułatwiających prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego,

−−−−

neutralizowaniu toksyn zalegających w organizmie.
Oprócz zatruć ostrych pojawiają się teŜ zatrucia przewlekłe, które są następstwem

długotrwałego kontaktu człowieka z substancjami toksycznymi, o stosunkowo niewielkim
stęŜeniu. Występują wtedy następujące objawy:

−−−−

zaczerwienienie lub obrzęki błon śluzowych,

−−−−

kaszel, duszności i inne zaburzenia oddychania,

−−−−

bóle głowy, senność i zaburzenia pracy serca.

Poszkodowany powinien zgłosić się do lekarza w celu skontrolowania swego stanu zdrowia.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na jakie urazy naraŜony jest najczęściej blacharz na stanowisku pracy?
2.  Jakie rodzaje urazów mogą spowodować czynniki mechaniczne?
3.  Przy jakich objawach u poszkodowanego moŜna podejrzewać złamanie kończyny?
4.  W jaki sposób naleŜy postąpić, kiedy podejrzewa się złamanie kończyny górnej?
5.  W jaki sposób naleŜy postąpić, kiedy podejrzewa się złamanie kończyny dolnej?
6.  W jaki sposób naleŜy postąpić, kiedy podejrzewa się złamanie lub stłuczenie Ŝeber?
7.  W jaki sposób wykonuję się unieruchomienie kończyny dolnej?
8.  W jaki sposób wykonuję się unieruchomienie kończyny górnej?
9.  W jaki sposób wykonuję się unieruchomienie klatki piersiowej?

10.  W jaki sposób wykonuje się opatrunek otartego naskórka?
11.  W jaki sposób tamuje się krwotok Ŝylny na kończynie?
12.  W  którym  miejscu  zakłada  się  opaskę  uciskową  na  kończynie  w  przypadku  krwotoku

tętniczego?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Po wykonaniu, jakiej czynności wstępnej moŜna rozpocząć udzielanie pierwszej pomocy

poraŜonemu prądem elektrycznym?

14. Na wykonaniu, jakich czynności polega pierwsza pomoc przedlekarska poraŜonemu

prądem, który jest nieprzytomny i nie oddycha?

15. Jakie są objawy ostrego zatrucia środkami chemicznymi?
16. Na czym polega pierwsza pomoc poszkodowanemu, który doznał ostrego zatrucia

rodkami chemicznymi?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zademonstruj sposób tamowania krwotoku tętniczego na kończynie górnej. W tym celu

uŜyj środków opatrunkowych dostępnych w apteczce pierwszej pomocy, znajdującej się
w pracowni szkolnej. Miejsce wystąpienia krwotoku wyznaczy Ci nauczyciel. Rolę
poszkodowanego odegra Twój kolega. Uzasadnij sposób wykonania opatrunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obejrzeć miejsce wystąpienia krwotoku, wyznaczone przez nauczyciela,
2)  zapoznać się z zawartością apteczki pierwszej pomocy,
3)  przygotować niezbędne środki opatrunkowe,
4)  wykonać opatrunek tamujący krwotok,
5)  zademonstrować wykonane ćwiczenie,
6)  uzasadnić sposób wykonania opatrunku.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca zasad udzielania pierwszej pomocy.

Ćwiczenie 2

Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie metodą usta-usta, z częstotliwością 10–12

razy na minutę, zgodnie z obowiązującymi zasadami. UŜyj do tego celu środków ochrony
osobistej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować zasady wykonywania sztucznego oddychania,
2) dobrać środki ochrony osobistej do wykonania sztucznego oddychania wymaganą

metodą,

3) wykonać pokaz sztucznego oddychania na fantomie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

wytyczne wykonywania sztucznego oddychania,

−

fantom,

−

rodki ochrony osobistej,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca zasad udzielania pierwszej pomocy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić zasady udzielania pierwszej pomocy przy złamaniach kończyn?

2) określić zasady udzielania pierwszej pomocy przy tamowaniu

krwotoków Ŝylnych?

3) określić zasady udzielania pierwszej pomocy przy tamowaniu

krwotoków tętniczych?

4) określić, w jaki sposób naleŜy udzielić pierwszej pomocy w przypadku

poraŜenia prądem osobie, która jest nieprzytomna, nie oddycha i nie ma
oznak krąŜenia?

5) wymienić objawy ostrego zatrucia środkami chemicznymi?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy

4.9.1. Materiał nauczania

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony środowiska jest Ustawa

o ochronie i kształtowaniu środowiska, zaś aktem prawnym regulującym gospodarkę
odpadami jest Ustawa o odpadach.

Ochrona środowiska ma na celu podjęcie działań, które umoŜliwiają zachowanie lub

przywracanie równowagi przyrodniczej. Działania te polegają na:

−−−−

racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska,

−−−−

przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,

−−−−

przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
Ź

ródłami zanieczyszczeń środowiska są:

–

procesy utleniania zachodzące podczas spalania paliw, palenia tytoniu,

–

procesy oddychania,

–

procesy technologiczne,

–

gromadzenie odpadów przemysłowych.
Postępowanie z odpadami.
Do odpadów naleŜą zuŜyte oleje, opakowania, ŜuŜel i popiół, odpady mineralne, odpady

metaliczne. Są one szkodliwe lub uciąŜliwe dla środowiska.
Gospodarowanie odpadami polega na ich zbieraniu, a następnie transportowaniu do miejsc
utylizacji, unieszkodliwiania lub prowadzenia odzysku.

Gromadzenie to pierwszy etap gospodarowania odpadami. Do gromadzenia odpadów

stosuje się specjalnie przystosowane pojemniki. Są one oznaczane i ustawiane
w wydzielonych, łatwo dostępnych miejscach. Jednocześnie prowadzi się segregację odpadów
w ten sposób, Ŝe dla kaŜdego rodzaju odpadów wyznacza się osobne pojemniki
uwzględniające ich cechy lub właściwości.

Utylizacja – to przetwarzanie materiałów lub odpadów, które straciły wartość uŜytkową.
Unieszkodliwianie – to likwidacja lub ograniczenie uciąŜliwości odpadów dla

rodowiska przez poddanie ich obróbce, powodującej zmianę ich cech fizycznych,

chemicznych lub biologicznych.

Recykling – to systemem wielokrotnego wykorzystywania tych samych materiałów

w kolejnych  dobrach  materialnych  i  uŜytkowych,  czyli  powtórne  zagospodarowanie  raz
wyprodukowanych  i  uŜytych  wyrobów  na  przykład  makulatury,  opakowań  szklanych  lub
plastikowych.  Chronione  są  w  ten  sposób  nieodnawialne  lub  trudnoodnawialne  źródła
surowców, a jednocześnie ogranicza się produkcję odpadów.

W zakładzie blacharskim powstaje wiele odpadów, nazywanych odpadami

przemysłowymi. Niektóre z nich nadają się jeszcze do wykorzystania.

Odpady blachy cienkiej, zwłaszcza grubości mniejszej niŜ 2 mm, są pełnowartościowym

surowcem i powinny być uŜyte do produkcji i naprawy wyrobów blaszanych.

Odpady blachy i prętów nieznanego pochodzenia gatunku, wymagają często

przystosowania do produkcji, które polega na:

−

sortowaniu odpadów blachy i prętów według rodzajów, grubości i wymiarów,

−

zbadaniu ich za pomocą prób technologicznych,

−

cięciu odpadów pozostałych z tłoczenia,

−

prostowaniu pogiętych odpadów,

−

czyszczeniu z rdzy, zgorzeliny i smarów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jaki akt prawny reguluje zasady ochrony środowiska?
2.  Jaki akt prawny reguluje zasady gospodarki odpadami?
3.  Na czym polegają działania zmierzające do ochrony środowiska?
4.  Jakie są źródła zanieczyszczeń środowiska?
5.  Na czym polega prawidłowa gospodarka odpadami?
6.  Jakie znasz sposoby racjonalnego gromadzenia odpadów?
7.  Na czy polega recykling odpadów?
8.  W jaki sposób moŜna wykorzystać odpady w zakładzie blacharskim?
9.  W  jaki  sposób  naleŜy  postąpić  z  odpadami  blacharskimi,  które  nie  nadają  się

do wykorzystania w zakładzie?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj pisemnie instrukcję gospodarki odpadami na stanowisku blacharza, a następnie

zaprezentuj ją kolegom z grupy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zidentyfikować rodzaje odpadów powstających w procesach prac w zakładzie

blacharskim,

2) wyszukać w regulacjach prawnych dane dotyczące metod składowania i utylizacji

odpadów,

3)  pogrupować odpady odpowiednio do metod składowania i utylizacji,
4)  opisać grupy odpadów oraz metody ich składowania i utylizacji,
5)  zaprezentować opracowaną instrukcję.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Normy dotyczące gospodarki odpadami,

−

przykładowy opis działalności w zakładzie blacharskim (zawierający charakter produkcji,
opis procesu technologicznego, spis materiałów potrzebnych do procesu produkcyjnego,
opis powstających odpadów, spis opakowań),

−

papier,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca gospodarki odpadami.

Ćwiczenie 2

Otrzymasz od nauczyciela dwa zestawy do wykonania ćwiczenia. Pierwszy zestaw

zawiera znaki informacyjne sugerujące poprawne postępowanie z odpadami, zaś drugi zestaw
zawiera opisy do tych znaków. Dopasuj je do siebie. Zaprezentuj kolegom z grupy wykonane
ć

wiczenie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z zawartością otrzymanych zestawów,
2)  dopasować opisy do znaków informacyjnych,
3)  zaprezentować kolegom z grupy wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zestaw znaków informacyjnych sugerujących poprawne postępowanie z odpadami,

−

zestaw opisów do przygotowanych znaków informacyjnych,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca gospodarowania odpadami.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić akty prawne dotyczące ochrony środowiska ?

2) wymienić akty prawne dotyczące gospodarki odpadami?

3) określić, na czym polegają działania prowadzące do ochrony środowiska

naturalnego?

4) określić, jakie są źródła zanieczyszczenia środowiska?

5) zdefiniować pojęcie utylizacji?

6) zdefiniować pojęcie recyklingu?

7) wymienić rodzaje odpadów w zakładzie blacharskim?

8) określić sposób zagospodarowania odpadów w zakładzie blacharskim?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań o róŜnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5.  Za kaŜdą poprawną odpowiedź moŜesz uzyskać 1 punkt.
6.  Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla kaŜdego zadania podane

są cztery moŜliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą, znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. JeŜeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uwaŜasz
za poprawną.

8. Test zawiera zadania z poziomu podstawowego oraz zadania z poziomu

ponadpodstawowego, które mogą przysporzyć Ci trudności, gdyŜ są one na poziomie
wyŜszym niŜ pozostałe (dotyczy to zadań

od 14 do 20).

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóŜ rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11.

Po rozwiązaniu testu sprawdź, czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.

12.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Źródłem prawa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest

a)   Kodeks pracy.
b)   Kodeks karny.
c)   Kodeks cywilny.
d)   Kodeks postępowania administracyjnego.

2. Koszty szkolenia pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy ponosi

a)  pracodawca.
b)  Państwowa Inspekcja Pracy.
c)  Społeczna Inspekcja Pracy.
d)  Państwowa Inspekcja Sanitarna.

3. Niebezpieczny czynnik fizyczny najczęściej występujący w czasie pracy blacharza to

a)  hałas.
b)  pyły przemysłowe.
c)  pole elektromagnetyczne.
d)  promieniowanie laserowe.

4. Temperatura w zakładzie blacharskim powinna wynosić zimą nie mniej niŜ

a)  0°C.
b)  5°C.
c)  10°C
d)  12°C.

5. Pomieszczenia i urządzenia sanitarne na terenie zakładu pracy zapewnia pracownikom

a)  inwestor.
b)  pracodawca.
c)  inspektor sanitarny.
d)  społeczny inspektor pracy.

6. Znak ostrzegawczy bezpieczeństwa i higieny pracy to

a)  trójkąt o Ŝółtym polu.
b)  koło o niebieskim polu.
c)  prostokąt o zielonym polu.
d)  koło z czerwoną obwódką.

7. Blacharze pracujący na dachu powinni być wyposaŜeni w odzieŜ roboczą i

a)  okulary ochronne.
b)  rękawice gumowe.
c)  pas bezpieczeństwa.
d)  obuwie na drewnianych spodach.

8. Informację o bezpieczeństwie przeciwporaŜeniowym elektronarzędzia moŜna odczytać z

a)  tablicy informacyjnej.
b)  jego tabliczki znamionowej.
c)  instrukcji bhp na stanowisku pracy.
d)  tablicy znaków tablicy znaków bezpieczeństwa i higieny pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. O bezpieczeństwo przeciwpoŜarowe w budynku powinni troszczyć się przede wszystkim

a)  inspektorzy pracy.
b)  przedstawiciele straŜy poŜarnej.
c)  inspektorzy nadzoru budowlanego.
d)  właściciele i uŜytkownicy budynków.

10. Hydrant słuŜy do

a)  dostarczania wody pitnej.
b)  dostarczania wody do celów sanitarnych.
c)  czerpania wody w czasie gaszenia poŜaru.
d)  dostarczania wody do celów technologicznych.

11. Zamieszczony niŜej znak to

a)  „Palenie tytoniu zabronione”.
b)  „Palenie tytoniu dozwolone”.
c)  „Zakaz uŜywania otwartego ognia”.
d)  „Dopuszczalne uŜywanie otwartego ognia”.

12. Utylizacja polega na

a)  ograniczeniu uciąŜliwości odpadów.
b)  wielokrotnym wykorzystywaniu tych samych materiałów.
c)  przetwarzaniu materiałów, które straciły waŜność uŜytkową.
d)  gromadzeniu nieprzydatnych materiałów w miejscach specjalnie wyznaczonych.

13. Recykling to

a)  ograniczenie uciąŜliwości odpadów.
b)  wielokrotne wykorzystywanie tych samych materiałów.
c)  przetwarzanie materiałów, które straciły waŜność uŜytkową.
d)  gromadzenie nieprzydatnych materiałów w miejscach specjalnie wyznaczonych.

14. Blacharz, który podczas pracy uŜywa kwasów i ługów naraŜony jest na

a)  oparzenie skóry.
b)  odmroŜenie rąk.
c)  zaplamienie dłoni.
d)  pobrudzenie odzieŜy.

15. Ugaszenie poŜaru w zakładzie blacharskim zapewnia następujący zestaw gaśniczy:

a)  woda i bosak.
b)  piasek i łopata.
c)  bosak i koc gaśniczy.
d)  gaśnica pianowa, tetrowa i piasek.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Po zaistnieniu wypadku na terenie zakładu pracy, pracodawca zobowiązany jest między

innymi do
a)  zabezpieczenia miejsca wypadku.
b)  przetransportowania poszkodowanego do domu.
c)  powiadomienia innych pracodawców o tym wypadku.
d)  powiadomienia rodziny poszkodowanego, aby wezwała pomoc lekarska.

17. W czasie gaszenia poŜaru gaśnicę naleŜy uruchomić

a)  na polecenia straŜy poŜarnej.
b)  natychmiast przy źródle ognia.
c)  na polecenie kierownika zakładu pracy.
d)  przed wejściem do budynku, w którym płonie pomieszczenie.

18. Pierwsza pomoc poszkodowanemu, który doznał złamania kończyny polega na

a)  nastawieniu kończyny.
b)  obandaŜowaniu złamanej kończyny.
c)  zastosowaniu opaski uciskowej na kończynę.
d)  unieruchomieniu kończyny w dwóch sąsiednich stawach.

19. Pierwsza pomoc poszkodowanemu, który doznał otarcia naskórka na kończynie polega na

a)  unieruchomieniu kończyny.
b)  odkaŜeniu rany i nałoŜeniu jałowego opatrunku.
c)  nałoŜeniu zimnego kompresu na miejsce zranienia.
d)  załoŜeniu opaski uciskowej powyŜej miejsca zranienia.

20. Udzielanie pierwszej pomocy pracownikowi poraŜonemu prądem elektrycznym polega

w pierwszej kolejności na
a)  zastosowaniu masaŜu serca.
b)   zastosowaniu sztucznego oddychania.
c)   „odcięciu” dopływu prądu od poszkodowanego.
d)  przeniesieniu poszkodowanego na bok, poza strefę raŜenia prądu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Celeda R.: Kodeks pracy. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2000
2. Bernaciak A.: Przedsiębiorstwa wobec wymagań ochrony środowiska. Salamandra,

Poznań 2000

3. Bodziony B., Dziwiński P., Gniadzi P.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w budownictwie.

Polskie Centrum Budownictwa, Warszawa 1998

4.  Borowiecki M., Pytasz Z., Rygała E.: Bądźmy bezpieczni. PWN, Warszawa 2006
5.  Hansen D.: Bezpieczeństwo i Higiena Pracy. WSiP, Warszawa 1998
6.  Kawecki J., Świdziński J., Zgorzelisk S.: Blacharstwo. WSiP, Warszawa 1991
7.  Kodeks BHP w budownictwie Międzynarodowego Biura Pracy. POLCEN, Warszawa 1998
8.  Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1996
9.  Martinek W., Michnowski Z.: Dekarstwo i blacharstwo Budowlane. WSiP SA, Warszawa 1999

10.  Nowy poradnik majstra budowlanego. ARKADY, Warszawa 2003
11.  Rączkowski B.: Bhp w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002
12.  Roj-Chodacka  A.:  Przestrzeganie  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony

przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska. Poradnik i materiały dla ucznia. KOWEZ,
Warszawa 2002

13. Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. Bezpieczeństwo i higiena pracy.